Sağlıkta İnsan Kaynakları Planlaması (Tıp Eğitiminde Dünya Deneyimi ve Sağlık Mesleklerinde Gelecek Eğilimleri)

Transkript

1 Sağlıkta İnsan Kaynakları Planlaması (Tıp Eğitiminde Dünya Deneyimi ve Sağlık Mesleklerinde Gelecek Eğilimleri) Üniversite Hastaneleri Birliği IX. Toplantısı Haziran 2011, Erzurum Dr. Salih Mollahaliloğlu SB, RSHMB, Hıfzıssıhha Mektebi Müdür

2 Kaynak: Sağlık Sistemi Performans Değerlendirmesi, taslak metin, Sağlık Bakanlığı, 2010

3 SAİK Planlamasında Projeksiyon Yaklaşımları Nüfus başına SAİK yaklaşımı Hedef hizmet yaklaşımı Sağlık bakımı talebi yaklaşımı Sağlık ihtiyaçları yaklaşımı 3

4 Nüfus BaĢına SAĠK KarĢılaĢtırması Türkiye de SAİK düzeyi, DSÖ Avrupa Bölgesi ve AB ülkeleriyle kıyaslandığında belirgin olarak düşüktür. Seçilen SAİK kategorileri için nüfus başına SAİK çalışanı sayısı KarĢılaĢtırma Grubu Doktor HemĢire Ebe Eczacı DiĢ Hekimi Türkiye 16,7 15,6 6,8 3,6 2,9 WHO-EURO 32,7 79,2 4,1 4,8 4,8 AB 32,8 79,2 2,9 7,4 6,5 OECD* ,2 7,6 6,1 Kaynaklar: Dünya Sağlık Örgütü 2008, HFA-DB, Erişim : Haziran 2011; T.C. Sağlık Bakanlığı, 2010 * OECD 2007 yılı verileridir. 4

5 Hedef hizmet yaklaşımı Geçmiş hizmet eğilimleri * Sağlık talebi * Sağlık hizmeti gelişimi Politika Yapıcılar *Uzmanlar *Planlayıcılar Gelecek sağlık sistemleri senaryosu ve sağlık hizmeti gereksinimleri İK Üretkenliği SAİK Gereksinimleri Kaynak: Bossert T, Management of HRH, HSPH 5

6 Sağlık Bakımı Talebi Yaklaşımı Güncel Sağlık bakımı kullanımı (Araştırma) İstatistiksel Model Toplum özellikleri *yaş *gelir *cinsiyet *eğitim Gelecekte Toplum Özellikleri Gelecekte Sağlık hizmeti gereksinimleri Toplum ve sosyoekonomik eğilimler SAİK Gereksinimleri ĠK Üretkenliği Kaynak: Bossert T, Management of HRH, HSPH 6

7 Sağlık İhtiyaçları Yaklaşımı Güncel sağlık İhtiyaçları (araştırma) İstatistiksel Model Toplum özellikleri *yaş *gelir *cinsiyet *eğitim Gelecek Nüfus Özellikleri Gelecek Sağlık İhtyaçları Gelecek sağlık hizmeti gereksinimleri Nüfus ve sosyoekonomik eğilimler İK Üretkenliği SAİK Gereksinimleri Kaynak: Bossert T, Management of HRH, HSPH 7

8 SB, Sağlık İnsan Kaynakları Planının Amacı Bu planın amacı Sağlık Bakanlığı stratejik planında belirlenen -Toplumu sağlığa yönelik risklerden korumak -İhtiyaç duyulan sağlık hizmetinin kaliteli ve güvenli sunulmasını sağlamak -Sağlık hizmetlerinde insan odaklı yaklaşımı esas alarak hakkaniyeti gözetmek, ihtiyaçlara ve beklentilere cevap verebilirliği arttırmak amaçları ışığında Sağlık hizmeti ihtiyaçlarının nasıl gelişeceği ve bundan hareketle Sağlık sektörünün ve hizmet sunan sağlık personelinin nasıl bir değişim göstermek durumunda kalacağı konusunda uzun soluklu bir bakış sağlamaktır. 8

9 Sağlık Sektörü Ġnsan Kaynakları Planlama ÇalıĢması Bu çalışma sağlık sektöründe çalışan tüm personel kategorilerini ve kamu ve özel sağlık sektörünün bütününü kapsayan bir makro planlama çalışmasıdır. Çalışmanın temelini Türkiye de istihdam edilen sağlık işgücüne yönelik onbeş yıllık ( ) bir dönemi kapsayacak şeklilde hazırlanmış arz ve ihtiyaç projeksiyonları oluşturmaktadır. Bu Projeksiyonlar Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından geliştirilmiş (DSÖ SAİK Arz ve İhtiyaç Projeksiyonları Yazılımı), kurumsal ve hizmet gelişimine vurgu yapan esnek, bilgisayar tabanlı bir simulasyon modeli kullanılarak hazırlanmıştır. 9

10 Türkiye Sağlık Sektörü İnsan Kaynakları Planlama Çalışması Simulasyon modeli kullanılarak; Kamu ve özel sektör hastane tipleri, sayıları, büyüklükleri ve personel normları Kamu ve özel sektör birinci basamak/yataksız sağlık kurumlarının tipleri, sayıları ve personel normları ve Akademik ve diğer kamu sağlığı kurumlarının özellikleri dikkate alınarak oluşturulan stratejik hedefler doğrultusunda ihtiyaç projeksiyonları gerçekleştirilmiştir. Bu stratejik hedefler belirlenirken sektörlerarası paydaşlardan ve Bakanlık ilgili birimlerinden oluşturulan çalışma grupları ndan faydalanılmıştır. 10

11 Kavramsal Model Sağlık İhtiyaçlarının, Sağlık Hizmetlerinin ve Sağlık İşgücünün Bağlantılandırılması Mevcut Sağlık İhtiyaçları ve Talepleri Mevcut Demografik ve Epidemiyolojik özellikler Sağlık Hizmetlerinin GSYİH içindeki Mevcut Payı Mevcut Kamu Sektörü İşgücü Oranları Sunulan Mevcut Kamu Sağlık Hizmetleri Mevcut Hizmetler& İK Politikaları NüfusunMevcut Sosyo-ekonomik Durumu Özel Sağlık Sektörünün Mevcut Büyüklüğü Mecvut İşgücü Maliyeti GSMH da Öngörülen Değişiklikler Gelecekte Öngörülen Hizmetler ve Politikalar Gelecekte Öngörülen Demografik ve Epidemiyolojik Özellikler Nüfusun Gelecekteki Sosyo-Ekonomik Durumu Gelecekteki Sağlık İhtiyaç ve Talepleri Gelecekte Beklenen GSMH Payı Gelecek için Önerilen Kamu Sağlık Hizmetleri Özel Sektörün Büyümesi İşgücü için Mevcut Finansman Personel Standart/Norm ve Esasları Gelecekteki İşgücü Personel Oranları İnsan Kaynakları Politikaları Gelecekte Öngörülen İşgücü Arzı Gelecekte Öngörülen İşgücü İhtiyacı 11

12 Gelecekteki Personel Ġhtiyacı MODELĠN KAVRAMSAL ÇERÇEVESĠ Mevcut Nüfus Demografisi ve Epidemiolojisi Gelecekteki Nüfus Demografisi ve Epidemiolojisi Mevcut hizmetler Gerekli farklı tür ve becerilerdeki mevcut personel sayısı Mevcut Sağlık Ġhtiyaçları ve Talepleri Gelecekteki Sağlık Ġhtiyaçları ve Talepleri MaaĢ ve Haklar Ġstihdam Süresi ve KoĢulları Yönetim ve Motivasyon DEĞĠġĠM Gelecekteki Personel Arzı Mevcut Personel + Yeni mezunlar + ĠĢe dönen eğitilmiģ personel Gelecekteki hizmetler DEĞĠġĠM Ayrılanlar HAYIR Gelecekteki gerekli farklı tür ve becerilerdeki personel sayısı EġĠT MĠ? Gelecekteki Personel Arzı EVET P.Hornby 2003 DEĞĠġĠM HAYIR KARġILANABĠLĠRMĠ? EVET HAYIR DEĞĠġĠM UYGULA 12

13 Personel tipi Personel Ġhtiyacı Projeksiyonları Kamu Sektörü Ö zel Sektör Sağlık Sektörü Arz İhtiyaç Arz İhtiyaç Arz İhtiyaç Ek personel % Yıl ihtiyacı Değişim Uzman hekim Pratisyen hekim Aile hekimi Diş hekimi Eczacı Hemşire Ebe Sağlık memuru/t oplum sağlığı teknisyeni Laboratuvar teknisyeni Radyoloji teknisyeni Anestezi teknisyeni T ıbbi sekreter İlk ve acil yardım teknisyeni Fizyoterapist Diğer SHS Personeli Yöneticiler Mühendis ve teknik hizmetler personeli Diğer teknik hizmetler personeli Genel idari hizmetler personeli Yardımcı hizmetler personeli Toplam xxx % De ğişim xxx 95.92% xxx 62.69% xxx 89.34% xxx 89.34% Not: Pratisyen hekim sayıları halk sağlığı ve acil tıp uzmanlarını içermektedir. 13

14 SAIK 2023 DeğiĢimin Anahtar Göstergeleri YIL YIL Proje ksiyon süre si= Toplam nüfus Nüfus personel oranı % 4,0 %5,4 Kamu cari sağlık hacamalarının GSYİH'ya oranı Bu senaryodaki toplam sağlık personeli nüfusa düşen personel sayısı nüfusa düşen hekim sayısı nüfusa düşen hemşire sayısı nüfusa düşen toplam kamu ve özel yatak sayısı Toplam yatak sayısı 87,8 82,4 Kamu yataklarının % si Ortalama yatak işgal oranı (%) Toplam taburcu sayısı nüfusa düşen taburcu sayısı 14

15 Tıp Eğitiminde ve Sağlık Mesleklerinde Gelecek Eğilimleri 15

16 Sağlık Meslekleri Türkiye de var olan sağlıkla ilgili mevcut meslekler 3 grupta incelenebilir. Bunlar; kanunla belirtilen ve yasal olarak tanımlanmış sağlık meslekleri, Türkiye de çeşitli orta öğretim ve yüksek öğretim programlarında eğitimi verilmek suretiyle yetiştirilen sağlık meslekleri ve Sağlık Bakanlığı nın kadro vermek suretiyle tanımlamış olduğu ve istihdam ettiği sağlık meslekleridir. 16

17 Sağlık Meslekleri Son yıllarda nüfus artışı, nüfusun yaşlanması ve hastalıkların seyrinin değişmesi gibi birtakım demografik değişiklikler ile birlikte sağlık hizmetlerinin daha da geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması çabalarının artması yeni sağlık mesleklerinin ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Söz konusu ihtiyacın karşılanması ve bu yeni sağlık meslekleri ilgili ülkemizde ulusal standartlar oluşturulması amacıyla Sağlık Bakanlığı çalışmalarına devam etmektedir. 17

18 Yeni Sağlık Meslekleri Yeni mesleklerin tanzimi için Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen bu çalışmada sağlık meslekleri tanımlanarak; -hem ülkeler arası meslek karşılaştırılmaları yapılmakta, -hem de halen eğitimi ülkemizde verilen ama istihdam alanı olmayan sağlık mesleklerini göz önüne alınmaktadır. Belirlenen bu listede özellikle belli branşlarda uzmanlaşmış hekimlik dalları yer almaktadır. 18

19 Yeni Sağlık Meslekleri Yeni sağlık mesleklerine örnekler; Algoloji Uzmanı, Proktolog, Tıbbi Ekoloji ve Hidroklimatoloji Uzmanı, Hava ve Uzay Hekimliği vb. ABD ve Avrupa da kabul görmüş ancak ülkemizde karşılığı olmayan bazı meslek dalları da bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak; hemşirelikle ilgili meslekler ve alt dallar (Pratisyen hemşire, Hemşire yardımcısı, Geriatri hemşiresi, Çocuk hemşiresi, Kronik hastalıklar hemşiresi vb. ), Cinsel saldırı (sexual assault) memurları, Alternatif Tıp, Mental sağlık danışmanı, Meslek sağlığı terapisti, Nükleer tıp teknisyeni, biyomedikal mühendislikler vb. 19

20 Gelecek... Nasıl bir eğitim? Klasik, entegre, probleme dayalı, karma...? İnternet üzerinden eğitimin yeri?, e-üniversite? Eğitim programları ulusal sağlık problemlerini ne kadar yansıtıyor?, eğitim programları ülke ihtiyaçlarına ne kadar uygun (olacak)?, Entegre sağlık hizmeti anlayışında değişen/değişecek hekimin yeni rolüne uyumu nasıl sağlanacak? Birden fazla akademik rolün getirdiği yük; eğitim ve araştırma aynı kişilerce mi yürütülmeye devam edecek? Sürekli eğitim, sertifikasyon, akreditasyon nasıl sağlanacak? 20

21 Gelecek... Ara meslekler ve alt dallar ( doktor yardımcılığı, hemşire yardımcılığı, aile hekimi hemşiresi vb) gerekecek mi? Değişen ihtiyaçlar ve gelişmeler mevcut eğitimlerin süresini (azaltma & artırma) nasıl etkileyecek? Meslekler arası görev kayması/görev devri olacak mı? Tıpta Uzmanlık? PhD?, 21

22 Teşekkür ederim. 22