SULAMA VE ÇEVRE. Küresel Su Bütçesi. PDF created with pdffactory trial version Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SULAMA VE ÇEVRE. Küresel Su Bütçesi. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com. Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ"

Özge Akgül
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Sulama? Çevre? SULAMA VE ÇEVRE Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ SULAMA: Bitkinin gereksinimi olan ancak doğal yağışlarla karşılanamayan suyun toprağa yapay yollarla verilmesidir ÇEVRE: En kısa tanımıyla canlının içinde bulunduğu ortamdır. Aynı zamanda, doğayı ve içinde barındırdığı ekolojik ortamı ifade etmekte ve bu ortama kısaca yaşamı destekleyen sistemler denmektedir. Çevre Sistemi Küresel Su Bütçesi %2.5 tatlı su Küresel % 97,5 Deniz suyu % 2.5 % 87 Erişilemez (buzullar) % 13 Erişilebilir % 97.5 tuzlu su, toplam suyun yalnızca % 2.5 u dur. DÜNYADA SUYUN DAĞILIMI Toplam su varlığı Okyanus % 97 % 3 Buzul % 79 Yeraltı suyu % 20 Yüzey suları %1 Su kaynağı Dünyadaki toplam su Deniz suyu Toplam tatlı su Toplam (%) yüzdesi (%) Buzullar 74.0 Lean and Hinrichsen, 1994 Göl % 52 Toprak nemi % 38 Bitkiler tarafından tutulan %1 Su Buharı % 8 Nehir % 1 Yeraltı suyu Göl, nehir,toprak nemi, atmosferde su buharı

Aynı zamanda, doğayı ve içinde barındırdığı ekolojik ortamı ifade etmekte ve bu ortama kısaca yaşamı destekleyen sistemler denmektedir. Çevre Sistemi Küresel Su Bütçesi %2.

2 SU:YAŞAMIN KAYNAĞI 100 Litre 2.5 Litre Litre Toplam su Kolayca elde edilebilen su Kuraklık, Gujarat, Hindistan, Haziran 2003 Hidrolojik Döngü -Sınırlı kaynak -Nüfus artışı -Artan su gereksinimi -Su için rekabet Su Döngüsü ARTAN SU KULLANIMI Küresel Su Kullanımı (Sektörel) Atık gazlar ATMOSFER İNSAN Toprak/bitki örtüsü kullanımı Yağış Buharlaşma YERYÜZÜ Buharlaşma km 3 Evsel Endüstriyel Su temini Yeraltı Taşkın su akışı akışı SU KÜTLESİ OKYANUS Tarımsal Atıksu akışı Nehir akışı Kaynak 2

-Nüfus artışı -Artan su gereksinimi -Su için rekabet Su Döngüsü ARTAN SU KULLANIMI Küresel Su Kullanımı (Sektörel) 1900-2000

3 SU KULLANIMI Tarım Evsel Endüstriyel Tarım en önemli su kullanıcısıdır. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK NEDİR? Günümüzde Kalkınma-ekonomik, sosyal ve çevresel değişimler Kalkınma Ekonomik büyüme Olumsuz sosyal ve çevresel etkiler Olumsuz etkilerin giderilmesi ve uzun dönemli faydaların sağlanması için gerekli faaliyetler SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK kavramının gündeme gelmesi SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK NEDİR? SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMANIN TEMEL BİLEŞENLERİ SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA; gelecek kuşakların gereksinimlerini karşılama yeteneğinden ödün vermeden, bugünün gereksinimlerini karşılayan kalkınma (1987, BM Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu) Kalkınma-çevre ilişkisi Sosyal Çevre SUSTAINABLE DEVELOPMENT Ekonomi 3

faydaların sağlanması için gerekli faaliyetler SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK kavramının gündeme gelmesi SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK NEDİR?

4 SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK NEDİR? Sulu tarımda sürdürülebilirlik hedefleri Temel hedef Uzun dönemde net karı arttırmak SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK; günümüzdeki ve gelecek kuşaklar için temel insan gereksinimlerinin karşılanmasında, teknolojik ve kurumsal değişimlerin sağlanması, doğal kaynakların korunması ve yönetimidir (FAO Tanımı) Böyle bir sürdürülebilir kalkınma; toprak, su, bitkisel ve hayvansal genetik kaynakları koruyacak, çevre sorunu yaratmayacak, teknik ve ekonomik olarak uygun, sosyal yönden kabul edilebilir nitelikte olacaktır. Ekonomik hedefler Çevresel hedefler Sosyal hedefler İşletme verimliliğini arttırmak Ülke ekonomisine katkı yapmak Toprak koşullarını iyileştirmek Su kaynaklarına olumsuz etkileri azaltmak Biyolojik çeşitlilik, yaşam ortamları ve peyzajın korunması ve geliştirilmesi Etkin atık yönetimi Yenilenemez enerji kaynakları kullanımının sınırlandırılması Havaya olumsuz etkilerin azaltılması Toplumda işletme faaliyetlerinin kabul edilebilirliğini sağlamak Pazarda çevre yönetiminin olduğunu göstermek Suya ilişkin en önemli çevresel olgular: *Çölleşme *Ormansızlaşma *Arazilerin niteliğini kaybetmesi *Asit yağmuru *Yüzey akış *Yeraltı suyu kirliliği *Ötrofikasyon *İçme suyundan geçen hastalıklar *Atık su arıtma *Tuzluluk ve Suya doygunluk *Su erozyonu ve sedimentasyon *Yeraltı suyu çıkarma ve arazi çökmeleri *Taşkınlar *Tuzlu su girişi *Endüstriyel su kirliliği *Barajlar ve insanların zorunlu göçü Nüfus (milyar) DÜNYA NÜFUSU DÜNYA NÜFUS ARTIŞI Yüksek Orta Geri kalmış ı Düşük MİLYAR Gelişmekte olan Gelişmiş Yıllar Dünya nüfusu her yıl 77 milyon artmaktadır. YILLAR 4

ve kurumsal değişimlerin sağlanması, doğal kaynakların korunması ve yönetimidir (FAO Tanımı) Böyle bir sürdürülebilir kalkınma; toprak, su, bitkisel ve hayvansal genetik kaynakları koruyacak, çevre

5 Su Kullanımında artış Nüfus-Sulanan alan ilişkisi 20. yüzyılda, Nüfus 3 kat, su kullanımı 6 kat arttı! Yıl Nüfus (milyar) Sulanan Alan(milyon ha) *Son yıllarda, su tüketimi, nüfus artış oranından daha fazla artmaktadır, ancak sulanan alan miktarındaki artış yavaşlamıştır. Bunun nedenleri; sulama sistemlerinin yüksek maliyeti, toprak tuzluluğu, sulama suyu temini, kaynakların tükenmesi ve çevre koruma sorunlarıdır. SU VE BESİN GÜVENLİĞİ Nüfus Dinamikleri Su Kullanımı Tarım-Endüstri-Evsel Kullanım- Sanitasyon ve Atık Tahliyesi- Hidroelektrik-Balıkçılık Büyüme-Göç-Yoğunluk-Dağılım- Kentleşme-Sağlık ve Ölüm Oranı İnsani Sonuçlar Besin Kıtlığı-Suyla ilgili hastalıklar-sosyal ve Politik İstikrarsızlık-Su için Rekabet- Ekonomik büyümede azalma- Nüfusun yer değiştirmesi Su ve sulama; besin güvenliği ve endüstriye hammadde temini yönünden, tarımsal üretimin en önemli girdisi Kaynak Çevresel Sonuçlar Yüzey ve Yer altı Suyu tüketimi-su kirliliği-arazi kalitesinin bozulması- Ekosistem kaybı-hidrolojik döngüye müdahale dünyada yaklaşık 270 milyon hektar alan sulanmakta diğer bir deyişle dünyada toplam ekilebilir alanların % 17 sinde sulama yapılmakta ve dünya besin üretiminin % 40 ı bu alanlardan elde edilmektedir. SULANAN ALANLAR Milyon hektar (1998) SULANAN ALANLAR Milyon hektar 5

Bunun nedenleri; sulama sistemlerinin yüksek maliyeti, toprak tuzluluğu, sulama suyu temini, kaynakların tükenmesi ve çevre koruma sorunlarıdır.

6 Sulamanın sorunu Sulama- Performans beklenenin çok altında Bunun nedeni ne? Sorun; yanlış ve dikkatsiz su uygulamaları mı? Örnek; Mezopotamya uygarlıklarının çöküşü!!! Aşırı su uygulaması (bitki gereksiniminden fazla) Tuzluluk ve drenaj koşullarının yetersizliği Toprakta tuz birikiminin önlenmesi Sulamanın etkileri:genel Sulama; ekonomi, sağlık ve gönencin en önemli bileşeni Sulama-gıda güvenliği ilişkisi Sulama; en fazla su kullanıcısı Sulama-doğal (fiziksel) ve canlı (biyolojik) çevre ilişkisi Olumlu ve olumsuz etkiler Sulama; arazi kullanım deseninin değişimi Sulama sisteminin planlanması ve işletimi: Çevreye Önemli Müdahale Su, arazi, bitki ve hayvan ve insan kaynakları üzerinde değişimler Sulama projelerini finansal olarak destekleyen kuruluşlar; sulama projelerini çevresel olarak duyarlı projeler kapsamında ele alıyor Sulamada çevresel etkilerin farklılığı 1. Her sulama projesinde görülen etkiler & proje alanının iklim özelliği, proje tipi, proje alanının konumu, sulama yöntemi ve tarımsal faaliyetlere bağlı olarak ortaya çıkan etkiler 2. Arazi kullanımı, tarımsal üretim, bitki ve hayvan türleri için yararlı etkiler & insan faaliyetleri, farklı arazi kullanımları ve farklı bitki ve hayvan türleri için zararlı etkiler 3. Kaçınılmaz ve geri dönüşü olmayan etkiler & önlenmesi ve geriye dönüşü olanaklı etkiler 4. İnsan faaliyetleri ve ekosistemler için çok önemli etkiler & çok etkisiz veya çok önemsiz etkiler 6

önemli bileşeni Sulama-gıda güvenliği ilişkisi Sulama; en fazla su kullanıcısı Sulama-doğal (fiziksel) ve canlı (biyolojik) çevre ilişkisi Olumlu ve olumsuz etkiler Sulama; arazi kullanım deseninin

Benzer belgeler

1. DOĞAL ÜZERİNDEKİ ETKİLER. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com

1. DOĞAL ÜZERİNDEKİ ETKİLER. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com SULAMANIN ÇEVRESEL ETKİLERİ SULAMANIN ÇEVRESEL ETKİLERİ Doğal Kaynaklar Üzerindeki Etkiler Biyolojik ve Ekolojik Kaynaklar Üzerindeki Etkiler Sosyoekonomik Etkiler Sağlık Etkileri 1. DOĞAL KAYNAKLAR ÜZERİNDEKİ