bir belge Yerel Yönetim Metinleri XXVIII Cenk Reyhan * Nakdi Gelir Getiren Mülklerin Kiralanmasına Dair Nizamname

Transkript

1 bir belge Yerel Yönetim Metinleri XXVIII Nakdi Gelir Getiren Mülklerin Kiralanmasına Dair Nizamname Cenk Reyhan * Aşağıdaki nizamnamede; İstanbul ve taşrada gelir getiren mülklerin kiralanmasında, kiraya veren ile kiracı arasında mukavele imzalanması; bu mukaveleyi yapanların, nerede yaşadıkları, hangi teba' dan oldukları, akarın, türü, ne için, ne zamanlık bir müddet ve ne kadarlık bir bedelle kiralanacağı; mukavelenin düzenlenmesinde kanuna ve genel a daba uygun lu olması gereği; akaratın demirbaş ve gedik aletleri için defter tutulması ve alet-edevatın kaydedilmesi; mukavelelerde yetişkin ya da akli dengesi olmayanların yerine, mahkemece, velilerin kabul edileceği; mukavelenin düzenlenmesinde mahkeme katibinin alacağı kalemiyye miktarı; akarın vakfa ait ya da başka türlü olmasına ve tek kişiye veya müşterek olmasına göre bunların süresi ve düzenlenme şekli; mukavelenin islam ya da gayr-ı müslim mahallelerine ve esnaf olup-olmamalarına göre kaydedilmesi; bu işlemlerin yapılması sürecinde ilgili makamların alacakları kaydiyye ve kalemiyye ücretleri; yapılacak işlemlerde kanun dışı uygulamalardan alınacak nakdi cezalar; akarın başkasına devretme şartları ve kiraya veren ve kiracı arasında mukavelenin bazı şartlarının tadili durumunda nakdi kalemiyyeye ya da harclar alınacağı; mukavelede taraflar arası anlaşmazlık ya da birinin veya ikisinin ölümü halinde uygulanacak hukuki mevzuat; bir hanı tümüyle kiralayan kiracı ve mal sahibi arasındaki ilişkileri belirleyen hukuk kuralları gibi çeşitli konular hakkında bilgiler bulunmaktadır. İcar-ı Akar Nizamnamesi l ** Birinci Madde: Gerek der-saadetde ve gerek taşralarda her kim olur ise olsun hane ve dükkan ve arazi ve çiftlik gibi bir akarını icar idecek oldukda müste'cir ile beynierinde bir mukavelename tanzimine mecburdur. İkinci Madde: Mukavelenamede ml1cir ile müste'cirin ism ve şöhreti ve sanat ve mahall-i ikametleri ve kangı devlet tebasından oldukları ve akarın nev'i ve mevki'i ve ne içün istimalolunacağı ve icarenin müddeti ve bedel-i icarenin mikdan ve müeccel ise tekasit-i muayyenesi ve muaccel ise muaccel oldığı beyan olunacakdır. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Tarih Bölümü, Doktora Öğrencisi. i Düstur. Birinci Tertip, Cilt 3, s. 5 ı Konturatu nizamnamesi makamına kaiındir. Çağdaş Yerel Yönelimler, Cilıll Sayı i Ocak 2002, s /.

2 ı 26 Ça{f,daş Yerel Yönetim/er /1 (J) Ocak 20()2 Üçüncü Madde: Mfıcir ile müste'cil mukavelenameyi beynierinde istedikleri vechle tanzim idüb kanun ve nizama ve adab-ı umumiyyeye muhalif olmayan her dürlü şeraiti mukavele ideceklerdir. Dördüncü Madde: Çiftlik ve bostan ve hamam ve berber dükkilnı gibi akaratın derunlarında mevcud olan timur baş ve gedik aliltı İçün bir defter yapılmak lazım geldigi gibi akarın heyet-i hazlresi hakkında dahi mfıcir ile müste'cir beynierinde bir defter tanzim ve mübadele idebiıürler. Ve her halde öyle bir defter yapıldığının mukavelenamede zikr olunması lazım gelür ve müddet-i icarenin inkızasında timur baş ve gedik aliltının defter-i mezkfırede beyan olundığı üzre mfıcire teslimi lazım geldigi gibi akarın dahi defter-i mezkfırda tarif olunduğu heyet üzre redd ve teslimi lazım gelür ü:ıkat tabiatıyla eskimiş ise müste'cir iden mesulolmaz. Beşinci Madde: Sabi ve mecnun ve ma'tuh olanların mukavelenameleri velileri ya vasileri marifetiyle mahkeme kiltibi tarafından tanzim olunur. Kezalik mütevelli tarafından bir akar mevkuf-ı icar olunacak oldığı halde mukavelenamesi mahkeme kiltibi tarafından tanzim kılınur. Altıncı Madde: Mahkeme kiltibi madde-i iltiyede beyan olunacağı vechle tanzim hdigi mukavelenamelerden canib-i mir! içün alınması lazım gelan harcın onda birine müsavı ücret-i kiltibiyye alınacakdır ve kiltib kangı mahkemenin kiltibi oldığını ve harcı ahz eyledigini mukavelenamenin zuhfırına işaretle imza ve hatm idecekdir. Ba'de konturatu idaresinde canib-i mir! içün alınacak olunacakdır. harcdan bu kiltibiyye tenzil Yedinci Madde: İcare-i vahidelü olan akarat-ı mevkufe üç seneden ziyade müddet ile tecviz kılına icar olunamaz sair akaratın dahi dokuz seneden ziyade müddet ile içarı maz. Sekizinci Madde: Akar-ı me 'cur müşterek ise hissedarların mikdar-ı hisseleri başka başka mukavelenameye dere olunacakdır. Dokuzuncu Madde: Mukavelenameler iki nüsha olarak yapılub tarafeynin ve kefili var ise anın dahi temhir ya imza itmesi lazımdır. Onuncu Madde: Akar-ı müşterek yahud müste'cir-i müteaddid olub da herbiri birer nüsha ister ise ana göre müteaddid nüshalar yapılacakdır. Onbirinci Madde: Mukavelenamelerin her nüshası tamgalı kilğıd ve her nüsha kimin elinde kalacak ise tamga bahası ana aid olacakdır. üzerine yaztlacakdır Onikinci Madde: Mukavelename ber-vech-i billil tanzim olundukdan sonra akar-ı me'cur-ı hane oldığı halde eger ehl-i islam mahaltesinde ise imam ve muhtarlarla ve eger tebaa-i gayr-ı müslime mahallesinde ise yalnız muhtarlara ve dükkiln ve mağaza gibi kra-yı sanat ve hirfete mahsus akar oldığı halde mensub oldığı esnaf kethüdasına götürilüb anlar dahi bir gfıne mani' ve mahzur görmedikleri suretde mukavelenameyi

3 Bir Belge 127 mahalle ya esnaf defterine kayd ile her nüshasını bi 't-temhir akar ashabından beş guruş mühür paresi ahz ile derhal mukavelename nüshalarını ellerine teslim ideceklerdir. Fakat daire-i belediyyesi olan yerlerde mukavelenameler idare-i belediyye tarafından tcmhir ve tasdik kılınacakdır. Onüçüncü Madde: Mukavelenameler ber-vechi bala imam ve muhtarlar yahud esnaf kethüdaları veyahud idare-i belediyye tarafından temhir ve tasdik olundukdan sonra konturatu idaresine götürilüb oraca dahi mani ve mahzur görilmedigi halde mikirden bedd-i icarenin yüzde birine müsavı kaydiyye alınarak derhal kayd ile kaç nüsha ise her biri temhir ve tasdik olunacakdır. Ondördüncü Madde: Timur baş alat ve edevatını yahud akar-ı me'curun heyet-i hazırasını havi bir defter tanzim olunmuş ise anın kayd ve tasdiki içün dahi başkaca beş guruş kaydiyye alınacakdır. Onbeşinci Madde: Mukavelenameler tertib üzre numero ile bir deftere kayd olunacak ve mucir ve müste'cirin ve kefili var ise anın dahi İsm ve şöhreti mahall-i ikamet ve cihet-i tabiiyyeleri ve akann nev ü mevki i ve ne vechle isti'mal olunacağı ve müddet-i i car ile bedel-i icarenin mikdan mukavelenameden ayniyle evvel deftere kayd olundukdan sonra mukavelename nüshalannın zeytine dahi konturatu idaresi tarafından falan tarihte falan numero ile kayd ve tasdik olunmuş ve şu kadar harc alınmışdır deyu tahrir ve idare mühriyle temhir idilerek sahibine teslim kılınacakdır. Onaltıncı Madde: Mahalle ya dairece yahud esnafca veyahud konturatu idaresince bir gune mani ve mahzur mütalaasıyla temhir ve tasdikden imtina olundığı takdirde dersaadetde bab-ı zabtiyyeye ve taşralarda mahalli hükümetlerine bi'l-müracaa tahkikat-ı lazıme icrasıyla virilecek karara göre hareket olunacakdır. Şöyle ki; mukavelename kabul olunmadığı halde eger imam ve muhtarlar veya idare-i belediyye veyahud esnaf kethüdası tarafından mühr paresi alınmış ise redd olunacakdır. Der-saadetde bab-ı zabtiyyece ve taşralarda mahalli hükümetlerince mukavelename kabulolundığı halde heman konturatu idaresine havale ile tasdik itdirilecekdir. Ve şayed ki; imam ve muhtarlar ve esnaf kethüdaları li-garaz mukaveleyi temhirden imtina ile halkın işini tas' ib iyiemiş oldukları tahakkuk iderse kendülerinden bir yigirmilik mecidiyyeden beş yigirmilik mecidiyyeye kadar ceza-yı nakdi ahzıyla yahud yigirmi dört saatden bir haftaya kadar habs ile mücazat olunacakdır. Onyedinci Madde: Devair-i miriyye içün akd olunan icare mukavelenameleri dahi usulı üzre kayd ve tasdik olunacakdır. Onsekizinci Madde: Mukavelename ber-vechi bala kay d ve tasdik olunmadıkca bir mucir akarını müste'cire teslim idemeyecekdir. [derse kendüsünden müddet-i sabıka harcı alındıkca başka iki misli dahi ceza-yı nakdi alınacak ve bu ceza-yı nakdinin nısfı muhbirlere virilecekdir. Şu kadar ki; akarın heman müste'cire teslimi la-büdd olubda li-sebeb mukavelenamenin derhal tanzimi kabilolamadığı takdirde müste'cir konturatu idaresine gelüb ifade-i hal itdikde mukavelenamenin tanzimi içün kendüsüne mühlet-i münasebe virilecekdir.

4 128 Çağdaş Yerel Yönetimler II (I) Ocak 2002 Ondokuzuncu Madde: İmam ve muhtarlar mahallerinde ve esnaf kethüdaları esnafları içinde kontratusuz hane ya dükkan vesaire isticar olundığını bildikleri halde hükümete haber virmezler ise kendülerinden bir yigirmilik mecidiyeden beş yigirmilik mecidiyye kadar ceza-yı nakdi ahz olunacakdır. Yigirminci Madde: Bir müste'cer kendi müddet-i icaresini başkasına devr ve icar idecek oldukda tekrar harc alınmak lazım gelmeyüb ancak mukavelenamesinin zeyline ve defterdeki kaydına şerh virilerek tasdik olunacak ve yalnız beş guruş kaydiyye alınacakdır. Fakat müste'ciranı daha ziyadeye icra itmiş ise bu ziyade içün yüzde bir guruş harc dahi alınacakdır. Yigirmibirinci Madde: Müsta'milinin ihtilafıyla muhtelif olan akarın sahibinin izni olmadı kca müste' ciri hod-be-hod başkasına icar idemez. Ama bir akar ki; anı isti'malde herkes müsavı oldığı halde başkasına icar itmamek şartı dahi mukavelenamede münderic olmaya anı müste'ciri başkasına devr ve icar idecek oldukda mikirden istizana mecbur degildir. Yigirmiikinci Madde: Mucir ve müste' cir müddet ve bedel-i icareye dokunmaksızın mukavelenamenin bazı şeraiti tadil idecek olduklarında suret-i tadiliyye mukavelenamenin zeyline yazılub başkaca harc olunmayacak fakat beş guruş kalemiyye alınacakdır. Ve eger müddet veya bedel-i icareyi tebdil idecek olurlar ise evvelki bedele nisbetle fazla olan mikdarın yüzde bir harcı dahi alınur. Yigirmİüçüncü Madde: Mukavelename kayd ve temhir olundukdan sonra kanun ve nizama mugayir ol dığı tebeyyün idüb de fesh olunması lazım gelür ise kontratu idaresi andan dolayı mesul olmayacakdır. Yigirmidördüncü Madde: Kirada olan bir akar menafi-i umumiyye içün nizam-ı mahsusı mucebince canib-i hükümetden iştira olundığı halde tayin olunan müddet zarfında müste'cir ol akarı terk itmege mecbur olacakdır. Yigirmibeşinci Madde: Resmen tasdik olunmuş olan konturatular ahkamının İcrası müntehim olub böyle bir konturatuyı akdinden beri hükmünün icrası İçün konturatu idaresine ibraz eyledikde müddeı-i aleyhe kırk sekiz saat zarfında ahkam-ı mündericesine itba itmesi tenbih ve icra itmedigi halde işbu müddet-i muayyenenin mürurını müteakıb zabıtaca icbar olunacakdır. Müddeı-i aleyhin konturatu hükminin İcrasına her ne suretle olur ise olsun ta'lil ve muhalefeti kabul olunmayacakdır. Ancak bedel-i icarı suret-i saire ile tesviyye itdigini havi muteber sened ibraz ider ise hükm-i mukaveleyi icra idecegine konturatu idaresince kefili olunarak işin bu ciheti fasl ve hükm olunmak üzre aid oldığı mahkemeye gönderilecekdir. Tasdik-i resmi tahtında bulunmayan konturatuların icra-yı ahkarnı içün ahd-ı tarafeynin konturatu idaresine müracaatı vukuunda mutad olan resmin iki katı istifa olundukdan sonra şurut-ı mukavelenin icra olunmamasından dolayı akıdeyn beyninde tahaddüs iden davanın faslı içün kezalik aid oldığı mahkemeye İrsal olunacakdır.

5 Bir Belge 129 Yigirmialtıncı Madde: Tarafeynden biri mukavelenamede münderic olan şeraitin haricinde bir şart dava iderse İstima olunacakdır. Yigirmiyedinci Madde: Tarafeynden birisinin yahud ikisinin dahi vefatı vukuunda varisleri anların makamına kaim olub rızalarıyla mukavelenameyi fesh yahud ibka idebiıürler. Ama yalnız tarafeynden biri vefat vukuuyla icarenin infısahını dava ider ise istima 0 lunmaz. Yigirmisekizinci Madde: Akar-ı me'cur-ı vakf yahud arz-ı miri olub da sahibi hakk-ı intikale nail veresesi olmadığı halde vefat iderek mahlfıl olursa sahibinin vefatı tarihinden itibaren ol akarın bedel-i icaresi vakfına yahud miriye aid olur. Ve mu'cir-ı müteveffa eger ücreti ber-vech peşin almuş ise müddet-i bakıyyenin ücreti terekesinden istifa olunur. Şu kadar ki; eger mahlul olan akar bağ ve bağçe ve bostan ve çiftlik ve tarla ve çayır olub da yere tuhm ekilmiş ve otlar bitmege başlamış ise mahsul idrak idinceye dek bu akaratın menafı'i müteveffanın terekesine aid OIUL Yigirmidokuzuncu Madde: Ya mukavelename bir hanı topdan isticar itmiş olan kimse odalarını ayru-ayru kiraya virecek oldukda tahriren mukavele idebildigi gibi şifahen dahi mukavele idebilür. fakat tahriren mukavele itdigi takdirde usulı üzre konturatu idaresine kayd ve tasdik itdirmekle muteber olur. Ve bu suretde mukaddemen harcı topdan alınmış oldığı cihetle tekrar harc alınmayub yalnız beş guruş kaydiyye alınul Ve eger kayd ve tasdik itdirmez yahud şifahen akd-ı mukavele ile iktifa iderse şerait-i mukavelesi suret-i resmiyyede muteber tutulmayub müste'cir istedigi vaktde oturdıgı müddetin kirasını virüb çıkabilil Ve böyle tasdik olunmayan mukavelatdan dolayı bab-ı zuhur iden münazaat der-saadetde zabıtaca ve taşralarda mahalli hükümetlerce tesviyye olunacakdır. Otuzuncu Madde: Bir hanın sahibi odalarını bizzat ayru ayru kiraya virecek olur ise madde-i anifde beyan olunan vechle muamele olunacakdır. fakat mukavelename tanzimiyle resmen tasdik itdirecek oldığı halde lazım gelen harc kendüsünden alınacakdır. Otuzbirinci Madde: Bir hanın müste'ciri ve yahud sahibi bir ya birkaç odasını digerine icar itdigi suretde yigirmi dokuzuncu ve otuzuncu maddeler hükmince muamele olunacakdıl Otuzikinci Madde: Müste'cir me'curı tahrib itdigi ve sahibi mene muktedir olamadığı ve müddet-i İcerenin inkızasında müste'cir-i me'cur teslimden imtina idildigi halde kitabü'l-icare ahkamına tevfiken muamele olunacakdır.

6 130 Çağdaş Yerel Yönelimler i i (i) Ocak 2002 Otuzüçüncü Madde: işbu nizamname, konturatu nizamnamesinin makamına kaim olacakdır. Fl 10 rebiü'l-evvel sene 1291 ve Hl5 nisan sene 1290 Kısa Sözlük: Ahkam Akar Alat Anif Atiye Sa'de Atiye Ber-vech-i bala Bi't-temhir Canib Derc Derfın Devair Gı1n Hazıre Hirfet Hod-be-hod ibka icar İmtina inkıza isticar istima iştira Kalemiyye Kaydiyye La-büdd Li-sebeb Me'cı1r Menafı Mevkuf Mezkilre Muaccel Mucir Mücazat Müeccel Münderic Müsavi Müste'cir Müteaddid Şerait Tahaddüs : Hükümler, : Para getiren mülk (ev,dükkan, tarla, bağ, bostan vb.), : Vasıtalar, ayletler, : Pek yakında geçecek olan, : Aşağıdakiler, : Sonra, : Aşağıdakiler, : Yukarıda olduğu gibi, : Mühürleyerek, : Taraf, yan, : ı. Sokma, arasına sıkıştırma 2. Gazeteye yazma, 3. Toplama, biriktirme : iç, içeri, dahil, : Daireler, : I. Renk, 2.Gidiş, tarz, sıfat, : 1. Şehirli, 2. Bir yere yerleşmiş, : Sanat, meslek, : Kendi kendine, kendi başına, kendiliğinden, : Ağlatma, : i.kiraya verme, verilme, 2. Kira parası, : 1. Çekinme, geri durma, 2. imkansızlık, olmayış, : Tamam olma, nihayet bulma, bitme, : Kiralama, : I. Dinleme, dinlenirme, 2. Dinleyip kabul etmeler, 3. Kulak verip dinlemeler. : Satın alma, alma, : (Eskiden) resmı dairelerde gördürülen işler için ödenen ücret, yazı parası, : Kayıt parası, : Lazım, gerekli. (aslında ayrılık yok demektir), : (li-; için, ötürü) Sebebiyle, : I. Ecr (ücret) ve sevabı verilmiş olan, 2. Kiraya verilen şey, : Menfaatler, : I. Vakfedilmiş, 2. Durdurulmuş, alıkonulmuş, 3. Tutulmuş, hapsedilmiş, 4. Ait, : Zikrolunmuş, adıgeçmiş, : ı.tacil edilmiş, acele olunmuş, 2. Peşin ödenen, : icar eden, kiraya veren kimse, : ı.karşllık, 2. Bir suça karşı ceza çektirme, : Tecil edilmiş, ileriye bırakılmış, peşin olmayan, ertelenmiş, : (içinde) yer almış, : (Biri ötekine) eşit, denk, : Kiracı, : Çok, bir-kaç, türlü-türlü, : Şartlar, : Yokken ortaya çıkma,

7 Bir Belge ı 3 i Tas'ib Tebeyyün Tekasit Temhir Tesviyye Tevfiken Timur baş Vahide Zeyl : Güçleştirme, güçleştiritme, zorlaştırma, zorlaştırılma, : Belli olma, anlaşılma, meydana çıkma, : Taksitler, : Mühürleme, : i. Düzleme, 2. Ödeme, 3. Hükümetçe bir yere gönderilen erlere bilet yerine geçmek üzere verilen kağıt, 4. Sonuçlandırma, : uygun olarak, (-e) göre, : Demirbaş : Tek, bir, : Bir şeyin eki.