TÜRKİYE DE VE DÜNYADA PATENT SÜREÇLERİ VE BU SÜREÇLERİN PATENT SİSTEMİNE ETKİSİ. MUSTAFA GÜNEY ÇALIġKAN

Transkript

1 T.C. TÜRK PATENT ENSTĠTÜSÜ PATENT DAĠRESĠ BAġKANLIĞI TÜRKİYE DE VE DÜNYADA PATENT SÜREÇLERİ VE BU SÜREÇLERİN PATENT SİSTEMİNE ETKİSİ UZMANLIK TEZĠ MUSTAFA GÜNEY ÇALIġKAN ANKARA-2011

2 T.C. TÜRK PATENT ENSTĠTÜSÜ PATENT DAĠRESĠ BAġKANLIĞI TÜRKİYE DE VE DÜNYADA PATENT SÜREÇLERİ VE BU SÜREÇLERİN PATENT SİSTEMİNE ETKİSİ UZMANLIK TEZĠ MUSTAFA GÜNEY ÇALIġKAN TEZ DANIġMANI Prof. Dr. RAMAZAN AKTAġ ANKARA-2011

3 ÖNSÖZ Bu çalıģmanın hazırlanmasına imkân sağlayan ve çalıģma sürecinde değerli desteklerini esirgemeyen Türk Patent Enstitüsü BaĢkanlığı na ve Patent Dairesi BaĢkanlığı na, tez konusunun ortaya çıkmasında bana fikir veren ve destek olan Enstitü BaĢkan Yardımcısı Sayın Ahmet KOÇER e, çalıģmanın yürütülmesinde destekleriyle bana yol gösteren değerli danıģmanım Sayın Prof. Dr. Ramazan AKTAġ a ve patent istatistiklerinin elde edilmesi konusunda önemli katkılarda bulunan Sayın Emine ÇAKIROĞLU na teģekkür ederim. Mustafa Güney ÇALIġKAN Ankara 2011 i

4 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... i ĠÇĠNDEKĠLER... ii ÖZET... vi ABSTRACT... viii GĠRĠġ PATENT ĠLE ĠLGĠLĠ TEMEL KAVRAMLAR Patent Patentlenebilirlik ġartları Yenilik BuluĢ Basamağı Sanayiye Uygulanabilirlik Patent Verilemeyecek Konular ve BuluĢlar Rüçhan Hakkı BuluĢ Bütünlüğü BölünmüĢ Patent ve Ek Patent Yazılım Patentleri ve ĠĢ Metotları Patent Sınıflandırma Sistemi BaĢvuru Numaralandırma Sistemi ve Doküman ÇeĢitleri PATENT SÜREÇLERĠYLE ĠLGĠLĠ KAVRAMLAR BaĢvuru AĢaması Lisans Tecavüz AraĢtırma ve Ġnceleme Ġtiraz ve Temyiz Hükümsüzlük BAZI ÜLKELERĠN PATENT SÜREÇLERĠ Türkiye Patentlenebilirlik ġartları Yenilik BuluĢ Basamağı Sanayiye Uygulanabilirlik Patent Verilemeyecek Konular ve BuluĢlar Koruma ÇeĢitleri, Koruma ve Uzatma süreleri BaĢvuru AĢaması Rüçhan BaĢvuru ve Belge yayını AraĢtırma ve Ġnceleme Talebi Ġtiraz ve hükümsüzlük ii

5 3.1.9 Yıllık Ücretler Patent Sicili BuluĢ Bütünlüğü Patent Sınıflandırma Sistemi BaĢvuru Numaralandırma Sistemi ve Doküman ÇeĢitleri Avrupa Patent Ofisi Patentlenebilirlik ġartları Yenilik BuluĢ Basamağı Sanayiye Uygulanabilirlik Patent Verilemeyecek Konular ve BuluĢlar Koruma ÇeĢitleri, Koruma ve Uzatma süreleri BaĢvuru AĢaması Rüçhan BaĢvuru ve Belge Yayını AraĢtırma ve Ġnceleme Talebi Ġtiraz ve hükümsüzlük Yıllık Ücretler Patent Sicili BuluĢ Bütünlüğü Patent Sınıflandırma Sistemi BaĢvuru Numaralandırma Sistemi ve Doküman ÇeĢitleri Amerika BirleĢik Devletleri Patentlenebilirlik ġartları Yenilik BuluĢ Basamağı Sanayiye Uygulanabilirlik Patent Verilemeyecek Konular ve BuluĢlar Koruma ÇeĢitleri, Koruma ve Uzatma süreleri BaĢvuru AĢaması Rüçhan BaĢvuru ve Belge yayını AraĢtırma ve Ġnceleme Talebi Ġtiraz ve hükümsüzlük Yıllık Ücretler Patent Sicili BuluĢ Bütünlüğü Patent Sınıflandırma Sistemi BaĢvuru Numaralandırma Sistemi ve Doküman ÇeĢitleri Japonya Patentlenebilirlik ġartları Yenilik BuluĢ Basamağı Sanayiye Uygulanabilirlik Patent Verilemeyecek Konular ve BuluĢlar Koruma ÇeĢitleri, Koruma ve Uzatma süreleri BaĢvuru AĢaması Rüçhan BaĢvuru ve Belge Yayını AraĢtırma ve Ġnceleme Talebi iii

6 3.4.8 Ġtiraz ve hükümsüzlük Yıllık Ücretler Patent Sicili BuluĢ Bütünlüğü Patent Sınıflandırma Sistemi BaĢvuru Numaralandırma Sistemi ve Doküman ÇeĢitleri Çin Halk Cumhuriyeti Patentlenebilirlik ġartları Yenilik BuluĢ Basamağı Sanayiye Uygulanabilirlik Patent Verilemeyecek Konular ve BuluĢlar Koruma ÇeĢitleri, Koruma ve Uzatma süreleri BaĢvuru AĢaması Rüçhan BaĢvuru ve Belge Yayını AraĢtırma ve Ġnceleme Talebi Ġtiraz ve hükümsüzlük Yıllık Ücretler Patent Sicili BuluĢ Bütünlüğü Patent Sınıflandırma Sistemi BaĢvuru Numaralandırma Sistemi ve Doküman ÇeĢitleri Güney Kore Patentlenebilirlik ġartları Yenilik BuluĢ Basamağı Sanayiye Uygulanabilirlik Patent Verilemeyecek Konular ve BuluĢlar Koruma ÇeĢitleri, Koruma ve Uzatma süreleri BaĢvuru AĢaması Rüçhan BaĢvuru ve Belge Yayını AraĢtırma ve Ġnceleme Talebi Ġtiraz ve hükümsüzlük Yıllık Ücretler Patent Sicili BuluĢ Bütünlüğü Patent Sınıflandırma Sistemi BaĢvuru Numaralandırma Sistemi ve Doküman ÇeĢitleri DÖRT BÜYÜK PATENT OFĠSĠNĠN ÖNE ÇIKAN ÖZELLĠKLERĠ Japonya da Patent Sisteminin GeliĢimi ABD Sisteminin Kendine Özgü Uygulamaları Çin deki Hızlı GeliĢim ve Sebepleri Güney Kore nin Patent Sistemine Hızlı Entegrasyonu iv

7 5 PATENT SÜREÇLERĠ ARASINDAKĠ FARKLILIKLARIN ETKĠLERĠ VE SĠSTEMĠMĠZ AÇISINDAN ÇIKARIMLAR AraĢtırma Ġnceleme AĢaması Koruma Türleri BaĢvuru AĢaması Rüçhan Belge AĢaması Yıllık Ücretler BaĢvuruda Yapılan DeğiĢiklikler ġekli Ġnceleme AĢaması Geçici BaĢvuru Tekniğin Bilinen Durumunu Gösteren Dokümanlar Ġtiraz ve Hükümsüzlük Ek Patent BuluĢ Bütünlüğü TeĢvik Sistemi Patent Uzmanlığı PCT Ulusal Safha BaĢvuruları PATENT SÜRECĠ MODEL ÇALIġMASI SONUÇ KISALTMALAR ġekġl LĠSTESĠ TABLO LĠSTESĠ KAYNAKÇA v

8 ÖZET Dünyada patent süreçleri temel olarak birbirine benzemesine rağmen, ülkeler arasında oldukça farklı kavramlar, tanımlamalar ve uygulamalar da mevcuttur. Bu çalıģmada, Türkiye nin patent süreci üç büyük sistemle (Avrupa Patent Ofisi, ABD ve Japonya) ve son yıllarda yaptıkları büyük atılımla dikkat çeken diğer iki önemli sistemle (Güney Kore ve Çin) karģılaģtırılmıģtır. Bu beģ ofisin sistemlerini aralarında ikili karģılaģtırmalar yoluyla inceleyen çalıģmalar bulunmakla birlikte, söz konusu ofislerle ülkemiz patent sürecini karģılaģtıran bir çalıģma bulunmamaktadır. Literatürdeki eksiği giderecek bu çalıģmayla anılan sistemlerin öne çıkan ve ülkemize uygun olan özellikleri irdelenerek patent sistemimizde yaģanan sıkıntılara çözüm önerisi getirilmeye çalıģılmıģ, ortaya atılan patent süreci modeliyle Türkiye de sistemin daha etkin ve verimli kullanılması yoluyla yerli patent baģvurularının sayısının arttırılması amaçlanmıģtır. Söz konusu beģ büyük patent sistemi arasında birinin diğerlerinden her konuda daha üstün ya da geliģmiģ olduğunu ileri sürmek mümkün değildir. Her ülke kendi ihtiyaçlarına uygun olarak hazırladığı kendine özgü bir patent sistemine sahiptir. Bu nedenle bir sistemi tümüyle bir baģka ülkenin kullanabilmesi de mümkün değildir. Türkiye deki patent sistemi, üyesi olduğu Avrupa Patent Organizasyonunun sistemine benzer nitelikler göstermekle birlikte, kendine has ve farklı özelliklere de sahiptir. Ancak ülkemizin nüfus ve iģgücü potansiyeli düģünüldüğünde, patent baģvuru sayılarının arzulananın altında olması, mevcut patent sistemimizin daha verimli ve etkin kullanılması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Enstitümüzün Yasal, teknik ve beģeri altyapıyı güçlendirerek, müģteri odaklı, hızlı ve kaliteli hizmetler sunma misyonu ve Sınaî mülkiyetin etkin ve yaygın kullanımını sağlayarak Türk sanayi ve teknolojisini küresel rekabette öne çıkarma; dünyada sınaî mülkiyet haklarının geliģimi için Avrupa da örnek ve model kurum olma vizyonuna hizmet etme amacıyla hazırlanan bu vi

9 çalıģmada, Türkiye ile bazı açılardan paralel özellikler gösteren ülkelerin son yıllarda patent konusunda yaptığı atılımlara benzer geliģmelerin ülkemiz için de mümkün olacağı ve etkili bir Ģekilde yeniden yapılandırılmıģ bir patent süreci sayesinde Türkiye nin de dünyanın sayılı patent otoriteleri arasına girmesinin uzak olmadığı gösterilmeye çalıģılmıģtır. vii

10 ABSTRACT PATENT PROSECUTION AND THE EFFECTS TO THE PATENT SYSTEM IN THE WORLD AND TURKEY Though the patent prosecution systems of the countries mainly resemble each other, actually there are strong differences even on the definitions, concepts and implementations among the systems. In this study, the patent prosecution of Turkey is compared with the five biggest patent offices of the world, namely European Patent Office, United States Patent and Trademark Office, Japan Patent Office, Korean Intellectual Property Office, and State Intellectual Property Office of the People s Republic of China. Although there exists comparative studies about these five offices in pairs, there is no study that compares Turkey and the other five offices in the patent prosecution aspect. Aiming to fill the gap in the literature, this study first outlines the patent prosecution in the five biggest patent offices as well as Turkey, then compares and contrasts the similarities and the differences of the systems so as to determine the advantages caused by these differences. Lastly, based on the findings, to solve the problems encountered by the existing patent system in Turkey, a new patent prosecution model is suggested. With the new model, it is expected and aimed that the patent system would be more effectively and efficiently used which presumably leads to the increase in the number of patent applications in Turkey. Among the patent systems of the five offices analyzed in the study, there is not any system that could be defined as the perfect system. Since every country has its own internal dynamics, no single patent system can be applied to all countries. The policy choice of governments wishing to maximize the benefits from the patent system and the different organizational viii

11 structures and administrative systems of the patent offices are the main reasons behind these different patent system models. The patent system in Turkey, though resembles mostly to the system of the European Patent Office s, has also its own specific and unique features. However, by considering the population and manpower potential of Turkey, it can be seen that the number of patent applications is way below the desired level, which indicates that the patent system should be used more effectively and efficiently. The main purpose of this study is to serve Turkish Patent Institute s mission of providing a customer orientated, timely and high quality service to constitute an effective industrial property system by strengthening legal, technical and human infrastructure and the vision of providing effective protection and widespread usage of industrial property rights ensuring that Turkish industry and technology plays a leading role in global competition and to becoming a leading institution in the world of industrial property. To reach this purpose, the study also focuses on the countries that have made rapid development in their patent systems recently, which most probably guide Turkish patent system to become a leading institution in the world of industrial property. ix

12 GİRİŞ Patent sisteminin amacı, yalnızca buluģların korunması yoluyla buluģ sahibinin teģviki değil, sanayi geliģiminin de teģvik edilmesidir. Sistem, baģvuru sahibine verdiği tekel hakkının karģılığında, ondan elde ettiği bilgi birikimini açıklamasını talep eder. 1 Bu sayede, aslında verilen tekel hakkıyla diğer üreticileri engelleyen, dolayısıyla sanayinin aleyhine gibi görünen sistem aslında teknolojinin hızlı geliģimini en etkili Ģekilde sağlayan eģsiz bir yöntem haline gelir. Çünkü sistemin temel amacı tekel hakkı vermek değil, teknolojinin geliģimini sağlamaktır. 2 Bunu da baģvuru sahibini ödüllendirerek yapar. Türk Patent Enstitüsü nün (TPE) temel amacı da buluģ yapma faaliyetini özendirmek, buluģların sanayiye uygulanması ile teknik, ekonomik ve sosyal ilerlemenin gerçekleģtirilmesini sağlamak için buluģlara patent veya faydalı model belgesi vererek korumaktır. 3 Patent sistemlerinin birbiriyle daha uyumlu çalıģmasına yardımcı olmak amacıyla zaman zaman değiģik baģlıklar altında değiģik organizasyonların süregelen çalıģmaları mevcut olsa da, günümüzde henüz çok temel kavramlarda bile fikir birliğine ulaģamamıģ bir patent sistemleri çeģitliği mevcuttur. En büyük üç sistem olarak kabul edilen ve Trilateral ofisler olarak adlandırılan Avrupa Patent Ofisi (EPO), ABD Patent ve Marka Ofisi (USPTO) ve Japonya Patent Ofisi (JPO) uzun yıllar evrensel patent sisteminin en önemli ve belirleyici figürleri olsa da, günümüzde yıldızı parlayan ve hızlı bir ekonomik geliģme gösteren Güney Kore ve Çin gibi ülkelerin de çok yakın bir gelecekte patent dünyasında söz sahibi olacağı, hatta olduğu artık bilinen bir gerçektir. IP5 olarak da adlandırılan söz konusu beģ ofisin dünya genelindeki patent baģvurularının yaklaģık %90 ına 1 Understanding the Patent Act of the Republic of Korea, KIPO, s.9. 2 Motion Picture Patents Co. V. Universal Film Mfg. Co. Davası, ABD Yüksek Mahkeme Kararı, 243 U.S. 502 (1917) sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde 1. 1

13 sahip oldukları göz önüne alındığında bu ofislerin önemi daha iyi anlaģılmaktadır. 4 Bu çalıģmanın birinci bölümünde patent ile ilgili temel kavramlar ile patentlenebilirlik Ģartları ve patent süreçleri arasında farklılıkların mevcut olduğu konu baģlıkları tanımlanmıģtır. Ġkinci bölümde patent süreçleriyle ilgili temel kavramlar açıklanmıģ, bir patentin baģvurudan belge aģamasına kadar olan süreci ile belge sonrası aģamaları tanımlanmıģtır. ÇalıĢmanın üçüncü bölümünde ülkemiz ile birlikte beģ büyük patent ofisinin patent süreçleri ilk iki bölümde tanımlanan kavramlar ekseninde ve eski uygulamalarla karģılaģtırılmak suretiyle incelenmiģtir. Dördüncü bölümde, incelenen sistemlerin öne çıkan kilit özellikleri vurgulanmıģtır. JPO ve USPTO nun geçmiģte ve günümüzdeki kendine özgü yapıları ve farklılıkları ile Güney Kore Fikri Mülkiyet Ofisi (KIPO) ve Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Fikri Mülkiyet Ofisi nin (SIPO) son yıllarda elde ettiği hızlı ve çarpıcı geliģmenin sebepleri üzerinde durulmuģtur. Tezin beģinci bölümünde ise önceki bölümlerde anlatılan patent sistemleri arasındaki farklılıklardan kaynaklanan olumlu ve olumsuz sonuçlar irdelenmiģ, ülkemiz sistemi açısından uygulamada fayda sağlayacağına inanılan özellikler değerlendirilmiģtir. Mevcut patent sistemimizin sorunlarını çözmek ve Türkiye de yerli patent baģvurularının artmasına yardımcı olmak amacıyla önerilen değiģikliklerin bir neticesi olarak geliģtirilen yeni bir patent süreci modeli de çalıģmanın altıncı bölümünde ortaya konmuģtur. 4 The Five IP Offices (IP5) and its vision, s.1. 2

14 1 PATENT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 1.1 Patent Latince açık olmak anlamına gelen patere kelimesinden türeyen patent kavramı 5 insan zihninin ürünlerinden olan ve insanın teknik terimlerle açıklanan yaratıcı fikri 6 olarak ifade edilebilen buluģların korunma yoludur. Görüldüğü gibi, patent kavramının doğru tanımlanabilmesi için öncelikle patentin konusu olan buluģ kavramının iyi açıklanması gerekmektedir. BuluĢ, bir kuramın ortaya koyduğu veya sebep olduğu, yenilik niteliğine sahip, teknik alanda ilerleme sağlayan bir çözümdür. 7 BuluĢ, teknik alana ait bir çözümdür. Edebiyat, sanat ve ekonomi gibi teknik alan dıģına ait salt zihinsel faaliyetler bir formül oluģtursa bile buluģ sayılamaz. Teknik alanda buluģ, gerçekleģtirilirken doğal olaylardan (elektrik, ses dalgası, yerçekimi, bir hayvan vücudundaki, bir mikroorganizmanın bünyesindeki veya bir bitkinin gövdesindeki metabolizma ya da akım gibi güçlerden) yararlanılır ve teknik vasıtasıyla doğadaki güçler kontrol altına alınır. 8 Burada teknik kavramının tanımı öne çıkmaktadır. ÇeĢitli patent sistemlerinin hemen hemen hepsinde buluģun teknik karaktere sahip olması gerektiğinden bahsedilmesine rağmen, tekniğin kesin ve net bir tanımı yapılmamaktadır. Ancak, kesin bir tanımı bulunmayan kavramların patentlenebilirlik açısından değerlendirilme dıģı bırakılması da söz konusu değildir. 9 5 Kaya, A.; Türk Hukukunda Patentten Doğan Haklar, Ġ.Ü. Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. LV, S.4, 1997, s Baxter, J.W., Sinnott P. J.; World Patent Law And Practice, Volume 2, Matthew Bender, Tekinalp, Ü.; Fikri Mülkiyet Hukuku, Arıkan, 2005, s a.g.e., s T 931/95 sayılı Teknik Temyiz Kurulu Kararı, Gerekçeler 5. 3

15 1.2 Patentlenebilirlik Şartları En genel anlamıyla, bir buluģ patent verilmesine dair yasal Ģartları sağlıyorsa patentlenebilir kabul edilmektedir. Bu yasal Ģartlar ülkelere göre içerik olarak farklılıklar gösterse de genel olarak üç ana maddede toplanabilir: Yeni olan, buluģ basamağı içeren (tekniğin bilinen durumunu aģan) ve sanayiye uygulanabilir olan buluģlar 10, -patent verilemeyecek konular ve buluģlar bu kapsamın dıģında tutulmak kaydıyla- patent verilerek korunurlar Yenilik Bir buluģ eğer yeni değilse, ya toplumun malıdır ya da üzerinde bir Ģahsın tekel hakkı vardır. Patent korumasıyla topluma veya bir baģkasına ait olan bir hak ihlal edilemez. Yeni, o güne kadar söylenmemiģ, görülmemiģ, gösterilmemiģ, düģünülmemiģ olandır. 11 Patent hukukunda ise yenilik, buluģların temel özelliği değildir fakat patent korumasının bir Ģartıdır. KiĢi, teknik sahada zaten var olan buluģunu bu durumu bilmeden keģfetse bile, önceden bilinen bu buluģu patentle koruması mümkün değildir. BuluĢların temel özelliği, teknik ilerleme sağlamalarıdır. Teknik ilerleme ise zorunlu olarak farklı ve daha iyi olmayı ifade eder. BaĢka bir deyiģle buluģ, ancak tekniğin bir parçası değilse yenidir. 12 Yani, baģvuru tarihinde tekniğin bilinen durumuna dâhil olmayan buluģ yenidir. 13 Tekniğin bilinen durumu ise patent baģvurusunun yapıldığı tarihten önce, buluģ konusunda dünyanın herhangi bir yerinde toplumca eriģilebilir yazılı veya sözlü tanıtım, kullanım veya bir baģka yolla açıklanan bilgileri içerir. Dünyanın herhangi bir yerinde herhangi bir Ģekilde açıklanan bilgiler, buluģ sahibinin haberi olsun olmasın, modern iletiģim araçlarıyla bir Ģekilde buluģ sahibine ulaģtığı varsayılır sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde Büyük Türkçe Sözlük, Türk dil Kurumu, s Erdem, B.; Patent Hakkının Korunmasına ve Patent Hakkına İlişkin Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk, Beta, 2. Bası, 2002, s sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde Tekinalp, Ü.; Fikri Mülkiyet Hukuku, Arıkan, 2005, s

16 1.2.2 Buluş Basamağı Tekniğin bilinen durumunun aģılması olarak da nitelendirilen buluģ basamağı bir diğer patentlenebilirlik Ģartıdır. Patent baģvurusunda bulunan kiģi bilinenden çok farklı olmayan bir Ģey için koruma almak istediğinde, buluģ basamağı kavramı karģımıza çıkmaktadır. Bu tür patent taleplerini önlemek için birçok patent sistemi patent Ģartları arasına buluģ basamağını eklemiģtir tarihli Avrupa Patent SözleĢmesinin (Münih AnlaĢması) 52/1. maddesine göre buluģ basamağı, eğer tekniğin bilinen durumuna göre buluģ, o alanda uzman bir kiģiye göre aģikâr değilse vardır. Bir baģka ifadeyle, bir buluģun insanlığın bilgilerinin toplamına yararlı bir Ģey eklemesi gerekir. 15 BuluĢ basamağının ülkemiz hukukunda tanımı da paralel niteliktedir: BuluĢ, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından, tekniğin bilinen durumundan aģikâr bir Ģekilde çıkarılamayan bir faaliyet sonucu gerçekleģmiģ ise, tekniğin bilinen durumunun aģıldığı kabul edilir. 16 Görüldüğü gibi, tekniğin bilinen durumunun aģılıp aģılmadığının belirlenmesinde Ģart, sıradan ve ortalama bilgide bir kimsenin yahut herhangi bir buluģun alakalı bulunduğu teknik alandaki bir uzmanın değil, buluģun ilgili olduğu teknik alandaki bir uzmanın bilgisidir. Bu uzmanın düzeyi tanımlanmamıģtır. Söz konusu uzman, buluģun ilgili olduğu teknik alanın ne sıradan bir uzmanı ne en iyiler arasında yer alan bir otoritesidir. Bu kiģi en tepelerdeki bir otorite olmasa bile alanındaki sayılı uzmanlar arasında yer almalıdır. 17 BuluĢ, böyle bir uzmanın bilgisi dâhilinde olan tekniğin bilinen durumunu aģmıģsa buluģ basamağına sahiptir, denebilir. 15 Cornish W.R.; Intellectual Property, Patents, Copyright, Trade Marks and Allied Rights, Second Edition, Sweet & Maxwell, London, 1989, s sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde Tekinalp, Ü.; Fikri Mülkiyet Hukuku, Arıkan, 2005, s

17 Ancak bu, söz konusu uzmanın yalnızca buluģun ilgili olduğu teknik alanda bilgi sahibi olduğu, diğer teknik konuları bilmediği anlamına da gelmemektedir. Avrupa Patent Ofisi nin teknik alanda uzman kiģinin tanımıyla ilgili alınan kararlarına bakılacak olursa, uzmanın yalnız bir kiģi değil, farklı konularda uzman birden çok kiģi de olabileceği göze çarpmaktadır Sanayiye Uygulanabilirlik Temel Patentlenebilirlik Ģartlarından biri de buluģun sanayiye uygulanabilir olmasıyla ilgilidir. Bir buluģun sanayiye uygulanabilir olmasıyla kastedilen, o buluģun niteliği itibariyle sanayide elde edilebilmesi yahut bir çalıģma vasıtası olarak kullanılabilmesi demektir. Gerçekten de buluģun iģletme hususunda bir tekel hakkı yaratması nedeniyle, buluģ konusunun iģletmeye uygun olması gerekmektedir. Bu nedenle de, tatbik Ģekli gösterilmeyen teori ve metotlara patent verilemez. 19 Sanayi kavramı üretim, ticaret ve el sanatlarının bütün dallarını, madenciliği, turizmi, balıkçılık ve avcılığı, finans alanını, hatta bazı istisnalar dıģında hizmet sektörünü kapsar. Buna karģılık, serbest meslek alanları (muhasebecilik, avukatlık, hekimlik, müģavirlik) sanayiye dâhil değildir. 20 Patent hakkının sadece sanayiye uygulanabilecek olan buluģlara verilmesi, bu hakkı, örneğin telif hakkı gibi, diğer fikri haklardan da ayıran bir özelliktir. 21 Mevzuatımıza göre de bir buluģ, tarım dâhil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikte ise, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir T 32/81 sayılı Teknik Temyiz Kurulu Kararı. 19 Marett P.,; Intellectual Property Law, Sweet & Maxwell, London, 1996, s Tekinalp, Ü.; Fikri Mülkiyet Hukuku, Arıkan, 2005, s Bainbridge I D.; Intellectual Property Second Editon, Pitman publishing, London, 1994, s sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde 10. 6

18 1.3 Patent Verilemeyecek Konular ve Buluşlar Patentlenebilirlik Ģartlarının haricinde patent verilemeyecek konular ve buluģlar da mevcuttur. KeĢifler, bilimsel teoriler, matematik metotları; zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine iliģkin plan, usul ve kurallar; edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar; bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller ile insan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi ve teģhis usulleri çoğu sistemde buluģ niteliği taģımazlar 23 Her ülkenin kendi yasalarında belirtilen bu konu ve buluģlar çoğu temelde aynı nitelikte olsa da bazı önemli farklar içermektedir. Örneğin bilgisayar yazılımları ve iģ metotları bazı sistemlerde patentlenebilmektedir. Bunların dıģında, buluģ olmalarına rağmen patent verilerek korunamayacak buluģlar da mevcuttur. Bunlar konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluģlar ve bazı sistemlerde de bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki veya hayvan yetiģtirilmesi usulleridir. 1.4 Rüçhan Hakkı Rüçhan, sözlük anlamı olarak üstünlük demektir. 24 Rüçhan ya da rüçhan hakkı olarak tabir edilen patent kavramı ise, belli bir süre boyunca üçüncü kiģilere karģı elde edilen üstünlüğü, önceliği ifade etmektedir. Buna göre, baģvuru sahibi belli bir süreliğine aynı buluģla baģka ülkelerde baģvuruda bulunma ve ilk baģvuruda bulunduğu ülkedeki baģvuru tarihini de sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde Büyük Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, s.1. 7

19 diğer baģvurular için kullanma hakkına sahiptir. 25 SözleĢmesi gereği 12 ayla sınırlıdır. 26 Rüçhan süresi Paris Rüçhan olarak gösterilen dosya ile baģvuru aynı ülkeye ait baģvurular ise, söz konusu rüçhan iç rüçhan olarak adlandırılır. 27 Paris SözleĢmesinde mevcut olmayan bu özellik her ülke mevzuatında bulunmamaktadır. Örneğin, ABD de geçici baģvuru (provisional application) olarak adlandırılan baģvuru türü, iç rüçhan kavramına dayanır. Rüçhan kavramıyla karıģtırılmaması gereken Ġngilizce grace period olarak adlandırılan bir af süresi vardır ki bu kavram buluģa patent verilmesini etkilemeyen açıklamaların yapılabileceği belirli bir süreyi tanımlar. 28 Ancak bu süre çoğu sistemde 12 ay olduğu için rüçhan hakkıyla kolaylıkla karıģtırılabilmektedir. Grace period yıllık ücretlerle ilgili alanda kullanıldığında aynı zamanda baģka bir anlama da gelmektedir. Buna göre vade tarihi geçmiģ ödemeler için tanınan ek süreye de grace period denir. Kavramların birbirine karıģtırılmaması açısından bunun ayırtına varmak önemlidir. 1.5 Buluş Bütünlüğü BuluĢ bütünlüğü bir patent baģvurusunun belge olabilmesi için gereken temel özelliklerden biridir. Buna göre, bir baģvuru tek bir buluģ ya da aynı buluģa belirli bir açıdan bağlı olan bir buluģ grubunu içermelidir. 29 Bu, aynı zamanda aynı baģvuruyla sayısız buluģu patentlemenin de önüne geçmesi açısından patent ofisleri için de çok önemli bir özelliktir. BuluĢ bütünlüğü Ģartı baģvuruların sınıflandırmalarında kolaylıklar sağlaması açısından da 25 Priority Right, Wikipedia, s Sınai Hakların Korunmasına Dair Paris Sözleşmesi, 1883, Madde Priority Right, Wikipedia, s Novelty, Wikipedia, s Report On The International Patent System, Standing Committee on the Law of Patents, Twelfth Session, Geneva, June 2008, s

20 önemlidir. 30 BuluĢ bütünlüğü bir baģvuru konusunun patentlenemeyeceği anlamına gelmez Bölünmüş Patent ve Ek Patent Bir baģvurunun buluģ bütünlüğüne sahip olmadığı belirlenmiģse; bu, o baģvurunun hiçbir koģulda patent belgesi alamayacağı anlamına gelmeyecektir. Zira, baģvuru sahibi söz konusu birden fazla buluģu içeren baģvurusunu bölebilir ve birden fazla baģvuruya ayırdığı buluģ bütünlüğüne sahip her bir baģvurusu için patent sürecini devam ettirebilir. Ana baģvurudan bölünen bu baģvurular bölünmüģ patent olarak nitelendirilir. 32 Ek patent ise baģvuru sahibinin buluģunu mükemmelleģtirmesini sağlayan veya geliģtiren ve asıl patentin konusu ile bir bütünlük içinde bulunan buluģların korunmasını sağlamak amacıyla ortaya çıkarılmıģtır Yazılım Patentleri ve İş Metotları Yazılım patentlerinin dünya genelinde kabul görmüģ ortak bir tanımı bulunmamakla birlikte, bilgisayar programları yardımıyla, bilgisayarın ortaya koyduğu performansla ilgili patentler çoğunlukla yazılım patenti olarak adlandırılmaktadır. 34 Bazı ülkelerde yazılım patentleri korunmakla birlikte, çoğu ülke yazılımları patent koruması kapsamına almamaktadır. Buna karģın, yazılımın fiziksel bir etki göstermesini sağlayacak bir yapılanma içinde bulunması, teknik bir katkı sağlaması durumunda bilgisayar-tabanlı patent olarak 30 Unity of Invention, Wikipedia, s Guidelines for Examination, SIPO, 2006, s Divisional Patent Application, Wikipedia, s sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde "The Gauss Project", FFII.,

21 algılanabileceği ve patent kapsamına girebileceğine dair düzenlemelere sahip kanunlar da mevcuttur. 35 ĠĢ metotları ise bir iktisadi giriģimin çalıģma sistemine iliģkin metotları içerir. 36 Sigortacılık, bankacılık, vergi sistemi, e-ticaret gibi alanlarda geliģtirilen yeni iģ metotlarıyla ilgili patent baģvuruları çoğu ülke mevzuatında patent verilemeyecek konular arasında bulunmakla birlikte, ABD ve Japonya gibi önemli sistemlerde kabul görmesi münasebetiyle önem arz etmekte ve söz konusu metotların patentlenebilirliği halen güncel tartıģma konuları arasında bulunmaktadır. 1.8 Patent Sınıflandırma Sistemi Patent sınıflandırması, temel olarak ortak teknik içeriğe sahip buluģların ortak bir sınıf altında toplanmasına ve daha kolay araģtırılıp bulunmasına yardımcı olmak amacıyla geliģtirilmiģtir. Ancak, uluslararası bir patent sınıflandırma sistemi (IPC) var olsa da farklı patent ofislerinin farklı sınıflandırma sistemleri de mevcuttur. Bu sınıflandırma sistemleri bazılarında hem yapısal hem de Ģekilsel olarak da büyük farklılıklar gösterilebilmektedir. Sınıflandırma sistemleri buluģun koruma kapsamını etkilememekte olup, yalnızca indeksleme ve aramada kolaylık sağlama amaçları için patent dokümanlarına dâhil edilir. 1.9 Başvuru Numaralandırma Sistemi ve Doküman Çeşitleri Patent baģvuruları, baģvuru tarihi itibariyle belli numaralandırma sistemlerine göre baģvuru numarası alırlar. Genelde baģvuru numarasının önünde bulunan ve sayı olmayan iki hane ülke kodunu belirtir. Örneğin US A1 baģvurusunda US ülke kodu olarak ABD yi, 2004 yayın 35 T469/03, Gerekçeler Report on a Review of the Patenting of Business Systems, Australia Advisory Council on Intellectual Property, Eylül 2003, s.8. 10

22 yılını, baģvuru numarasını gösterir. Sondaki A1 ise doküman çeģidini belirtir. Yaygın olarak A baģvuru yayınını, B belge yayınını ifade eder. A1 baģvuru ile beraber araģtırma raporu yayınlandığını, A2 yalnızca baģvuru yayınını, A3 ise yalnızca araģtırma raporu yayınını ifade eder. 37 Sistemler arasında numaralandırmada büyük farklılıklar olsa da gösterimlerde ülke kodu-baģvuru numarası-doküman çeģidi sıralamasının benzer olduğu dikkati çekecektir Codes by Country.pdf, Patent Kind Codes by Country, Thomson Scientific, s

23 2 PATENT SÜREÇLERİYLE İLGİLİ KAVRAMLAR Patent sistemi buluģçu, baģvuru sahibi, vekil, patent ofisi, fikri haklar mahkemeleri gibi patent konusuyla ilgili olan tüm kiģi ve kurumları kapsayan genel bir kavramı tanımlamaktadır. Patent süreci ise Ġngilizce patent prosecution olarak adlandırılan ve belge öncesi aģama (baģvuru aģaması), belge aģaması ve belge sonrası aģamadan (itiraz, hükümsüzlük ve değiģiklik aģaması) oluģan bir dönemi kapsamaktadır Başvuru Aşaması Patent BaĢvurusu, buluģun patent ile korunması için buluģ sahibi ya da iģveren tarafından patent ofisine yapılan ve patent sürecini baģlatan iģlemdir. 39 Bir patent baģvurusunun baģvurudan belge olma aģamasına kadar olan sürecine Ġngilizce patent pending anlamına gelen baģvuru aģaması denir. 2.2 Lisans Sözlükte lisans, Bir firmanın geliģtirdiği veya üretim hakkına sahip olduğu bir mala iliģkin, diğer bir firma ya da firmalara üretme, teknolojisini kullanma ya da dağıtım kolaylıklarından yararlanma hakkı veren ve bir baģkasına devredilemeyen izin olarak tanımlanmaktadır. 40 Tanımlamada lisansın bir baģkasına devredilemeyeceğinden bahsetmesine rağmen, yapılan sözleģmede kararlaģtırılmıģsa patent konusu dâhilinde lisans bir 38 Patent Prosecution, Wikipedia, s Tekinalp, Ü.; Fikri Mülkiyet Hukuku, Arıkan, 2005, s Büyük Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, s.1. 12

24 baģkasına da devredilebilir. 41 Ġnhisari lisansta ise, patent sahibi baģkasına lisans veremez ve aksi belirtilmedikçe kendisi de patent konusu buluģu kullanamaz. Yalnızca lisans verdiği kiģi söz konusu haktan yararlanabilir. Bunun aksine, inhisari olmayan lisansta ise lisans veren patent konusu buluģu kendi kullanabileceği gibi, üçüncü kiģilere aynı buluģa iliģkin baģka lisanslar da verebilir. 2.3 Tecavüz Patent hukuku açısından tecavüz, patent sahibinin izni olmaksızın buluģ konusu ürünü kısmen veya tamamen üretme sonucu taklit etmek, satmak, dağıtmak, ticaretini yapmak anlamına gelir. Buna göre patent hakkına tecavüz eden üçüncü kiģiler söz konusu patent istemlerinden birini ya da birden fazlasını tümüyle kapsayacak Ģekilde izinsiz kullanmıģ olabilirler. 42 Ancak, istem kullanılan teknolojiyle tümüyle aynı değilse tecavüz söz konusu olmayabilir. 2.4 Araştırma ve İnceleme AraĢtırma ve Ġnceleme aģamaları, patent sürecinin patent belgesi almada en belirleyici ve önemli aģamalarındandır. Patent ofisi, baģvuru konusu buluģu istemleri doğrultusunda tekniğin bilinen durumu dâhilinde araģtırır ve bir rapor düzenler. Söz konusu rapor araģtırma raporu olarak adlandırılır. AraĢtırma raporunda söz konusu buluģa benzer patent baģvuruları doğrultusunda buluģun patentlenebilirliği yorumlanabilir. Bu yorumlama, bağlayıcı olmamak kaydıyla, genellikle baģvuru sahibine fikir vermek amacıyla, yazılı görüģ adı altında kimi ofislerce araģtırma raporuna eklenebilir. Ancak asıl bağlayıcı görüģlerin yer aldığı aģama inceleme aģamasıdır sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde Patent Infringement, Wikipedia, s.1. 13

25 AraĢtırma raporu baģvuru tarihinden itibaren 18 ay içinde baģvuruyla beraber yayınlanır. BaĢvuru yayını esnasında, henüz araģtırma raporu tamamlanmamıģsa, araģtırma raporu baģvuru yayınından sonra tek baģına da yayınlanabilir. Ġnceleme aģamasında patent ofisi, araģtırma raporunda bulunan ilgili dokümanları göz önüne alarak ve inceleme raporu aģamasına kadar geçen sürede varsa yayınlanmıģ tekniğin bilinen durumuna dâhil yeni dokümanları da göz önünde tutarak, yahut gerekli gördüğü takdirde ek araģtırma düzenleyerek bulunan söz konusu dokümanlar ıģığında buluģun patentlenebilirlik Ģartlarına uygun olup olmadığını bir raporla ifade eder. Ġnceleme raporu olarak adlandırılan söz konusu rapor olumlu ise patent baģvurusu belge olur, olumsuz ise belli koģullar altında baģvuru sahibinden istemleri düzeltmesi beklenir ya da baģvuru reddedilir. Söz konusu koģullar altında baģvuru sahibi itiraz edebilir. Bazı sistemlerde araģtırma ve inceleme ayrı, bazılarında birlikte yürütülmekte, kimi sistemde baģvuruyla beraber kendiliğinden baģlamakta, kimi sistemde ise inceleme hiç olmamakta yahut baģvuru sahibinin tercihine bırakılmaktadır. 2.5 İtiraz ve Temyiz Patent baģvurularının inceleme raporunun baģvuru sahibine gönderilmesinin ardından, Ģayet inceleme raporunda olumsuzluklar var ise, verilen süre içinde baģvuru sahibine itiraz etme hakkı tanınır. Ancak bu itiraz üçüncü kiģilerin yaptığı itirazla ya da belge sonrası itirazla karıģtırılmamalıdır. Belge öncesi baģvuru sahibi tarafından yapılan bu itirazdan baģka, bazı sistemlerde üçüncü kiģiler de söz konusu inceleme raporuna itiraz edebilir, görüģ bildirebilirler. Belge ilanından sonra da üçüncü kiģilere itiraz için imkân tanınır. 14

26 Ġnceleme raporundaki olumsuzluklar nedeniyle ya da üçüncü kiģilerin itirazı sonucu baģvuru reddedilmiģse, baģvuru sahibi temyiz için ofise ya da mahkemeye baģvurabilmektedir. 2.6 Hükümsüzlük Belge ilanından sonra üçüncü kiģiler belgenin hükümsüzlüğü konusunda itirazda bulunabilirler. Son yıllarda bazı sistemlerde yapılan değiģikliklerin ardından belge öncesi ve sonrası itiraz süreçleri ortadan kaldırılmıģ, yalnızca hükümsüzlük için sistem ortaya konmuģtur. 15

27 3 BAZI ÜLKELERİN PATENT SÜREÇLERİ 3.1 Türkiye Türkiye de patent konusunda yasal korumanın temeli 1879 tarihli "Ġhtira Beratı Kanunu"na dayanmaktadır yılında Paris SözleĢmesine taraf olunmuģ, 1976 yılında da Dünya Fikri Mülkiyet TeĢkilatı (WIPO) KuruluĢ AnlaĢması"na katılım sağlanmıģtır te, 544 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığına bağlı, idari ve mali özerkliğe sahip Türk Patent Enstitüsü (TPE) kurulmuģtur. "Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) KuruluĢ AnlaĢması" ve eki "Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları AntlaĢması" (TRIPS) ve Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği'nden kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesi amacıyla, 1995 te patent haklarının korunması amacıyla kanun hükmünde kararname oluģturulmuģtur. 1 Kasım 2000 tarihinde ise 1973 tarihli Avrupa Patent SözleĢmesine (EPC), 20. üye olarak taraf olunmuģtur te "5000 Sayılı Türk Patent Enstitüsü KuruluĢ ve Görevleri Hakkında Kanun" yürürlüğe girmiģtir Patentlenebilirlik Şartları 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 5. maddesine göre; yeni olan, buluģ basamağı içeren (tekniğin bilinen durumunu aģan) ve sanayiye uygulanabilir olan buluģlar, patent verilerek korunur. Yenilik BaĢvuru tarihinde tekniğin bilinen durumuna dâhil olmayan buluģ yenidir 44. Tekniğin bilinen durumu ise patent baģvurusunun yapıldığı tarihten önce, buluģ konusunda dünyanın herhangi bir yerinde toplumca eriģilebilir 43 TPE Resmi İnternet Sitesi, Kurumsal Tarihçe, s sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde 7. 16

28 yazılı veya sözlü tanıtım, kullanım veya bir baģka yolla açıklanan bilgilerden oluģmaktadır. Buna ek olarak, patent baģvurusu tarihinde veya bu tarihten sonra yayınlanmıģ olan ve patent baģvurusu tarihinden önceki tarihli Türk patent ve faydalı model belgesi baģvurularının yayınlanan ilk metinleri de tekniğin bilinen durumuna dâhildir. Buluş Basamağı BuluĢ, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından, tekniğin bilinen durumundan aģikâr bir Ģekilde çıkarılamayan bir faaliyet sonucu gerçekleģmiģ ise, tekniğin bilinen durumunun aģıldığı kabul edilir. 45 Sanayiye Uygulanabilirlik Bir buluģ, tarım dâhil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikte ise, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir Patent Verilemeyecek Konular ve Buluşlar AĢağıda sayılanlar buluģ niteliği taģımazlar 47 : a- KeĢifler, bilimsel teoriler, matematik metotları; b- Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine iliģkin plan, usul ve kurallar; c- Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımları; d- Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde 6. 17

29 e- Ġnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili teģhis usulleri. Ayrıca, buluģ olmalarına rağmen patent verilerek korunamayacak buluģlar da mevcuttur. Bunlar: a- Konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluģlar, b- Bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki veya hayvan yetiģtirilmesi usulleridir Koruma Çeşitleri, Koruma ve Uzatma süreleri Ġncelemeli patentler için 20 yıl, incelemesiz patentler için 7 yıldır. Bu süreler uzatılamamaktadır. 48 Faydalı modeller için 10 yıllık koruma vardır ve süre uzatılamaz Başvuru Aşaması BaĢvurular Türkçe kabul edilmektedir, ancak baģvuru tarihinden itibaren 1 ay içinde Türkçe çevirileri sunmak Ģartıyla EPO nun resmi dillerinden birinde (Ġngilizce, Almanca, Fransızca) baģvuru da yapılabilmektedir. Geçici baģvuruda bulunma imkânı yoktur Rüçhan Paris SözleĢmesine dâhil ülkelerden birine mensup veya bu ülkelerden birine mensup olmamakla birlikte onlardan birinde ikametgâhı veya iģler durumda bir ticari müessesesi bulunan gerçek veya tüzel kiģiler rüçhan talebinde bulunabilir. En eski tarihli rüçhan dokümanı 12 ay öncesine ait sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde

30 olmak kaydıyla rüçhan hakkından yararlanılabilir. Birden fazla rüçhan talebinde bulunulabilir. 50 Rüçhan talebi baģvuru tarihinden sonra (2 ay içinde) da yapılabilmektedir. 51 BuluĢa patent verilmesini etkilemeyen açıklamaların yapılabileceği süre ise 12 aydır Başvuru ve Belge yayını BaĢvuru tarihinden (veya varsa rüçhan tarihinden) itibaren 18 aylık sürenin dolması ile baģvuru yayınlanır. BaĢvuru sahibi erken yayın talebinde de bulunabilir. 53 Belge kararından itibaren 3 ay içinde belge ücreti yatırılır. 54 Patentin verilmesi Resmi Patent Bülteni nde ilan edilir. 55 Hak sahibine sertifikası gönderilir Araştırma ve İnceleme Talebi AraĢtırma ve inceleme ayrı aģamalarda gerçekleģtirilir. AraĢtırma iģlemleri baģvuruyla beraber kendiliğinden baģlamaz, baģvuru sahibinin baģvuru tarihinden (varsa ilk rüçhanın tarihinden) itibaren 15 ay içinde tekniğin bilinen durumu ile ilgili araģtırma yapılmasını Enstitü'den talep etmesi ve ilgili ücreti ödemesi gerekir sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde 60, sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde 61, sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde

31 AraĢtırma raporunun baģvuru sahibine gönderilmesinin ardından baģvuru sahibi, tebliğ tarihinden itibaren 3 ay içinde incelemeli ya da incelemesiz sistem tercihinde bulunur (Söz konusu sürede cevap verilmemiģse incelemesiz sistem tercih edilmiģ sayılır). AraĢtırma raporu ve sistem tercihi ilanı bir sonraki bültende yayınlanır ve 6 ay süreyle askıda kalır. Ġncelemesiz sistemde, itiraz olsa bile 6 ayın sonunda belge kararı verilir. Ġncelemeli sistemde ise 6 aylık yayın süresi dolmadan inceleme talebinde bulunulması gerekir. Süre bitiminde varsa itirazlarla beraber değerlendirilen baģvurunun incelemesi yapılır. Ġnceleme sonucu olumsuzsa, ikinci defa ve son olarak üçüncü kez incelemeye gönderilir. 57 HızlandırılmıĢ inceleme bulunmamaktadır. Ancak, Yönetmeliğimizdeki Geçici 4 üncü maddenin 2 inci fıkrasında belirtildiği Ģekilde hazır rapor talebinde bulunulabilmektedir İtiraz ve hükümsüzlük Üçüncü kiģiler (zarar görenler, resmi makamlar ya da patent isteme hakkına sahip kiģiler) verilen bir patenti iptal ettirebilmek için koruma süresinin devamınca veya hakkın sona ermesini izleyen beģ yıl içinde hükümsüzlük davası açabilirler. 58 Hükümsüzlük kısmen ya da bütün istemler için de olabilir. Ancak bir istem kısmen değil, tümüyle hükümsüz kılınabilir sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde 60, sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde

32 Belge kararından önceki süreçte, üçüncü kiģiler, araģtırma raporunun yayınlandığı tarihten itibaren altı ay içinde, araģtırma raporunun içeriği 60, ya da patentin verilebilirlik Ģartlarının mevcut olmadığı hakkında 61 ilgili belgeleri de eklemek suretiyle, görüģlerini Enstitü'ye bildirebilir. Ayrıca, üçüncü kiģiler, baģvuru tarihinden itibaren en geç 7 yıl içinde, ilgili ücret talebi yapan tarafından ödenmek kaydıyla, incelemesiz bir patenti incelemeye gönderebilir. 62 Belge kararı verildikten sonra ise, üçüncü kiģiler patentte Ģekli eksiklikler bulunduğu gerekçesiyle, patentin verilmesine karģı Enstitü nezdinde itiraz edebilmektedirler. 63 Patent baģvurusu, patent verilmeden önce baģvuru sahibi tarafından her zaman geri çekilebilmektedir. 64 Ayrıca patent sahibi, patentin tamamından ya da bir veya birden çok patent isteminden de vazgeçebilir Yıllık Ücretler Yıllık ücretler baģvuru tarihinden itibaren, patentin koruma süresi boyunca her yıl vadesinde peģinen ödenir. Vadesinde ödenmemiģ yıllık ücretler için 6 aylık ek sürede cezalı olarak ödeme mümkündür. Bu süre içinde cezalı ödeme de yapılmazsa baģvuru/belge geçersiz olur. 66 Geçersiz olmuģ dosyalarda geçerli bir mücbir sebep yüzünden ödeme yapılamamıģsa sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde

33 ilaveten 6 aylık süre daha tanınır. 67 BölünmüĢ patentler için yıllık ücretler ödenir, ancak ek patentler için ise yıllık ücret ödenmez Patent Sicili Patent Siciline Ģu bilgiler kayıt edilir: BaĢvuru numarası, patent numarası, baģvuru tarihi, saat, dakika, yayın tarihi, yayın numarası, patentin verildiği tarih, baģvuruyu yapan veya patent sahibinin adı, uyruğu, ikametgâhı, buluģ baģlığı, buluģun tasnif sınıf veya sınıfları, rüçhan tarihi, ülkesi, numarası, istem veya istemlerin sayısı, tarifname ve resimlerin sayfa sayısı, koruma süresi, kullanım belgesi, yıllık ücretler, devir, lisans, unvan ya da adres değiģikliği, haciz, intikal ve bunun gibi iradi veya mecburi tasarruflar ve Türkçe özet Buluş Bütünlüğü Bir baģvuru, sadece bir tek buluģu veya bir ana buluģ fikri etrafında gerçekleģtirilmiģ olan ve bu ana buluģ fikri ile birbirlerine bağlı birden çok buluģu içermelidir. 70 Buna uygun olmayan baģvuruların 6 ay içinde bölünmesi istenir. BaĢvuru sahibi tarafından söz konusu baģvuru birden fazla baģvuruya ayrılır, ya da baģvuru sahibinin tercihine göre bazı buluģlar terk edilir. Ġlk baģvuru konusunun kapsamını aģmamak kaydı ile, ayrılan her baģvuru için baģvuru tarihi, ilk baģvurunun tarihidir. Bu sayede baģvuru tarihi korunmuģ olur. Ayrıca, ilk baģvuruda rüçhan hakkı talep edilmiģse, ilk baģvurunun rüçhan hak veya hakları ayrılan her baģvuruya da tanınır sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Madde Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Uygulama Şeklini Gösterir Yönetmelik, Madde Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Uygulama Şeklini Gösterir Yönetmelik, Madde

34 Patent Sınıflandırma Sistemi Patentlerin Uluslararası Sınıflandırılmasına ĠliĢkin Strasbourg AnlaĢması na Türkiye tarih ve 95/7094 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile katılmıģ ve anlaģma 1 Ekim 1996 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. Buna göre TPE de patent sınıflandırma sistemi olarak IPC kullanılmaktadır. Buna göre örneğin bir sandalet baģvurusunun IPC sınıfı Ģu silsileye göre bulunmaktadır: A ĠNSAN ĠHTĠYAÇLARI A 43 AYAK GĠYSĠLERĠ A 43 B AYAK GĠYĠM EġYALARININ KARAKTERĠSTĠK ÖZELLĠKLERĠ, AYAK GĠYĠM PARÇALARI A 43 B 3/00 ġekil veya kullanım ile ayrılan ayak giyim eģyaları A 43 B 3/12 Sandaletler; Ģeritli Görüldüğü gibi A ana sınıfının altındaki alt sınıflar çeģitlenmekte ve giderek özelleģmektedir Başvuru Numaralandırma Sistemi ve Doküman Çeşitleri tarihinden sonraki baģvurularda baģvuru yılı 4 hane, bu tarihten önceki baģvurular için ise yıl 2 hane olarak gösterilir. Doküman çeģitleri arasında A1 araģtırma raporuyla beraber yayınlanan patent baģvurusunu, A2 araģtırma raporu olmadan yayınlanan patent baģvurusunu, A3 yalnızca araģtırma raporu yayınını, B patent belge yayınını, T1 araģtırma raporlu PCT baģvurusunun çevirisini, T2 araģtırma raporsuz PCT baģvurusunun çevirisini, T3 Avrupa patenti istemlerinin yayınını, T4 23

35 Avrupa patenti fasikül yayınını, U faydalı model baģvurusunu, Y faydalı model belgesi yayınını ifade eder. Örnek olarak TR Y, baģvuru yılı 2002 olan, sayılı Türk faydalı model belgesini ifade eder. (ġekil 3.1). TPE patent süreci genel hatlarıyla bir sonraki sayfada gösterilmektedir 24

36 BaĢvuru BaĢvuru Yayını Geri Çekilme ġekli Eksiklik Yok AraĢtırma Talebi ġekli Ġnceleme ġekli Eksiklik Var Düzeltme BaĢvurunun Reddi AraĢtırma Raporu Ġncelemesiz Sistem Ġncelemeli Sistem 3. KiĢilerin Ġtirazı Talep yok 3. KiĢilerin Ġtirazı 1. Ġnceleme Raporu 1. Ġnceleme Talebi 2. Ġnceleme Talebi Belge Kararı 2. Ġnceleme Raporu DeğiĢiklik/ GörüĢler Belge Yayını 3. Ġnceleme Talebi YĠDK Hükümsüzlük Davası 3. Ġnceleme Raporu Hükümsüzlük BaĢvurunun Reddi Belge Dava Şekil 3.1 TPE Patent Süreci Kaynak: TPE Patent Faydalı Model BaĢvuru Kılavuzu ve 551 Sayılı KHK Ret 25

37 3.2 Avrupa Patent Ofisi 1977 de Avrupa Patent SözleĢmesi (EPC) ile beraber kurulan Avrupa Patent Ofisi nin (EPO) amacı Avrupa daki üye ülkelerin patent baģvurularının merkezileģmesi, inovasyonun, rekabetin ve ekonomik geliģmenin desteklenmesini sağlamaktır. 1 Mayıs 2010 itibariyle tüm Avrupa Birliği ülkelerinin dâhil olduğu 37 (+3 geniģletilmiģ) üye ülkeye sahip organizasyon 600 milyonluk bir nüfusun içinde bulunduğu bir coğrafyaya yayılmıģtır Patentlenebilirlik Şartları Yenilik sayılır. EPC ye göre bir buluģ, tekniğin bilinen durumuna dâhil değilse yeni 72 Tekniğin bilinen durumundan kastedilen, Avrupa patent baģvurusunun baģvuru tarihinden önce, yazılı veya sözlü tanıtım vasıtasıyla, kullanım ile veya baģka herhangi bir yolla kamuya sunulan her Ģeyi kapsamaktadır. Buna ek olarak, baģvuru tarihi yukarıda belirtilen tarihten önce olan ve 93 üncü madde uyarınca bu tarihte veya bu tarihten sonra yayımlanan Avrupa patent baģvurularının içeriği de, tekniğin bilinen durumu içinde sayılır. Söz konusu dokümanlar araģtırma raporlarında E doküman olarak gösterilmektedir. Yenilik Ģartı dikkate alınırken özelin geneli öldürdüğü göze çarpmaktadır. Örneğin, tekniğin bilinen durumunda bir buluģta bakır malzeme kullanımı özelliği mevcutsa, metal malzeme kullandığını ileri süren bir baģvuru yeni olarak kabul edilemez Patents Around the World, s Avrupa Patent Sözleşmesi (EPC), Madde Guidelines for Examination in the EPO, c.iv.9.5, Generic disclosure and specific examples, s.1. 26