Bu yazıda Araştırma Merkezinde yapılan çalışmaların son bir yıllık değerlendirilmesi bulunmaktadır.

Transkript

1 ÖZET TÜRK KÜLTÜRÜ ve HACI BEKTAŞ VELİ ARAŞTIRMA MERKEZİ 2001 YILI FAALİYETLERİ Bu yazıda Araştırma Merkezinde yapılan çalışmaların son bir yıllık değerlendirilmesi bulunmaktadır. ABSTRACT This paper evaluates the activities that have been carried out in the last year. Bilindiği gibi, Gazi Üniversitesi Rektörlüğü ne bağlı olarak Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, Yüksek Öğretim Kurulu nun 28 Ekim 1987 tarihinde yaptığı toplantıda 2547 sayılı YÖK Kanunu nun 2880 sayılı kararı ile değişik 7/d-2 maddesi uyarınca kurulmuş, Türk kültürünün tarihi, sosyal, kültürel, dini vb. zenginliklerini bilimin objektifliği içerisinde, akademik bir seviyede araştırarak ortaya çıkarmak; özellikle Hacı Bektaş Veli nin bütün yönleriyle ortaya çıkarılması için kurulmuştur. Üniversitelerin en başta gelen görevlerinden biri, bilimsel araştırmalar yaparak, bunların sonuçlarını yaymak ve yayımlamaktadır. Bu görevini yerine getirmede en büyük işlevi de, üniversitelerin kendi bünyesi içerisinde kurmuş olduğu araştırma merkezleri gerçekleştirir. Gelişmiş üniversitelerin kurmuş olduğu araştırma merkezleri, o üniversitenin vitrinini oluşturmakta, üniversitenin dünyada tanınmasına önemli katkılar sağlamaktadır. Ülkemizde bulunan üniversitelerimizin kurmuş olduğu araştırma merkezlerinin büyük bir kısmı, kağıt üzerinde işlevlerini yürüttükleri, üniversitenin tanıtımına ve tanınmasına pek fazla katkılarının olmadıkları görülmektedir. Üniversitelerin, bu asli görevini yerine getirebilmesi için yetişmiş insan unsuruna ihtiyaç duyulmaktadır. Bu insan unsurundan öğretim üyeleri ve uzmanlar kastedilmektedir. Bir üniversitenin yetiştirdiği öğretim elemanlarının kalitesi, ülkemizin ve vatanımızın geleceğini doğrudan etkilemektedir. Sosyal bilimlerde yapılacak araştırmaların, diğer bilim dallarından farklı bir yanı bulunmaktadır. Çünkü bu sahada yapılacak araştırmalar için geniş bir bilgi ve kültür birikimine ihtiyaç vardır. Bilim adamının yalnızca bilgi ve birikim bakımından donanımlı olması yetmez. Aynı zamanda onun, içinde yaşadığı topluma karşı sorumlu ve bilim ahlakının gerektirdiği değerlere saygılı olması gerekir.

2 Gazi Üniversitesi, 75 yıllık bir maziye sahip, köklü eğitim kurumlarından biri olma sorumluluğu ile, ülkesinin kültürel mirasına sahip çıkma, bu mirasın gelecek kuşaklara doğru bir biçimde aktarılmasının sorumluluğunu duyarak, bünyesinde birçok araştırma merkezi açmıştır. Bu araştırma merkezleri içerisinde, etkinliği ve yaptığı çalışmaları ile Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi önemli bir yer tutmaktadır. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, kuruluş amacına bağlı olarak, Hacı Bektaş Veli ve onun etrafında şekillenen düşünce dünyasını bilim adamlarının inceleme ve değerlendirmesine açmış önemli bir merkezdir. Açıldığı ilk günden bu yana, bu amacından sapmamış, bilimsel olmayan hiçbir söz ve belgenin arkasından gitmemiştir. Elde ettiği bilgi ve belgelere bilim adamlarının ve konu ile ilgilenenlerin hizmetine sunmuştur. Bir yandan, çok geniş bir coğrafyaya yayılan bir düşünce sistemini söylencelerin dışında tutma gayreti içinde olan Araştırma Merkezimiz, diğer yandan elde ettiği bilgileri tasnif ederek, bunları en güzel bir biçimde yaymak ve yayınlamak gayreti içerisinde olmuştur. Bu gayretin bir sonucu olarak, üç ayda bir çıkardığımız Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi ile, okuyucularımıza çalışmalarımızı ulaştırmaya çalışmaktayız. Bir ülkenin geleceği, kültür mirasının zenginliği ve bu mirasın korunması ile doğru orantılıdır. Türk kültürünün önemli miraslarından biri de hiç şüphesiz Hacı Bektaş Veli dir. Hacı Bektaş Veli sadece bir kişi olarak değil, kendi kişiliği etrafında oluşan bir düşüncenin önemli bir merkezi olması bakımından da önem arz etmektedir. Bu düşünce sisteminin bilimsel boyutlarını araştırmak oldukça zor ve bir o kadar da karmaşıktır. Bu zorluğu yenmek ve karmaşıklığı ortadan kaldırmak için, uzun süreli ve sabırlı bir araştırma sürecine ihtiyaç vardır. Araştırma Merkezimiz bu süreci, tutarlı ve seviyeli bir çizgide yürütmeye devam etmektedir. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırtma Merkezi tarafından gerçekleştirilen, Hoca Ahmet Yesevi den Hacı Bektaş Veli ye 13. yüzyılda Anadolu da Türk Hümanizminin Kaynakalrı konulu Erenlerin İzinden belgesel yapımı Kasım 2000-Şubat 2001 tarihleri arasında TRT 2 televizyon kanalında 13 bölüm halinde yayımlandı. Üç ayrı ekip tarafından Orta Asya, Anadolu ve Balkanlar olmak üzere üç ayrı bölgede ve On bir ülkede çekimleri gerçekleştirilen belgesel yapım, on dokuz aylık bir çalışmanın sonucunda km kat edilerek tamamlandı. Bu çekimlerin sonucunda 200 kasetlik (100 saat) bir görüntü malzemesi toplandı. Programın TRT de yayımlanmasından sonra, Araştırma merkezimize yüzlerce telefon, mektup ve elektronik posta geldi. Bunların büyük bir kısmı memnuniyetlerini ifade ediyor, bu

3 belgeselin tamamını nasıl temin edeceklerini soruyorlardı. Araştırma Merkezi olarak öncelikle, belgeselin daha geniş kesimlere ulaşması için gerekli altyapının oluşturulması çalışmalarını başlattık. Elde bulunan bütün görüntü malzemelerinden yararlanmak için, bir görüntü izleme merkezi oluşturulma çabalarına girişildi. Bu iş için gerekli olan ekipmanların alımının büyük bir kısmı gerçekleştirildi. Görüntü detayları ile ilgili indeks çalışması tamamlanarak bilgisayara kaydedildi. Böylece bir araştırmacı elde bulunan görüntü kasetlerinden istediği görüntüyü çok rahat bir şekilde bulma imkanına sahip alacak. Araştırma Merkezimiz 2001 yılı içerisinde çok önemli çalışmalar gerçekleştirdi. Özellikle uluslar arası boyutta yaptığı temaslar, Merkezimizin yurtdışında da daha iyi tanınmasını sağladı Ocak 2001 tarihleri arasında Araştırma Merkezimizi İran da bir heyet, görüşmelerde bulunmak, karşılıklı bir protokol imzalamak üzere ziyaret etti. İran Heyetinde, Prof. Dr. Hasan Hacı KAZİMİ (Firdevsi Üniversitesi Rektör Yardımcısı), Prof. Dr. Mehdi CELALİ (Horasan Araştırma ve Tanıtma Merkezi Başkanı), S. Ahmet TALİBÜLHAK (İmam Rıza Merkez Kütüphanesi Müdürü), Muhammet Rıza EMİNİ (Horasan Kültür ve İslami İlişkiler Müdürü), Dr. Ali Ekber ZİYAİ (Araştırmacı Yazar), Hallaç MÜNFERİT (İran Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı), Dilberipur (İranBüyükelçiliği Görevlisi) bulundu. Heyet 21 Ocak 2001 tarihinde Esenboğa Havaalanından alınarak Gazi Üniversitesi Gölbaşı Tesisleri'ne yerleştirildi. 22 Ocak 2001 tarihinde saat 9:30'da Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde ilk görüşmeler başladı. İletişim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Alemdar YALÇIN'IN başkanlığında gerçekleştirilen toplantıda karşılıklı iyi niyet sözlerinden sonra, karşılıklı işbirliğinin önemine dikkat çekildi. Saat 11:00'e kadar süren toplantı sırasında, kültürel işbirliğinin genel çerçevesi belirlenerek detaylarının öğleden sonra görüşülmesine karar verildi. Öğle yemeğinden sonra, Gazi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Rıza AYHAN heyeti kabul etti. Bu kabulde, İran Ankara Büyükelçiliği Kültürel İşler Başkanı da hazır bulundu. Saat 15:30'da Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi'nde, Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Ülker AKKUTAY'IN başkanlığında yapılan görüşmelerde, taslak protokol metinleri tartışıldı ve ortak bir metin oluşturuldu.

4 23 Ocak 2001 Saat 9:30'da görüşmelere devam edildi ve imzalanması düşünülen protokol metinlerine son şekli verildi. Öğleden sonra heyete Milli Kütüphane gezdirildi. 24 Ocak 2001 tarihinde heyet Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi aracıyla Konya'ya bir gezi yapmış, 25 Ocak 2001 tarihi sabah saat 11:00'de Ankara'dan ayrılmıştır. Bu görüşmelerin sonucunda oluşturulan ortak protokol metni 27 Haziran 2001 tarihinde imzalanarak yürürlüğe girmiştir. Araştırma Merkezimizden Bir Uluslar arası Proje Daha Araştırma Merkezimizin 2001 yılı içerisinde gerçekleştirdiği yurtdışı temaslarından bir diğeri Arnavutluk Cumhuriyeti ile olmuştur. Arnavutluk Cumhuriyeti'nde Arşivler Genel Müdürlüğü'nde bulunan Osmanlı dönemine ait belge ve kitapların tasnif ve tespiti ile ilgili olarak 1-5.Şubat.2001 tarihleri arasında bu ülkeye giden Araştırma Merkezimiz temsilcileri, Daha önce 396 tanesini tespit edilen kitapların, geriye kalan 100 tanesini daha tasnif ve tespit ederek bu sayı 496'ya çıkararak tamamlamışlardır. Yazma eserlerden meydana gelen bu kitaplar, Osmanlı Türkçe'si ile yazılmış olup, Türk kültür tarihi açısından son derece önemli eserlerdir. Bu eserlerin büyük bir kısmı zarar görmekle birlikte, önemli sayılacak kısmı da korunmuştur. Zarar görmüş olan kitapların çok acil olarak tamiri ve bakımı, diğer kitapların da koruma altına alınması gerekmektedir. Bunun için, Arnavutluk Milli Arşivinde, Osmanlı dönemi kitaplarının korunması ve arşivlenmesi ile ilgili bir bölüm oluşturulması için maddi ve manevi destek verilmesi olumlu bir yaklaşım olacaktır. Tespit ettiğimiz kitapların hemen tamamına yakınının, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Araştırma Merkezi'nin çalışma alanlarını ilgilendirdiği için bunların Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ile Arnavutluk Arşivler Genel Müdürlüğü arasında yapılan anlaşma çerçevesinde birer örneğinin Türkiye'ye getirilmesi ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi arşivine konulması için çalışmalar devam etmektedir. Tespit ettiğimiz kitapların tam bir katalogunu oluşturmak ve bunu kitap haline getirme konusunda, Arnavutluk Cumhuriyeti Arşivler Genel Müdürlüğü ile mutabakata varılmış, bu

5 mutabakat doğrultusunda tespit edilen kitap listeleri, Türkçe, Arnavutça ve İngilizce olarak kitaplaştırılarak, Gazi Üniversitesi ve Arnavutluk Cumhuriyeti Arşivler Genel Müdürlüğünün ortak yayını oldu. Bu kitap her iki ülkede ve diğer ülkelerde dağıtılacaktır. Arnavutluk Milli Arşivinde yazma kitapların yanında, 600 adet de basma kitap da bulunmaktadır. Bu eserlerin tamamı Osmanlı dönemine ait olup, çeşitli alanlarda kaleme alınmıştır. Bunların, Arnavutça olan listelerinin Türkçe'ye çevrilmesi de gerekmektedir. Arnavutluk'ta bulunan Dünya Bektaşiler Merkezi'ne yaptığımız ziyaret sırasında Baba Reşat Bardhi ve Baba Edmond İbrahimaj'la görüşüldü. Bu görüşmeler sırasında aşağıda belirtilen hususlar gündeme getirildi. 1. Arnavutluk Bektaşileri, Türkiye'nin Arnavutluk'ta bir üniversite açmasını, Arnavutluk yasalarının böyle bir üniversitenin açılmasına uygun olduğunu bildirilmiştir. 2. Arnavutluk Bektaşileri Ağustos 2001 tarihinde Tiran'da "Bektaşiliğin Dünü- Bugünü-Yarını" adlı bir konferans düzenlemek istediklerini; bu konferansta Amerika, Fransa, Almanya, Türkiye, İran, Kosova, Makedonya, Yunanistan, Bulgaristan, Macaristan, Romanya ve diğer ülkelerden konusunda uzman bilim adamları davet edilecek, Konferans süresince yaklaşık 28 konu başlığı tartışmaya açılacak, çıkan sonuçlar da kitap haline getirilerek dağıtılacaktır. Bu konferansla ilgili olarak Araştırma Merkezimizden bilimsel destek istenmiş, konferansın gerçekleşmesinde katkılarımızın neler olabileceği sorulmuştur. Kendilerine Araştırma Merkezinin mütevazı imkanları çerçevesinde destek olunacağı bildirilmiştir. 3. Düzenlenmesi düşünülen konferansın, -eğer istenirse- bir bölümü Türkiye'de diğer bölümü de Arnavutluk'ta yapılması gündeme getirilmiştir. 4. Arnavutluk'tan yaklaşık 300 kişinin 16 Ağustos 2001, Hacı Bektaş Kutlamalarına katılmak üzere geleceği ve bunların Türkiye'de bulundukları süre içerisinde yatma ve yeme ihtiyaçlarını giderme konusunda katkılarımız istenmiştir. 5. Arnavutluk tan iki kişi, Türkçe ve Osmanlıca eğitimi almak üzere, Araştırma Merkezimize gelmek istemektedirler. Bunlardan biri Arnavutluk Cumhuriyeti Bektaşileri Merkezinden olacak, diğeri de Arnavutluk Devlet Arşivlerinden. Bu kişilerin Türkiye de kaldıkları süre içerisinde barınma ve diğer ihtiyaçlarının Araştırma Merkezimiz tarafından karşılanması istenmektedir. Bu talep kabul edilmiştir. Kendileri Merkezimiz de altı ay müddetle Türkçe ve Osmanlıca eğitimi alacaklar. Kaldıkları süre içerisinde iaşe ve ibateleri Merkezimiz tarafından karşılanmaya çalışılacaktır.

6 Türkiye ye döndükten sonra gerekli hazırlıklar tamamlanmış, Arnavutluk Devlet Arşivlerinden Kuitim Nuro ve Arnavutluk Bektaşiler Birliği nden Kastrıot Qesja. Araştırma Merkezimiz de 10 Nisan-26 Ekim tarihleri arasında Türkçe ve Osmanlı Türkçe si konusunda eğitilmişlerdir. Bu iki uzmana 22 Aralık 2001 tarihinde Hacı Bektaş ta düzenlenen bir törenle sertifikaları verildi. Arnavutluk Cumhuriyeti nden 122 kişilik bir heyet Araştırma Merkezimizin davetlisi olarak 16 Ağustos Hacı Bektaş Şenliklerine katılmak üzere Arnavutluk tan yola çıkmış, Yunanistan ı çıkarmış olduğu problem üzerine uzun müddet sınırda bekletilmiş, törenlere katılamamışlardır. Yapılan çeşitli temasların sonucunda heyet 21 Ağustos tarihinde ülkemize gelmiş, kendileri Kırşehir Belediyesi nin katkılarıyla Kredi Yurtlar Kurumu Kız Yurdu nda ağırlanmış, Hacı Bektaş Belediye Başkanı tarafından konuk edilmişlerdir. Yaşları arasında olan konuklar Balkan Savaşları ile Birinci Dünya savaşı sonrası tamamen bağlantısı kesilmiş olan Türkiye ile Arnavutluk arasında bir köprü teşkil edecek ilk inanç gezisi grubu olarak büyük bir önem taşımaktadırlar. Araştırma merkezimizin çabaları sonucunda gerçekleştirilen bu gezinin her yıl daha çok sayıda Arnavut Bektaşi sinin Anadolu ya ziyareti ile daha da kökleşeceği inancındayız. Tunceli Gezisi Araştırma merkezimiz belgesel film projesi sırasında köy köy dolaşılan Tunceli ye aynı yıl içinde üç kere daha gitmiştir. Bunlardan birincisi Tunceli Meslek Yüksek Okulu na teknik donanım yardımın götürülmesi ve teslim edilmesi sırasında, ikinci olarak yine Türk-Alman Sağlık Vakfının Tunceli Sakatlar Derneği ne yaptığı yardımların teslim törenine katılmak maksadıyla Ülkemizin bu şirin köşesi hepimizi derinden yaralayan terör olaylarından kurtulmuş olmanın verdiği bir canlılıkla kendi kabuğunu kırmak üzeredir. Bunun hızlanmasında özellikle Türk aydınlarının çok önemli katkılarını beklemektedir. Araştırma merkezimiz topladığı mütevazi yardımlara üniversitemizin de katkılarını ekleyerek Tunceli nin Mazgirt ilçesinde çok amaçlı bir multi vizyon sisteminin oluşturulmasına katkıda bulunulmuş, araştırma merkezi müdürümüz açılış konuşmasında Tunceli nin ocaklar ve kültür varlıkları ile bütün Türkiye ye ve Balkanlara yayılmış köklü bir kültür merkezimiz olduğunu belirten bir konuşma yapmıştır. Atatürk Hacıbektaş ta Her yıl geleneksel olarak düzenlenen Atatürk ün Milli Mücadeleyi başlatmadan önce Hacıbektaş ilçesine gelişinin yıldönümü faaliyetlerinde araştırma merkezimiz panellere katılmakta, araştırma merkezimizin bir yıllık faaliyetleri ile ilgili bilgi vermekte veya Erenlerin İzinden Belgeselinin bir bölümünü sunmaktadır. Atatürk ün Hacıbektaş a gelişinin 82. yıldönümü münasebetiyle düzenlenen törenlerde Araştırma Merkezimiz, arşivinde bulunan belgelerden oluşan bir sergi düzenlendi. Bu sergide eşsiz bir koleksiyon olan en eski belgesi 480 yılı bulan Kargın Dede ocağının orijinal belgelerini sergiledi. Bu sergide sunulan belgeler yılların bakımsızlığı ve ihtimali yüzünden tamamen yıpranmış belgelerdi. Bu belgelerin onarılması için kültür Bakanımız sayın İstemihan TALAY maddi katkıda bulunmuş, Ankara Üniversitesi Başkent Meslek Yüksek Okulu da belgelerin onarılmasını yapmıştır. Yapılan çalışma sonucunda bilim dünyasına kazandırılan bu belgelerin taşıdığı büyük önem, bir çok yeni bilginin gün ışığına çıkmasını sağlayacak kadar önemlidir.

7 Aynı toplantıda Kültür Bakanımız İstemihan TALAY, Devlet Bakanımız Sayın Şükrü Sina GÜREL,Gazi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Rıza AYHAN, Arnavutluk Devlet Arşivleri Genel Müdürü, Arnavutluk Halk Dansları Topluluğu ve araştırma merkezimizin bilim kurulu ve bir çok davetli hazır bulunmuştur. Atatürk ün Hacı Bektaş a geldiği sırada kaldığı evin aslına uygun olarak yapılan restorasyonu ve içinin dönemin eşyaları ile dekore edilmiş olarak bir müze halinde açılması da çok önemli bir gelişme olmuştur.