DENEY-4. SEKONDER AġIRI AKIM KORUMA RÖLELERĠ DENEYĠ AġIRI AKIM RÖLELERĠNĠN AKIM - ZAMAN KARAKTESĠRTĠKLERĠ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "DENEY-4. SEKONDER AġIRI AKIM KORUMA RÖLELERĠ DENEYĠ. 4.2. AġIRI AKIM RÖLELERĠNĠN AKIM - ZAMAN KARAKTESĠRTĠKLERĠ"

Bariş Çubukçu
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 DENEY-4. SEKONDER AġR AKM KORUMA RÖLELERĠ DENEYĠ AġR AKM KORUMAS AĢırı akım röleleri aģırı yük akımlarına ve kısa devre akımlarına karģı koruma yapar. AĢırı akım röleleri diğer rölelerde olduğu gibi bir takım sınıflandırmalar yapmak mümkündür. Kullanım yerine göre primer ve sekonder AĢır Akım Röleleri olarak ikiye ayrılabilirler. Primer korumada, röle Ģebekeye aracısız direkt olarak bağlanır ve Ģebeke akımı olduğu gibi algılanır. Sekonder rölede ise bir akım trafosu üzerinden düģürülen akım bilgisi röleye aktarılır. aģırı akım koruması hatlarda, yüklerde, motorlarda, generatörlerde yani sistemin hemen hemen her noktasında uygulanabilir. Hatlarda yönlü, mesafe koruma röleleri Ģeklinde aģırı akım koruması gerçekleģtirilmektedir. Bir diğer sınıflandırma ise elektromekanik ve elektronik röle Ģeklindedir. elektromekanik rölede mekanik elemanlar ile akım bilgisi alınırken, elektronik rölelerde anolog elektronik devreler vasıtası ile akım bilgisi alınmaktadır. Son yıllarda geliģtirilen sayısal röleler, anolog rölelere nazaran daha etkili bir algılama ve daha az hata ile çalıģma özelliklerine sahiptir AġR AKM RÖLELERĠNĠN AKM - ZAMAN KARAKTESĠRTĠKLERĠ AĢırı akım röleleri set edilen sınır akım değeri ile karģılaģtıklarında belirli bir gecikme sonunda iģlem yaparlar. bu gecikme Ģekline göre aģırı akım rölelerinin zaman karakteristikleri sınıflandırılır. Ani ÇalıĢan Röleler : ÇalıĢma zamanı 0,5 saniyeye kadar olan röleler yüksek süratli ani çalıģan röleler olarak sınıflandırılırlar. Genellikle doğru akımla çalıģan yardımcı röleler ani çalıģır. Pratik olarak rölenin çalıģma zamanı çalıģtırma büyüklüğüne bağlı değildir. Ģekil.1 'de bu tür bir rölenin zaman karakteristiği görülmektedir. c=1 2 3 k x n ġekil.1 Ani ÇalıĢan Rölenin Açma Karakteristiği

Primer korumada, röle Ģebekeye aracısız direkt olarak bağlanır ve Ģebeke akımı olduğu gibi algılanır. Sekonder rölede ise bir akım trafosu üzerinden düģürülen akım bilgisi röleye aktarılır.

2 Sistemden algılanan akım değeri ayarlı olduğu değeri aģarsa röle gecikmesiz olarak açar. Sabit Zamanlı Röle Karakteristiği : Sabit zaman gecikmeli rölelerde sistemin akımı rölenin ayarlı olduğu değeri aģarsa röle çalıģmaya baģlar ve önceden ayarlanmıģ olan süre sonunda bir iģlem yaptırır. Rölenin zaman gecikmesi akımın Ģiddetine bağlı değildir. Röle daima aynı zaman gecikmesi ile iģlem yaptırır. Bundan dolayı sabit zaman gecikmesi olarak isimlendirilir. ġekil.2 'de buna ait açma zaman karakteristiği görünmektedir. ÇalıĢtırma büyüklüğü rölenin önceden ayarlı olduğu iç değerini aģtığı zaman röle yine önceden ayarlanmıģ olan tc açma zaman gecikmesi sonucunda bir iģlem yaptırır. T (sn) tc k x n Ani Elemanlı ve Sabit Zaman Gecikmeli Röle Karakteristiği : Muhtelif uygulamalarda çalıģtırma büyüklüğünün rölenin ayarlı olduğu değerin belirli bir değerinden sonra zaman gecikmesi istenmez. Rölenin yapısı ile veya ilave bir elemanla bu tip bir zaman karakteristiği elde edilebilir. ġekil.3 'deki karakteristik eğride rölenin sabit zamanlı elemanı c = 1 ve ani elemanı da c = 5 değerine ayarlanmıģtır. ÇalıĢma büyüklüğü c = 1 değerini aģtığı zaman röle önceden ayarlanmıģ olan tc zaman gecikmesi sonunda iģlemi yaptırır. Eğer çalıģmaya sebep olan büyüklüğün genliği c çalıģma akımının 5 katını aģarsa röle önceden ayarlandığı tc süresini beklemeden ani olarak iģlem yaptırır. tc ġekil. 3 Ani Elemanlı Sabit Zamanlı Açma Zaman Karakteristiği k x n

Rölenin zaman gecikmesi akımın Ģiddetine bağlı değildir. Röle daima aynı zaman gecikmesi ile iģlem yaptırır. Bundan dolayı sabit zaman gecikmesi olarak isimlendirilir. ġekil.

3 Rölelerde genellikle sabit zamanlı eleman ve ani eleman ayrı ayrı ve birbirinden bağımsız olarak istenilen değerlere ayar edilebilir. Ters Zamanlı Röle Karakteristiği : Bu tip zaman karakteristiklerinde çalıģma zamanı çalıģma büyüklüklerinin genliğine tabidir. ÇalıĢma büyüklüğünün genliği arttığı zaman rölenin çalıģma zaman gecikmesi kısalır. ÇalıĢtırma büyüklüğünün belirli bir değerinden sonra karakteristik sabit zamanlı karakteristiğe benzer Ģekilde yatay eksene paralel olarak gider. ġekil.4 'de ters zamanlı açma zaman karakteristiği görülmektedir. K x n ÇALġMA DEĞERĠNĠN KAT ġekil.4 Ters Zamanlı Açma Zamanlı Karakteristiği Ters zaman karakteristikleri rölenin yapısı ile belirlenir, Ters Zaman Karakteristiği Çok Zaman Karakteristiği AĢırı Ters Zaman Karakteristiği Olarak beģ kısma ayrılır. t(sn) A B C A : NORMAL TERS ZAMAN KARAKTERĠSTĠĞĠ B : ÇOK TERS ZAMAN KARAKTERĠSTĠĞĠ C : AġR TERS ZAMAN KARAKTERĠSTĠĞĠ K x n ÇALġMA DEĞERĠNĠN KAT ġekil.5 Ters Zaman Karakteristiklerinin Sınıflandırılması

ÇalıĢma büyüklüğünün genliği arttığı zaman rölenin çalıģma zaman gecikmesi kısalır.

4 Ani Elemanlı Ters Zaman Gecikmeli Röle Karakteristiği : Ters zaman karakteristikli röle ile ani çalıģan rölelerin birleģtirilmesi ile elde edilen karakteristiktir. ÇalıĢma büyüklüğünün ( akımın ) genliği ani elemanın ayarlı olduğu değere eriģinceye kadar röle çalıģma büyüklüğünün genliğe bağlı olarak önceden ayarlandığı ters zaman karakteristiğinin belirttiği süre sonra iģlem yapar. ÇalıĢtırma büyüklüğü ani elemanın ayar edilmiģ değerine röle hiç beklemeden iģlem yaparak gerekli açma komutu gönderir. ġekil.6 'da ani elemanlı ters zamanlı bir röle karakteristiği görülmektedir. t(sn) K x n ÇALġMA DEĞERĠNĠN KAT ġekil. 6 Ani Elemanlı Ters Zaman Karakteristiği Bu deneyde bağımsız ve ters zamanlı aģırı akım rölesi incelenecektir. Bağımsız aģırı akım rölesi ani elemanlı sabit zaman gecikmeli karakteristiğe sahipken, ters zamanlı röle ani elemanlı ters zaman karakteristiğine sahiptir. BAĞMSZ SEKONDER AġR AKM RÖLESĠ (BKR SERĠ RÖLE ) Sekonder bağımsız aģırı akım rölesinde gecikmeli ( aģırı yüklenme durumlarında ) açmada açma zamanı herhangi bir faktöre bağlı değildir. Önceden belirlenen sınırlar içinde geçen ve aģırı akım olarak adlandırılan akım devreden aktığı zaman yine korunan cihaz ( yada sistemin ) özelliğe uygun olarak belirlenmiģ açma zamanı kadar bekledikten sonra devrenin açılması komutu verilir. Bu rölede nominal, ani ve gecikmeli çalıģma durumu içim üç ayar düğmesi vardır. Öncelikle nominal

süre sonra iģlem yapar. ÇalıĢtırma büyüklüğü ani elemanın ayar edilmiģ değerine röle hiç beklemeden iģlem yaparak gerekli açma komutu gönderir. ġekil.

5 akım değeri ayarlanır. Daha sonra gecikmeli açma süresi ayarlanır. Nominal akımın 1,15 katından sonraki akımlarda gecikme çalıģmaya baģlayacaktır. Ani açma yani kısa devre durumlarında açma yapan elemanın ayar düğmesinden nominal akım katı olarak bu değer ayarlanır. Bu ayarlama korunan sistemin nominal akımına, kısa devre akımına göre yapılır. Giris Devresi Test Ani acma Hafiza ANi reset GEC. Gecikmeli acma Gecikmeli zaman CKS ROLESi ġekil.7 Bağımsız AĢırı Akım Rölesinin Ġç Yapısı TERS ZAMANL AġR AKM RÖLESĠ ( KR SERĠSĠ RÖLE ) Ters zamanlı aģırı akım rölelerinde açma zamanı ile arıza akımı ters orantılıdır. Arıza akımı ne kadar büyük olursa gecikme zamanı da o kadar küçük olur. Bu rölede de bağımsız aģırı akım rölesine benzer olarak 3 ayar düğmesi vardır. Ġlkinde nominal çalıģma akımı, ikincisinde ters zaman açma karakteristik eğrisinin numarası ve son olarak ta ani açma akımı nominal akımın katı olacak Ģekilde ayarlanır. Gecikmeli açma ayar düğmesinde o rölenin imalatta belirlenmiģ ve kataloglarında yayınlanmıģ olan 5 ile 7 civarındaki farklı karakteristik açma zamanı eğrisinden en uygun olanı seçilir. Bu seçme iģlemi koruması istenen yükün çalıģma Ģartlarına, kısa devre akım değerine göre ve aģırı akımdaki gecikme süresinin yüke olan etkisine göre tespit edilir. ġekil.8 'de ters zamanlı aģırı akım rölesinin iç yapısı verilmektedir.

Giris Devresi Test Ani acma Hafiza ANi reset GEC. Gecikmeli acma Gecikmeli zaman CKS ROLESi ġekil.

6 Giris Devresi Test Ani acma Hafiza ANi reset GEC. Gecikmeli acma Gecikme Egrisi CKS ROLESi ġekil. 8 Ters Zamanlı AĢırı Akım Rölesi Ġç Yapısı KM serisi ters zamanlı rölenin faz ve toprak koruma birimleri, akım ayar değerleri farklı olmakla birlikte, aynı çalıģma ilkesine sahiptir. Bu nedenle, bu bölümde monofaze topraksız sekonder koruma rölesi çalıģması anlatılacaktır. Diğer koruma Ģemaları ekte verilmiģtir.

birimleri, akım ayar değerleri farklı olmakla birlikte, aynı çalıģma ilkesine sahiptir.

Benzer belgeler

IRI AKIM RÖLELER Tank Koruma Rölesi RÖLE YAPISI ve ÇALI LKES ekil:3

IRI AKIM RÖLELER Tank Koruma Rölesi RÖLE YAPISI ve ÇALI LKES ekil:3 AŞIRI AKIM RÖLELERĐ: Sekonder Aşırı Akım Röleleri, primer devredeki Akım Trafoları sekonderinden aldıkları akım bilgisini; röle ayar değerleri ile karşılaştırarak; kesiciyi; belli bir gecikme ile veya