Tebliğ. Revize Edilen TS 2410 Kültür Mantarları Taze Standardının Dış Ticarette Zorunlu Uygulamaya Konulmasına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2005/41)

Transkript

1 Dış Ticaret Müsteşarlığından: Tebliğ Revize Edilen TS 2410 Kültür Mantarları Taze Standardının Dış Ticarette Zorunlu Uygulamaya Konulmasına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2005/41) MADDE 1 3/4/1998 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak zorunlu uygulamaya konulan TS 2410 Yemeklik Kültür Mantarı Standardı Türk Standartları Enstitüsü tarafından revize edilmiş ve ekte yer aldığı şekliyle dış ticarette zorunlu uygulamaya konulmuştur. MADDE 2 Bu Tebliğ yayımı tarihinden üç ay sonra yürürlüğe girer. MADDE 3 Bu Tebliğ hükümlerini Dış Ticaret Müsteşarlığı nın bağlı olduğu Bakan yürütür. EKLER : Kültür mantarları - Taze 0 Konu, tarif, kapsam 0.1 Konu Bu standard, kültür mantarlarının tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir. 0.2 Tarifler Kültür mantarı Agaricaceae familyasına mensup kültürü yapılan, yenilebilir bütün mantar türleri. Not Kültür mantarlarının üretimi ve önemi Ek A da verilmiştir Mantar şapkası Yatay kesiti daire, dikey kesiti elips şeklinde olan, içinde lâmeller bulunan ve mantarın besin değeri açısından en değerli olan kısım (Şekil 1) Açık şapkalı mantar Üretim sırasında yeterince havalandırılma yapılmaması, kültür odasının sıcaklığının yüksek olması ve hasadın geciktirilmesi gibi nedenlerle şapka kısmı açılarak lâmelleri görünür hale gelen mantar (Şekil 2) Kapalı şapkalı mantar Uygun üretim şartlarında yetiştirilen, zamanında hasat edilen ve lâmelleri görünmeyen mantar (Şekil 1) Peçeli mantar Hericium erinaceus türüne giren olgunlaşma ile şapkanın genişlemesi neticesinde alttaki peçenin gerginleşmesiyle oluşan mantar (Resim 7) Yaprak (yassı) şapkalı mantar Pleurotus spp. türüne giren ve şapkası tamamen açık olan mantar Mantar sapı Mantarın silindir şeklinde, şapkayı ortama bağlayan, destek görevi yapan, besin maddelerini şapkaya taşıyan, iletim elemanları içeren ve besin değeri şapkaya göre daha düşük olan kısmı (Şekil 1) Mantar kökü Mantarın örtü toprağı ve komposta bağlanmasını sağlayan, kompostun içindeki besin maddelerinin mantar sapına taşınmasını sağlayan toprak altı kısmı (Şekil 1) Kompost Kültür mantarının yetiştirilmesi için özel olarak hazırlanmış, çürütülmüş, fermantasyona uğradıktan sonra misellerin ekiminin yapıldığı ve mantarın gelişimini tamamlamaya yarayan çeşitli besin maddeleri karışımı.

2 Örtü toprağı Kompost yüzeyine çıkan misellerin (miselyumların) mantar haline dönüşmesine yardımcı olan, nem tutma kapasitesi yüksek ve organik madde bakımından zengin materyal Misel Ana kültürden buğday, çavdar, darı vb. materyale aşılama veya sıvı kültür yoluyla elde edilen, mantarın beslenmesine yardım eden, yüksek bitkilerdeki köklerin görevini yapan ve mantar üretimi için komposta ekilen çoğaltma materyali Ana kültür Mantar sporlarının ya da doku parçalarının çimlendirilmesiyle hazırlanan, mantarın istenilen gen özelliğini ihtiva eden ve misel elde etmek amacıyla çoğaltılabilen materyal Parmak izi Mantar hasadı sırasında dikkatsizlik nedeniyle, mantar şapkası üzerinde parmakla oluşturulan ezikler. Bu şekildeki mantarlar kısa zamanda renk değiştirerek kahverengi lekeli görünüm almaktadır Bozulma Mantarın, hasat ve muhafaza hataları nedeniyle su kaybederek buruşması, aşırı nemli ortamda bulunmasından dolayı yumuşaması, ekşimesi ve acılaşması Hasarlı mantar Hafif hasarlı mantar Mantarın sap ve şapka kısmında meydana gelen ufak parçalanma, kopma, yırtılma gibi mekanik yaralanmalardan ve yanlış toplamadan kaynaklanan parmak izlerinin görülmesi Ağır hasarlı mantar Mantarın sap ve şapka kısmında büyük ölçüde kopma, yırtılma, ezilme olması ve ayrıca şapkanın saptan ayrılması Böcek galerileri Mantarın sap ve şapka kısmında komposttan geçen zararlıların larva veya pulplarını barındırmak ve beslemek amacıyla açtıkları kanallar Lâmel Şapkanın alt kısmında dış çevreden sapa doğru, radyal bir şekilde dizilmiş pembe çizgili sporların oluştuğu bölüm (Şekil 3) İkizlik Mantarlarda şekil bozukluğu olarak nitelendirilen, iki mantarın yapışık görünümlü olması Yabancı madde Hasat edilmiş mantarın üzerinde veya içinde gözle görülebilen taş, toprak, çöp, sap, canlı veya ölü böcek gibi kendinden başka her türlü madde Yıkanmış mantar Yabancı maddelerden temizlenmek üzere, usulüne uygun şekilde örselenmeden yıkanmış, kurutulmuş ve soğuk muhafazaya alınmış yemeklik mantar. 0.3 Kapsam Bu standard, taze, yenilebilir bütün kültür mantarlarını kapsar. Kurutulmuş ve zehirli mantarları kapsamaz (Ek 2). Not - Zehirli mantarların listesi Ek B de verilmiştir. 1 Sınıflandırma ve özellikler

3 1.1 Sınıflandırma Kültür mantarları; ticarî tiplerine göre gruplara, gelişme farklılıklarına göre türlere, renklerine göre tiplere, kalite özelliklerine göre sınıflara, çap ve uzunluklarına göre boylara, tür özelliklerine göre de çeşitlere ayrılır Gruplar Kültür mantarları ticarî tiplerine göre; - Kesilmemiş mantarlar, - Kesilmiş mantarlar olmak üzere iki gruba ayrılırlar Türler Ticareti yapılan başlıca kültür mantarı türleri aşağıda belirtilmiştir; - Agaricus spp 1. (beyaz şapkalı mantar) (Resim 1), - Agrocybe aegerita (Resim 2), - Auricularia polytricha (Resim 3), - Flammulina velutipes (inci mantarı) (Resim 4), - Ganoderma lucidium (reishi), (Resim 5 ), - Grifola frondosa (mai-take) (Resim 6), - Hericium erinaceus (aslan yelesi) (Resim 7), - Lentinula edodes (shii-take) (Resim 8), - Morchella spp. (kuzu göbeği) (Resim 9), - Pleurotus spp. (yaprak mantarı) (Resim 10), - Volvariella volvacea (Resim 11) Tipler Kültür mantarları gelişme farklılıklarına göre; - Kapalı şapkalı mantarlar, - Yeleli (peçeli) mantarlar, - Açık şapkalı mantarlar, - Yassı şapkalı mantarlar, olmak üzere dört tipe ayrılırlar Sınıflar Kültür mantarları kalitelerine göre; - Ekstra, - Sınıf I, - Sınıf II olmak üzere üç sınıfa ayrılırlar Boylar Kültür mantarları şapkanın çapına ve sapın uzunluğuna göre; - Küçük, - Orta, - Büyük olmak üzere üç boya ayrılırlar. 1) Agaricus xanthodermus hariç.

4 1.2 Özellikler Genel özellikler Bütün sınıflara giren kültür mantarları izin verilen toleransları dahil olmak üzere aşağıdaki özelliklerde olmalıdır: Bütün, tam olmalı (kesilmiş mantarlar tarifine uygun kesilmiş olmalı), Sağlam olmalı (çürüyerek, kötüleşerek tüketime uygunsuz hale gelenler ürünü etkilememeli), Temiz olmalı, gözle görülebilir yabancı maddelerden (muhafaza malzemesi hariç) arî olmalı, Taze görünümlü olmalı (ticarî tipinin ve türünün renk özelliklerine göre), Böceklerden arî olmalı, Böcek zararlarından arî olmalı, Anormal dış rutubet ihtiva etmemeli, Yabancı tat ve koku bulunmamalı dır. Kültür mantarlarının gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır; dir. Elle dokunmaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı, Gideceği yere ulaştığında tatmin edici görünüm göstermeli Grup özellikleri Kültür mantarları - Kesilmemiş mantarlar (sapının alt kısmı kesilmemiş), - Kesilmiş mantarlar (sapının alt kısmı kesilmiş) özelliğe sahiptirler. Not Mantarın kesilme yeri, kesim yeri temiz ve aşağı yukarı boylamasına eksene dik doğrultuda olmalıdır Tip özellikleri Kültür mantarları gelişme farklılıklarına göre; - Kapalı şapkalı mantarlar (şapkası tamamen kapalı), - Peçeli (yeleli) mantarlar (şapkası yele şeklinde sapı ile bağlantılı), - Açık şapkalı mantarlar (şapkası tamamen açık ve şapkanın kenarları hafif yukarı dönük), - Yassı şapkalı mantarlar (şapkası tamamen açık ancak şapkanın kenarları yukarı dönük veya bombeli olmayan) özelliklere sahiptirler Sınıf özellikleri Ekstra Bu sınıfa üstün kalitedeki kültür mantarları girer. Bunlar, tipin kendine has renginde olmalı ve grubun, türün özelliklerini taşımalı, iyi gelişmiş olmalıdır. Görünüm, şekil, gelişim ve renk bakımından ticarî tipinin özelliklerini göstermelidir. Ürünün dış görünüşünde ambalâj içinde sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar dışında kusur bulunmamalıdır. Bu sınıftaki mantarlar muhafaza malzemesi bulundurmamalıdır. Kesik, mantarın düşey eksenine dik olmalı, kesilmemiş mantarlar taban kısmında muhafaza malzemesi izi taşıyabilir Sınıf I Bu sınıfa iyi kalitedeki kültür mantarları girer. Görünüm, şekil, gelişim ve renk bakımından ticarî tipinin özelliklerini göstermelidir. Bu sınıftaki mantarlarda genel görünümü, kaliteyi, paketin muhafaza kalitesini ve sunumu etkilemeyecek aşağıdaki kusurlar bulunabilir:

5 - Ufak şekil kusurları, - Ufak renk kusurları, - Yüzeysel ufak lekeler, - Yüzeysel ufak bereler, - Muhafaza malzemesinden kaynaklanan ufak izler (kesilmemiş mantarlar taban kısmında muhafaza malzemesi izi taşıyabilir) Sınıf II Bu sınıfa kalitesinden dolayı daha üst sınıfa giremeyen kültür mantarları girer. Bunlar, genel özellikleri karşılamalıdır. Bu sınıftaki mantarlarda gerekli kalite ve sunum özelliklerini sağlamak şartıyla aşağıdaki kusurlar bulunabilir: - Şekil kusurları, - Renk kusurları, - Ufak lekeler, - Ufak bereler, - Oyuk saplar, - Muhafaza malzemesinden kaynaklanan izler (kesilmemiş mantarlar taban kısmında muhafaza malzemesi izi taşıyabilir). Kültür mantarlarının sınıf özellikleri Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1 - Kültür mantarlarının sınıf özellikleri Ekstra Kapalı şapkalı mantarlar - Şapka çapı 15 mm -35 mm, - Sap uzunluğu, en çok 20 mm, - Kökleri kesilmiş, - Düzgün şekilli, - Hasarsız, - Taze, bozulmamış, - Usulüne uygun şekilde yıkanmış, - Renk değişiminden arî, - Yabancı maddelerden arî olmalıdır. Açık şapkalı mantarlar - Yassı şapkalı mantarlar - Şapka çapı 20 mm 50 mm, - Sap uzunluğu, en çok şapka çapının 2/3 ü, - Düzgün şekilli, - Hasarsız, - Taze,bozulmamış, - Usulüne uygun şekilde yıkanmış, - Renk değişiminden arî, - Yabancı maddelerden arî olmalıdır. Yeleli mantarlar - Şapka çapı 15 mm -30 mm, - Sap uzunluğu en çok kesilmiş mantarlarda şapka çapının ½ si, kesilmemişlerde 2/3 ü, - Kökleri kesilmiş, - Hasarsız, - Taze, bozulmamış, - Usulüne uygun şekilde yıkanmış, - Renk değişiminden arî, - Yabancı maddelerden arî olmalıdır.

6 Sınıf I - Şapka çapı 36 mm-55 mm, - Sap uzunluğu en çok 25 mm, - Bozulmamış, - Yabancı maddelerden arî olmalı, - Kısa sürede renk değişikliğine meydan vermeyecek zararlardan kaynaklanan hafif hasarlar olabilir. - Şapka en çok 65 mm çapında, - Sap uzunluğu en çok 25 mm, - Kökleri temizlenmiş, - Bozulmamış, - Pörsümemiş olmalı, - Hafif hasarlı olabilir. - Şapka en çok 55 mm çapında, - Bozulmamış, - Pörsümemiş olmalı, - Hafif hasarlı olabilir. - Şapka çapı 31 mm - 45 mm, - Sap uzunluğu en çok kesilmiş mantarlarda şapka çapının ½ si, kesilmemişlerde 2/3 ü, - Kökleri kesilmiş, - Bozulmamış, - Yabancı maddelerden arî olmalı, - Kısa sürede renk değişikliğine meydan vermeyecek zararlardan kaynaklanan hafif hasarlar olabilir. Sınıf II - Şapka çapı 55 mm den, - Sap uzunluğu 30 mm den büyük, - Bozulmamış, - İleri derecede renk bozukluğundan arî olmalıdır. - Şapka çapı 65 mm den büyük, - Sap uzunluğu en çok 30 mm, - Bozulmamış, - Pörsümemiş, - Renk değişikliğine uğramamış olmalıdır. - Şapkadan kopmalar olabilir. - Şapka çapı 55 mm den büyük, - Bozulmamış, - Pörsümemiş, - Renk değişikliğine uğramamış olmalıdır. - Şapkadan kopmalar olabilir. - Şapka çapı 46 mm den büyük, - Bozulmamış, - İleri derecede renk bozukluğundan arî olmalıdır Boy özellikleri Açık şapkalı ve yassı şapkalı mantarlarda şapkanın alt kısmında lamellerden başlayarak, kapalı şapkalı ve yeleli mantarlarda tepeden başlayarak ölçülür. Kültür mantarlarının türlere göre boy özellikleri Çizelge 2 de verilmiştir. Çizelge 2 - Kültür mantarlarının türlere göre boy özellikleri Kapalı şapkalı, açık şapkalı ve yeleli mantarlar Şapkanın çapı (mm) Sapın uzunluğu (mm), en fazla Boylar Çap değerleri Kesilmiş mantarlar Kesilmemiş mantarlar Küçük Orta Şapka çapının ½ si Şapka çapının 2/3 ü Büyük 46 ve üzeri Yassı şapkalı mantarlar Şapkanın çapı (mm) Sapın uzunluğu (mm), en fazla Boylar Çap değerleri Kesilmiş mantarlar Kesilmemiş mantarlar Küçük Büyük 56 ve üzeri Şapka çapının 2/3 ü Şapka çapının 2/3 ü 1.3 Toleranslar Belirlenen sınıfların şartlarını karşılamayan ürünlerin her bir ambalâjı için kalite ve boylama ile ilgili toleranslar gösterilmiştir.

7 1.3.1 Sınıf toleransları Ekstra Bu sınıfa, Sınıf I den kütlece veya sayıca % 5 e kadar karışma kabul edilebilir Sınıf I Bu sınıfa, Sınıf II den kütlece veya sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilebilir Sınıf II Bu sınıfa, genel özelliklere ve sınıfın özelliklerine uymayan kültür mantarlardan kütlece veya sayıca % 10 a kadar karışma kabul edilebilir (çürüme ve kötüleşme ile yara izi ile tüketime uygunsuz ürünler hariç) Tip toleransları Kültür mantarlarının tiplere göre toleransı Çizelge 3 te verilmiştir. Çizelge 3 - Kültür mantarlarının tiplere göre toleransları Kapalı şapkalı mantarlar Yeleli mantarlar Açık şapkalı mantarlar Yassı şapkalı mantarlar Ekstra Sayıca ve kütlece %5 yelelimantar karışımı kabul edilir. Sayıca ve kütlece %5 açık şapkalı mantar karışımı kabul edilir. Sayıca ve kütlece %5 yassı şapkalı mantar karışımı kabul edilir. Sayıca ve kütlece %5 açık şapkalı mantar karışımı kabul edilir. Sınıf I Sayıca ve kütlece %10 yeleli mantar karışımı kabul edilir. Sayıca ve kütlece %10 açık şapkalı mantar karışımı kabul edilir. Sayıca ve kütlece %10 yassı şapkalı mantar karışımı kabul edilir. Sayıca ve kütlece %10 açık şapkalı mantar karışımı kabul edilir. Sınıf II Sayıca ve kütlece %25 yeleli mantar karışımı kabul edilir. Sayıca ve kütlece %25 açık şapkalı mantar karışımı kabul edilir. Sayıca ve kütlece %25 yassı şapkalı mantar karışımı kabul edilir. Sayıca ve kütlece %25 açık şapkalı mantar karışımı kabul edilir Boy toleransları Ambalâjda belirtilen boylama sınırlarına uymayan kültür mantarlarına, kütlece veya sayıca en çok % 10 tolerans tanınır. 1.4 Özellik, muayene ve madde numaraları Bu standardda verilen özellikler ile bunların özellik, muayene ve madde numaraları Çizelge 4'de verilmiştir. Çizelge 4 Özellik, muayene ve madde numaraları Özellik Madde No Muayene Madde No Genel özellikler Grup özellikleri Tip özellikleri Sınıf özellikleri Boy özellikleri Toleranslar Piyasaya arz Numune alma ve muayeneler 2.1 Numune alma Numune partiden alınır. Grubu, türü, tipi, sınıfı, boyu, çeşidi ve ambalâjları aynı olan ve bir seferde muayeneye sunulan kültür mantarları bir parti sayılır.

8 Kültür mantarları numunesi almak için, Çizelge 5 te belirtilen partiyi oluşturan ambalâj birimlerinin miktarına göre karşılarında gösterilen (n) sayıda ambalâj ayrılır. Muayene ve deney için gereken numuneler bu ambalâjlardan alınır. Bu ambalâjlar parti içerisinden tesadüfî olarak seçilmeli ve bunu yapmak için TS ) e göre aşağıdaki sistematik metot uygulanmalıdır: Partiyi oluşturan birim ambalâjlar, birden başlanarak 1, 2, 3,..N şeklinde numaralanır. Herhangi bir ambalâjdan başlanarak ambalâjlar 1, 2, 3,. şeklinde (N/n=r) kadar sayılır. (N/n) bir tam sayı değilse (r) tam sayıya tamamlanır ve (r) inci ambalâj numune alınmak üzere ayrılır. Sayma ve ayırma işlemine, Çizelge 5 e göre ayrılması gereken ambalâj sayısına erişilinceye kadar devam edilir. Burada; N = Parti içerisindeki ambalâj sayısı, n = Numune alınmak üzere ayrılacak ambalâj sayısı dır. Çizelge 5 Numune alınmak üzere ayrılacak ambalâj sayısı Partideki ambalâj sayısı (N) Numune alınmak üzere ayrılacak ambalâj sayısı (n) 26 ya kadar ) Bu standard metninde atıf yapılan standardların numaraları, yayım tarihleri, Türkçe ve İngilizce isimleri metnin başında verilmiştir. 2.2 Muayeneler Ambalâj muayenesi Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle ve elle incelenerek ve tartılarak yapılır. Sonucun Madde 3'e uygun olup olmadığına bakılır Ürünün muayenesi Kültür mantarlarının muayenesi gözle, elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, tartılarak, ölçülerek yapılır. Sonucun Madde 1.2.1, Madde Madde 1.2.3, Madde ve Madde e uygun olup olmadığına bakılır. 2.3 Değerlendirme Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. 2.4 Muayene raporu Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır; Firmanın adı ve adresi, Muayenenin yapıldığı yerin lâboratuvarın adı, Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi, Numunenin tanıtılması, Muayenelerde uygulanan standardların numaraları, Sonuçların değerlendirilmesi, Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,

9 Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış olan işlemler, Standarda uygun olup olmadığı, Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı. 3 Piyasaya arz Kültür mantarları piyasaya ambalâjlı olarak arz edilir. 3.1 Bir örneklik Her ambalâjdaki kültür mantarları grup, tür, sınıf, boy, çeşit, kalite ve orijin bakımından bir örnek olmalıdır. Ambalâjın gözle görülebilir kısmındaki her kültür mantarı ambalâjdaki ürünü tam olarak temsil etmelidir. En fazla 1 kg lık küçük ambalâjlar için değişik renk grupları ve farklı yetiştirilmiş mantar türleri (Agaricus = Beyaz şapkalı mantar hariç) karışımı kabul edilebilir. Orijin bakımından bir örneklilik aranmaz. Ambalâjın görünen kısmındaki durum, tüm ambalâj için geçerli olmalı; ambalâjın üstündeki kültür mantarları alt kısmında da aynı görünüm ve kaliteye sahip olmalıdır. 3.2 Ambalâjlama Ambalâjlar taşıma sırasında kültür mantarların korunmasını sağlayacak, insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde ahşap, kağıt plâstik malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalâj olarak kullanılacak malzeme; yeni, temiz, ürünün harici ve dahilî zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. İçinde kültür mantarları bulunan ambalâjların üst kısmı, ürünü iyi muhafaza edecek şekilde düzenlenmelidir. Ambalâjların yapımında kullanılan her çeşit malzeme insan sağlığına zararsız, yeni, temiz ve kuru olmalıdır. İhracatta kullanılan kağıt, pul gibi malzemelerin baskısı, etiketlenmesi toksik olmayan mürekkeple yazılmalı ve sağlığa zararsız yapıştırıcı ile yapıştırılmalıdır. Ürün üzerine yapıştırılan etiketler çıkarıldığı zaman tutkal izi veya yüzeysel leke bırakmamalıdır. Ambalâjlar, her türlü yabancı maddeden (muhafaza malzemesi dahil) arî olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamalıdır. 3.3 İşaretleme Kültür mantarları üzerine aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılmalı ve basılmalıdır: Firmanın ticarî unvanı ve adresi veya kısa adı ve adresi veya tescilli markası, Bu standardın işaret ve numarası (TS 2410 şeklinde), Malın adı ( Kültür mantarları-taze), Grubu, Türü, Tipi, Sınıfı, Boyu, Üretim tarihi, Gelişim aşaması (isteğe bağlı), Yetiştirildiği bölge (isteğe bağlı), Parti numarası, Kütlesi en az (g veya kg), Firmaca tavsiye edilen son kullanma tarihi veya raf ömrü, Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı). Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. Bu bilgilerin dışında reklam olarak ambalâjın içindekilere aykırı, yanıltıcı olmamak kaydıyla başka yazı, resim ve etiketler sağlığa zararsız maddelerle yazılmalı veya yapılmalı, yapıştırılmalıdır. Küçük tüketici ambalâjlarında bu bilgiler bir etikete yazılarak ambalâj içine bırakılabilir.

10 3.4 Taşıma ve muhafaza Taşıma ve muhafaza TS 6316 ya göre yapılır. 4 Çeşitli hükümler Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği kültür mantarları için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan kültür mantarlarının; Madde 1'deki özelliklere uygun olduğunun, Madde 2'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. Malın standarda uygun çıkması halinde ihracatcıya verilecek kontrol belgesinin geçerlilik süresi 7 gündür. Şekil 1 - Kapalı şapkalı mantar Şekil 2 - Açık şapkalı mantar

11 Şekil 3 - Lâmellerin görünüşü Resim 1 - Agaricus spp. (beyaz şapkalı mantar) Resim 2 - Agrocybe aegerita

12 Resim 3 - Auricularia polytricha Resim 4 - Flammulina velutipes (inci mantarı)

13 Resim 5 - Ganoderma lucidium (reishi) Resim 6 - Grifola frondosa (mai-take) Resim 7 - Hericium erinaceus (aslan yelesi) Resim 8 - Lentinula edodes (shii-take)

14 Resim 9 - Morchella spp. (kuzu göbeği) Resim 10 - Pleurotus spp. (yaprak mantarı) Resim 11 - Volvariella volvacea Yararlanılan kaynaklar - Kültür mantarları Yetiştiriciliği,Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara, ABAK, K., Enginar ve Kültür mantarları Yetiştiriciliği, TAV Yayınları, Yalova, UN/ECE Standard FFV 24, VEDDER, P.J.C, Modern Mushroom Growing, Hauser Champignon Kulturen, AG Gossau, Zurich, Switzerland, 1987.

15 Ek A (Bilgi için) Kültür mantarı üretimi ve önemi Agaricus bisporus (beyaz şapkalı mantar) dünyada ve ülkemizde en fazla yetiştirilen türdür. Agaricus türlerinin ardından en fazla yetiştirilen kültür mantarı Pleurotus (yaprak mantarı) türleridir. Pleurotus mantarlarında diğer sebzelerden yaklaşık 10 kat daha fazla B3 vitamini bulunmaktadır. Ülkemizde yenebilen mantarlardan tabii olarak yetişen ve kültüre alınmış bir çok tür vardır. Bunlardan birinci sırayı Lactarius delicious (çam mantarı = kanlıca) alır. İkinci olarak Morchella türleri (kuzu göbeği) almaktadır. Bunları Shii-take ve Aslan yelesi mantar türleri izlemektedir. Pleurotus türü yüksek kolesterol tedavisinde kullanılan lovastatin maddesini ihtiva etmektedir. İlâç sanayinde kullanımı yaygınlaşmaktadır. Antibiyotik yapımında kullanılmaktadır. Aslan yelesi mantar türünün ise ülser, tümör üzerine tedavi edici etkisi bulunmaktadır. Sinir hücrelerinin büyüme faktörü sentezini kuvvetli bir şekilde uyaran eninacines maddesini ihtiva etmektedir. Dolayısıyla Alzheimer, felç tedavisinde kullanımı yaygınlaşmaktadır. Lentinula edodes türü mantarlardan ise elde edilen ve suda çözünebilen bir polisakkarit olan lentinan ve KS-2 isimli maddelerin kanser önleyici etkisi tespit edilmiş bulunmaktadır.

16 Ek B (Bilgi için) Zehirli mantarlar Bazı zehirli mantar türleri Amanita muscaria muscaria Amanita muscaria Amanita phalloides Amanita verna Amanita virosa Amanita pantherina Lepiota cristata Tricholoma pardinum Tricholoma virgatum Clitocybe phyllophila Omphalotus olearius Lactarius porninsis Lactarius cilioides Lactairus scrobiculatus Lactairus torminasus Entoloma simuatum Entolomanidorosum Inocybe geophylla Inocybe patouillardi Inocybe fastigiata Cortinarius orellamus Cortinarius speciossimus Agaricus xanthodermus Stropharia semiglobata Panaeolina foenisecii Panaeolus ater Boletus satanas Gyromitra esculanta Ramaria formosa Ramaria mariei Claviceps purpurea Ustilago maydis Bu tür zehirli mantarların yanında mantarların topraktan ağır metalleri bünyesine aldıkları ve bu nedenle cıva,vanadyum, krom, demir, kobalt, nikel, bakır, arsenik, selenyum, molibden, çinko, kadmiyum gibi metalleri yüksek konsantrasyonlarda içerebildikleri görülmüştür. Bu elementlerden bir kısmı insanlar için çok az miktarda gerekli olmakla birlikte bazıları az miktarlarda bile toksiktir. Zehirli mantarlar da bulunan başlıca toksinler ''muscarin ve muscarinic bileşikler, coprin, ibotenic acid, peylocin, peylocibin, gyromitrin, monomethylhdracin, siclopeptid, amanitin, isovelleral, haemolycin, atropin, phalloidin ve aflatoksin'' dir. Bu toksinleri ihtiva eden mantarların yenmesi durumunda yenen mantarın türüne, miktarına ve yiyen kişinin vücut direncine bağlı olarak 1-2 saat içerisinde zehirlenme belirtileri ortaya çıkmaktadır. Hatta bazı mantarlarla alınan toksinlerin karaciğerde birikerek toksik doz düzeyine ulaştıktan sonra zehirlenme belirtisi görülebilmektedir. Mantar türleri Toksinler Kuluçka süresi Belirtileri Etki süresi Agaricus xanthdermus Boletus satanas Entoloma simatum Hebeloma crustulini Lactarius torminosus Hypolomafascilulara Omphalotus olearius Pholiotasquarrosa Ramaria formosa Sleroderma citrinum Tricholoma pardinum Değişken yapıda mantarlar Amanita pholloides Amanita verna Amanita virosa Galerina autumnalis gastrointestinal (isovelleral) botulunic amaıitın (ıbotenic asit ve diğer ındoller) amanıta dakika 2-6 saat 1-4 saat 0,5-2 saat en fazla 48 saat Mide ve bağırsaklara etki etmektedir. Kusma, ishal, karın ağrısı ve kramplar görülür. mide-bağırsak ve sinir sistemini etkilemektedir. kusma ishal kramplar görülür. 6 saat - 2gün E.sinuatum D.olearis T.pardium ile daha fazla süre gerekebilir. 3-5 gün bazen öldürücü olabilir.

17