Euro Bölgesi İzleme Raporu Şubat 2004

Transkript

1 Euro Bölgesi İzleme Raporu Şubat 004 I. Genel Değerlendirme: Avrupa Merkez Bankası (AMB) Yönetim Konseyi, 5 Şubat 004 tarihinde yaptığı toplantıda anahtar faiz oranlarında herhangi bir değişiklik yapmama kararı almıştır. Söz konusu oranlar, refinansman için yüzde.0, marjinal kredi imkanı için yüzde 3.0 ve depo imkanı için yüzde 1.0 olarak kalmıştır. Büyüme ve İstikrar Paktı (Stability and Growth Pact-SGP) konusundaki tartışmalar Şubat ayının ilk haftasında tekrar hız kazanmış görünmektedir. ECOFIN in, SGP konusunda bir reform girişiminin 005 yılına ertelenmesini istemesi ve yakında değişecek olan AB Komisyonu ile reformun yapılmasının doğru olmayacağını belirtmesi, Komisyoner Pedro Solbes ve ECOFIN arasındaki ilişkilerin gerginleşmesine yol açmıştır. Pedro Solbes, söz konusu durumun daha fazla belirsizliğe yol açmadan, ilk fırsatta Pakt ın yeniden düzenlemesi gerektiğini ifade etmiştir. Solbes yüzde 3 lük kamu açığı sınırlamasının ve ihlallere devam eden ülkelerin para cezasına çarptırılması konularının Pakt da aynen kalmasını, ancak, ülkelerin borçlanmaları, kamu yatırımlarının gerçekleştirilmesi ve kamu finansmanının uzun vadede sağlamlığı gibi konularda esneklik sağlanabileceğini belirtmiştir. ECOFIN in bu konuda Komisyona muhalefet tavrı, 004 yılının kalanını AB nin bozuk ve işlevselliğini yitirmiş mali kurallar ile geçireceği anlamı taşımaktadır. Şubat ayında gündemde yer alan bir başka önemli konu, 7-8 Şubat tarihlerinde yapılan G-7 zirvesinde doların değer kaybetmeye devam edeceği, ancak döviz piyasasında aşırı oynaklığa izin verilmeyeceği yönünde hem ABD hem de Euro Alanı cephesinden gelen açıklamalar olmuştur. G-7 zirvesinden çıkan açıklamaların hemen sonrasında, euro dolar karşısında değer kaybetmesine rağmen, kısa sure içerisinde euro/dolar paritesi tekrar seviyelerine tırmanmıştır. Euro/dolar paritesi, Şubat ın ilk haftasında gerçekleşecek ECOFIN 1

2 toplantısında bu konunun görüşüleceği söylentileriyle tekrar düşmüştür. 10 Mart tarihinde kur gerileyerek, euro $ seviyesinden işlem görmüştür. Yüzde Değişim 4,5 4 3,5 3,5 1,5 1 0,5 0 3,5 1,4 GSYİH Büyüme Oranı (Yıllık Yüzde Değişim) 0,8 0, Q1 0,8 00 Q 1 1,1 00 Q3 00 Q4 0,7 003 Q1 0, 003 Q 0,4 0,3 003 Q3 003 Q4 II. Ekonomik Analiz: Euro Alanı reel GSYİH sı 003 yılının üçüncü çeyreğinde toparlanma eğilimini sürdürürken, ihracatta güçlü büyüme performansı göze çarpmaktadır. 003 yılının üçüncü çeyreğinde net ihracatın büyümeye katkısı yüzde 0.8 seviyesinde olmuştur. Bu katkı, 1993 yılından bu yana ihracatın gösterdiği en iyi performans olarak dikkat çekmektedir. Üçüncü çeyrekte net ihracatın güçlü katkısı, iç talepteki zayıflığın etkisiyle düşen ithalattan dolayı azalmıştır. İç talepteki zayıflığın temel nedeni stok üretiminde görülen yavaşlamadır. 003 yılının ilk yarısında stoklara yapılan üretim ve stok birikimi, yılın ikinci yarısında sona ermiş görünmektedir. Sonuç olarak, stok üretiminin büyümeye katkısı 003 ün üçüncü çeyreğinde yüzde 0.5 düzeyinde gerçekleşmiştir. Stok üretimi hariç tutulduğunda iç talebin bileşenlerinde, 003 ün üçüncü çeyreğinde az da olsa pozitif bir büyüme eğiliminin varlığı söz konusudur. İç talebin performansı Euro Alanında iç dinamiklerin halen zayıf olduğunu ve yatırımların büyümeyi destekleme anlamında yetersiz kaldığını

3 ortaya koymaktadır. Euro Alanı ekonomisi dış talebe olan güvenini ve olumlu beklentilerini sürdürmektedir. Eurostat ın yayınladığı verilere göre, Euro Alanı nın dördüncü çeyrek büyümesi yüzde 0.3 olarak gerçekleşmiştir. Euro Alanı GSYİH sının sektörel bazdaki büyüme performansı tüm sektörler arasında dengeli bir dağılım göstermektedir. Üçüncü çeyrekte sanayi sektörü yüzde 0.5 oranında artarken, hizmetler sektörü de yüzde 0.4 oranında artış göstermiştir. Diğer sektörlerde artış göreceli olarak daha düşük kalmıştır. Sanayi üretimi Ekim ayındaki güçlü büyümenin ardından, Kasım ayında değişmemiştir. Kasım ayındaki sıfır büyümenin nedeni enerji sektöründeki üretimin daralmasıdır. Sanayi üretiminin diğer sektörleri Kasım ayında büyümüştür. Enerji ve inşaat sektörleri hariç tutulduğunda, sanayi üretimi Kasım ayında yüzde 0.6 oranında büyümüştür. Kasım ayı verileri dahil edilerek hesaplandığında, Euro Alanı sanayi üretiminin 003 ün dördüncü çeyreğinde güçlendiği görülmektedir. İmalat sektörünün ekonomiye bakışını yansıtan PMI Endeksi (Purchasing Managers Index), Ocak 004 de de yükselmeye devam etmiştir. Ancak, Ocak ayındaki artış, Aralık ayına göre daha küçük düzeyde gerçekleşmiştir. Tüketici Enflasyonu ve Çekirdek Enflasyon (1996=100 yıllık yüzde değişim) Yüzde 3,4 3, 3,8,6,4, 1,8 1,6 1,4 1, 1,4,4,3,,,,,1,1,1 1,9 1,9 1,9 1,9,1 1, Series1 Series Aralık ayı işsizlik rakamlarına bakıldığında, işgücü piyasalarındaki canlanma halen beklenenden uzak görünmektedir. Mart 003 den itibaren değişmeyen işsizlik oranı, Aralık ayında da yüzde 8.8 olarak kalmaya devam etmiştir. 3

4 Uyumlaştırılmış Tüketici Fiyatları Endeksi (HICP) ile ölçülen Euro Alanı enflasyon düzeyi, Aralık 003 de yüzde seviyesine gerilemiştir. Yaz aylarındaki sıcakların ve kuraklığın gıda fiyatları üzerindeki etkisinin azalmasının yanısıra, euronun değerlenmesi de Aralık ayı enflasyon oranındaki düşüşte etkili olmuştur. Eurodaki değerlenme, kendini daha çok üretim zincirinin ilk aşamalarında hissettirdiğinden, üretici fiyatlarındaki artış daha düşük seviyelerde kalmıştır. Kasım ayındaki yüzde. seviyesinden Aralık ayında yüzde seviyesine inen HICP enflasyon oranındaki gelişmeler, hizmet fiyatları ve oynaklığı yüksek kalemler olan enerji ve işlenmemiş gıda fiyatlarının yıllık artış oranlarında düşüşe işaret etmektedir. Aralık ayı rakamları değerlendirmeye dahil edildiğinde, HICP enflasyon oranı ve HICP çekirdek enflasyon oranlarının 003 yılında ortalama artış oranı sırasıyla, yüzde.1 ve yüzde olarak gerçekleşmiştir. Enerji fiyatları enflasyon oranı Aralık ayında, euronun dolar karşısında değerlenmesi ve baz etkisinden ötürü yüzde 0.4 oranında azalarak, yüzde 1.8 seviyesine gerilemiştir. İşlenmemiş gıda fiyatlarında, olağandışı yaz mevsiminden kaynaklanan fiyat yükseltici etkinin ortadan kalkmasıyla, enflasyon oranı Aralık ayında yüzde 3. ye düşmüştür. HICP nin oynak kalemleri olan enerji ve işlenmemiş gıda dışındaki kalemlerini içeren çekirdek enflasyon, Aralık ayında işlenmiş gıda ve hizmet fiyatlarındaki düşük artış oranlarının etkisiyle düşmüştür. Aynı dönemde, enerji hariç sanayi ürünlerinin fiyatları, Ekim ve Kasım aylarında olduğu gibi değişmemiştir. Çekirdek enflasyon oranında işlenmiş gıda fiyatlarından kaynaklanan (tütün vergisi artışları) birtakım kısa vadeli artışların etkisini yitirdiği göze çarpmaktadır. III. Parasal Analiz: M3 para arzı Kasım ayından Aralık ayına kadar olan dönemde düşük bir büyüme hızı ile genişlemeye devam etmiştir. 003 yılının Haziran ayında yüzde 8.7 oranında büyüyen M3 ün, büyüme hızı Aralık ayında yüzde 7.1 seviyesine kadar gerilemiştir. Aralık ayı verileri M3 para arzı büyümesinde yaz aylarında başlayan yavaşlamanın sürdüğünü teyit etmektedir. Menkul kıymet fiyatlarının yükselmesi, finansal piyasalarda belirsizliğin azalması ve genel ekonomik görünümün düzelmesi, yatırımcıların portföylerini daha uzun vadeli finansal varlıklara kaydırmalarında etkili olmaktadır. Diğer taraftan, para tutmanın düşük maliyeti parasal 4

5 genişlemedeki büyümeyi desteklemektedir. Bu durum, M3 büyümesindeki yavaş düşüşü açıklamaktadır. M3 ün yıllık büyüme hızı 003 yılında düşme eğilimi göstermesine rağmen, Euro Alanı nda halen ekonomik büyümeyi finanse edecek likiditenin çok üzerinde bir para arzı artışı söz konusudur. Ekonomik toparlanmanın güçlenmesiyle beraber, M3 para arzı büyümesinin yüksek büyüme hızını koruması durumunda enflasyonist baskıların ortaya çıkması söz konusudur. 9 M3 Para Arzı Değişim Oranı (Yıllık Yüzde Değişim) 8,5 Yüzde Değişim 8 7,5 7 6,5 Ara 0 Oca 03 Şub 03 Mar 03 Nis 03 May 03 Haz 03 Tem 03 Ağu 03 Eyl 03 Eki 03 Kas 03 Ara 03 üç aylık değişim aylık değişim Fazla likiditeyi yaratan unsurlar: i) Geçmişteki geniş çaplı portföy kaymalarından (Bu portföy tercihlerindeki kaymalar 001 ile 003 yılları arasındaki dönemde hisse senedi fiyatlarında yaşanan düşüş ve hisse senedi piyasalarındaki oynaklığın neden olduğu belirsizlikten ileri gelmiştir), ii) düşük faiz oranları nedeniyle yatırımcıların daha likit fonlara yönelmesinden (Bu fonların bir kısmının işlem amaçlı olarak gelecekte kullanılması mümkündür) ve iii) ekonomik belirsizlik ve olumsuz istihdam tahminleri sonucunda tasarruf eğiliminin artmasından kaynaklanmıştır. M3 para arzının alt bileşenleri incelendiğinde, dar anlamda para arzı M1 in yıllık büyüme hızı Aralık 003 de de yüksek kalmaya devam etmiştir. Bunun nedeni, Euro Alanı içinde ve Euro Alanı dışında piyasa yatırımcılarının portföylerini yeniden oluşturulmalarıdır. Dolaşımdaki paranın büyüme hızı tekrar, euroya geçiş öncesindeki büyüme seviyelerine yaklaşmaktadır. Aralık 003 de dolaşımdaki paranın büyüme hızı bir önceki aya göre yüzde 1.3 oranında azalarak, yüzde 5 oranına gerilemiştir. 5

6 M para arzından M1 bünyesinde tanımlanmış para büyüklüklerinin çıkarılması (M-M1) ile elde edilen diğer kısa vadeli mevduat, Aralık ayında da son iki ayda devam eden istikrarlı eğilimini sürdürmüştür. Diğer kısa vadeli mevduat Aralık ayında yüzde 4.6 oranında büyümüştür. M3 bünyesinde yer alan parasal büyüklükler M1 Dolaşımdaki para Gecelik mevduat M M1 (=diğer kısa vadeli mevduat) İki yıla kadar vadeli mevduat 3 aya kadar ihbarlı çekilebilen mevduat M M3-M (=Pazarlanabilir araçlar) REPO Para piyasası Fon payları İki yıl vade ile ihraç edilmiş borçlanma varlıkları M3 para arzından M bünyesinde yer alan parasal büyüklüklerin çıkarılması (M3-M) ile elde edilen pazarlanabilir piyasa araçları, 003 yılının Nisan ayında yüzde 1. 5 ile zirve yaptıktan sonra, Kasım ayında yüzde 6.1, Aralık ayında da yüzde 4.8 oranında büyümüştür. Pazarlanabilir piyasa araçlarının büyüme hızında görülen bu gelişme yatırımcıların dikkatli bir biçimde M3 bünyesinde yer alan piyasa varlıklarından daha uzun vadeli varlıklara yöneldiklerini göstermektedir. M3 ün Euro Alanı mali ve finansal kurumların bilançolarındaki karşılığına bakıldığında, Kasım ayında özel sektöre verilen kredilerde ufak bir yükseliş görülmesine rağmen, Aralık ayında özel sektöre açılan kredilerde bir azalma dikkat çekmektedir. Ancak, 003 yılının son çeyreğindeki verilere göre Euro Alanındaki borç verme dinamiklerinde gözle görülür bir canlanma söz konusudur. Özel sektöre verilen kredilerdeki güçlenme yılın sonlarına doğru ekonomik toparlanmaya dair görünümün olumluya dönmesiyle bağlantılı olmakla birlikte, son çeyrekte kredilerde görülen canlanma esasen bireysel kredilerdeki artıştan kaynaklanmıştır. 6

7 003 ün üçüncü çeyreğinde yüzde 5.8 oranında artan bireysel krediler son çeyrekte yüzde 6.3 oranında artmıştır. IV. Tahvil ve Hisse Senedi Piyasalarına İlişkin Gelişmeler Aralık sonu ve 4 Şubat 004 arasındaki dönemin genelinde, EONIA ile ölçülen gecelik faiz oranları, AMB nin temel refinansman oranı olan yüzde seviyesinin biraz üzerinde dalgalanmasını sürdürmüştür. Aralık ayında önemli bir düşüş gösterdikten sonra, Ocak ayında da düşüşünü sürdüren 1 ay vadeli EURIBOR 11 bp gerileyerek, 4 Şubat tarihinde yüzde.0 seviyesine inmiştir. Böylece 31 Aralık da 1 bp olan getiri farkı büyük ölçüde küçülerek, 4 Şubat tarihinde 1 aylık ve 1 aylık EURIBOR oranları arasındaki getiri farkı 13 bp seviyesine düşmüştür. Euro Alanı Gecelik Faiz Oranı (EONIA) Yüzde 3,00,50,00 1,50 1,00 0,50 0,00 3,09,79,76,75,56,56,1,08,10,0,01 1,97,06,0 Oca.04 Ara.03 Kas.03 Eki.03 Eyl.03 Ağu.03 Tem.03 Haz.03 May.03 Nis.03 Mar.03 Şub.03 Oca.03 Ara.0 Ocak ayında, genel olarak faiz oranlarının durumu ve 3 aylık EURIBOR oranlarındaki düşüşten çıkan en önemli sonuç, piyasa aktörlerinin gelecekteki kısa vadeli faiz oranlarına yönelik olarak beklentilerini daha da düşürmüş olmalarıdır. Tahvil piyasasındaki genel gelişmeler, Ocak ayında hem ABD hem de Euro Alanı tahvillerinin getirilerinde bir azalmaya işaret etmektedir. Piyasa aktörlerinin gelecekte hisse senedi piyasasındaki gelişmeler konusundaki belirsizliği hakkında bilgi veren ölçülmüş tahvil piyasası oynaklığı, son haftalarda önde gelen tüm tahvil piyasalarında istikrar kazanmıştır. 10 yıllık ABD tahvilleri söz konusu inceleme döneminde yaklaşık 15 bp düşerek, dönem sonunda yüzde 4, oranına gerilemiştir. Söz konusu ülkenin 7

8 tahvilleri, bu dönemde dalgalı bir hareket izlemiştir. Ocak ayının ilk haftalarında piyasa aktörleri, para politikasının gelecekteki yönü konusundaki beklentilerini düşük tutarken, piyasadaki bu algılama faiz oranlarını tüm vadelerde aşağı çekmiştir. Piyasa beklentilerini bu dönemde tersine çeviren en önemli gelişme, 8 Ocak tarihinde toplanan FOMC nin (Federal Open Market Committee), toplantı sonrasında yaptığı açıklamada, faiz oranlarını beklenenden önce artırabileceği yönünde sinyaller vermesi olmuştur. Ocak ayında gelen makroekonomik verilerin beklenenden iyi çıkması faizlere yukarı yönde baskı yaratırken, yabancı merkez bankalarının yoğun ABD tahvili alımı, söz konusu yukarı yönlü baskıyı kısmen ortadan kaldırmıştır. Japon uzun dönem devlet tahvilleri Ocak ayında yaklaşık 10 bp düşerek, 4 Şubat tarihinde yüzde 1.3 seviyesine gerilemiştir. Yatırımcıların Japon ekonomisinin görünümüne dair olumlu algılamalarına rağmen, 0 Ocak tarihinde Bank of Japan in para politikasında ekstra bir gevşemeye karar vermesi faiz oranlarına aşağı yönde bir baskı doğurmuştur. Yüzde 4,8 4,6 4,4 4, 4 3,8 3,6 3,4 3, 3 (*) aylık ortama Uzun Dönem Getiri Oranı (On Yıl Vadeli Devlet Tahvili Getiri Oranı)* Ara.0 Oca.03 Şub.03 Mar.03 Nis.03 May.03 Haz.03 Tem.03 Ağu.03 Eyl.03 Eki.03 Kas.03 Ara.03 Aylar EURO ABD Euro Alanı tahvil piyasasında tahvil getirileri, genel olarak ABD tahvil piyasasına paralel bir şekilde Ocak ayı boyunca ve Şubat başında dalgalanma göstermiştir. İnceleme döneminde Euro Alanı 10 yıllık devlet tahvilleri yaklaşık 5 bp azalarak, 4 Şubat tarihinde yüzde 4.3 seviyesine gerilemiştir. Faiz oranlarının 8

9 beklenenden daha uzun bir süre aynı seviyede kalacağı beklentisi tahvil getirilerini aşağı çekerken, ekonomik toparlanmanın Euro Alanında gerçekleşeceğine işaret eden makroekonomik verilerin varlığı, Euro Alanı tahvil getirilerindeki istikrarlı ve yatay hareketi açıklamaktadır. Hisse senedi piyasalarına bakıldığında, önde gelen tüm hisse senedi piyasalarının 004 e iyi bir başlangıç yaptığı görülmektedir. Yükselişin önemli bir kısmını, Ocak 004 de yayınlanan artan şirket karlılık rakamları açıklamaktadır. Aynı dönemde hisse senedi fiyatlarında oynaklık yatay bir hareket izleyerek istikrarlı bir görüntü çizmiştir. Bu çerçevede, Euro Alanı EURO STOXX endeksi Aralık sonu ile 4 Şubat 004 arasında yüzde, ABD, Standard&Poors 500 endeksi yüzde 1 oranında bir artış kaydederken, Japonya da hisse senedi fiyatları genel olarak yüzde değer kaybetmiştir. Amerikan piyasalarında hisse senedi fiyatlarındaki yükseliş esasen şirket karlarında görülen canlanmadan kaynaklanmıştır. Ancak, teknoloji hisselerinin (en riskli hisseler olarak görülmektedir), genel olarak hisse senetlerindeki oynaklığı artırması hisse senedi fiyatlarındaki yükselişin sınırlı kalmasına yol açmıştır. Japonya da hisse senedi fiyatlarındaki hareket döviz kurundaki gelişmelere bağlı bir seyir izlemiştir. Japon yeninin dolar karşısındaki seyri, piyasa katılımcılarının, özellikle ihracat sektöründeki şirketlerin karları konusundaki beklentilerini olumsuza çevirmiştir. Euro Alanında hisse senedi fiyatlarında görülen olumlu harekete en büyük katkı, global yatırımcıların iştahını kabartmış olan teknoloji sektöründen gelmiştir. Hisse senedi piyasasındaki oynaklık seviyesi euronun 1999 da piyasaya çıkmasından bu yana en düşük seviyesini Ocak ayının sonunda gördükten sonra 4 Şubat tarihinde tekrar 003 yılı sonundaki seviyeye geri dönmüştür. Euro Alanı hisse senedi fiyatlarındaki Aralık 003 ile 4 Şubat tarihleri arasında görülen yüzde 1 lik artış daha çok şirket karlılık rakamlarının beklenenden iyi çıkmasının bir sonucudur. V. Döviz Kuruna İlişkin Gelişmeler Euro, Kasım ve Aralık ayında devam eden güçlü yükselişinin sonrasında, 004 yılının Ocak ve Şubat aylarında nominal olarak değer kaybetmiştir. 9

10 Euro, dolar karşısında 004 Ocak ayının başlarında az da olsa değer kazanmasına rağmen, ayın kalan bölümünde değer kaybetmiştir. ABD ekonomisindeki görünüme dair ay içerisinde yayınlanan ekstra bazı verilerin de katkısıyla, dolar euro karşısında değer kazanmıştır. Bununla birlikte piyasa aktörlerinin, ABD dış ticaret açığının Kasım ayındaki azalışına bağlı olarak, aynı ay içerisindeki güçlü net portföy yatırımları doların güçlenmesini sağlamıştır. FOMC nin 8 Ocak daki toplantısında ekonomik görünüme dair yaptığı olumlu değerlendirmelerin de etkisiyle, dolar Ocak ayını euro karşısında değer kazanarak kapatmıştır. Doların euro karşısında güçlenişini Ocak ayında olumsuz etkileyen tek faktör, 003 yılının dördüncü çeyreğine dair beklenenden zayıf çıkan GSYİH verileri olmuştur. 4 Şubat 004 tarihinde euro, 1.5 $ üzerinden işlem görerek, Aralık sonundaki değerinin yüzde 1 altında ve 003 ortalamasına göre de yüzde 10.7 oranında daha değerli olarak günü kapatmıştır. EUR/USD & EUR/GBP 1,5 1,15 1,05 0,95 0,85 0,75 0,65 0,55 Ara.01 Oca.0 Şub.0 Mar.0 Nis.0 May.0 Haz.0 Tem.0 Ağu.0 Eyl.0 Döviz Kurları (Aylık) Eki.0 Kas.0 Ara.0 Oca.03 Şub.03 Mar.03 Nis.03 May.03 Haz.03 Tem.03 eur/usd eur/gbp eur/jpy Ağu.03 Eyl.03 Eki.03 Kas.03 Ara.03 Oca EUR/JPY Euro/yen paritesine bakıldığında, euronun Japon yeni karşısında Ocak ve Şubat ayının başında değer kaybettiği görülmektedir. Japon yeni aynı şekilde dolar karşısında da değer kazanarak, Japon ekonomisinin görünümü ve güçlü ihracat performansı nedeniyle Ocak ve Şubat aylarında genel olarak güçlenmiştir. Bank of Japan ın pariteyi sabit tutma amacıyla yaptığı müdahaleler devam ederek, yukarı yöndeki baskıyı kısmen ortadan kaldırmıştır. Bu çerçevede, döviz kuru, 4 Şubat 004 itibarıyle 1 euro yen üzerinden kote edilerek, Aralık ayı sonundaki düzeyine göre yüzde. düşük bir seviyeden ve 003 ortalamasına göre yaklaşık yüzde 1 oranında daha yüksek bir seviyeden işlem görmüştür. 10

11 Euro Alanı nın en önemli 1 ticaret ortağının euro karşısındaki döviz kurunun, söz konusu ülkelerin Euro Alanı dış ticaretindeki payı ile orantılandırılması sonucunda bulunan nominal efektif döviz kuru, 4 Şubat 004 tarihinde, Aralık sonundaki değerine göre yüzde 1.3 oranında altında kalmıştır. VI. Ödemeler Dengesine İlişkin Gelişmeler Euro Alanı cari işlemler dengesi incelendiğinde, ihracatın Kasım ayında, daha önceki aylardaki performansından uzak olmasına karşın yine de artış kaydettiği görülmektedir. İhracatın kötü performansı, mevsimsellikten arındırılmış Kasım ayı cari işlemler fazlasında bir düşüşe yol açmıştır. Kasım ayına dek olan üç aylık ortalama verileri ihracatın, canlanan dış talep ve artan ihracat siparişleri doğrultusunda az da olsa arttığına işaret etmektedir. Daha uzun vadeli bakıldığında, 1 aylık kümülatif Euro Alanı mal fazlasının, 003 yılının ilk yarısında düşüş gösterdikten sonra, 003 ün üçüncü çeyreğinden itibaren hareketlendiği görülmektedir. Sermaye hareketlerine bakıldığında, doğrudan yatırımların ve portföy yatırımlarının bileşiminin, Kasım ayında dengeye yakın bir seviyede olduğu görülmektedir. Kasım ayında mevsimsellikten arındırılmış cari işlemler dengesi 1.7 milyar euro fazla vermiştir (mevsimsellikten arındırılmamış verilere göre 4.4 milyar euroluk bir fazla). Mal ve hizmetler dengesi fazla verirken, gelirler ve cari transferler dengesi açık vererek cari işlemler fazlasının düşmesine neden olmuştur. Revize edilmiş verilere göre, Ekim 003 mevsimsellikten arındırılmış cari işlemler fazlası, Kasım 003 döneminde 6.3 milyar euro azalmıştır. Kasım ayında, doğrudan yatırımlar ve portföy yatırımlarının bileşimi net giriş kaydederek,. milyar euro olarak gerçekleşmiştir. 11

12 Kaynak: ECB aylık bülten 1 AYLIK KÜM. ÖDEMELER DENGESİ Milyar euro Q Q3 EKİM KASIM EKİM CARİ İŞLEMLER DENGESİ,5 1,1 5,6 4,4 39,4 MAL DENGESİ 6,9 34,4 11,5 9, 117,7 İHRACAT 55,1 59,9 88, 86,7 1036,7 İTHALAT 8, 5,5 76,7 78,8 919 HİZMET DENGESİ,0 3,8,3 0,9 16,6 GELİRLER DENGESİ -11,8-9,8-6,6 0,7-43,5 CARİ TRANSFERLER DENGESİ -14,6-16,4-1,6-6,3-51,4 *SERMAYE HAREKETLERİ (net) 47,5-8,9 18,, 4,3 DOĞRUDAN YATIRIMLAR 5,4-1,4-8,3 6,5-15,3 PORTFÖY YATIRIMLARI 4, -70,5 6,5-4,3 19,6 *Doğrudan Yatırımlar+Portföy Yatırımları Hazırlayan: Ferhat Çamlıca Uzman Yardımcısı-471 ferhat.camlica@tcmb.gov.tr Kaynaklar: ECB Monthly Bulletin, Şubat 004 ECB Press Conference, 5 Şubat 004, Area, NO 4/003 European Commission DG Economic Affairs, Quarterly Report on the Euro 1

13 13 DÖVİZ KURLARI (GÜNLÜK) 0,55 0,65 0,75 0,85 0,95 1,05 1,15 1, EUR/USD & EUR/GBP EUR/JPY EUR/USD EUR/GBP EUR/JPY