AĞIZ, DİŞ VE ÇENE RADYOLOJİSİ. Editör. Prof. Dr. Abubekir HARORLI. Yazarlar. Yazarlar AĞIZ, DİŞ VE ÇENE RAD. Editör. Prof. Dr. Abubekir HA.

Transkript

1

2 AĞIZ, DİŞ VE ÇENE RAD ÇENE RADYOLOJİSİ AĞIZ, AĞIZ, DİŞ DİŞ VE VE ÇENE ÇENE RADYOLOJİSİ AĞIZ, DİŞ VE ÇENE RADYOLOJİSİ Editör Prof. Prof. Dr. Abubekir Dr. Editör Abubekir HARORLI Prof. Dr. Abubekir HARORLI Yazarlar Prof. Dr. Prof. Abubekir Dr. Abubekir HARORLI HARORLI bubekir Prof. Dr. Prof. H. Abubekir Dr. Murat H. Murat AKGÜL HARORLI AKGÜL Prof. Dr. Prof. A. H. Dr. Berhan Murat A. Berhan AKGÜL YILMAZ YILMAZ azarlar ekir HARORLI Editör Editör Prof. Dr. Prof. O. A. Dr. Murat Berhan O. Murat BİLGE YILMAZ BİLGE Doç. Prof. Dr. Doç. Saadettin O. Dr. Murat Saadettin DAĞİSTAN BİLGE DAĞİSTAN Doç. Dr. Doç. Binali Saadettin Dr. Binali ÇAKUR DAĞİSTAN ÇAKUR Doç. Dr. Doç. Fatma Binali Dr. Fatma ÇAKUR ÇAĞLAYAN ÇAĞLAYAN Doç. Dr. Doç. Özkan Fatma Dr. Özkan ÇAĞLAYAN MİLOĞLU MİLOĞLU Doç. Dr. Doç. M. Özkan Dr. Akif M. MİLOĞLU SÜMBÜLLÜ Akif SÜMBÜLLÜ Doç. Dr. M. Akif SÜMBÜLLÜ Editör Prof. Dr. Abubekir HA Yazarlar Yazarlar Yazarlar Prof. Dr. Abubekir HARORLI Prof. NOBEL Dr. TIP KİTABEVLERİ H. Murat AKGÜL

3 2014 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. AĞIZ, DİŞ VE ÇENE RADYOLOJİSİ Editör: Prof. Dr. Abubekir HARORLI ISBN: ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası hükümleri gereğince herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz. Yayımcı Yayımcı Sertifika No : Bas kı / Cilt : Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. Millet Cad. No: Fatih-İstanbul : No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad. Ömerli - Hadımköy - İstanbul Matbaa Sertifika No : Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri Kapak Tasarım : Özkan Kaya Baskı Tarihi : Ekim İstanbul NOBEL TIP KİTABEVLERİ TİC. LTD. ŞTİ. MERKEZ - ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) Fax: (0212) CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) ANKARA Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye) Tel: (0312) ANTALYA Meltem Mah. Dumlupınar Bulv. Başkent Sitesi, B Blok No: 4 Meltem Tel: (0242) BURSA Sakarya Mah. Bahriye Üçok Cad. Menekşe Sok. N: 21/18 Görükle Nilüfer Tel: (0224) ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) İZMİR Kazım Dirik Mahallesi, 186 Sokak No: 21/B Bornova Tel: (0232) SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) BAKÜ / AZERBAYCAN Nesib bey Yusifbeyli Caddesi No: 43 Bakü / Azerbaycan Tel: +994 (0)

4 ÖNSÖZ Görüntüleme yöntemlerinde yaşanan yenilikler ve bunların dişhekimliğine yansımaları sonucunda, dişhekimliği radyolojisi son yıllarda büyük gelişmeler gösterdi. Dişhekimliği radyolojisindeki bu gelişme ve yenilikler süreli yayınlarla takip edilmektedir. Bu değişim ve gelişmelere ek olarak öğrencilerimize klasik bilgilerin de verilmesi gerekir. Bu kitap, Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi uzmanlık ve doktora öğrencileri ile dişhekimliği eğitimi alan öğrencilerimize dişhekimliği radyolojisindeki temel bilgileri vermek amacı ile hazırlandı. Kitapta yer alan konular, anabilim dalı öğretim üyeleri tarafından fakültemizde Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi dersinde anlatılan konuları içermektedir. Kitap hazırlanırken, 2001 yılında Doç. Dr. A. Berhan YILMAZ ve Yrd. Doç. Dr. H. Murat AKGÜL le birlikte çıkardığımız Radyolojide Temel Kavramlar ve Radyodiagnostik kitabı ile 2006 yılında Doç. Dr. H. Murat AKGÜL ve Yrd. Doç. Dr. Saadettin DAĞİSTAN la çıkardığımız Dişhekimliği Radyolojisi kitapları temel kaynak olarak alındı. Kitabın hazırlanmasında emeği geçen tüm öğretim üyesi arkadaşlarıma, resimlerin çekimini yapan Doç. Dr. M. Akif SÜMBÜLLÜ ve şekillerin çizimini gerçekleştiren Doç. Dr. Taner ARABACI ya ayrıca çene ve yüz travmaları konusundaki çalışmalarından faydalandığım Prof. Dr. Metin GÜNGÖRMÜŞ e teşekkür ederim. Prof. Dr. Abubekir HARORLI

5

6 Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 X-IŞINLARININ TARİHÇESİ... 1 X-Işınlarının Keşfi... 1 X-Işınlarının Ülkemizde İlk Kullanılması... 4 X-Işınlarının Dişhekimliğinde İlk Kullanılması... 5 Radyolojide Teknolojik Gelişmeler... 6 Röntgen tüpü... 6 Dental röntgen filmi... 6 Dental radyografi teknikleri... 6 Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Anabilim Dalının Kurulması... 7 BÖLÜM 2 RADYASYON FİZİĞİ... 9 X-Işınları X-Işınlarının Özellikleri Dalga boyu Frekans Hız X-Işınlarının Kullanım Alanları Dental Röntgen Cihazları Kontrol paneli Uzatma kolları Tüp başlığı X-Işını Tüpü Katot Anot X-ışını tüpünün elektrik devreleri İdeal target materyalinde aranan özellikler Fokal spot Efektif fokal spot Döner anotlu röntgen tüpleri Rektifikasyon X-Işınlarının Oluşumu Frenleme radyasyon-genel radyasyon Karakteristik radyasyon X-Işını Demetini Kontrol Eden Faktörler Işınlama süresi Tüp akımı Tüp voltajı X-Işını Demetininin Sınırlandırılması Filtrasyon Kolimatör Kon Yarım değer tabakası I v

7 İçindekiler Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Radyolojide Projeksiyon Kuralları Fokal spot büyüklüğü Efektif fokal spot büyüklüğü Fokal spot-obje mesafesi Obje-Film mesafesi İmaj büyümesi İmaj distorsiyonu Sekonder Işınların Filme Ulaşmasını Engelleme Kullanılan ışın huzmesinin çapını küçültmek Obje - Film mesafesini artırmak Sekonder ışın filtreleri kullanmak BÖLÜM 3 RADYOBİYOLOJİ Tarihçe Radyasyon İyonlaştırıcı etkisi olmayan radyasyon İyonlaştırıcı radyasyon Radyoaktivite İzotop Yarı ömür İyonizasyon Radyasyon Birimleri Enerji birimi Radyoaktivite birimi Işınlama birimi Absorbe doz birimi Eşdeğer doz birimi Radyasyonun Madde Tarafından Absorbsiyonu Elektromanyetik radyasyonun madde tarafından absorpsiyonu Partiküler radyasyonun madde tarafından absorpsiyonu Radyasyon Kaynakları Doğal radyasyon kaynakları Yapay radyasyon kaynakları Diagnostik Radyolojide Radyasyon Deri dozu Organ dozu Diagnostik radyolojide hastanın aldığı risk Diagnostik radyolojide hekim veya teknisyenin aldığı risk Radyoterapide Alınan Radyasyon Küratif radyoterapi Radyoterapi uygulama yolları Tümörün ışınlara duyarlılığı Radyasyon Hasarına Etki Eden Faktörler Fiziksel faktörler Biyolojik faktörler Kimyasal faktörler vi II

8 Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi İçindekiler Radyasyonun Etki Mekanizmaları Radyasyonun direk etkisi Radyasyonun indirek etkisi Radyasyonun hücre seviyesindeki etkisi Radyasyonun Biyolojik Etkileri Radyasyonun deterministik etkisi Radyasyonun stokastik etkisi Radyasyonun somatik etkisi Radyasyonun kalıtımsal etkisi Radyasyonun teratojenik etkisi Hamile hastalarda radyografi Hamile personel ve radyasyon Radyoterapi Sonrası Meydana Gelen Değişiklikler Deride meydana gelen değişiklikler Tükürük bezlerinde meydana gelen değişiklikler Ağız mukozasında meydana gelen değişiklikler Periyodonsiyum ve alveol kemiğinde meydana gelen değişiklikler.. 75 Tat alma tomurcuklarında meydana gelen değişiklikler Çiğneme kaslarında meydana gelen değişiklikler Dişlerde meydana gelen değişiklikler Çene kemiklerinde meydana gelen değişiklikler Radyoterapide Dişhekiminin Yaklaşımı Radyoterapi öncesi uygulamalar Radyoterapi sırasında uygulamalar Radyoterapi sonrasında uygulamalar X-Işınlarının Zararlı Etkilerinden Korunma Hastayı korumak için alınması gereken önlemler Hekimi korumak için alınması gereken önlemler Çevreyi korumak için alınması gereken önlemler Radyasyonla İlgili Mevzuat BÖLÜM 4 RADYOLOJİDE GÖRÜNTÜ OLUŞUMU VE GÖRÜNTÜ KAYDI.. 99 Röntgen Filminin Yapısı Filmin baz tabakası Filmin yapıştırıcı tabakası Filmin emülsiyon tabakası Filmin koruyucu tabakası Diş Hekimliğinde Kullanılan Röntgen Filmleri İntraoral röntgen filminin yapısı Ekstraoral filmlerinin yapısı Dijital görüntülemede kullanılan filmler Duplikasyon filmi Ranforsatörler Ranforsatörün yapısı Röntgen kasetinin yapısı Ranforsatör kullanmanın avantajları III vii

9 İçindekiler Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Ranforsatör kullanmanın dezavanajları Röntgen Film Banyosu Latent imaj oluşumu Birinci banyo (developman) İkinci banyo (fiksatör) Banyo solüsyonlarını hazırlama Karanlık oda Film banyosu Yarı otomatik film banyo cihazları Otomatik film banyo cihazları Self-developing filmler Radyogramların arşivlenmesi Radyografik Kalite ve İmaj Özellikleri Film hızı Radyogramda netlik Radyogramda sis Radyografik dansite Radyografik kontrast Artefakt BÖLÜM 5 DİŞHEKİMLİĞİNDE RADYOGRAFİ TEKNİKLERİ Radyoloji Radyografi Radyoskopi Görüntüleme yöntemleri Dişhekimliği Radyolojisinde Hijyen Röntgen Cihazlarında Bakım Röntgen tüpü arızaları Görüntü Kalitesi İntraoral Radyografi Teknikleri Periapikal radyografi Açıortay tekniği Paralel teknik Bitewing radyografi Okluzal radyografi İntraoral Radyografide Karşılaşılan Özel Durumlar Anatomik ve patolojik zorluklar Çocuk hastalar Kusma refleksi olan hastalar Engelli hastalar Dişsiz hastalar Enfeksiyon Travma Endodontik tedavi yaptıran hastalar viii IV

10 Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi İçindekiler Ekstraoral Radyografi Teknikleri Temel ekstraoral radyografi teknikleri Mandibulanın lateral oblik radyografileri Kafa ve yüz kemiklerinin radyografileri El-bilek grafileri Özel ekstraoral radyografi teknikleri Stereoradyografi Xeroradyografi Tomografi Panoramik Radyografi Panoramik cihazlar Panoramik radyografide imaj tabakası Panoramik radyografide hasta pozisyonu ve pozisyon hataları Panoramik radyografinin kullanım alanları Panoramik radyografinin avantajları Panoramik radyografinin dezavantajları Panagrafi Lokalizasyon teknikleri Dik açı yöntemi ile lokalizasyon Merkezi ışının yönü değiştirilerek yapılan lokalizasyon Panoramik radyografi ile gömülü dişlerin lokalizasyonu Tanjansiyel projeksiyonla yapılan lokalizasyon Bilgisayarlı tomografi ile gömülü dişlerin lokalizasyonu BÖLÜM 6 DİJİTAL RADYOLOJİ Dijital Radyolojide Temel Prensipler Dijital Sistem Dedektörleri Görüntüleme plakları Okuma ve dijitalizasyonun bir arada olduğu sistemler Dişhekimliğinde Dijital Görüntü Sensörleri Görüntüleme plakları Latent görüntü, okuma ve dijitalizasyonun birlikte olduğu sistemler197 Görüntü sensörlerinin karşılaştırılması Dijital İmajların Karakteristikleri Çözünürlük Noise Dijital görüntü artefaktları Dijital Görüntülerin İşlenmesi Parlaklık, kontrast ve renk ayarlamaları Keskinleştirme ve düzgünleştirme Dijital subtraction Dijital Görüntülerin İletişim Standardı DİCOM standardı Bilgisayar destekli tanı Görüntü arşivleme ve iletişim sistemleri PACS V ix

11 İçindekiler Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Tele radyoloji Dijital Sistemin Avantaj ve Dezavantajları Dijital Görüntüleme Sistemlerinin Avantajları Dijital Görüntüleme Sistemlerinin Dezavantajları BÖLÜM 7 GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ Bilgisayarlı Tomografi (BT) Bilgisayarlı tomografi cihazı Görüntü oluşumu Dedektörler Bilgisayarlı tomografide rekonstrüksiyon/reformasyon Bilgisayarlı tomografide kullanılan kontrast maddeler Bilgisayarlı tomografinin avantajları Bilgisayarlı tomografinin dezavantajları Dişhekimliğinde Bilgisayarlı Tomografi Konik ışınlı bilgisayarlı tomografi Konik ışınlı bilgisayarlı tomografinin çalışma prensipleri Dedektörler Konik ışınlı bilgisayarlı tomografi tipleri Konik ışınlı bilgisayarlı tomografi ve radyasyon Konik ışınlı bilgisayarlı tomografide görüntü artefaktları Konik ışınlı bilgisayarlı tomografide yapılan ölçümler Konik ışınlı bilgisayarlı tomografinin avantajları Konik ışınlı bilgisayarlı tomografinin dezavantajları KIBT nin dişhekimliğinde kullanım alanları Ultrasonografi Ultrasonografinin dişhekimliğinde kullanım alanları Ultrasonografinin avantajları Ultrasonografinin dezavantajları Dopler ultrason Manyetik Rezonans Görüntüleme Manyetik rezonans görüntüleme cihazı Protonların spin hareketi Protonların salınım hareketi Longitudinal manyetizasyon Radyofrekans pulsu ve rezonans Relaksasyon T 1 ağırlıklı görüntünün elde edilmesi T 2 ağırlıklı görüntünün elde edilmesi Manyetik rezonans görüntülemede incelenecek kesitin seçimi Manyetik rezonans görüntülerinin klinikteki yeri Manyetik rezonans görüntülerinin dişhekimliğindeki yeri Manyetik rezonans görüntülerinin yorumlanması Manyetik rezonans görüntülemenin avantajları Manyetik rezonans görüntülemenin dezavantajları Radyonükleid Görüntüleme x VI

12 Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi İçindekiler Radyonükleid görüntülemenin kullanım alanı Radyonükleid görüntülemenin dişhekimliğinde kullanım alanları Radyonükleid görüntülemenin avantajları Radyonükleid görüntülemenin dezavantajları Kemik Yoğunluğunun Saptanması Termografi Girişimsel Radyoloji BÖLÜM 8 DİAGNOSTİK RADYOLOJİYE GİRİŞ Kemiğin Yapısı Kemik matriksi Kemik hücreleri Kemik zarları Kemik tipleri Kemik yapımı Kemiğin yeniden yapılanması Kemik kalitesi Kemik şekilleri Çene Kemiklerinin Yapısı Dişler ve Destek Dokuların Yapısı Mine Dentin Sement Pulpa Diş kökü Diş tomurcuğu Periyodontal ligament Lamina dura Periapikal Radyogramlarda Görülen Anatomik Oluşumlar Mandibulada görülen anatomik oluşumlar Maksillada görülen anatomik oluşumlar Okluzal Radyogramlarda Görülen Anatomik Oluşumlar Panoramik Radyogramlarda Görülen Anatomik Oluşumlar Temel Ekstraoral Radyogramlarda Görülen Anatomik Oluşumlar Dental Volümetrik Tomografi Kesitleri ve Anatomik Yapılar Restoratif Materyaller BÖLÜM 9 DENTAL RADYOLOJİK ALGORİTMA Çenelerde Görülen Kemik Lezyonlarının Muayenesi Anamnez Klinik muayene Laboratuvar tetkikleri Biyopsi Çenelerde Görülen Kemik Lezyonlarının Radyografik Muayenesi Radyografik muayeneye karar verme Oral ve maksillofasiyal bölge lezyonlarında istenilen radyografiler 280 VII xi

13 İçindekiler Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Görüntü kalitesi Radyografik Görüntülerin Değerlendirildiği Ortam ve Şartlar Radyografik Görüntülerin Değerlendirilmesi Görme İmaj analizi Kemik Lezyonlarının Tanımlanması (Tanı Algoritmi) Lezyonun lokalizasyonu Lezyonun yoğunluğu Lezyonun boyutu ve sayısı Lezyonun şekli Lezyonun sınırları Lezyonun kemik yıkılımı Lezyonun matriks mineralizasyonu Lezyonun kemikteki yerleşimi Lezyonun orijin merkezi Dış kortikal kemiğin analizi Periost reaksiyonlarının analizi Lezyonun çevre dokulara etkisi Radyogramların Yorumlanması Röntgen Raporu Radyografik İncelemede Kullanılan Terimler BÖLÜM 10 DİŞLERİN VE ÇENELERİN GELİŞİM BOZUKLUKLARI VE DİŞ ÇÜRÜKLERİ Diş Çürükleri Diş Çürüklerinin Radyografik Muayenesi Okluzal çürük İnterproksimal çürük Bukkal-lingual/palatinal çürük Kök çürüğü Sekonder çürük Diş Pulpası Pulpa boşluğunun normalden küçük olması Pulpa boşluğunun normalden büyük olması Pulpa kalsifikasyonları Pulpanın radyografik muayenesi Diş Kökleri Uzunluk anomalileri Sayı anomalileri Şekil anomalileri Kök rezorpsiyonları Periyodontal Doku Okluzal travma Diş Gelişimi Sonrası Oluşan Doku Kayıpları Abrazyon Atrizyon xii VIII

14 Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi İçindekiler Erozyon Abfraksiyon Gelişim Bozuklukları Anomali Sendrom Malformasyon Deformasyon Displazi Dişlerde Gelişim Bozuklukları Durum anomalileri Boyut anomalileri Sayı anomalileri Total biçim anomalileri Kısmi biçim anomalileri Doku anomalileri Sürme bozuklukları Çene Kemiklerinde Görülen Gelişim Bozuklukları Hemifasiyal hipertrofi Hemifasiyal atrofi Hemifasiyal hipoplazi Kondil hiperplazisi Kondil hipoplazisi Çift başlı mandibular kondil Koronoid hiperplazisi Mandibula ile ilgili diğer düzensizlikler Orofasiyal yarıklar Dudak ve damak yarıkları Pierre Robin sendromu Ektodermal displazi Mandibulofasiyal disostoz Kraniofasiyal disostoz Kleidokranial displazi Osteogenezis imperfekta Osteopetrozis Pyknodysostosis Akondroplazi Cherubism Marfan sendromu Down sendromu BÖLÜM 11 ÇENE VE YÜZ KEMİKLERİNİN ENFEKSİYONLARI Perikoronitis Periapikal Doku Enfeksiyonları Akut apikal periyodontitis Akut apikal apse Kronik apikal apse IX xiii

15 İçindekiler Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Kronik apikal periyodontitis Çene Kemiklerinin Enfeksiyonları Osteomiyelit Kondensing osteitis Kronik diffüz skleroze osteomiyelitis Garre osteomiyeliti Radyasyon osteomiyeliti Alveoler osteitis Çene kemiği tüberkülozu Çene kemiği aktinomikozu Skleroderma BÖLÜM 12 ÇENE KEMİĞİ KİSTLERİ Kistlerin Sınıflandırılması Odontojenik Kistler Gelişimsel Kistler Dişlerin sert doku formasyonu öncesi oluşan kistler Primordial Kist Keratokist Dişlerin sert doku formasyonu sonrası oluşan kistler Erüpsiyon kisti Dentigeröz kist Lateral periyodontal kist Glandular odontojenik kist Rudimenter dişle birlikte olan kist İltihabi Kistler Radiküler kistler Apikal radiküler kist Lateral radiküler kist Rezidüel kist Paradental Kist Odontojenik Olmayan Kistler Nasopalatin kist Median(fissüral) kistler Median alveolar kist Median palatin kist Lateral (fissüral) kistler Nasoalveolar kist Globulomaksiller kist Median mandibular kist Yalanci Kistler Soliter kemik kisti Anevrizmal kemik kisti Stafne kemik kisti Yumuşak Doku Kistleri Dermoid kist xiv X

16 Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi İçindekiler Brankial yarık kisti Tiroglossal kanal kisti Yeni doğanların gingival alvoler kisti Yetişkinlerin gingival kisti Yeni doğanın palatal kisti BÖLÜM 13 METABOLİK VE ENDOKRİN KEMİK HASTALIKLARI Metabolik Kemik Hastalıkları Osteoporoz Paget hastalığı Histiostozis X Eozinofilik granüloma Hand-Schüller-Christian hastalığı Letterer Siwe hastalığı Gaucher hastalığı Masif osteoliz Fokal osteoporotik kemik iliği defekti Endokrin Kemik Hastalıkları Paratiroid Bezler Hiperparatiroidizm Hipoparatiroidizm Tiroid Bezi Hipertiroidizm Hipotiroidizm Hipofiz Bezi Hiperpituitarizm Hipopituitarizm Pankreas Bezi Diabetes Mellitus Adrenal Bezler Vitamin Bozuklukları ve Kemik Hastalıkları D Vitamini Hipervitaminozu D Hipovitaminozu C Vitamini C Hipovitaminozu Mineraller ve Kemik Hastalıkları Kalsiyum Fosfor Magnezyum Sodyum ve Potasyum Demir Bakır İyot Çinko Flor XI xv

17 İçindekiler Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Kemik Yoğunluğunu Değiştiren Kan Hastalıkları Anemiler Talasemi Orak hücreli anemi Demir eksikliği anemisi Yumuşak Doku Kalsifikasyonları Heterotopik kalsifikasyonlar Distrofik kalsifikasyonlar İdiopatik kalsifikasyonlar Metastatik kalsifikasyonlar Heterotopik ossifikasyonlar Stylohyoid ligament ossifikasyonu Miyositis ossifikans BÖLÜM 14 ÇENE VE YÜZ KEMİKLERİNİN BENİGN TÜMÖRLERİ VE TÜMÖR BENZERİ LEZYONLARI Tümörlerin Ayırt Edilmesinde Kullanılan Kriterler Diferansiyasyon ve anaplazi Büyüme hızı Kapsül varlığı Yerleşim ve metastaz Benign Tümörlerde İsimlendirme ve Sınıflandırma Odontojenik Tümörler Odontogen Epitelyal Tümörler Ameloblastoma Adenomatoid odontojenik tümör Kalsifiye epitelyal tümör odontojenik tümör Skuamöz odontojenik tümör Şeffaf hücreli odontojenik tümör Mesodermal Tümörler (epitel ve mezenşim içeren tümörler) Sementoma Sementoblastoma Dentinoma Santral sementifying fibroma Odontojenik Fibroma Odontojenik Mikzoma Miks Tümörler (Ektodermal-mesodermal) Ameloblastik Fibroma Ameloblastik Odontoma Ameloblastik Fibroodontoma Kalsifiye ghost cell odontojenik tümör Odontoma Odontojenik Olmayan Tümörler Kemik kökenli tümörler Osteoma xvi XII

18 Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi İçindekiler Osteoid osteoma Osteoblastoma Torus palatinus Torus mandibularis Eksostoz Endostoz Soket Sklerozu Kıkırdak kökenli tümörler Kondroma Kondromiksoid fibroma Kondroblastoma Fibröz kökenli tümörler Desmoplastik fibroma Fibröz histiyositoma Mikzoma ve miksofibroma Neural doku kökenli tümörler Neuroma Neurofibroma Schwannoma Vasküler kökenli tümörler Hemangiom Lenfangiom Kaynağı belli olmayan tümörler Dev hücreli granulom Tümör benzeri lezyonlar Fibröz displazi BÖLÜM 15 ÇENE VE YÜZ KEMİKLERİNİN MALİGN TÜMÖRLERİ Malign Tümörlerin Sınıflandırılması Odontojenik Malign Tümörler Malign ameloblastoma ve ameloblastik karsinoma Primer santral karsinom Clear cell odontojenik karsinom Ameloblastik fibrosarkom ameloblastik sarkom Kemik Orijinli Malign Tümörler Osteosarkoma Kıkırdak Orijinli Malign Tümörler Kondrosarkoma Mezenşimal kondrosarkoma Kemik İliği Orijinli Malign Tümörler Ewing sarkoma Kemiğin lenfoması Multiple myeloma Hematolojik ve Vasküler Orijinli Malign Tümörler Lösemi Anjiosarkoma XIII xvii

19 İçindekiler Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Bağ Dokusu Malign Tümörleri Kemiğin fibrosarkomu Metastatik Tümörler Çenelerin metastatik tümörleri BÖLÜM 16 ÇENE VE YÜZ TRAVMALARI Dentoalveolar Yaralanmalar Dentoalveolar Yaralanmalarda Muayene Anamnez Klinik muayene Radyografik muayene Dentoalveolar Yaralanmalarda Sınıflama Dental doku yaralanmaları Kuronda tam olmayan kırık mine çatlağı Pulpa ile ilişkisi olmayan kuron fraktürü Pulpayı içine alan kuron fraktürü Kuron kök fraktürü Kök kırıkları Periyodontal doku yaralanmaları Sarsılma Sublüksasyon Lüksasyon Diş ve kemik yaralanmaları İntrüzyon Ekstrüzyon Avülsiyon Lateral lüksasyon Alveoler proçes fraktürleri Gingiva ve alveoler mukozaya gelen travmalar Abrazyon Kontüzyon Laserasyon Çene-Yüz Fraktürleri Çene-Yüz Travmalarında Muayene Anamnez Klinik muayene Kırık tanısında objektif semptomlar Kırık tanısında subjektif semptomlar Radyografik muayene Mandibula Kırıkları Mandibula kırıklarının sınıflandırılması Anatomik lokalizasyonuna göre kırıkların sınıflaması Meydana geliş şekline göre kırıkların sınıflaması Yönü ve favorabilitesine göre kırıkların sınıflaması Kırık segmentleri üzerindeki diş varlığına göre sınıflama xviii XIV

20 Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi İçindekiler Mandibula kırıklarının tedavisi Mandibula kırıklarının tedavisinde oluşan komplikasyonlar Maksillofasiyal Kırıklar Maksillofasiyal kırıkların sınıflandırılması Maksilla kırıkları Maksilla kırıklarında muayene Anamnez Klinik muayene Radyografik muayene Maksilla Kırıklarında Tedavi Diğer maksillofasiyal kırıklar Nazal kırıklar Zigoma kırıkları Orbita kırıkları Nazoetmoidoorbital kırıklar Frontobaziller kırıklar Frontal sinüs kırıkları Maksillofasiyal Travmalarda Özel Durumlar Pediatrik maksillofasiyal yaralanmalar Ateşli silahla oluşan maksillofasiyal yaralanmalar Geriatrik hastalarda maksillofasiyal yaralanmalar Maksillofasiyal Kırıklarda İyileşme I. Devre hematom oluşması II. Devre granülasyon oluşması III Devre kallus oluşması IV Devre lameller kemik oluşması BÖLÜM 17 TEMPOROMANDİBULAR EKLEM RADYOLOJİSİ Temporomandibular Eklem Anatomisi Temporomandibular Eklemin Klinik Muayenesi Anamnez Klinik muayene Temporomandibular Eklemin Radyografik Muayenesi Klasik TME radyografileri Lateral transkranyo-oblik projeksiyon Transfarengeal projeksiyon Transorbital projeksiyon Reverse-Towne s projeksiyon Temporomandibular eklemin klasik tomografileri Temporomandibular eklem tomografisi Artrografi Temporomandibular eklem ultrasonografisi Temporomandibular eklemin bilgisayarlı tomografisi Temporomandibular eklemin manyetik rezonans görüntüleri Temporomandibular Eklem Hastalıkları TME iç düzensizlikleri XV xix

21 İçindekiler Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Kondil-disk kompleksi düzensizlikleri Redüksiyonlu disk dislokasyonu Redüksiyonsuz disk dislokasyonu Artiküler yüzeyin yapısal yetersizliği Miyofasiyal ağrı sendromu Mandibular hipomobilite Temporomandibular eklemin iltihabi hastalıkları Osteoartrit Romatoid artrit Neoplaziler TME Hastalıklarının Tedavisi BÖLÜM 18 PARANAZAL SİNÜS RADYOLOJİSİ Maksiller Sinüs Anatomisi Maksiller Sinüslerin Klinik Muayenesi Maksiller Sinüslerin Radyografik Muayenesi Konvansiyonel yöntemler İntraoral radyografi Panoramik radyografi Direk grafiler Görüntüleme yöntemleri Ultrasonografi Bilgisayarlı tomografi Manyetik rezonans görüntüleme Maksiller Sinüs Hastalıkları Maksiller sinüslerin enflamatuar hastalıkları Akut maksiller sinüzit Kronik maksiller sinüzit Maksiller sinüslerin polip ve kistleri Maksiller sinüslerin tümörleri Maksiller sinüs içerisindeki yabancı cisimler ve diş kökleri Maksiller sinüslerin konjenital hastalıkları BÖLÜM 19 TÜKÜRÜK BEZİ HASTALIKLARI VE RADYOLOJİSİ Tükürük Bezlerinin Anatomisi Parotis bezi Submandibular bez Sublingual bez Tükürük Bezlerinin Muayenesi Anamnez Klinik muayene Tükürük bezlerinin radyografik muayenesi Klasik radyografik yöntemler Görüntüleme yöntemleri Sialografi Tükürük Bezi Hastalıkları xx XVI

22 Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi İçindekiler Tükürük bezi taşı Tükürük bezi iltihabı hastalıkları Epidemik parotit Tükürük bezlerinde metebolizma bozuklukları Tükürük bezlerindeki kistik değişiklikler Tükürük bezi tümörleri BÖLÜM 20 İMPLANT RADYOLOJİSİ İmplant Uygulamalarında Klinik Değerlendirme Kemik yüksekliği Kemik genişliği İmplantta kemik uzunluğu İmplantta çenelerin değerlendirilmesi İmplant Uygulamalarında Radyografik Değerlendirme İmplant uygulamasında periapikal radyografi İmplant uygulamasında okluzal radyografi İmplant uygulamasında panoramik radyografi İmplant uygulamalarında konik ışınlı bilgisayarlı tomografi İmplant uygulamalarında manyetik rezonans görüntüleme Kaynaklar İndeks İndeks Kaynaklar XVII xxi

23