Florence Nightingale den Günümüze HemĢirelik Eğitiminde Neler DeğiĢti? Avrupa ve Türkiye de Modern HemĢirelik Eğitimi

Transkript

1 Florence Nightingale den Günümüze HemĢirelik Eğitiminde Neler DeğiĢti? Avrupa ve Türkiye de Modern HemĢirelik Eğitimi Bilge TOPUKSAK*, Gülümser KUBLAY ** ÖZET Giriş: Hemşirelikte modern eğitim, sadece bilgi ve klinik deneyimi değil temel hemşirelik becerilerinin, tekniklerinin ve uygulamalarının da geliştirilmesini amaçlamaktadır. Modern hemşirelik eğitiminde derinlik ve genişlik, nitelik, esneklik, uygunluk ve yeterlik günümüzde temel kavramlar olarak karşımızdadır. Bu bağlamda modern hemşireliğin kurucusu Florence Nightingale den günümüze hemşirelik eğitiminin teorileri ile uygulamaları kronolojik olarak incelenerek hemşirelik eğitimindeki gelişmeler çalışmada ortaya konulmuştur. Çalışmada modern hemşirelik eğitiminin felsefesi ve çağdaş özellikleri de tartışılmaktadır. Amaç: Çalışmanın amacı, Florence Nightingale den günümüze kadar Avrupa ülkeleri ve Türkiye de hemşirelik eğitiminde yaşanan değişim ve gelişmeleri değerlendirmektir. Yöntem: Hemşirelik eğitiminin değişim ve gelişimi Avrupa ve Türkiye kapsamında irdelenmiş bu bağlamda, hemşirelik eğitim programları üniversitelerin sitelerinden ve literatürden taranarak oluşturulmuştur. Geçmişe yönelik hemşirelik eğitimi bilgileri ise İtalya daki Universita Degli Studi Di Frenze nin kütüphane kaynaklarından sağlanmıştır. Son olarak, hemşireliğin mevcut yapısı, Avrupa ve Türkiye de hemşire eğitimleri incelenerek farklı ülkelerde hemşirelik eğitiminde gelinen nokta irdelenmiştir. Bulgular: Avrupa da hemşirelik eğitimi, genellikle temelini European Commission (EC) ve Advisory Committee on Training in Nursing (ACTN) den almaktadır. Hemşireler için ilk bilinen üniversite temelli eğitim programın 1929 lerde Yeni Zelanda da olduğu ve hızla yaygınlaştığı literatürde görülmektedir. Avrupa hemşirelik eğitimi ise kısmen daha yavaş gelişmiştir. Avrupa da ve Türkiye de AB direktifleri doğrultusunda, birleştirilmiş hemşirelik programının yaratılmasına çalışılmakta, tüm hemşirelik programlarının yüksek eğitim sistemine entegre edilmesi için çaba gösterilmektedir. Bu bağlamda Erasmus Mundus adı altında birçok farklı ülke üniversitesinin de yer aldığı bir hemşirelik yüksek eğitim programı yakın bir tarihte AB tarafından yürürlüğe sokulmuştur. Sonuç: Hemşirelik müfredatının teorik ve klinik içerik ve yapısının güçlendirilmesi, teori ve uygulamadaki boşlukların kapatılması ve mevcut içeriklere uyum sağlanması için daha fazla çaba harcanmalıdır. Öneriler: Avrupa da ve Türkiye de de AB direktifleri ve DSÖ önerileri dikkate alınarak, hemşirelik eğitiminin daha iyiye ulaştırılması sağlanmalıdır. Hemşirelik mesleğinin güçlendirilmesinde eğitimin nitelik ve düzeyinin yükseltilmesi üniversitelerin görevidir ve önceliklidir. Anahtar kelimeler: Florence Nightingale, Hemşirelik Eğitimi, AB de Hemşirelik Eğitimi, Türkiye de hemşirelik eğitimi, Bu yazının amacı, Florance Nıghtingale den günümüze kadar hemşirelik eğitiminde Avrupa ve Türkiye de yaşanan değişim ve gelişmeleri tartışmaktır. *Arş.Gör.,Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Halk Sağlığı Hemşireliği A.B.D. ** Prof.Dr.,Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Halk Sağlığı Hemşireliği A.B.D.

2 ABSTRACT Bildiriler 299 What Are The Changes In Nursing Education Since Florence Nightingale? Modern Nursing Education in Europe and Turkey Proper education and practise supporting will be the base for reaching high quality health care in future. There is a need of more dialogue among countries to reach this target. Nursing education has to be improved, paying attention to EU s directives and WHO s recommenadtions In Turkey. Florance Nigtingale was born on May 12th, 1820 in Florance Villa La Columbia. She investigated the possible jobs for women, considering the importance of giving care to patients and that this service can be given by women, visiting the hospitals around London and Country. In the first place the basic education for nurses contained big differences among them. EU nursing programs require 2300 hours at minimum both in theory and practise. Moreover the age of accessing to the nursing and midwife schools is 18 but in several East European countries university programs have been continued. In the paper the development of nursing is discussed and the roof of education programs constituted with literature. Moreower, suggested policies by countries and the regional needs of health are taked into consideration. Finally, the eveluated nature of nurses is examined. In this context, it is examined the roles of nurses who performs in variety conditions in EU and Turkey, so it is aimed to explain the reached point in nursing education. GĠRĠġ Tarih boyunca hemşireler toplum içinde ve hastanelerde hasta insanların bakımı ile ilgilenmişlerdir. Modern anlamdaki hemşireliğin Kırım Savası ( ) sırasında, Florence Nightingale ( ) ile başladığı kabul edilmektedir. Modern hemşireliğin kurucusu olan, yüksek seviyede bir eğitime sahip olarak yetişen Florance Nigthingale, 1858 yılında, hasta bakım konusundaki tecrübelerini, Notes on Matters Affecting The Health ve Notes as to the Introduction of Female Nursing into Military Hospitals kitaplarında,1859 yılında, tüm dünyada yankı uyandırmış, Notes on Nursing, Hemşirelik Konusunda Notlar ve Notes on Hospitals, Hastaneler Konusunda Notlar yılında, 3 cilt ve 800 sayfadan oluşan, Suggestions for Thought to the Searchers After Truth Among the Artizane of England,1861 yılında, Notes on Nursing for the Labouring blasses, 1863 yılında, Evidence for the Royal Commisions on the Sanitary State of the Army in İndia Hindistan daki Ordunun Sanitasyon Durumu ve 67 sayfadan oluşan Sanitary Statics of Colonial Schools and Hospitals Alay Hastaneleri ve Okullarında Sanitasyon Durumu,1865 yılında, Organisation of Nursing,1871 yılında, 110 sayfalık, İntroductory Notes on Lying in İnstutions kitaplarında toplamıştır yılında, Life or Death in İndia yı yayınlamıştır. Nightingale, 1910 yılında 90 yaşında Londra da ölmüştür. Geçmişte, Florence Nightingale ile birlikte onun gibi başarı gösteren Mary Jane Seacole, Clara Barton, Louisa May Alcott, Linda Richards ve Dorothea Dıx gibi birçok hemşire de vardır. Bu hemşirelerde hemşirelik mesleğinin gelişmesinde önemli katkıları olan hemşirelerdir 2. Hemşirelik, bebek, çocuk, genç, yaşlı tüm yaş grubundaki bireylere sağlık bakımı veren bir meslek olarak, sağlığın korunması ve geliştirilmesi, hastalık ve yaralanmalarda sağlık bakımı ve rehabilitasyonu içeren birçok uygulamayı içermektedir i. Bu rol ve sorumlulukları yerine getirirken hemşire, aynı zamanda sağlık bakım masraflarını azaltarak, hasta ve toplum memnuniyetsizliğini azaltılmasına da yardımcı olur. Tüm bu rolleri yerine getirme ve hedeflere ulaşmak için hemşirelerin değişen şartlara ve durumlara göre eğitim almaları ve kendi eğitimlerini bu yönde geliştirmeleri gerekir ii.

3 300 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010 Artan sağlık problemleri ile fakir ve zenginlerin sağlıkları arasındaki boşluk ve beklenmeyen ölüm ve hastalıklar artmaya devam etmektedir. Ayrıca, tüberküloz, menenjit ve hepatit, HIV/AIDS gibi bir çok enfeksiyon hastalığı ve cinsel geçişli hastalıklar yeniden ortaya çıkmaktadır. Birçok ülke kanser, kardiovasküler hastalıklar ve yaşam biçimi kaynaklı sağlıksız diyet, çok az egzersiz, sigara, alkol ve madde kullanımı gibi modern çağ hastalıkları ile karşı karşıyadır. Artan nüfus stres, mental hastalıklar, obesite ve diğer kronik hastalıklarla uğraşırken, diğer taraftan fakirlik ve işsizlikle uğraşmaktadır. Birçok ülkede yaşlı nüfus artmaya devam ederken, sağlık bakımına olan ihtiyaçta artmaya devam etmektedir. Sağlık alanındaki ve toplum sağlığındaki tüm bu değişimler ve hemşirelik mesleğindeki gelişmeler dikkate alındığında, hemşirelerinde bu değişim ve gelişmelere ayak uydurabilmesi, bireyler, aileler ve toplumlar için birincil ve ikincil koruma ve sağlığın geliştirilmesi amacına ulaşılabilmesi için yeni rol ve görevler edinmeleri gerektiği görülebilmektedir iii. Bu nedenle hemşireler için eğitim programlarının yenilenmesi vazgeçilmezdir. Yarım yüzyıldan fazla süredir DSÖ dünya çapında, hemşirelerin rollerinin güçlendirilmesi gerekliliği üzerinde durmaktadır. Bu da güçlü bir hemşirelik eğitimini gerektirmektedir iv. Çünkü hemşirelerin tüm rollerinin genişlemiş olması beklenmektedir v. AVRUPADA HEMġĠRELĠK EĞĠTĠMĠ Avrupa da hemşirelik eğitiminin tarihine bakacak olursak; Avrupa da modern hemşireliğe doğru ilk adımlar, Fransız papazı St. Vincent de Paul ile olmuştur. Kıtlık ve hastalıklar nedeniyle insanların öldüğü 1600 lü yıllarda fakirlere yardım etmiş, onlara iş imkânı sunmuştur.1633 yılında Hayırsever Hemşireler Örgütünü (Sisters of Charity) kurmuştur. İngiltere de ise 1840 yılında Elisabeth Fry, Hayırsever Hemşireler Örgütünü kurmuştur. I.Dünya savaşı sırasında Gönüllü hemşire cemiyetleri kurulmuş, gönüllü erkek ve kadın hemşire başvurmuştur. Avrupa da hemşirelik eğitimi, genellikle temelini European Commission (EC) ve the Advisory Committee on Training in Nursing (ACTN) den almaktadır. (ACTN 1998; EEC 1977) vi.avrupa da dünyanın diğer ülkelerinde de olduğu gibi hastanelerin dışında verilen bakımın miktarı devam eden bir atış göstermektedir. Hemşireler için ilk bilinen üniversite temelli eğitim programı 1929 lerde Yeni Zellanda da olduğu bilinmesine rağmen (Chick, 1987), 1950 lerde bu programların Kuzey Amerika da, 1980 lerde Avustralya da yaygınlaştığı bilinmektedir. Avrupa bu yüzden yavaş bir şekilde dünya çapındaki trendin bir parçası olmuştur. Örneğin İspanya, hemşireliğe giriş için üniversite derecesi gerekliliğini 1989 yılında tanımlamıştır. İngiltere de ise üniversite temelli temel eğitim 1996 da başlamıştır vii. Ancak, başlangıçta hemşireler için temel eğitim ülkeler arasında çok büyük farklılıklar içermekteydi. AB içerisindeki ülkeler AB yasasına (1997 a, b) bağlı kalmak ve bunu rehber olarak görmektedirler. Programlarda minimum 2300 saat teorik ve 2300 saat pratik saat gerekmektedir. Ek olarak, hemşirelik ve ebelik okullarına giriş yaşı en az 18 olarak özelleşmiştir. Fakat birçok doğu Avrupa ülkesinde yüksek okul programları devam etmektedir. Bu durum konuların ülkelerin dillerinin kapsamına alınması, coğrafyaya, tarihe, tıbbi bilimler üzerine haftada birkaç saatin eklenmesine göre de değişmektedir. Bu programda hemşirelere daha az ders saati verilebilmektedir ve bazı ülkelerde eğitim hemşireler, ebeler ve laboratuar teknisyenleri için aynı olmakta ve programın sonunda bu kişiler meslek sahibi olarak tanımlanmaktadır (Fleming, 2002). Ancak bu programlar Türkiye deki eğitim sistemine göre çok az uygulama içermektedir viii. Eğitim sisteminin yapısı, programın derecesi ve mezuniyet sonrası alınan meslek dereceleri arasında uygunluk bulunmamaktadır ix. Avrupa da AB direktifleri doğrultusunda, birleştirilmiş hemşirelik programının yaratılmasına çalışılmakta, tüm hemşirelik programlarının yüksek eğitim sistemine entegre edilmesi içim çaba gösterilmektedir x. AB tarafından yapılan reformlarda ele alınan problemlere bakıldığında; hemşirelik fakülte üyelerinin yüksek eğitim seviyesine uyum sağlama süreçleri ve bu sistemdeki yeni rolleri, rol çatışması yaşamaları, yetersiz akademik geçmişleri olması, temel hemşirelik programlarından mezun olanların yeterlilikleri, uygulamalara uyumlulukları olduğu görülmektedir. Hemşirelik müfredatının teorik, klinik içerik ve yapısının güçlendirilmesi, teori ve uygulamadaki boşlukların kapatılması ve mevcut içeriklere uyum sağlanmasının gerekli olduğu görülmektedir xi.

4 Bildiriler 301 Hemşireler için uygulama ve eğitim programı AB direktiflerine göre şunları içermelidir. xii Eğitim Program İçeriği (A)HEMŞİRELİK -Dahiliye (B) TEMEL BİLİMLER Anatomi ve Fizyoloji Cerrahi Pataloji Çocuk sağlığı Bakteriyoloji, Viroloji ve Parazitoloji Kadın sağlığı Biyofizik ve Radyoloji Mental sağlık ve pskyatri Diyetetik Yaşlı bakımı ve Geriatri Hijyen Koruyucu tıp Sağlık eğitimi Farmakoloji (C) SOSYAL BİLİMLER: Sosyoloji Psikoloji Yönetim prensipleri Öğretim prensipleri Sosyal ve sağlık yasaları B. KLİNİK YAPI: - Dahiliye Cerrahi Çocuk Sağlığı Kadın Sağlığı Mental sağlık ve pskyatri Evde bakım Hemşireliğin yasal yönü Yaşlı bakımı ve Geriatri Sadece AB direktifleri değil, 2000 yılında Avrupa da ki hemşirelik ve ebelik pozisyonunu geliştirmek için önemli bir adım olan Munih deklarasyonunda; Politika gelişimi ve yerleşmesinde ki tüm seviyelerde karar verici durumlarda hemşire ve ebeliğinde yer alması, Güçlüklerin belirlenmesi, daha yüksek hemşirelik ve ebelik eğitimi için sürekli eğitimler düzenlemek,

5 302 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010 Hemşireler, ebeler ve doktorlar için, daha iyi hasta bakımına ulaşmada daha işbirliği ve multi disipliner şekilde çalışılması için mezuniyet öncesi ve sonrası dereceleri beraber öğrenmeleri için fırsatlar yaratılmasının sağlanması, Uygulamalar için bilgi ve kanıta dayalılığın geliştirilmesi için araştırma ve bilgi kullanımının desteklenmesi, Aile odaklı toplum hemşireliği ve ebeliği programlarını desteklemek ve geliştirmek için fırsatlar aranması, Hemşirelerin ve ebelerin halk sağlığında, sağlığın geliştirilmesinde ve toplum gelişimindeki rollerinin genişletilmesinin sağlanması xiii konularında hükümetler hemfikir olmuşlardır. Aynı zamanda Munih deklerasyonunda; hemşirelerin tüm bu görevleri yerine getirmede anahtar rolde oldukları ve önemli bir görevi üstlendiklerinden bahsedilmektedir. xiv Dünya üzerinde demografik değişimle birlikte, hemşirelik iş gücündeki yaşlanma da, gelecek yılların önemli bir sorunu olacaktır. Avrupa da ki yaşlanan genel nüfusun anlamı, sayısı artan uzun dönem bakım ihtiyaçları olan hastalar için motive olmuş bir hemşirelik işgücüne duyulacak olan ihtiyaçtır. AB bu gerekliliği sağlayabilmek için hemşirelere AB üye ülkeleri içerinde serbest dolaşım hakkı tanımıştır. xv Buna göre, bir hemşirenin başka bir AB ülkesinde iş aradığında mesleki yeterliliklerinin tanınabilmesi ve mesleğini yapabilmesi için, ilgili AB direktifine göre meslekle ilgili temel hemşirelik bilgileri, mesleğin doğası ve meslek ahlakı ile ilgili genel ilkeler, yeterli klinik tecrübe, pratik eğitimlere katılabilme yeterliliği gibi konulara hâkim olması gerekmekte ve sağlık sektöründe birlikte çalışma deneyimi bulunmalıdır. xvi 1996 da, EU Konsey ve Parlementosu hemşirelerin özellikle halk sağlığı alanında uygulama, eğitim, bilgi ve sağlığın geliştirilmesi hakkında yaygın bir program geliştirmiştir. (EC 1998). xvii Sağlık bakımı alıcılar hemşirelik eğitimine dâhil olmalarına rağmen, hemşirelik eğitim programları farklı ülkelerin sağlık ihtiyaçlarını her zaman yansıtmamaktadır. Hemşirelik müfredatı her zaman bilimsel ve bütüncül olarak görülmemektedir. Ülkelerin, klinik uygulamalarını akredite edecek sistemleri bulunmamaktadır. Birçok ülkede mezun hemşireler için birden fazla derece bulunmaktadır. Yapılan incelemelerde bazı AB ülkelerinin hâlihazırda halk sağlığı bölümünde mezuniyet sonrası eğitim programları bulunurken bazı ülkelerde ise minimum bakımda dahi problemler bulunabildiği tespit edilmiştir. Avrupa da Permanent Committee of Nursing of the European Union (PCN) tarafından 1997 de halk sağlığında hemşireler için sürekli ve profesyonel bir uygulama programının geliştirilmesi için bir başvuru yapılmıştır. Bu başvuru 1998 de kabul edilmiştir. AB üyesi olan 13 ülke bu öneriye dahil olmuştur. Bu kapsamlı projenin birincil amacı; özellikle sağlığın geliştirilmesi ve sağlık eğitimi alanlarındaki hemşireler arasında, halk sağlığı hakkında homojen bir bilgiye ulaşmaktır. İkincisi, her ülkenin kendi hemşirelerinin halk sağlığı alanındaki bilgisini geliştirmesinin ve sağlığın geliştirilmesi ve sağlık eğitimi alanlarında ki aktivitelerin güçlendirilmesinin sağlanmasıdır. AB içerisinde hemşireler için halk sağlığında sürekli eğitimi geliştirmek, hemşirelerin kendi yeterliliklerini artırmalarını sağlamak ve üye ülkelerdeki meslektaşları ile deneyimlerini paylaşmalarını sağlamak gibi önemli amaçlar geliştirilmiştir. Bu aşamada ve her bir AB ülkesi kendi ülkesindeki hemşirelik organizasyonları ile de işbirliği yapmıştır (PCN 2001). xviii

6 TÜRKIYE DE EĞĠTĠM ve HEMġIRELIK EGITIMI Bildiriler 303 Türkiye, diğer Avrupa ülkelerine kıyasla genç bir nüfusa sahiptir. Toplamda, tüm seviyelerde okuyan 19,5 milyon öğrenci vardır. Genel bütçeden eğitime ayrılan pay; yıllara göre artış göstermekle birlikte, 2003 yılında 2.87% idi xix. Türkiye de eğitim genel olarak 3-4 yaşlarında başlamaktadır. Ancak birçok bölgede eğitim zorunlu eğitimin başlangıcı ile (6-7 yaşlarında) başlamaktadır. Modern hemşirelik eğitimi ise günümüzde üniversite döneminde başlamaktadır. Türkiye hemşire oranı bakımından OECD içinde en düşük orana sahiptir de, Türkiye de 1000 kişiye yalnızca 2.0 hemşire düşerken, bu oran OECD ülkelerinde 9.6 dır. Henüz diğer OECD ülkelerini yakalayamamış olsa da, son 15 yıldır, bu oran hızlı bir şekilde artmaktadır (OECD). Avrupa da ise hemşire sayısı açısından farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin 2003 yılında İtalya da her bin kişi başına 5.4 hemşire düşmektedir. Bu oran OECD ülkelerinde 8.3 tür. Ayrıca bazı Avrupa ülkelerinde hemşireler arasında işsizlik oldukça yüksektir (OECD). Türkiye de ilk defa 1911 yılında gönüllü hasta bakıcı kursu açılmıģ ve ilk formal hemģirelik eğitimine baģlanmıģtır. 6 ay süren kurs sonunda sertifika alan Türk kadınlarının ilk defa Balkan Savası (1912) ve Çanakkale Savası ( ) sırasında hasta bakımına katılmaları mümkün olmuştur. Türkiye'de modern hemģireliğin kurucusu olan Dr. Besim Ömer (Akalın) Paşa ( ), 1907'de Londra'da toplanan Uluslararası Kızılhaç Konferansına Osmanlı delegesi olarak katılmış ve Florence Nightingale ile tanışmıştır. Türkiye de 1920 yılında, Amiral Bristol Hastanesine bağlı hemģire okulu açılmıģtır. Eğitim süresi başlangıçta 2 yıl 6 ay iken, daha sonra 3 yıla ve 1957 de 4 yıla çıkarılarak Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onaylanarak meslek lisesi denkliği kazanmıştır. Cumhuriyet Döneminde açılan ilk hemģire okulu, Kızılay HemĢire Okulu'dur ( ). Eğitim süresi iki yıl üç ay olan bu okula kabul şartları, okur-yazar, iyi ahlak sahibi ve vücutça sağlam olmaktı yılında bu okula, ortaokul mezunları alınmaya başlandı, eğitim süresi üç yıla, 1958'de dört yıla çıkarıldı yılında Sağlık Sosyal Yardım Bakanlığı, bünyesindeki yataklı tedavi kurumlarının ihtiyacını karģılamak üzere Sağlık Meslek Liseleri (SML) açılmıģtır. Ortaokul mezunlarını alan bu okulların eğitim süresi 1958 yılına kadar 3 yıl, 1958'den sonra 4 yıl olmuştur yılları arasında SML 300'lü sayılara ulaşmıştır yılında yaş arasındaki bayanlara bir buçuk yıl kuramsal ve uygulamalı eğitim veren "hemşire yardımcısı" kursları açılmıştır yılında bu kurslar kapatılmıştır. Eğitim alanındaki gelişmeler devam ederken, bakanlık yapısında da bazı değişiklikler yapılmıştır yılında Sağlık Sosyal ve Yardım Bakanlığı (S.S.Y.B.) bünyesinde hemşirelik eğitimi v.b. konuları görümsek üzere Hemşirelik Istisari Konseyi kurulmuştur. xx Uluslar arası kuruluşların desteği ile Türkiye de HYO ları açılmaya başlanmıştır yılında, Ege Üniversitesi HemĢirelik Yüksekokulu, ülkemizde üniversite düzeyinde açılan ilk yüksekokuldur. Bu okul, Avrupa'da da üniversite düzeyinde açılan ilk hemģirelik okuludur. Daha sonra 1965 yılında İngiltere de üniversite düzeyinde ilk hemşirelik okulu açılmıştır yılında Ankara'da Hacettepe HYO, Istanbul'da Florence Nightingale HYO açılmıştır. Bu okulların hemşirelik eğitiminin ve hemşirelik mesleğinin gelişmesine önemli katkıları olmuştur yılında Atatürk ve Cumhuriyet Üniversiteleri HYO ları açılmıştır yılında Muvazzaf Askeri Yüksek Hemşire" yetiştirmek üzere Gülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) HYO ları açılmıştır. Daha sonraki yıllarda Marmara, Dokuz Eylül, Gazi Üniversiteleri HYO ları açılmıştır. Bununla birlikte kurulan birçok vakıf üniversitesi bulunmaktadır.

7 304 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı yılında üniversitelerin bünyesinde yer alan ve eğitim süresi 2 yıl olan Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulları açılmaya baģlanmıģtır yılında Anadolu Üniversite sinde SML'si mezunlarının devam edecekleri bir program olan Açık Ögretim Fakültesi "Hemşirelik Ön lisans Programı" açıldı yılında bakanlar kurulu kararıyla (resmi gazete: /22805), 79 SYO açılması kararlaştırılmış, Sağlık Bakanlığı ile YÖK arasında yapılan protokol ile sağlık meslek liseleri, sağlık hizmetleri meslek yüksekokulları, Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi, hemşirelik, ebelik ve sağlık memurluğu programına örgenci alınmasına son verilmiştir. SYO'larının açılmasıyla, farklı düzeylerdeki hemşirelik eğitimine son verilip, hemşirelik eğitiminin lisans düzeyine çıkarılması önemli bir gelişme olmuştur. Tüm SML'si mezunlarına "toplum sağlığı, ana ve çocuk sağlığı ve medikal" bölümlerinde yüksek örgenim yaptırmak üzere 1961 yılında Gevher Nesibe Saglık Egitim Enstitüsü açılmıştır. Ülkemizde ilk kez Hacettepe Üniversitesinde 1968 yılında hemģirelikte yüksek lisans ve 1972 yılında doktora programları açılmıģtır. Yüksek lisans ve doktora programları hemşirelikte sekiz anabilim dalında yürütülmektedir. Bu tarihlerden itibaren meslekte bilim uzmanlığı (Msc) ve doktor (PhD) unvanları verilmeye başlanmıştır. 25/4/2007 de bazı değişiklikler yapılarak hemşirelik kanununda yeni düzenlemelere gidilmiştir. Yapılan düzenlemelere hemşirelik eğitimi açısından bakacak olursak: i. Artık erkekler de hemşire olabilecektir. ii. iii. iv. Hemşirelik için lisans mezunu olma şartı getirilmektedir. (Bu şart 5 yıl sonra uygulanacaktır) Hemşirelerin görev yetki ve sorumlulukları yönetmelikle belirlenecektir. Lisans üstü eğitim alanlar "uzman hemşire" olacaktır. v. Hemşirelikle ilgili yönetim görevlerinde lisans ve lisans üstü eğitim alanların önceliği olacaktır. vi. Hemşirelik eğitimine eşdeğer sağlık memurluğu programının adı hemşirelik programı olarak değiştirilecektir. xxi Hemşirelikte fakülteleşme sürecide Türkiye de başlamış bulunmakta ve hemşirelik bölümleri fakülte altında toplanmaya başlamıştır. SONUÇ Geleneksel hemşirelik eğitiminin, demografik değişimler ile sağlığın geliştirilmesine ağırlık veren, topluma temellenen yönelimler, evde bakım hizmetlerinin gerekliliğinin vurgulanması gibi öneriler DSÖ tarafından gelişmişlik düzeyine bakılmadan tüm ülkelere yapılmaktadır xxii. Uygun eğitim ve uygulama desteği, gelecekte yüksek sağlık bakım kalitesine ulaşmada temeldir. Buna ulaşabilmek için ülkeler arasında daha büyük bir diyaloga ihtiyaç vardır xxiii. Türkiye de AB direktifleri ve DSÖ önerileri dikkate alınarak, hemşirelik eğitiminin daha iyiye ulaştırılması sağlanmalıdır. Hemşireler insanların olumlu ve sağlıklı bir yaşamları olması için durumların yaratılması ve etkilenilmesinde birer kaynaktırlar. Bu kaynağın etkin işlevi için hemşirelerin işgücünün geliştirilmesi ve iyileştirilmesi için daha büyük kaynaklar olmalıdır. Uygun iş gücü gelişimini sağlamak için anahtar bir yol belirlenmelidir. Hemşirelerin aldıkları eğitimin kalitesi, bireye, aileye ve topluma verdikleri hizmetin kalitesini belirleyecek ve etkileyecektir. Zira en genel amaç olarak hemşirelik eğitimi; bireyin, toplumun ve gelecekteki insanlığın gelişim ve refahını güçlendirmeyi amaçlar. Bu bağlamda, toplum refahı ve hemşirelik mesleğinin güçlendirilmesinde eğitimin nitelik ve düzeyinin yükseltilmesi Türkiye de ve AB ülkelerinde öncelikli tutulmalıdır.

8 Bildiriler 305 KAYNAKLAR: i Anonymous, Nursing Education, San Dıego Cıty College ii Anonymous, New Horizons in Higher Education Teaching and Management. Hatem Manasrah.RN, MSN, CNS Integrating Theory and Practice in Nursing Education. Academic Colloquia iii Anonymous, A report to the World Health Organization Regional Office for Europe By: Valerie Fleming and Anna Holmes March 2005, Basic nursing and midwifery education programmes in europe, Danıelson E., Krogerus-Therman I., Sıvertsen B. & Sourtzı P Nursing and public health in Europe a new continuous education programme. International Nursing Review52, iv Anonymous, A report to the World Health Organization Regional Office for Europe By: Valerie Fleming and Anna Holmes March 2005, Basic nursing and midwifery education programmes in europe. v Anonymous, Adebajo 1998 Adebajo, C.F The Potential Role of Nursing and Midwifery in Public Health. Nursing/Midwifery Discussion Paper No. 2. WHO, Geneva. vi Anonymous, EEC 1977 Directive 77/452/EEC of 27 June 1977 Concerning the Mutual Recognition of Diplomas, Certificates and Other Evidence of the Formal Qualifications of Nurses Responsible for General Care, Including Measures to Facilitate the Effective Exercise of This Right of Establishment and Freedom to Provide Services. Council of Europe, Brussels. vii DE, Chick, N.P Nursing Research in New Zealand. Western Journal of Nursing Research, 9 3, viii. Fleming, V Scoping Study in Nursing in Kosovo. Final report to European Agency for Reconstruction. ix. Reforms in Nursing Education across Western Europe. EHMA Annual Conference Barcelona, 200. Perrenoud, B., FORESO. Spitzer, A, University of Haifa, University of Lausanne, FORES. x Reforms in Nursing Education across Western Europe. EHMA Annual Conference Barcelona, 200. Perrenoud, B., FORESO. Spitzer, A, University of Haifa, University of Lausanne, FORES. xi Reforms in Nursing Education across Western Europe. EHMA Annual Conference Barcelona, 200. Perrenoud, B., FORESO. Spitzer, A, University of Haifa, University of Lausanne, FORES.. xii Nursing and Midwifery Programme World Health Organization Regional Office for Europe Scherfigsvej 8 DK-2100 Copenhagen Ø Denmark,2001 xiii Nursing and Midwifery Programme World Health Organization Regional Office for Europe Scherfigsvej 8 DK-2100 Copenhagen Ø Denmark,2001 xiv [World Health Organization WHO 2000a]. WHO 2000a Munich Declaration Nurses and Midwives A Force for Health. WHO Europe, EUR/00/ /6, Copenhagen. xv Royal College of Nursing UK consultation response to the European Commission s Green Paper on the European Workforce for Health. April 2009 xvi avruba birliği ve hemşireler,2007,18. xvii European Commission EC 1998 Developing Public Health in the European Region. EUR/RC48/13, May European Commission, Brussels. xviii Permanent Committee of Nursing of the European Union PCN 2001 Development of a Continuous Professional Training Programme for Nurses in Public Health within the European Union: Guidelines. Standing Committee of Nurses of the European Union, Brussels. xix Reviews of National Policies for Education, Basic Education in Turkey Background Report, Republıc Of Turkey Mınıstry Of Natıonal Educatıon June xx YÜRÜGEN, B., Türkıye de Hemşirelik ve Hemşirelik Egıtımı 12.Mayıs.2005 xxi Ulusoy F, Görgülü S,Hemşireliğin Tarihsel Gelişimi Hemşirelik Esasları Temel Kuram, Kavram, İlke ve Yönetemler, Cilt1,5. baskı, Ankara:72 xxii Oermann MH,1994, Professional nursing education in the future: changes and challenges. Jognn, 2; xxiii Royal College of Nursing UK consultation response to the European Commission s Green Paper on the European Workforce for Health. April Topuksak B,.2010 Nursing Education in EU,Italy and Turkey, XIV World Congree of Comparative Education Societies. İstanbul.