DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ HEMŞİRELİK YÜKSEKOKULU ÖĞRENCİLERİNİN KÜTÜPHANE KULLANIM ÖZELLİKLERİ VE GÖRÜŞLERİ*

Transkript

1 C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2, 4 (2) DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ HEMŞİRELİK YÜKSEKOKULU ÖĞRENCİLERİNİN KÜTÜPHANE KULLANIM ÖZELLİKLERİ VE GÖRÜŞLERİ* Samiye METE**, Ayşe BEŞER***, Tangül AYTUR**** ÖZET Kütüphanelerin eğitimdeki yeri vazgeçilmezdir. Bilgiye ulaşmayı sağlayan bu alanlar Probleme Dayalı Öğrenimde (PDÖ) daha da önemli yer tutmaktadır. Bu nedenle çalışmada, Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Hemşirelik Yüksekokulu (HYO) kütüphanesinin işlerliğinin ve öğrencilerin kütüphane kullanım özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Kütüphane güz dönemi başında öğrencilerin kullanımına açılmıştır. Okula kayıtlı olan 168 öğrencinin tamamı örnekleme alınmıştır. Öğrencilerin 19 una, okuldan ayrılma, rapor alma ve sadece bazı derslere devam etmeleri gibi nedenlerle ulaşılamamış ve 149 öğrenci ile görüşülebilmiştir Veriler SPSS bilgisayar programında değerlendirilmiştir. Merkez ve Hemşirelik Yüksekokulu kütüphanesini PDÖ öğrencilerinin % 72.4 ü, klasik öğretim öğrencilerinin ise % 6.4 ü kullanmıştır. Haftalık kullanım sürelerinin PDÖ öğrencilerinde X=1.8±1.55 saat, klasik öğretim öğrencilerinde X=3.9±2.62 saat olduğu belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Kütüphane, probleme dayalı öğrenme SUMMARY Students Opinions About Library Using Characteristics There At School Of Nursing, Dokuz Eylül University The place of libraries in training is non-given up. These fields providing to reach at knowledge has a more important place in problem-based learning (P.B.L). Purpose of the study was to describe the comments and suggestions of students about utilization of Library of Dokuz Eylül University School of Nursing. The library was made ready in the beginning of full semester, and opened for usage of students. The total number of student were 168. But because of, left of school, and illness, the study semple included 149 nursing student. SPSS 8. software program was used for analysis. While 72.4 % of PBL students were used center library and school of nursing library, 6.4 % of traditional education students were used there. While libraries were used average of X= hours a week by PBL students, there were used average of X=3.9±2.62 hours by traditional education students. Key Words: Library, problem based learning GİRİŞ Öğrencilerin öğrenim yaşantılarındaki performansını etkileyen birçok faktör vardır. Kütüphane kullanımı da bu faktörlerden birisidir. Özellikle Probleme Dayalı Öğrenim (PDÖ) öğrencilerinin teorik ve uygulamalarında rehberlik edecek kütüphanelerin etkili kullanımı gerekmektedir (Alavi 1995). Çünkü, PDÖ öğrenci merkezlidir. Öğrenci ne tür bilgiye gereksinimi olduğunu sorgular, araştırır ve öğrenir (Alıcı, Curry 1997). PDÖ ve diğer öğrenci merkezli öğrenim yöntemlerinde, öğrencilerin kütüphanelerdeki ulaşılabilir bilgi sistemlerini etkili bir şekilde kullanmayı öğrenmeleri temeldir. Literatürde PDÖ öğrencilerinin kütüphaneyi geleneksel öğretim sistemindeki öğrencilerden daha sık, daha uzun süre kullandığı, öğrenme sürecini destekleyen bilgi kaynaklarına daha kolay ulaştıkları, eğitimlerinin başlangıcında bilgiyi * I. Uluslararası & VIII. Ulusal Hemşirelik Kongresi nde (29 Ekim-2 Kasım 2) sunulmuştur. ** Yrd.Doç.Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir *** Öğr.Gör. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir **** Arş.Gör. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir 28

2 arama ve ulaşma becerilerini edindikleri saptanmıştır (Alıcı, Curry 1997, Marshall ve ark. 1993, Rankin 1992). Bu nedenle oluşturulacak kütüphanelerin öğrencinin kendi kendine öğrenme ve etkili sorgulama becerisini geliştirmesinin yanı sıra, hazırlanan müfredata hizmet edecek şekilde olması önemlidir (Blake 1994). AMAÇ 1. Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Hemşirelik Yüksekokulu (HYO) kütüphanesinin işlerliğine ilişkin öğrencilerin görüş ve önerilerini belirlemek. 2. Probleme Dayalı Öğrenim ve geleneksel yöntemle öğretim gören öğrencilerin kütüphane kullanım özelliklerini belirleyerek yeni düzenlemelere ışık tutmak. YÖNTEM Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu kütüphanesi güz yarı yılında kullanıma sunulmuştur. Kütüphane okulun öğretim elemanlarından oluşan bir kütüphane komitesi tarafından hazırlanmıştır. Kütüphanenin hazırlanması aşamasında öğretim elemanlarının görüşü alınmış, çeşitli kütüphaneler incelenmiş, ve PDÖ müfredat programı incelenerek kütüphanede yer alması gereken kaynaklara ve kütüphane kullanım kurallarına karar verilmiştir. Daha sonra çeşitli kurumlarla iletişime girilerek (Sağlık Bakanlığı, UNICEF ve Kültür Bakanlığı ve bazı HYO) kütüphanenin zenginleştirilmesi konusunda destek sağlanmış ve yürütülen projeden PDÖ kitap alımı gerçekleştirilmiştir. Kütüphane kullanımına ilişkin standartlar oluşturularak öğrenci ile kontrat yapılmış, yıl içi geribildirimler alınarak yeni düzenlemelere gidilmiştir. Öğrenciler yıl boyunca kampüste bulunan Merkez Kütüphane ve PDÖ kütüphanesini kullanmışlardır. Kütüphaneyi kullanım saatleri 8:-12:, 13:- 17:'dır. İkinci yarı yılda cumartesi günleri de öğrencilerin çalışmalarına açılmıştır. Tanımlayıcı olarak planlanan bu çalışmada Dokuz Eylül Üniversitesi HYO öğretim yılında okula kayıtlı olan 168 öğrencinin tamamı örnekleme alınmıştır. Öğrencilerin 19'una okuldan ayrılma, rapor alma ve sadece bazı derslere devam etmeleri gibi nedenlerle ulaşılamamış ve 149 öğrenci ile görüşülebilmiştir. Öğrencilerin 44 ü PDÖ de, 15 i geleneksel öğretime ( sınıf) devam etmektedir. Öğrencilerden yıl içindeki geribildirimler yazılı ve sözel olarak, yıl sonunda ise açık ve kapalı uçlu sorulardan oluşan bir form kullanılarak alınmıştır. Formda, öğrencilerin demografik özellikleri, haftalık kütüphane kullanım süreleri, yaşadıkları sorunları belirlemeye ilişkin sorular yer almaktadır. Veriler SPSS bilgisayar programında yüzdelik ve iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi ile değerlendirilmiştir. BULGULAR VE TARTIŞMA Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu PDÖ ve Geleneksel Öğretim Öğrencilerinin kütüphane kullanım süreleri arasında farklılıklar olduğu ve öğrencilerin kütüphaneye ilişkin çeşitli sorunlar yaşadıkları belirlenmiştir. Öğrencilerin kütüphane kullanımlarına göre dağılımlarına bakıldığında (Grafik 1), PDÖ öğrencilerinin çoğunun (% 72.7) hem HYO, hem de merkez kütüphanesini kullandıkları görülmektedir. PDÖ modelinde öğrenci kendi öğrenme sorumluluğunu almaktadır. Bu sorumluluk ile öğrenci belirlediği öğrenme konularını mümkün olduğunca çok kaynak okuyarak yerine getirmektedir. Bu nedenle PDÖ öğrencileri öğrenme konularını karşılayacak kaynakların yer aldığı HYO kütüphanesi ile yetinmemiş kaynak çeşitliliğini artırmak için Merkez Kütüphanesini de kullanmıştır. Oysa, HYO kütüphanesinde daha çok PDÖ birinci sınıf öğrenme konularına yönelik temel tıp bilimleri, koruyucu sağlık ile ilgili konuları içeren kaynaklar bulunmakta buna karşın kompleks patolojik durumlara yönelik kaynaklar sınırlıdır. Geleneksel eğitim öğrencilerinin Merkez Kütüphaneyi daha büyük oranda kullanmaları beklenirken bu oran aynı grupta daha azdır (% 6.4). Grafik 2 ve Tablo 1'deki öğrencilerin haftalık kütüphane kullanım sürelerine bakıldığında PDÖ öğrencilerinin geleneksel öğrencilerden daha uzun süre kütüphaneyi kullandıkları görülmektedir. Kütüphaneyi haftada 1-2 saat kullanan PDÖ öğrencisi bulunmazken, geleneksel eğitimdeki öğrencilerde bu oran % 35.2'dir. Buna karşılık PDÖ öğrencilerinin % 2.5'i, geleneksel eğitim öğrencilerinin ise sadece % 1'i kütüphaneyi haftada 13 saat ve üzerinde kullanmaktadır (Grafik 1). Öğrencilerin haftalık ortalama kütüphane kullanım 29

3 Grafik 1. Probleme dayalı öğrenim ve geleneksel öğretim öğrencilerinin kütüphane kullanım alanlarına göre dağılımı YÜZDE , ,6 72,7 6,4 Merkez Kütüphanesi H.Y.O. Kütüphanesi Merkez + H.Y.O. Kütüphanesi 1,3 2,7 Diğer 1 Probleme Dayalı Öğrenim Öğrencileri g Geleneksel Öğretim Öğrencileri Grafik 2. Probleme dayalı öğrenim ve geleneksel öğretim öğrencilerinin haftalık kütüphane kullanım sürelerinin dağılımı Yüzde ,2 2,5,5 2,5 21 2,5 1-2 Saat 3-4 Saat 5-6 Saat 7-8 Saat 9-1 Saat Saat 13 Saat ve üzeri 9,5 4,5 1 13,5 1,8 2,5 1 1 Probleme Dayalı Öğrenim Öğrencileri Geleneksel Öğretim Öğrencileri Tablo 1. Probleme dayalı öğrenim ve geleneksel öğretim öğrencilerinin haftalık kütüphane kullanım süreleri ortalamalarının karşılaştırılması

4 ÖĞRENCİLER N HAFTALIK KULLANIM SÜRESİ X (SAAT) SD PROBLEME DAYALI ÖĞRENİM GELENEKSEL ÖGRETIM TOPLAM t = t = 4.29 p<.1 saatlerine bakıldığında (Tablo 1), her iki grubun ortalama kütüphane kullanım saatleri arasındaki fark anlamlıdır (p<.5). Marshall ve ark. (1993) "PDÖ ve Geleneksel Tıp Müfredatında Kütüphane Kullanımına İlişkin Bir Çalışma" isimli araştırmalarında PDÖ öğrencilerinin kütüphaneyi geleneksel eğitim öğrencilerine göre daha sık ve uzun sürelerle kullandıklarını belirlemişlerdir. Rankin (1992) Probleme Temelli Tıp Eğitimi: Kütüphane Etkisi" isimli çalışmasında aynı sonuca ulaşmış ve PDÖ öğrencilerinin kütüphaneyi geleneksel eğitim öğrencilerinden daha sık kullandıklarını belirtmişlerdir. Çalışmamızdaki sonuçlarla, bu iki araştırmanın sonucu paralellik göstermektedir. PDÖ öğrencileri model gereği öğrenme konusu olarak belirlediği konuları kendi kendine araştırıp öğrenmek zorundadır. Geleneksel eğitim- de ise bu konular kendisine hazır olarak verilir ve sistem öğrenciyi ayrıntılı araştırma yapmak için zorlamaz. Öğrenciden beklenen, kendisine verilen bilgileri bellemesi ve sorulduğunda bu bilgileri aktarmasıdır. Oysa, PDÖ öğrencisi öğrenmeye karar verdiği konuları kendisi araştırıp, bulmaya çalışmak ve öğrenmek zorundadır. Ayrıca entegre olan modüllerde çok farklı alanlarda bilgi ve kaynağa gereksinim duyar, bu nedenle kütüphane kullanımı kaçınılmazdır (Alavi 1995). PDÖ öğrencileri haftalık programlarında kendilerine ayrılan bağımsız öğrenme saatleri sayesinde kütüphane kullanımı için daha çok zaman ayırabilirlerken geleneksel öğretim öğrencilerinin saat sınırlılığı nedeniyle zorluk yaşayabilecekleri düşünülebilir. Ancak akşamları ve hafta sonları açık olan Merkez Kütüphaneyi de yeterince kullanamadıkları belirlenmiştir. Grafik 3. Probleme dayalı öğrenim ve geleneksel öğretim öğrencilerinin belirttikleri kütüphaneye ilişkin sorunların dağılımı ,7 95,2 93,3 76,2 77,3 77,3 68,2 41 Fiziksel koşullar Kütüphane kullanım saati Kütüphane işleyişi Kütüphane kaynakları Probleme Dayalı Öğrenim Öğrencileri Grafik 3'te öğrencilerin kütüphaneyi kullanımları ile ilgili sorunları yer almaktadır. PDÖ Geleneksel Öğretim Öğrencileri öğrencilerinin % 97.7'si, geleneksel öğretimdeki öğrencilerin % 95.2 'si fizik koşulların iyi 31

5 olmadığını belirtmişlerdir. HYO kütüphanesinin kurulduğu alan küçük bir alandır. Birinci sınıftaki öğrencinin tamamı aynı anda kütüphaneden yararlanamamaktadırlar. Öğrenciler kütüphaneyi istedikleri süre ve sıklıkta kullanamadıklarından, bu sorun öğrenciler tarafından çok sık dile getirilmiştir. PDÖ öğrencilerinin % 68.2'si, geleneksel öğrencilerin % 86.7'si kütüphane kullanım saatini sorun olarak belirtmişlerdir. HYO kütüphanesi öğleyin saat 12:-13:, akşam 17:'- dan sonra ve hafta sonları kapalıdır. Öğrencilerden alınan geribildirimlerden sonra cumartesi günleri de kullanıma açılmıştır. Ancak öğle ve akşam saatlerine personel yetersizliği nedeni ile çözüm bulunamamıştır. Geleneksel eğitimdeki öğrencilerin PDÖ öğrencilerine göre kullanım saatini daha büyük bir sorun olarak görme nedenleri hafta içinin derslerle dolu olması ve akşam saatleri ile hafta sonunu kütüphane çalışması için ayırabilmelerinden kaynaklanmaktadır. PDÖ öğrencilerinin % 77.3 ü geleneksel öğretim öğrencilerinin % 41.'i kütüphane işleyişi ile ilgili sorunlardan yakınmışlardır. İşleyişe ilişkin olarak ilettikleri sorunlar; fotokopi makinesi yetersizliği, ücretin yüksekliği, fotokopide sıra bekleme olarak belirlenmiştir. Geleneksel öğretimdeki öğrenciler, sınırlı sayıda konu için sınırlı sayıda kaynak kullanmaktadırlar. PDÖ öğrencileri ise bir hafta süresince yeni belirlenen öğrenme konularına ilişkin çok sayıda kaynak kullanmaktadırlar (Marshall ve ark. 1993, Rankin 1992). Ödünç verme sistemi olmayan kütüphanede kaynaklardan fotokopi çektirme yoluyla yararlanabilmektedirler. Bu nedenle çok fazla fotokopi çektirmek zorunda kalan PDÖ öğrencileri, fotokopiye ilişkin daha fazla sorun yaşamaktadırlar. Kütüphane kaynaklarına ilişkin olarak PDÖ öğrencilerinin % 77.3'ü, geleneksel eğitimdeki öğrencilerinin % 93.3'ü sorun belirtmişlerdir. Geleneksel eğitimdeki öğrencilerin bu konuda daha çok sorun yaşamış olmaları doğaldır. Çünkü, HYO Kütüphanesi, oluşturulma aşamasında sınırlı kaynaklar nedeniyle öncelikli olarak PDÖ öğrencilerinin müfredat programına yönelik hazırlanmıştır. PDÖ birinci sınıfta temel gereksinimi olan kitaplar daha çok kompleks patolojilere ilişkin kaynaklardır. Ayrıca son sınıf öğrencileri çeşitli projeler hazırladıkları için özelleşmiş konularda yayın gereksinimleri fazladır. Bu nedenle HYO kütüphanesinin onların gereksinimlerini yeterince karşılayamadığı düşünülebilir, ancak geleneksel eğitim öğrencilerinin Merkez Kütüphaneyi de yeterince kullanmadıkları görülmektedir. SONUÇ VE ÖNERİLER PDÖ öğrencilerinin geleneksel eğitim öğrencilerine göre haftalık kütüphane kullanım süreleri daha fazladır. PDÖ öğrencileri kütüphanenin fiziksel koşulları ve işleyişine ilişkin sorunları daha yoğun olarak dile getirirken, geleneksel eğitim öğrencileri kütüphaneyi kullanma saati ve kaynaklara yönelik sorunları daha fazla yaşadıklarını belirtmişlerdir. Bu sonuçlar doğrultusunda: Kütüphane fotokopi koşullarının ve ödünç verme olanaklarının geliştirilmesi, Kütüphanenin fizik koşulları öğrencilerin çalışma performansını doğrudan etkileyen özelliklerden olduğu için, kütüphane fizik ortamlarının gereksinime yanıt verecek şekilde düzenlenmesi, Kütüphane kaynaklarının öğrenci ve müfredat gereksinimlerini karşılayacak çeşitlilik ve sayıda düzenlenmesi önerilmektedir. KAYNAKLAR Alavi C (1995) Problem-Based Learning in a Health Sciences Curriculum. London, Routledge, s Alıcı E. D.E.Ü.T.F. Tıp Eğitimi Geliştirme Komitesi Adına, Aktif Eğitim (Yayınlanmamış Derleme). Blake J (1994) Library resources for problem based learning: the program prespective. Comput Methods Programs Biomed, 44(3-4): Curry J (1997) Problem-Based Learning Pathway Student Handbook. The Ohio State University College of Medicine, Autumn, s.5-1. Marshall JG, Fitzgerald D, Busby L (1993) A Study of Library Use in Problem Based and Traditional Medical Curricula. Bulletin of Medical Association. 81(3): Rankin JA (1992) Problem Based Medical Education: Effect on library. Bulletin of Medical Association. 8(1): hemşirelik ve tıp dersleri ağırlıklıdır. Bu nedenle de PDÖ öğrencileri için gerekli olan kitaplar daha ağırlıklıdır ve gereksinimlerini karşılamaktadır. Oysa, geleneksel eğitimdeki öğrencilerin 32