Ormanların havza bazında bütünleşik yaklaşımla çok amaçlı planlanması

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Ormanların havza bazında bütünleşik yaklaşımla çok amaçlı planlanması"

Batur Budak
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Ormanların havza bazında bütünleşik yaklaşımla çok amaçlı planlanması Prof. Dr. Emin Zeki BAŞKENT Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi, TRABZON

2 Sunuş 1.Ormanların havza bazında ekosistem tabanlı çok amaçlı planla 2.Orman fonksiyonları arasında toprak-su koruma fonksiyonu 3.DKaradeniz Bölgesi orman örtüsü-sel heyelan ilişkisi/nedenleri 4.Yapılması gerekenler

HAVZA kavramı Su kaynağının başladığı yer ile sonlandığı yer arasında kalan tüm alanı kapsamaktadır Havzalar, idari/politik bölümler yerine, doğal hidrolojik sınırlara dayanır ve su kaynakları ile

3 HAVZA kavramı Su kaynağının başladığı yer ile sonlandığı yer arasında kalan tüm alanı kapsamaktadır Havzalar, idari/politik bölümler yerine, doğal hidrolojik sınırlara dayanır ve su kaynakları ile eko-sistemlerin korunmasını ve sürdürülebilir kullanımını planlamak için uygun birimlerdir. Farklı sektörlerin ve kaynak kullanıcılarının bir arada düşünüldüğü, fırsat ve tehditlerin uzun vadeli değerlendirildiği ve bir alana yapılan müdahalelerin etkilerinin izlendiği alandır.

4 HAVZA kavramı

5 Ormanların planlanması 1 Ormanın yapı ve kuruluşu (orman ekosistemi) Silvikültürel müdahaleler (araçlar) Ormanın sunduğu değerler (amaçlar talep edilenler)

6 Müdahalelerin karmaşıklığı Planlamanın Gelişimi YÜ Karma Optimizasyon? Formüller Simulasyon Optimizasyon 1980s 1990s 2000s EkosistemTabanlı (ve Havza Bazında) Planlama Çok Amaçlı Yararlanma 1960s Maksimum Odun Üretimi DÜ Amaçların Karmaşıklığı YÜ DSİ, 10 Şubat 2011, Trabzon, EZB İstanbul, 2007

7 ETÇAP Nedir? Orman ekosisteminin, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel değerlere göre tanımlandığı, İhtiyaç-beklentilerin paydaşların katılımıyla belirlendiği, Kaynakların ve biyoçeşitliliğin dökümünün yapıldığı, Konumsal veri tabanının kurulduğu, İşletme amaçları ve koruma hedeflerinin belirlendiği, Ulusal/uluslar arası ilkelere göre plan seçeneklerinin oluşturulduğu ve karar verme teknikleri ile amaçların eniyilendiği bir planlama yaklaşımıdır

8 Su & Toprak Odun Rekreasyon 1 Max => 5WS0 + 46SF0 + 40MW0 WS0 + WS10 + WST10 <= 500 SF0 + SF10 <= 100 MW0 + MW10 <= 500 Karar destek sistemleri 4 Plan Plan 3 2 Biyoçeşitlilik

9 Orman Değer/Fonksiyonları Ekonomik Sağlıklı Ekolojik Verimli Sürdürülebilir Adil Biyoçeşitlilik Sosyokültürel

10 Fonksiyonlara göre dağılım 2008 yılında; 1,451,047 ha alan KORUYUCU özelliği ile korumaya 0,613,626 ha alan su havzalarını korumaya 1,832,770 ha alan toprak korumaya

humus ve ölü örtüsü ile dolaylı yoldan toprağı

11 Toprak Koruma Fonksiyonu 2 Ormanların dal, yaprak, gövde ve kök gibi canlı öğeleri ile doğrudan, veya humus ve ölü örtüsü ile dolaylı yoldan toprağı tutarak sürüklenmesini önleme, heyelanlara mani olma,

12 Toprak Koruma Fonksiyonu Kumul hareketlerini stabil hale getirme, intersepsiyon ve infiltrasyon yolu ile yağışların yüzeysel akışa geçmelerini önleme/geciktirme.

13 Toprak Koruma Fonksiyonu Tepe, dal, gövde ve çatı katmanlarında rüzgar hızını kırarak, onun koparma ve taşıma gücünü azaltma ve toprak yüzeyini doğrudan yalamasını önleme

14 ÖLÇÜT Bitki Örtüsü (C) Erodobilite Faktörü (K) GÖSTERGE Kapalılık (3 Kapalı C=0.001, 2 Kapalı C=0.003, 1 Kapalı C=0.009) Toprağın toz, kum, kiloranı, permeabilitesi, organik madde miktarı, strüktürü Kil(Az)balçık (orta) kum (çok) K>0.05 duyarlı K>0.2 koruma Eğim (S) %58-%80 duyarlı Kil+Balçık Üretim Kum Duyarlı (şiddetli) >%80 koruma Yağmur Erozivite İndeksi (R) Yamaç Uzunluğu (L) Yağmurun enerjisi, maksimum şiddeti. Yüzeysel akışın başladığı yerden taşıntı materyalin birikme yaptığı noktaya olan uzaklık:az<80, Orta,>=211 Şiddetli Görsel Oyuntu, çizgi, parmak erozyon

15 Toprak Koruma-Orman Formu lntk GY

16 Su Üretim/Koruma Fonksiyonu Ormanların yağışlardan yararlanmayı artırma, su ekonomisini düzenleme ve sürekliliğini sağlama, su taşkınlarını önleme, dere, nehir, bent, baraj, su kanalı ve benzeri tesislerin dolmasını önleme gibi etkileriyle, yine ormanların su miktar ve kalitesini yükseltme, her çeşit olumsuz etkilere karşı su kaynak ve tesisini koruma

17 Su Üretimi (ton)... Toplam Su Üretimi WP Yapraklı İbreli * e WP * BA Göğüs Yüzeyi (m2) * e * BA WP: Su Üretimi; BA: Göğüs Yüzeyi; e:

18 Su verimi (mm) Kaliteli Su Üretimi Meşe S = e t S=Su verimi t=yaş Kayın S = e t İbreli S = e t Meşe İbreli Kayın Yaş

19 Doğu Karadeniz Bölgesi %80 in üzerinde eğime sahip %67si ormanlık alanla kaplı ( ha) %50si bozuk orman Ormanların >%80 koruma fonksiyonu

20 Doğu Karadeniz Ormanları 3 1

22 Sarıçam Kayın Kızılağaç Yaprakllı Ladin Ağaç Türleri Alan Dağılımı

23 Yaş Sınıfları Dağılımı

24 Alt Ekosistemler Dağılımı L Ekos. 17,69% Seç Orm. Ekos. L+Yap Ekos. 3,78% 6,92% L+İbreli Ekos. 1,19% M Ekos. 0,46% Ağaçlandırma 0,06% Kritik Ekosistemler 26,38% SafMeşcere : %53,6 İbreli : %37,5 Yapraklı : %16,0 KarışıkMeş : %15,0 Seçme : % 3,8 Kz+Yap+İbreli Ekos. 0,19% Kz+Yap. Ekos. 0,20% Kz Ekos. 3,49% Ks+Yap. Ekos. 0,61% Kn+Yap. Ekos. 0,53% Kn+İbr. Ekos. 2,62% Kn Ekos. 12,14% Çs+İbr. Ekos. 2,89% Çs Ekos. 19,72% Kar. BLT Ekos. 1,01% Çm Ekos. 0,11% Ağaçlandırma Kritik Ekosistemler Kar. BLT Ekos. Çm Ekos. Çs Ekos. Çs+İbr. Ekos. Kn Ekos. Kn+İbr. Ekos. Kn+Yap. Ekos. Ks+Yap. Ekos. Kz Ekos. Kz+Yap. Ekos. Kz+Yap+İbreli Ekos. L Ekos. L+İbreli Ekos. L+Yap Ekos. M Ekos. Seç Orm. Ekos. Kritik Ekosistemler : %26,4

25 Sel, taşkın ve heyelan 3 olaylarının ana nedenleri Yanlış arazi kullanımı, Bitki örtüsü tahribatı, Plansız yerleşim, Bölgenin morfolojisi, Litolojik ve jeolojik özellikleri Bölgeye düşen yağışların şiddeti ve süresi (kuvvetli ve uzun süreli, 2400mm, 5dak>15-20mm) 25

26 DKaradeniz Havzası en fazla ve şiddetli yağış alan bir yerdir. Vadilerin yamaç eğimi 60 o yi aşmaktadır. İklim ve yeryüzü şekli özellikleri bakımından Rize ili Doğu Karadeniz Bölümü içerisinde tipiktir. Deniz kıyılarındaki dar vadi ağızları dışında ova denilebilecek düzlükler bulunmamaktadır 26

27 Doğal bitki örtüsünün, özellikle ormanların (dolayısıyla ölü örtünün tahribi), erozyonla toprak miktarının azalması ve infiltrasyon kapasitesinin düşmesi, havzalardaki depolanan su miktarını (su depolama kapasitesini) düşürmüştür. 27

28 Bölgede şiddetli ve uzun süreli yağışlardan sonra yoğun orman örtüsü altındaki topraklar ve tüm ekosistem doygun hale gelebilmektedir. Orman ekosisteminin tabanında şev ve yamaçlardan süzülerek, ormanla kaplı havzalarda dahi bazı zararlar meydana gelmiştir. 28

29 Doğal bitki örtüsü, özellikle orman ekosisteminin; uzun yıllar boyunca bulunduğu yerde oluşturduğu denge ile toprağı en iyi koruyan ve su rejimini düzenleyerek sel ve heyelanları önleyen en iyi araç olduğu araştırmayla kanıtlanmıştır. 29

30 Rize ve yöresindeki çay-fındık alanlarının büyük bir kısmı ormanın yok edilmesi suretiyle kurulmuştur. Yöre halkı kendisi için uygun gördüğü alanlarda sahil kesiminden 1000 metre yükseltilere kadar olan orman örtüsünü sökerek eğimli arazileri çay bahçesi, fındık bahçesi ve sebze bahçelerine dönüştürmüştür. Bu durum toprağın doygunluk süresinin kısalmasına neden olmakta zemine binen yükün fazlalığından dolayı kaymalar ve akmalar meydana gelmektedir. 30

31 Rize Yöresinde Meydana Gelen Heyelanlar ve Taşkınlar Tarih Yeri Ölü Sayısı 1949 Rize Çayeli (Merdivenli) Heyelanı Mayıs1959 Rize Trabzon Çevresi Taşkını Temmuz 1973 Rize Taşkını Temmuz 1977 Rize, Fındıklı, Pazar, İyidere, Ardeşen Taşkınları Rize Fındıklı (Kanlıdere) Heyelanı 5 21 Temmuz 1983 Rize, Ardeşen, Fındıklı ve Pazar Taşkınları Rize İkizdere Heyelanı Rize Fındıklı Heyelanı 7 21 Temmuz1988 Rize, Pazar ve Çayeli Taşkınları 3 31 Ağustos 1995 Rize Taşkınları Kasım 2001 Rize Taşkınları Temmuz 2002 Rize Taşkını ve Heyelanı Ağustos 2005 Trabzon Rize Taşkınları Ağustos 2006 Rize Taşkınları 4 31

32 32

41 Yapılması Gerekenler. 4 Planlama orman fonksiyonları, yetişme ortamı ve kadastroya dayandırılmalı Katılımcı yaklaşımla işletme amaçları ve koruma hedefleri belirlenmeli Bölgenin sel, taşkın ve çığlara karşı RİSK haritaları oluşturulmalı Doğru ve uygulanabilir arazi kullanım politikaları geliştirilmeli Doğal kaynak kullanımında havza bütünlüğü esas alınmalı Yaşanabilir bir ülke için erozyonu önleyici tedbirler alınmalıdır Arazi parçalanmasına müsaade edilmemeli, toplu yerleşim öne çıkmalı Tüm yapılar için yer seçiminde jeolojik zemin etütleri yaptırılmalı Dere yatağı taşkın alanını da kapsar; temizlenmeli ve imar affına gidilmemeli Toprak ve Bilgi ; Vazgeçilmesi asla gözardı edilmeyecek en değerli iki unsur! DSİ, 10 Şubat 2011, Trabzon, EZB İstanbul, 2007

42 Teşekkürler

Benzer belgeler

Fonksiyonlar. Fonksiyon tanımı. Fonksiyon belirlemede kullanılan ÖLÇÜTLER. Fonksiyon belirlemede kullanılan GÖSTERGELER

Fonksiyonlar. Fonksiyon tanımı. Fonksiyon belirlemede kullanılan ÖLÇÜTLER. Fonksiyon belirlemede kullanılan GÖSTERGELER Fonksiyonlar Fonksiyon tanımı Fonksiyon belirlemede kullanılan ÖLÇÜTLER Fonksiyon belirlemede kullanılan GÖSTERGELER Fonksiyona uygulanacak Silvikültürel MÜDAHALELER 2) ETÇAP Planlarının Düzenlenmesine