Şaft: Şaft ve Mafsallar:

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Şaft: Şaft ve Mafsallar:"

Bora Altan
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Şaft ve Mafsallar: Motor ve tahrik aksı farklı yerde olan araçlarda, vites kutusu ile diferansiyel arasında hareket iletimi için şaft ve açısal sapmalar için gerekli olan mafsallar karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca akslarda, özellikle direksiyon sisteminin bulunması dolayısıyla da ön aksta mafsal ihtiyacı olmaktadır. Mafsallar; 1-Kardan (ıstavroz veya üniversal) mafsal 2-Sabit hız mafsalları ve 3-Lastik mafsallar olarak sınıflandırılabilir. Şaft: Günümüzde özellile ağır araçlarada gördüğümüz şaftlar, tahriğin vites kutusundan diferansiyele aktarımında görev almaktadır. Taşıması gereken burulma momenti için içi boş şekilde üretilir. Hareket iletiminde ihtiyacı olan esnemeyi mafsallarla sağlar.

Mafsallar; 1-Kardan (ıstavroz veya üniversal) mafsal 2-Sabit hız mafsalları ve 3-Lastik mafsallar olarak sınıflandırılabilir.

2 Genel kontrüksiyonu yanda görüldüğü gibi Z veya W düzeni şeklinde karşımıza çıkar. Açısal sapma için kardan mafsal kullanılırken, boyuna yönde esneme yapabilmesi için de teleskobik olarak imal edilirler. Bu şekilde boyda ölçü olarak esneklik sağlayarak, farklı açlarda farklı açıklıkları sağlama amaçlı kullanılabilirler (iletilmesi gereken tork şartı sağlanmak kaydıyla) Uzun mesafe aşılması gereken yerlerde ara yatak ile desteklenmeleri gerekir.. Şaftlarda karşılaşılabilecek arızalar genel olarak mafsal ve yatak arızaları ile balans problemleri olarak görülür.

Bu şekilde boyda ölçü olarak esneklik sağlayarak, farklı açlarda farklı açıklıkları sağlama amaçlı kullanılabilirler (iletilmesi gereken tork

3 Mafsallar: Yukarıda belirtildiği gibi Mafsallar; 1-Kardan (ıstavroz veya üniversal) mafsal 2-Sabit hız mafsalları ve 3-Lastik mafsallar olarak sınıflandırılabilir 1-Kardan (ıstavroz veya üniversal) mafsal: Istavroz şeklinde bir ara parçaya çapraz bağlanmış iki çataldan oluşan mafsal basit bir yapıya sahip olup, mafsalı oluşturan parçalar şekilde gözükmektedir. Genel kullanım yeri yukarıda şekillerde de gözüktüğü gibi şaftlardadır. Bir şaftta en az 2 adet kullanılır. Bunun sebebi bu mafsallarda görülen hatadır. Mafsal hatası, kardan mafsallarda, tam bir devir yapıldığında çevresel hızda meydana gelen dalgalanmadır. Mafsala giriş ve çıkış arasında açısal fark olduğunda, ki bunun için kullanılmaktadır, giriş çıkış hızları arasında yandaki ifadelerde görüldüğü gibi bir Cosinüs fonksiyonu ilişkisi oluşur.

Genel kullanım yeri yukarıda şekillerde de gözüktüğü gibi şaftlardadır. Bir şaftta en az 2 adet kullanılır. Bunun sebebi bu mafsallarda görülen hatadır.

4 Çevresel hızda oluşan dalgalanma, mafsal elemanlarının konumuna göre grafikte görüldüğü gibi her 90 derecede max./min. olacak şekilde değişir. Bu durum basitçe mafsal kollarının 90 o açılarla bağlı olduğu ve bir devir esnasında her 90 o de bir kasılıp bırakma şeklinde denenerek görülebilir. Burada çevresel hızda oluşan dalgalanmayı gösteren grafikte genlik, mafsal çıkış açısına bağlıdır. Açı büyüdükçe genlik artar. Mafsal hatasını gidermek için 2 adet mafsal kullanılır. Bu durumda çevresel hız sabit bir hareket elde edilir. Ancak burada 2 şarta dikkat etmek gerekmektedir. 1-1.mafsala giriş açısıyla, 2. mafsaldan çıkış açısı eşit olmalıdır. (Genliklerin eşit olması için) 2-Ara mil üzerindeki mafsal çatalları aynı düzlemde olmalı, veya farklı bir ifadeyle 1. Mafsala yatayda girildiyse, 2. Mafsala 90 o faz farkıyla dikeyde girilmelidir. (Çevresel hızdaki dalgalanmayı ters çevirmek veya faz farkı oluşturmak için) Bu tip mafsallar 1-Özellikle ağır hizmet için rahat kullanılabilirler. 2-Kirli ve pis ortamlar için ve 3-Yüksek moment iletimi için uygundurlar. 4-Müsaade ettikleri mafsal açıları çok fazla değildir (20 o gibi). Açı mafsal kollarına bağlı olup kol uzunlukları artırılırsa, elde edilebilir açı da artar, ancak iletilebilir moment azalır. 5-Uzun ömürlü olup, bakım kolaylığı vardır.

Burada çevresel hızda oluşan dalgalanmayı gösteren grafikte genlik, mafsal çıkış açısına bağlıdır. Açı büyüdükçe genlik artar. Mafsal hatasını gidermek için 2 adet mafsal kullanılır.

5 Bakım olarak gözle kontrol, zaman zaman gres basma yeterli olacaktır. Gerektiğinde sökme işlemi de kolay olup, dikkat edilmesi gereken önemli bir husus, yumuşak darbelerle rulmanların yerlerinden çıkarılmasıdır. 2-Sabit Hız Mafsalları: İsimlerinden de anlaşıldığı gibi, çevresel hızlarında bir değişim olmayıp, mafsal hatası bu tip mafsallar için geçerli değildir. Istavrozlu mafsallarla karşılaştırıldıklarında, 1-Daha ziyade hafif işler için uygundurlar. 2-Kirli ve pis ortamlar için uygun olmayıp, lastik körük içinde çalışırlar. 3-Yüksek moment iletimi için uygun değildirler. 4-Müsaade ettikleri mafsal açıları 30-40, hatta 48 o ye kadar çıkabilir. Benzer şekilde Açı mafsal kollarına bağlı olup kol uzunlukları artırılırsa, elde edilebilir açı da artar, ancak iletilebilir moment azalır. 5-Bu mafsallarda da bakım kolaylığı vardır. Ancak içinde çalıştıkları lastik körük yırtılırsa yağın akmasına bağlı olarak kısa zamanda bozulurlar. Çeşit olarak: 1- Rzeppa (Birfield) 2-Weiss-Bendix 3-Tracta 4-Tripod (üç ayak) mafsal

2-Sabit Hız Mafsalları: İsimlerinden de anlaşıldığı gibi, çevresel hızlarında bir değişim olmayıp, mafsal hatası bu tip mafsallar için geçerli değildir.

6 sayılabilir. Bunlardan üç ayak mafsal sadece açısal değil, aynı zamanda boyuna esneme yapabilme özelliğine sahiptir. Bu mafsallar hakkında bazı bilgiler verilecek olursa: Sabit hız mafsallarının en kolay görülebileceği yer otomobil ön akslarıdır. Diferansiyel çıkışında üçayak mafsal, tekerlek tarafında rzeppa mafsal bulunmaktadır. Rzeppa mafsallar şekillerde de görüldüğü gibi bilyalı tip olup özellikle Otomobil ön akslarında tekerlek tarafıonda yaygın olarak kullanılamaktadır. Direksiyon sistemide göz önüne alındığında yüksek açısal sapma ihtiyacı rahatca karşılanmaktadır. Tripod yada üç ayak mafsallar, yine otomobil çn akslarında diferansiyel çıkışında kullanılmaktadır. Sadece açısal değil, boyuna yönde de esnemeye müsaade ederler. Mafsal dış kovanı uzadıkça açısal sapma kapasiteleri düşer.

Diferansiyel çıkışında üçayak mafsal, tekerlek tarafında rzeppa mafsal bulunmaktadır.

7 Weiss-Bendix mafsallar,rzeppa mafsal benzeri özelliklere sahiptir. Tracta mafsal, ıstavroz mafsaldan türetilme bir mafsaldır. Mafsal hatasından dolayı 2 mafsal kullanıldığından, sistemde bir ara mil kullanılmaktadır. Aramil kullanmadan 2 mafsal bir mafsal topu oluşturacak şekilde de kullanılabilir. Buradan hareketle iki mafsalın ani dönme merkezi bir mafsal içine alınacak şekilde mafsal yapısı düzenlendiğinde Tracta mafsal oluşmuştur. Bu haliyle Tracta mafsal bir sabit hız mafsalı olmuş; ama daha ağır yüke gelen, daha az açısal sapmaya müsaade eden bir özelliğe sahiptir. Bunlar haricinde ayrıca farklı mafsal yapıları görmek te mümkündür. 3-Lastik mafsallar: Taşıtlarda kullanılan farklı lastik mafsallar bulunmakla beraber, asıl itibariyle 2 flanş arasına yerleştirilmiş bir lastik parçası da benzer bir işlev görebilir. Lastik mafsallar asıl itibarıyla küçük açısal sapma ve titreşimleri tolere etmek için kullanılır. Genel olarak şiu işlevleri görürler:

Buradan hareketle iki mafsalın ani dönme merkezi bir mafsal içine alınacak şekilde mafsal yapısı düzenlendiğinde Tracta mafsal oluşmuştur.

8 Çeşit olarak:

9 Bu noktada ders notlarıyla birlikte verilen Katalog içindeki bilgilere çalışılması önerilmektedir!

Benzer belgeler

OTOMATİK TRANSMİSYONLAR

OTOMATİK TRANSMİSYONLAR Taşıtın hızına, gaz kelebeği pozisyonuna yük ve yol şartlarına bağlı olarak viteslerin otomatik olarak değişmelerine imkan veren bir sistemdir. Otomatik transmisyonla,mekanik ve