TUNCELĠ ĠLĠ KANOĞLU MAHALLESĠNDEKĠ YAPILARDA GÖRÜLEN SU NEM KAYNAKLI HASARLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Transkript

1 ISSN: Cilt 4, Sayı 2, 2016 Vol. 4, Issue 2, 2016 TUNCELĠ ĠLĠ KANOĞLU MAHALLESĠNDEKĠ YAPILARDA GÖRÜLEN SU NEM KAYNAKLI HASARLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Ali Ġlhan SÖYLEMEZ 1, Sibel HATTAP 2, Düzgün DOĞAN 3, Ahmet KONUġ 4, Yakup ÖLKER 5 Özet Tunceli Ġli Kanoğlu Mahallesindeki Mühendislik ve Mimarlık Uygulamalarındaki su-nem sorunlarından kaynaklanan pek çok yapısal hasara rastlanmıģtır. Yapılara su ve nemin etkisini çeģitli Ģekillerde görmek mümkündür. Yapılan çalıģma sonucunda boyalarda çiçeklenme, kabarma, ĢiĢme, cephede renk kirliliği, istinat duvarlarında yıkılma, betonarme yapılarda parça kopması, donatı korozyonu gibi yapı elemanlarında ciddi hasarlar sıklıkla görülmektedir. Anahtar kelimeler: su - nem, boya hasarları, betonarme yapılar, Tunceli 1 Lisans öğrencisi, Tunceli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, ĠnĢaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli, ilhansoylemez26@gmail.com 2 Yrd.Doç.Dr., Mimar sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, MYO Mimari Restorasyon Programı sibel.hattap@msgsu.edu.tr 3 Lisans öğrencisi, Tunceli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, ĠnĢaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli, doganduzgun89@hotmail.com 4 Lisans öğrencisi, Tunceli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, ĠnĢaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli, ahmet@konusan.com 5 Lisans öğrencisi, Tunceli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, ĠnĢaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli, y.olker@hotmail.com

2 Ali Ġlhan SÖYLEMEZ, Sibel HATTAP, Düzgün DOĞAN, Ahmet KONUġ, Yakup ÖLKER 26 WATER AND MOĠSTURE DAMAGES SEEN ĠN ENGĠNEERĠNG AND ARCHĠTECTURAL APPLĠCATĠONS AT KANOĞLU STREET-TUNCELĠ PROVĠNCE Abstract Many structural damages arising from water-moisture problems have been encountered in Engineering and Architectural Application in Tunceli province, Kanoglu Quarter. Water and moisture affects on structures can be seen in various ways. As a result of the study, serious damages in building elements such as blooming, rise, bloating in paints, color pollution on fronts, collapse of retaining walls, breaking parts in reinforced concrete structures, reinforcement corrosion, etc. are often seen in structures. Key words: water-moisture, paint damage, reinforced concrete structures, Tunceli 1. GiriĢ Tunceli ilinin merkez nüfusu kiģidir. Tunceli Merkezde yaklaģık 1650 bina bulunmaktadır. Tunceli ili merkez Kanoğlu Mahallesi nüfusu ortalama kiģidir. Kanoğlu Mahallesi nde yaklaģık kadar bina ve 200 civarında hane bulunmaktadır (URL 1, 2016). Yapı ömrü ve dayanıklılığı açısından en büyük tehdit su dur. Yapıya sızan su; yapıların taģıyıcı kısımlarındaki donatıları korozyona uğratarak, kesitlerinin azalmasına ve yük taģıma kapasitesinin ciddi miktarlarda düģmesine neden olur. Ayrıca yapı bileģeni içerisinde su, soğuk mevsimlerde donarak, sıcak mevsimlerde ise buharlaģarak beton bütünlüğünün bozulmasına ve çatlakların oluģmasına yol açar. Bunun dıģında zemin rutubeti veya zemin suyu içerisinde bulunan sülfatlar, temel betonuyla kimyasal reaksiyonlara girerek beton kompozisyonunun bozulmasına neden olur. Bu da yapı ömrünü ve dayanımını olumsuz yönde etkiler. Su ayrıca, binalarda insan sağlığı açısından zararlı küf, mantar vb. organik maddelerin oluģumuna da yol açmaktadır (URL 2, 2016).

3 27 Tunceli Ġli Kanoğlu Mahallesindeki Yapılarda Görülen Su Nem Kaynaklı Hasarların Değerlendirilmesi ġekil 1. Kanoğlu Mahallesinden genel bir görünüm 2. Metot ve Yöntem Tunceli Ġli Kanoğlu Mahallesinde Mühendislik ve Mimarlık uygulamaları su-nem sorunları açısından incelenmiģtir. Farklı örnekler fotoğraflanıp, su-nem hasarları ele alınmıģtır. Gerekli değerlendirmeler yapılıp, yapılarda su-nemin önemi vurgulanmıģtır. 3. Kanoğlu Mahallesindeki Mühendislik ve Mimarlık Uygulamalarında Su-Nem Hasarları ÇeĢitli mühendislik ve mimarlık uygulamaları su-nem hasarları açısından ele alınıp gerekli inceleme, değerlendirmeler yapılmıģtır. Su-nem hasarlarına dikkat çekilmeye çalıģılmıģtır. Yapıda su yalıtımı olmadığı için betonda zamanla çatlamalar meydana gelmiģtir. KiriĢte meydana gelen hasarlar betonun kabarıp mukavemetinin azalmasına neden olmuģtur. ġekil 2. Su yalıtımı eksikliğinden kaynaklı duvarda küflenme ve çökme meydana gelmiģtir.

4 Ali Ġlhan SÖYLEMEZ, Sibel HATTAP, Düzgün DOĞAN, Ahmet KONUġ, Yakup ÖLKER 28 ġekil 5. Su ve ısı yalıtımı eksikliğinden dolayı duvarda dökülme ve küflenme meydana gelmiģtir. ġekil 3. Tesisat yalıtımı eksikliğinden kaynaklı tesisatta hasar meydana gelmiģtir. Tesisat yalıtımı yapılmadığı görülmektedir. Çünkü boruda ısı kaybını önleyecek hiçbir malzeme kullanılmamıģtır. Yapıda dıģ kısımda mantolama olmadığı için kabarmanın, çatlamaların oluģtuğu ve iklim etkilerine karģı dayanıksız olduğu görülmektedir. Böyle bir yapı da enerji kaybının da yüksek olduğu söylenebilir. ġekil 4. Hatalı uygulama ve eksik malzemenin kullanılmasından dolayı yağmur ve kar suları istinat duvarının çökmesine neden olmuģtur. Bu tür istinat duvarlarının çökmemesi için yeteri kadar barbakan ve sağlam bir taģ duvar iģçiliği gereklidir. ġekil 6. Çatı yalıtımı eksikliğinden dolayı ısı kaybı oluģacak ve zamanla oluģan böcekler çatı iskeletine zarar verecektir. Çatı kısımlarında ısı kaybını minimuma indirmek için iç yalıtım uygulanması gerekir. Isı kaybının yanında, zamanla oluģan böcekler çatı iskeletine zarar vermektedir. Çatı yalıtım malzemesi olarak genellikle camyünü veya taģyünü kullanılmaktadır.

5 29 Tunceli Ġli Kanoğlu Mahallesindeki Yapılarda Görülen Su Nem Kaynaklı Hasarların Değerlendirilmesi ġekil 7. Seramik yer döģemesinde doğru derz dolgu uygulaması bakteri oluģturmaz ve dayanımı yüksektir. Fayans aralarına epoksi derz dolgu malzemesi uygulanmaktadır. Uygulanan bu epoksi kimyasallara ve asitlere karģı dayanıklıdır. Antibakteriyel özelliklere sahip olup, küf, mantar ve bakteri oluģturmaz. AĢınma dayanımı yüksektir. ġekil 9. Su yalıtımı eksikliğinden kaynaklı tavanda renk değiģimi ve küflenme meydana gelmiģtir. Yapıda çatı bulunmadığından dolayı yağmur, kar suları vb. dıģ etkilerin tavanda oluģturduğu bozunmalar görülmektedir. Tavana sızan su zamanla döģemede bulunan donatıyı korozyona uğratmıģ ve betonun mukavemetini düģürmüģtür. ġekil 8. Bina dıģ cephesinde iklim Ģartlarından dolayı betonda dökülme, kırılma ve küflenme meydana gelmiģtir. Bu sorunun giderilebilmesi için ustalık gerektiren bir iģçilik, kaliteli beton kullanımı ve bunların yanında yalıtım uygulaması yapılmalıdır. ġekil 10. Su yalıtımı eksikliğinden dolayı çatlamalar meydana gelmiģ ve kolon donatısı korozyona uğramıģtır. Yapıda çatı bulunmadığından dolayı kolonda çatlamalar meydana gelmiģtir. Kolona sızan su zamanla kolon donatısını korozyona uğratıp kolon mukavemetini düģürmüģtür.

6 Ali Ġlhan SÖYLEMEZ, Sibel HATTAP, Düzgün DOĞAN, Ahmet KONUġ, Yakup ÖLKER 30 ġekil 11. Temelde hatalı su yalıtımı uygulanması suyun yapıya sızmasına neden olmuģtur. Bohçalama metodu, bina temelinin bir membran tabakası ile çepeçevre sarılmasıdır. Bu yöntemde önce yalıtım tabakası hazırlanır ve bu bohça nın içine temel oturtulur. Temel etrafına bitümlü malzeme konulmasıyla suyun temele zarar vermesi önlenmiģ olur. Yapıda EPS lerin kilit Ģeklinde yerleģtirilmeyip, aralıklı atılması suyun yapıya sızmasına neden olmuģtur. ġekil 12. Oluk uygulamasında ki hatadan dolayı su sızıntıları meydana gelmiģtir. Oluk giderlerinin montajı doğru uygulanmamasından ötürü su sızıntısı olduğu ve zamanla sızan suyun yapı yüzeyindeki betonu aģındırdığı görülmektedir. Bu da yapıda zamanla ciddi hasarlara yol açabilmektedir.

7 31 Tunceli Ġli Kanoğlu Mahallesindeki Yapılarda Görülen Su Nem Kaynaklı Hasarların Değerlendirilmesi ġekil 14. Bodrum etrafına yalıtım. Bodrumun dolgu sırasında zarar görmemesi ve dıģ etkilerden korunması için poliüretan köpük kullanılmıģtır. Poliüretan köpük ısı yalıtımı, ses yalıtımı ve akustik düzenleme malzemesi olarak kullanılmaktadır. ġekil 13. Kapiler emme ile bina dıģ cephesinde çatlamalar, dökülmeler ve çiçeklenmeler meydana gelmiģtir. Bu tür durumların önüne geçebilmek için zemin ve dıģ cephe yalıtım uygulamasının yapılması gerekir. Böylece binanın dıģ ortam Ģartlarına karģı dayanımını arttırabilir ve dıģ cephedeki görsel bozunmaları da ortadan kaldırabilir. ġekil 15. Bodrum katında su yalıtımı eksikliği suyun bodruma sızmasına ve bodrumu su basmasına neden olmaktadır. Bodrumun dıģ cephesine zift sürülmüģtür. Zifti korumak için koruyucu bir tabaka kullanılmıģtır. Bina çevresine dolgu vb. iģlerin yapılmasında ziftin zarar görmemesi sağlanmıģtır.

8 Ali Ġlhan SÖYLEMEZ, Sibel HATTAP, Düzgün DOĞAN, Ahmet KONUġ, Yakup ÖLKER 32 ġekil 16. Hatalı dübel uygulanmasından dolayı yapıda uygulanan yalıtımın hatalı olmasına sebep olmuģtur. Isı yalıtım levhalarının binaların dıģ cephelerine tutunmasında dübeller büyük rol oynar. Dübeller, özellikle rüzgarın bina yüzeyinde oluģturduğu vakum etkisine karģı koymaktadırlar. Dübel EPS ve XPS köpüğünü duvara mantolamada kullanılmaktadır. ġekilde dübel, uygulandığı EPS yüzeyini bozmuģ ve yapıya uygulanan yalıtımın hatalı olmasına sebep olmuģtur. ġekil 18. Temelde doğru yalıtım uygulanması beton ve demir donatısının zarar görmesini engeller. Temele suyun girmemesi için membran malzemesi yapıģtırıldığı görülmektedir. Bu da beton ve demir donatısının zarar görmesini engeller. Yapının ömrünü uzatmıģ olur. ġekil 17. Tesisat yalıtımında doğru uygulama elektrik kablolarının ve boruların korunmasını sağlamaktadır. Tesisatı oluģturan boruların, tankların, depoların, klima kanallarının, vana ve armatürlerin, içerisinden geçen akıģkanın sıcak ya da soğuk oluģuna göre uygun yalıtım malzemeleri ile yalıtılması gerekmektedir. Havalandırma pervanelerinin elektrik kabloları nın korunması için koruma tabakası ile sarılmıģtır. ġekil 19. Ġç duvar yalıtımı olmayan duvarlarda ısı kaybına oluģmaktadır. EPS malzemesi sandwiç duvar ısı yalıtımı yapılmıģtır. Duvarın iki duvar olarak birbirinden bağımsız çalıģmasına neden olur. Depremlerden sonra bu tip duvar uygulamalarında ciddi hasarlar gözlendiği için, bu uygulamadan vazgeçilmiģtir. Tunceli de genel olarak tercih edilmemektedir.

9 33 Tunceli Ġli Kanoğlu Mahallesindeki Yapılarda Görülen Su Nem Kaynaklı Hasarların Değerlendirilmesi ġekil 22. Su yalıtımı eksikliğinden dolayı duvarda kabarmalar ve rutubet oluģmuģtur. ġekil 20. Çatılarda doğru uygulanmamıģ su yalıtımı su sızmasına sebep olmaktadır. Baca dibi bandı, bacanın taban dönüģlerinde su izolasyonu sağlaması için kullanılır. Baca kenarından akan suyu kiremit üzerine aktararak çatı altına geçmeden tahliyesini sağlar. Arka tarafının tamamen su yalıtımında etkili bitüm yapıģkan bandı ile kaplanmıģ olması sayesinde uygulama yerlerine kolayca yapıģtırılabilmektedir. Bina iç duvarlarda yalıtımın yetersizliğinden dolayı duvarda kabarmalar ve rutubet oluģmaktadır. Bu da insan sağlığına zarar verir. Genel olarak kuzey cephelerde bu duruma sık rastlanmaktadır. ġekil 23. Çatıya Shinle uygulanması ġekil 21. Yapıda ses yalıtımı yapılmaması sesin yapının diğer alanlarına geçmesine ve rahatsızlık vermesine sebep olmaktadır. DiĢli döģemelerde düzgün bir tavan elde etmek amacıyla diģlerin arasına dolgu malzemesi yerleģtirilir. Bu döģemelere asmolen döģeme denir. Asmolen döģeme ses yalıtımı sağlamaktadır. Asfalt kiremit, ülkemizde geleneksel çatı kaplama malzemesi olarak sert ve kırılgan kaplamalar nedeni ile karģılaģtığınız sorunların hiçbirini yaģatmaz. Hafifliği ile binamızın taģıdığı yük azalır, deprem güvenliğini arttırır. Ayrıca kırılmama özelliği ile bina ömrü boyunca çatıyı ve yapıyı korumaktadır.

10 Ali Ġlhan SÖYLEMEZ, Sibel HATTAP, Düzgün DOĞAN, Ahmet KONUġ, Yakup ÖLKER 34 ġekil 24. Çatıdaki su-nem yalıtımsızlığından kaynaklanan saçaklarda görülen boya ve sıvadaki bozunmalar. Çatı binayı üstten kar, yağmur, rüzgar, hava gibi olumsuzluklara karģı koruyup, üzerine gelen suları akıtabilmesi için çatı yüzeyi meyilli yapılıp su oluklara aktarılır. ġekildeki yapıda çatıda oluk olmadığından dolayı saçaklarda boya hasarları meydana gelmiģtir. ġekil 26. Doğru su yalıtım uygulaması su hasarlarını engellemektedir. Epoksi esaslı astar sürüldükten sonra püskürtme su yalıtım malzemesi uygulanır. Bu sayede doğru bir yalıtım uygulanması sağlanır. ġekil 27. YanlıĢ kanal uzantısından dolayı su akıģ güzergahı belirlemiģtir ve bu durum istinat duvarına zamanla zarar vermektedir. ġekil 25. Ġstinat duvarında su tahliye boruları (barbakan) duvar arkasındaki sızıntıyı elimine etmektedir. Drenaj sistemi: kayma yüzeyinde aģırı hidrostatik etkiyi ve duvar arkasındaki sızıntı suyunu ve yağıģtan ötürü oluģacak sızıntıyı elimine etmesi gerekmektedir. Barbakanlar suyun tahliyesini sağlamak için istinat duvarına yerleģtirilir. Mahalle içinden uzanan kanalın bitiģ noktası bu istinat duvarı merdivenlerinin son basamağına denk gelmektedir. Dolayısıyla su kendine istinat duvarı arasından yol bulmuģ ve yol ve kaldırım üzerine su akmıģtır. Bu istinat duvarının ömrünün uzun olmayacağı görülmektedir.

11 35 Tunceli Ġli Kanoğlu Mahallesindeki Yapılarda Görülen Su Nem Kaynaklı Hasarların Değerlendirilmesi 4. Sonuçlar Temellerde su yalıtımının önemini ortaya çıkaran en büyük etken, yalıtım uygulanmamıģ elemanlarda ve yetersiz, kalitesiz bir malzeme ve uygulamayla yapılmıģ yalıtımlar nedeniyle donatılarda oluģan korozyon sorunudur. Yapı elemanının taģıyıcılığından bir kısmını yitirmesine neden olan bu etken kaçınılmaz bir çözüm olan yalıtım uygulamasını gerektirir. Üst yapı olarak estetik kaygılarla beğeni kazanabilecek pek çok yapının alt yapısı incelendiğinde, görünmez kabul edilen bir olumsuz zihniyetle uygulanmamıģ bir su yalıtımının yapı bittikten sonra geri dönüģümü olmayan ve affedilmez bir hata olduğunu bilmek gereklidir. KiĢinin önemini bilmeyerek affedebileceği bir sorunu, eksikliği ve uygulama hatasını doğa affetmeyecektir. Bu çalıģmada özellikle iç ve dıģ mimaride su-nem sorunları ele alınıp değerlendirilmiģtir. Özellikle iç mekanlarda kapiler emmeden kaynaklanan, tesisat arızalanmalarından kaynaklanan, seramik dolgularının uygunsuzluğundan kaynaklanan, ıslak zeminlerdeki nemlenmelerden kaynaklanan su-nem hasarlarına yaygınca rastlanılmıģtır. DıĢ mimaride ise uygunsuz baca tasarımından kaynaklanan, uygunsuz çatı saçaklarından kaynaklanan, barbakansız istinat duvarlarından kaynaklanan, su yalıtımsız temel duvarlarından kaynaklanan, damlalıksız balkon ve pencere tasarımından kaynaklanan su-nem hasarları yaygınca görülmüģtür. Kaynakça Avlar, E. (2000). Yapılarda Su ve Nem Korunumu, YTÜ, Ġstanbul. Akman, A. (2001). Yapı Bütünündeki Nem Olgusunun Ġnsan Sağlığı Ġle Olan ĠliĢkisi, Yapı, 115: Baytop, F. (2014). ĠnĢaat Uygulamalarında YanlıĢlar Doğrular, Yem Yayın, Ġstanbul Dağ, F.E., (2001). Suyun Yapıdaki Etkileri ve Yapıların Suya KarĢı Yalıtımı. Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Dal, M., Ayhan, E. (2015). ĠnĢaat & Mimarlık Bilgisi, Mimarlık Vakfı Ġktisadi ĠĢletmesi, Haziran 2015, Ġstanbul Dal, M. (2010). Trakya Bölgesi Tarihi Yapılarında Kullanılan Karbonatlı TaĢların Bozunma Nedenleri, Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıflar Dergisi, 34(2):47-59.

12 Ali Ġlhan SÖYLEMEZ, Sibel HATTAP, Düzgün DOĞAN, Ahmet KONUġ, Yakup ÖLKER 36 Dal, M., Artık, K., (2008). Geleneksel Mimaride TaĢ Alterasyonu. MERSEM 2008 Türkiye VI. Mermer Ve DoğaltaĢ Sempozyumu, Haziran 2008, Afyon. Dal, M., Kılınç, C., Eren, E., IĢık, A., (2013). Beton Teknolojisi Ve Beton Teknolojisi Laboratuvarı. Mimarlık Vakfı Ġktisadi ĠĢletmesi, Ġstanbul. Dal, M., Öcal, A. D. (2013). Investigations on Stone Weathering of Ottoman Architecture: A Kirklareli Hizirbey Kulliye Case Study, Indian Journal of Research, 2(11):1-7. Dal, M., Yılmaz, D., (2015). The Negative Impact Of Water-Moisture To Building Elements And Building Comfort, Int. J. Pure Appl. Sci. 1: Erten, E. (1996). Binalarda Nem Yalıtımı, Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Ders Notları, No:46, Trabzon. Ekinci, C.E., (2003). Yalıtım Teknikleri: Isı, Ses, Su, Tesisat, Yangın. Atlas Yayıncılık, Ġstanbul Erdoğdu, K. (1998). Su Yapılarındaki Betonlarda Bağlayıcı Malzeme Seçimi, Çimento ve Beton Dünyası, 2(12):17-23 ErtaĢ, K. (2001). Binalarda Buhar Difüzyonu Olayının Ġrdelenmesi, TMMOB Makine Mühendisleri Odası Yalıtım Kongresi, EskiĢehir. Gökaltun, E. (2001). Yapıların Zemine Oturan DöĢemelerinde Ortaya Çıkan Nem Sorunları Ve Yalıtım Çözümleri, TMMOB Makine Mühendisleri Odası Yalıtım Kongresi, EskiĢehir. Gönül, Ġ. (2000). Yapılarda Zeminden Kaynaklanan Nemlenmeyi Önleme Yöntemlerinin Belirlenmesi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul. Öcal, A.D., Dal, M. (2012). Doğal TaĢlardaki Bozunmalar, Mimarlık Vakfı Ġktisadi ĠĢletmesi, Ġstanbul. Utkutuğ. Z. (2006). Konutta Kalite Kavramı ve Yapı Hasarları, Gazi Üniversitesi, Müh-Mim. Fak. Dergisi, 21(2), Yıldız, Ö., Dal, M., (2016). ĠnĢaat Mühendisliği Uygulamalarında Su-Nem Kaynaklı Hasarların Değerlendirilmesi, Tunceli Üniversitesi, Bilim ve Gençlik Dergisi, 4(1). URL 1 (2016). EriĢim Tarihi:

13 37 Tunceli Ġli Kanoğlu Mahallesindeki Yapılarda Görülen Su Nem Kaynaklı Hasarların Değerlendirilmesi URL 2 (2016). EriĢim Tarihi: URL 3 (2016). EriĢim Tarihi: