SEYAHAT ACENTACILIĞI VE TUR OPERATÖRLÜĞÜ

Transkript

1 T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2589 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1558 SEYAHAT ACENTACILIĞI VE TUR OPERATÖRLÜĞÜ Yazarlar Doç.Dr. Sabah BALTA (Ünite 2, 4, 5, 6, 7) Dr. Volkan ALTINTAŞ (Ünite 1, 3, 8) Editör Prof.Dr. İlhan ÜNLÜ ANADOLU ÜNİVERSİTESİ i

2 İçindekiler Önsöz... iv 1. Türkiye de ve Dünya da Seyahat Sektörü 2 2. Seyahat Acentacılığı Tur Operatörlüğü Tur Kavramı Tur Tasarımı Tur Operasyonu Küresel Havayolu Taşımacılığı Seyahat Acentacılığı Mesleği 126 iii

3 Önsöz Özellikle son yıllarda gazetelerde, dergilerde, televizyonda, internette seyahat sözcüğünün pek sık geçtiğine, ne denli önemli bir olgu ya da olay olduğunun vurgulandığına hep birlikte tanık oluyoruz. İnsanların başka yerleri gezip, görüp, bilgilerini artırırken, başka insanları daha yakından tanıdıklarını, sevdiklerini yeni yeni dostluklar kurarak hayatlarını daha zengin kıldıklarını biliyoruz. Bütün bunların ülke ekonomisinde değişmelere, olumlu yönde gelişmelere katkıda bulunduğunun da önemle üzerinde duruluyor. Öte yandan dikkati çeken başka bir şey daha var; insanların seyahati ihtiyaç olarak algılamaları, konaklama tesislerinin çeşitliliği ve ulaşım imkânlarının artması, bu ihtiyaca cevap verecek nitelikli insan gücüne ihtiyacı da artırıyor. İnsanlar neden seyahat eder sorusuna aranan yanıtlar ile seyahat amaçlarının bilinmesi özellikle seyahat sektörünün kalite ve hizmet anlayışında farklı beklentilerin yerine getirilmesi açısından önem taşımaktadır. Bu kitapta anlatılan konuları kendi gözlem ve deneyimlerinizle çeşitlendirmeniz, tartışmanız, önerilen çalışmaları yapmanız ve konuya göstereceğiniz ilgi ve çaba, sizleri gelecekte hem ülkemize çok yararlı hizmetler veren birer eleman yapacak ve hem de sizler, zevkli ve kazançlı bir mesleğe sahip olacaksınız. Bir Turizm Elemanı olmak gibi ayrıcalıklı ve çok zevkli bir alanda meslek sahibi olmaya aday olduğun bu süreçte nitelikli eleman ya da aranılan kişi durumuna en kısa sürede geleceğin inancı ile başarılar dilerim. Editör Prof.Dr. İlhan ÜNLÜ iv

4

5 1 Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra; İnsanların neden seyahat ettiklerini açıklayabilecek, Seyahatin tarihçesini özetleyebilecek, Seyahat sektörünün yapısını açıklayabilecek bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz. Anahtar Kavramlar İhtiyaç Seyahat İçindekiler Giriş Seyahatin Tarihçesi İnsanların Seyahat Nedenleri Seyahat Sektörünün Yapısı Seyahat Formaliteleri 2

6 Türkiye de ve Dünya da Seyahat Sektörü GİRİŞ İnsanlar ilk çağlardan bugüne kadar farklı amaçlar için seyahat ederek yaşadıkları yerler dışında farklı mekanları da keşfetme yoluna gitmişlerdir. Günümüzde ise çalışma yaşamının belirgin halde sınırlarının belirlenmesi, tatil imkanlarının artması, teknolojinin hayatın her alanında olduğu gibi seyahat sektöründe de bu gelişmelerin belirleyici rol üstlenmesi gibi sebeplerden dolayı seyahat kavramı daha farklı bir boyutta tartışılmaya başlanmıştır. Seyahat kavramı yerleşmeksizin bir bölgeye yapılan ve devamlı yaşanan bölge dışında gerçekleşen faaliyetler olarak özetlenebilir. Bu kavramın günümüzde hayatımızın önemli bir boyutunu oluşturacağını sanırız kimse ilk çağlardan tahmin edemezdi. Ulaşım imkanlarının geldiği nokta, konaklama tesislerinin çeşitliliği ve çokluğu ve insanların seyahati bir ihtiyaç olarak algılamaları, bu sürecin daha yakından irdelenmesi için seyahat kavramının tarihçesinin bu noktada paylaşılması gerekli görülmektedir. Türkiye dünya tatil liginde kaçıncı sırada biliyor musunuz? İnsanlar neden seyahat eder sorusuna aranan yanıtlar ile seyahat amaçlarının bilinmesi özellikle seyahat sektörünün kalite ve hizmet anlayışında farklı beklentilerin yerine getirilmesi açısından önem taşımaktadır. Sağlık, zevk, din, eğlence, ticaret gibi amaçlarla ilk çağlardan bugüne kadar devam eden seyahat ihtiyacını günümüz şartları ile anlamanın en gerekli yolu tarihsel gelişmeyi yakından tanımak olacaktır. DÜNYA DA SEYAHATİN TARİHÇESİ Latince seyahat kavramı travail kelimesi ile açıklanmakta ve sıkıntıları aşmak zorlukların üstesinden gelmek demektir. İlk seyahatin nerede ve nasıl yapıldığını net bir şekilde ifade etmek güç olsa da bilinen odur ki insanların yaşamlarını devam ettirebilmeleri için doğal değişikliklerden korunmak adına seyahat yoluna gittikleri bilinmektedir. Mevcut yaşam şartlarının insanları bir bakıma göçe zorlaması neticesinde seyahat öncelikli olarak bir keşif ve merak duygusuyla ortaya çıkmıştır. Zorunlu olarak ortaya çıkan bu seyahatin sonucunda yiyecek kaynaklarına ulaşma arzusu, av gereksinimi ve bazen savaşma gerekliliğinden dolayı seyahat biraz zorlayıcı şartlar altında gerçeklemekteydi. Bu nedenle ilk seyahat girişimlerinin keyiften öte zorunluluktan doğan bir merak ve keşif ile gerçekleştiğini söylemek yanlış olmayacaktır. İlk çağda insanlar din, sağlık ve merak etme duygusu gibi sebeplerden dolayı seyahat etmekteydiler. Örneğin Çinliler ticaret amacıyla seyahat ederken ulaştıkları yerlerdeki topluluklar da ticareti daha başka bölgelere seyahat ederek gerçekleştirmekteydi. Yunanlıların ünlü tarihçisi Heredot sadece kendi ülkesini gezmekle kalmamış Anadolu dan Mısır a kadar farklı kültürleri tanıma merakı ile çeşitli seyahatler gerçekleştirmiştir. Yine Mısırlıların bu dönemde dinlenme amaçlı olarak ülkenin deniz ve göl kenarlarına ulaşmak için uzun yollar kastederek seyahat halinde oldukları bilinmektedir. 3

7 Bir diğer önemli ayrıntı da Yunanlıların düzenledikleri ve diğer bölgelerde yaşayanların da ilgisini çeken Olimpiyat oyunlarıdır. Bu oyunlar ile seyahat edenlerin bu dönemde daha belirgin bir şekilde artış gösterdiği bilinmektedir. M.Ö. 312 yılında Via Appia olarak ifade edilen ve Roma İmparatorluğu nu baştan aşağı geçecek şekilde inşa edilen kara yolu ile seyahat imkanlarının artırılması amaçlanmıştır (Mısırlı, 2010). Bu şekilde Romalı turistler kara yolu seyahat sonrası dinlence, ticaret ve dini amaçlı seyahatleri daha sık yapar hale gelmişlerdir. Tarihin ilk dönemlerinde dini seyahatler de önemli bir yer tutmaktadır. Farklı birçok bölgede dini törenler, ayinler düzenlenmekte idi. Bu törenler daha çok Anadolu da gerçekleşmekte ve komşu ülke halkları da bu törenlere büyük ilgi göstermekteydi. Ayrıca dini törenler bir şekilde festival havasında gerçekleşmekte idi. Yılın farklı dönemlerinde düzenlenen bu törenlerde amaç daha çok alınan ürünler için tanrılara teşekkür niteliği taşımaktaydı. Büyük organizasyonlar olarak adlandırılabilecek bu seyahatlere katılanlar için yollarda yapılan konaklamalar ilerleyen yıllarda otelcililiğin başlangıcına örnek teşkil eden girişimler olarak kabul edilmektedir. Tekerleğin icat edilmesi seyahat kavramının çok farklı boyuta taşınmasında önemli bir ayrıntıdır. O güne kadar yapılan yollar tekerlek için uygun olmayan yollar olduğundan yeniden yol yapımına ihtiyaç duyulması ve bu yolların daha uzun ve daha farklı malzemeden yapılması gereği seyahat yapanların ihtiyacı olur hale gelmiştir. Bu dönemde büyük imparatorlukların yeniden yapılacak yollara önem verdikleri ve bu süreçte savaşların yoğunluğu nedeniyle tekerleğin askeri amaçlı seyahatlerde daha fazla kullanıldığı bilinmektedir. Yine bu dönemde sağlık nedeniyle yapılan seyahatlerde Anadolu ve Yunanistan önemli yer tutmaktadır. Sağlık amaçlı gerçekleştirilen bu seyahatler eğlence ve dinlenme gibi farklı amaçları da beraberinde getirmekteydi. Romalıların ticaretteki başarısı, yapılan yolların farklı ağlarla birbirine bağlanması ve yaşamın daha refah içinde sürdürülmesi sonucunda insanlar kendilerine tatil amaçlı mekanlar inşa etmişlerdir. Bu dönemde ortaya konan konutlar daha sonra yazlık olarak adlandırılan konutlara örnek teşkil etmektedir. Sıcaklardan uzaklaşmak isteyen Romalılar bu dönemde seyahatlerini İmparatorluğun farklı bölgelerine yapmakta ve bir bakıma iç turizm hareketi yaratmaktaydılar. Türk kültür ve seyahat tarihi açısından büyük önem taşıyan on cilt olarak basılan Evliya Çelebi nin YKY yayınları tarafından Günümüz Türkçesi ile yayınlanan Seyahatnamesi gezi tarihimizin yakından bilinmesi açısından okunması tavsiye edilen bir kitaptır. Orta Çağ da en önemli seyahat sebebi din idi. Haçlı Seferleri olarak adlandırılan bu seyahatler geçmiş döneme göre daha organize, daha kitlesel bir boyutta idi. Özellikle seyahat güzergahı boyunca çeşitli hazırlıklar yapılmakta yoldaki yeme-içme ve konaklama imkanları gözle görülür şekilde artış göstermişti. Din amaçlı seyahatlerde çok uzak mesafelere ulaşamayan insanlar kendi ülke içinde yer alan dini bölge ve mekanları ziyaret ederek bu ihtiyaçlarını giderme yoluna gitmişlerdir (İçöz, 2000). Ancak bu dönemde yollarda gerçekleşecek konaklamalarda daha çok dini mekanların ön plana çıktığı görülmektedir. Kiliseler ve manastırlar seyahat edenlerin tüm ihtiyaçlarını karşılamak üzere farklı hizmetler vermekte idiler. Yeme-içme, konaklama dışında sağlık hizmetlerini de sağlayan bu mekanlar bir bakıma dini duygularla seyahat edenlere yardımcı olma yoluna gitmişlerdir. Hac amacıyla seyahat edenler sadece kara yolunu kullanmamakta deniz yolu da bu dönemde oldukça hızlı bir ilerleme göstermişti. Bu dönemde rehberlik hizmetinden, konaklamaya, ulaşımdan diğer seyahat ayrıntılarına kadar çok büyük gelişmeler yaşanmıştır. Günümüz profesyonel turizm kavramına ait bazı öğelerin bu dönemde atıldığı söylenebilir. Orta Çağ sonunda merak amaçlı ortaya çıkan seyahatlerin dini kurumları rahatsız ettiği ve seyahatlerin kısıtlanmasını isteyen bir dönemin bu süreçte yaşandığı bilinmektedir. Seyahatlerin bu kadar çok artması daha bilimsel sonuçların da beraberinde gelmesini sağlamıştır. Bu dönemde tarihin en uzun süreli 4

8 seyahatleri arasında yer alan 1275 yılında Marko Polo nun İtalya dan başladığı ve Çin de tamamladığı dünyanın seyrini de değiştiren sonuçları ortaya koyduğu seyahatidir. Yaklaşık yirmi yıl süren bu seyahatin sonunda farklı düşünceler ile daha farklı amaçlı bilimsel seyahatler gerçekleştirilmiştir. Zamanla bu seyahatler soylu sınıflar tarafından ayrıcalıklı bir uğraş olarak algılanmaya başlanmıştır. Toplumun üst tabakası tarafından çocuklarının farklı ülkeleri ziyaret edip oradaki üst düzey yaşamı yakından görmeleri ile farklı bir statü elde etmeyi amaçlayan bu seyahatlere Büyük Tur (Grand Tour) adı verilmişti. Asıl hedef gönderilen gençlerin diplomat olarak görev yapmalarından önce farklı kültürleri tanımasına yönelik düzenlenen gezilerle üst bir sınıf yaratmaktı (Löschburg, 1998). Bu çağda gerçekleştirilen seyahatler merak, sağlık ve kültür ağırlıklı olarak yapılmıştır. İlk çağdan bugüne kadar seyahatteki gelişmeler seyahatin gerçekleşmesinde zamanla ortaya çıkan problemleri bir şekilde azaltarak en azından seyahati hayatın içine taşımıştır. Ancak seyahatlerin bu dönemdeki en büyük eksikliği yavaş olması idi. Çok kısa mesafelerin bile günler süren yolculuklar olarak gerçekleşmesi büyük kayıpların doğmasına neden olmakta idi. 18.Yüzyılda ortaya çıkan sanayi devrimi ve sonrasında buharlı lokomotiflerin günlük yaşama uyarlanması ile seyahatte daha hızlı, konforlu ve verimli bir dönem de başlamış oldu. Demiryollarının ulaşıma açılması ile seyahatin kolaylaşması bazı girişimleri de beraberinde getirmiştir. Örneğin günümüze kadar ulaşan ve seyahat endüstrisinin kurucusu olarak adlandırılan Thomas Cook adında bir İngiliz 1841 yılında Leichester- Loughborough arasında bir tur düzenleyerek modern anlamda ilk organize turu gerçekleştirmiştir. Daha sonra kendisi marangoz olan Thomas Cook mesleğini bırakarak 1845 yılında bir acenta açmış, turizmde seyahat kavramını profesyonel hayatın içine sokmuştur. Bundan sonraki süreçte de sadece turist göndermek yerine turist de karşılamaya başlayan Thomas Cook faaliyetlerini İngiltere dışına taşıyarak herşey dahil paket tur kavramının içini dolduran seyahat örnekleri sunmaya başlamıştır. Dünya da 2009 yılında seyahatlerinde en fazla harcamayı hangi ülkelerin vatandaşları gerçekleştirdi? Ağırlık hangi kıtadan olabilir? Bundan sonraki yeni dönemde seyahat kavramı gelişimini sürdürse de savaş yıllarının dünyayı sarması sonucu kesintiye uğrayan sektör, Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında İkinci Dünya Savaşı ile uzun yıllar durgunluk dönemini yaşamıştır. Bu dönemdeki en önemli gelişme ise 1914 yılında Ford un ilk otomobili üreterek seyahatleri destekleyen süreci tetiklemesi olmuştur. Ancak asıl toparlanma Dünya Savaşları nın tamamlanmasıyla ortaya çıkmıştır. Savaş yıllarındaki seyahat hareketliliği askeri hareketlilikten öteye gitmemekle birlikte bu süreçte uçakların toplu taşıma için seyahat endüstrisinin hizmetine sunulması yeni bir dönemi başlatmıştır. Hakların aranması, demokrasi gibi kavramların tartışmaya açılması ile tatilin bir hak olarak çalışanlara verilmesi ve bunun belirli bir süreyi kapsaması fikri ile seyahat artık çalışma ve sosyal yaşamın vazgeçilmez bir öğesi olarak algılanmaya başlanmıştır. Kısacası seyahat artık insanların yaşam kalitelerini doğrudan etkileyen bir unsur olarak yerini almıştır lerden bugüne kadar gelinen süreçte ise seyahat kavramının profesyonel bir meslek olarak günden güne öneminin arttığı ve seyahatin iş yaşamından özel yaşama kadar hayatın her anlamında farklı ulaşım araçları ile farklı bölgelere gerçekleştirilen olağan bir faaliyet olarak yerini aldığını söylemek yanlış olmayacaktır. Bireysel seyahat hareketlerinden kitlesel turizm hareketlerine geçişte seyahatin öneminin ve tarihçesinin bilinmesinin bundan sonraki süreçte seyahat anlayışının ne şekilde gelişeceğine ilişkin bazı temel varsayımların bilinmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Günümüz teknolojik gelişmeleri ışığında seyahatin geçişine bakarak gelecek için bu noktada bir öngörüde bulunmak ise oldukça zor ve riskli bir tahmin olacaktır. Ancak görünen odur ki, internet çağındaki seyahat faaliyetlerinin her geçen gün daha yenilikçi ve farklılığı amaçlayan boyut taşıması bundan uzun yıllar sonra seyahatin tarihçesinde günümüzün bir milat olarak alınmasına yol açabilir. 5

9 TÜRKİYE DE SEYAHATİN TARİHÇESİ Türk seyahat tarihinin en önemli isimlerinden biri şüphesiz Evliya Çelebi dir. Yazdığı seyahatname ile günümüze kadar gelen paylaşımları modern seyahat tarihinin en önemli belgeleri arasında yer almaktadır. Demiryolu ağlarının İstanbul a kadar uzanması ile Avrupa dan uzun mesafeli seyahetlerin gerçekleşmesinin mümkün olması ile bazı turist gruplarının bu dönemde Osmanlı yı ziyaret ettikleri bilinmektedir. Daha öncesinde de deniz yolu ile küçük turist gruplarının ulaştığı bilinse de 1863 yılında İstanbul da açılan Sergi-i Umumi Osmani seyahat edenlerin uğradığı önemli bir turizm merkezi idi. Bu sergiyi görmek isteyen Viyana dan hareket eden üst düzey bir heyet Istanbul da başladıkları seyahatlerini İzmir de tamamlamışlardır. 170 kişilik gelen bu turist grubu dönemin ilk turist kafilesi sayılmaktaydı. Ancak asıl turist hareketliliği ve seyahatlerin yoğunluğu 1892 de İstanbul da açılan Pera Palas otelinde Orient Express (Paris-İstanbul arasında Wagon Lits adlı şirketin düzenlediği tren yolculuğu) ile Avrupa dan gelen yolcuların burada konaklaması ile başlamıştır. Bu otel özellikle bu sefere katılan yolcuların konaklaması amacıyla kurulan bir oteldir. Bu dönemde Osmanlı daki halktan bazı grupların ortalama 40 gün süren ve İtalya da başlayıp Viyana üzerinden İstanbul da sonlanan turlara katıldıkları da bilinmektedir. Yine bu dönemde vapurla uzak ülkelere seyahat yine popülerliliğini sürdürmekteydi. Bu yıllarda modern konaklama tesislerinin sayısında önemli bir artış görüldüğü bilinmektedir. Pera Palas dışında Tokatlıyan, Grand Hotel Francois ve Bristol otelleri Batı standartlarında seyahat edenlerin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik açılan tesislerdendir. Cumhuriyet döneminde seyahat alanındaki en önemli gelişmelerden biri 1925 tarihinde Seyyahin Cemiyeti Yönetim Kurulu na Milli Türk Seyahat Acentacılığı Ziya ve Ortakları adıyla kurulmuş olan ve Türkiye nin ilk ulusal seyahat acentası olan NATTA dır. Bu acenta İstanbul dışında çevre illere de turlar düzenleyen dönemin en başarılı acentası olarak anılmaktadır. Cumhuriyetin kurulmasından sonra en önemli gelişmelerden biri Reşit Saffet Bey tarafından kurulan Türk Turing Kurumu dur (Türk Seyyahin Cemiyeti). Bu kurum amaç olarak İstanbul başta olmak üzere ülke içindeki tarihi yerleri tanıtmak amacıyla bir bakıma dönemin turizm ve tanıtım kurumu olarak görev yapmaktaydı. Turizmi geliştirmek için yola çıkan bu kurumun 1933 yılında yayınladığı ve o zamanki Başkanı Resif Saffet Atabinen tarafından hazırlanan 21 maddeli rapordaki bazı açıklamalar hala günümüzde geçerliliğini sürdüren özelliğe sahiptir. Demiryolu ile seyahatin trend olduğu ve farklı bir çok şehir ve ülkeyi birbirine bağlayan bu ulaşımdaki gelişim 2.Dünya Savaşı sonuna kadar devam etmiştir. Ancak bu süreçten sonra özellikle uçak yapımına hız verilmesi ve taşımacılıkta havayolunun açılmasıyla demiryolu ulaşımının gelişimini azaltıcı bir faktör olarak görülmesine neden olmuştur. Bu nedenle İstanbul a o güne kadar düzenli seferler yapan Orient Express 1962 Mayıs ayı itibariyle seferlerini durdurma kararı almıştır. Dünya daki turizm ve seyahat tarihi hakkında daha fazla bilgiye ulaşmaya yönelik kurulan International Commission for the History of Travel and Tourism (ICHTT), turizm ve seyahat konusunda uluslararası bir komisyon olarak farklı konularda akademik çalışmaları kamuoyu ile paylaşmaktadır. Daha fazla bilgiye adresinden ulaşmanız mümkündür yılında İstanbul da hizmete açılan Hilton Oteli, Türkiye nin ilk yabancı zincir oteli olarak yerini almıştır. Bu dönemde açılan Türk turizm yatırımlarını desteklemek ve yönlendirmek adına kurulan Turizm Bankası da seyahat kavramının içinde yer alan alt ve üst yapı yatırımların tamamlanması sürecinde önemli roller üstlenmiştir yılında ilk defa seyahat acentalarının işleyişi ve kuruluş süreci kontrol altına alınarak Bakanlar Kurulu kararı ile seyahat acentası kurma süreci bir izine tabi tutulmuştur. Bu dönemden sonra seyahat acentalarının örgütlenme sürecinde yaşananlar 1972 yılında 1618 Sayılı kanunla kurulan TURSAB (Türkiye Seyahat Acentaları Birliği) ile günümüze kadar yaşanan bir sürecin başlangıcını teşkil etmektedir. 6

10 İNSANLARIN SEYAHAT NEDENLERİ İnsanları seyahata iten nedenlerin bilinmesi özellikle turizmden beklentileri olan topluluklar açısından elde edilecek kazanımların uzun vadeye yayılması ve beklentilerin devamlılığı açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenlerin iyi bilinmesi ve doğru saptanması seyahatin hem amacına ulaşması hem de seyahatin yaratacağı ekonomik, sosyo-kültürel, çevresel ve politik sonuçların iyi yorumlanması açısından önemlidir. Din: İnsanoğlunun inanma ihtiyacı tarihin başlangıcından bu yana seyahatin ana nedenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Hemen hemen tüm inanışlarda kutsal yerlere ziyaret, bilgiyi ya da inancı paylaşma ve yayma isteği sadece seyahati din açısından önemli hale getirmekle kalmamakta yarattığı ekonomik katkı açısından da din ve seyahat olgusunun öneminin farkına varmamızı sağlamaktadır. Sağlık: İnsanların güzelleşmek, hastalıklarından kurtulmak, daha sağlıklı bir hayat sürebilmek adına farklı ülke ve bölgelerde sağlık amaçlı seyahatler gerçekleştirdiği bilinmektedir. Geçmişten bugüne devam eden sağlık amaçlı seyahatler günümüzde tedavi amaçlı turizm faaliyetleri adı altında insanları seyahat etmeye iten faktörler altında yer almaktadır. Kültür: Bir topluluğun kendine ait geliştirdiği kültür öğelerinin başka topluluklar tarafından görülmek istenmesi, kültürün seyahatle buluşmasını sağlayan temel nedendir. Farklı kültürlerin farklı yaşam biçimleri, gelenekleri, eğlenceleri, tarihi ve sanatı insanları seyahate iten bir başka güç olarak kabul edilmiştir. Merak: Bilinmeyeni bilme, anlama ve algılama süreci insanları merak adı altında seyahate yönelten önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Kendi bulunduğu ortam dışında yenilikleri keşfetme, farklı heyecanları yaşama ve öğrenme içgüdüsü ile gerçekleşen seyahatlerin temelinde çoğunlukla merak yatmaktadır. Dinlenme: Günlük hayatın stresinden kaçış, motivasyonu canlandırma, fiziksel ve ruhsal olarak dinlenme ihtiyacı insanları bulundukları mekan dışında farklı alternatif arayışların gerçekleşmesine neden olmaktadır. İş: Hayatımızın bir parçası olan iş hayatındaki paylaşımların seyahatler ile daha sık, yoğun ve etkin gerçekleşmesi çalışma hayatında toplantı, iş görüşmesi, ticaret gibi sebepler insanları seyahate iten bir diğer neden olarak kabul edilmektedir. Spor: Herhangi bir spor ile uğraşan amatör ya da profesyonel insanlar, çeşitli müsabakalar, ortak yarışma platformları ve sportif faaliyetlere katılmak adına seyahatlerde bulunmaktadır. Ziyaret: Eş, dost, akrabayı ziyaret seyahatin günümüzde en yoğun şekilde gerçekleştiği alanlardan biridir. Bunun dışında farklı bölgeleri, kişileri ve ortamları ziyaret edebilmek bazı durumlarda prestij, bazı durumlarda zorunluluk bazı durumlarda ise kendiliğinden gelişen bir durum olarak seyahatin ziyaret boyutunda yer alan öğelerdendir. Eğitim: İnsanlar dil öğrenme, eğitimlerini devam ettirme ya da değişim programları gibi farklı eğitim amaçları ile seyahat etmektedirler. Alışveriş: Günümüzde alışveriş amacıyla yurtdışına çıkanların sayısının her geçen gün daha da arttığı gözlenmektedir. Farklı destinasyonlar, farklı alışveriş amaçlı turlar organize etmekte ve seyahatlerin sadece kısa süreli de olsa alışverişe yönelik olduğu bir turizm çeşidi karşımıza çıkmaktadır. Tüm bu yukarıda ifade edilen nedenler yanında insanları seyahate yönlendiren sosyolojik ve psikolojik açıklamaları olan farklı motive edici unsurlar da mevcuttur. Diğer ülkelerde yaşayan insanları daha yakından tanımak, günlük yaşamdan belli süreliğine kaçmak, yenilikleri keşfetmek gibi açıklamalar ile de insanları seyahate yönelten nedenler açıklanmaya çalışılmaktadır. Ortaya çıkan bir başka sonuç da seyahatin bir ihtiyaç olduğunun bilimsel araştırmalar ile kabul edildiğidir. 2. Dünya Savaşı ndan sonra ulaşım araçlarının çeşitlenmesi ve havayolu ulaşımında yolcu taşımacılığının artması, kara ve deniz yolunun yoğun kullanımı, insan yaşamında kalite öğesinin ön plana çıkması, tatilin iş yaşamının bir parçası olduğunun kabul görmesi, maceralı yaşam arayışı içine girilmesi, refah düzeyinin artması gibi 7

11 beklenti, sonuç ve nedenlerde de seyahatin insan yaşamında ayrılmaz bir parça olduğu gerçeği dikkatlerden kaçmamalıdır. SEYAHAT SEKTÖRÜNÜN YAPISI Seyahat sektörü birbirinden farklı birimlerin bir araya geldiği dinamik bir sektördür. Birbirinden farklı birimlerin yan yana gelerek farklı özellikte seyahat ürünlerinin ortaya çıkması yarattığı çarpan etkisi ile diğer sektörleri de önemli şekilde etkileyebilmektedir. Seyahat sektörü konaklamadan ulaşımın nasıl gerçekleştiğine kadar farklı hizmetlerin bir arada sunulabildiği geniş yelpazeli hizmet ağırlıklı bir sektördür. Burada dikkati çeken ilk süreç seyahate katılanların bu kararı verdikten sonraki ilk aşamada aslında ortaya çıkacak hizmetin üretimine doğrudan katılıyor olmasıdır. Bu katılım aslında gözlem ile gerçekleşmekte ve gözlem sonucu hizmetin performasını değerlendirilmiş olmaktadır (Yarcan, 1993). Seyahat sektöründe dikkati çeken diğer önemli ayrıntı da ortaya çıkan hizmetin tekliğidir. Benzer bir başka seyahatin yapılabiliyor olması dahi ortaya çıkan hizmetin tekliğini tartışmaya açmamaktadır. Çünkü yaşanan o tecrübe geri dönüşü olmayan ve tekrarlanamayan bir hizmete karşılık gelmektedir. Bu nedenle seyahat endüstrisinin hizmet ağırlıklı olması bu sürecin ne kadar hassas olduğunu bizlere göstermektedir. Bir diğer yapısal özellik de seyahate katılanların birden fazla seçeneğe sahip olmaları nedeniyle kalite, rekabet, beğeni, istek gibi sıfatların içeriğiyle yakından ilgilendikleri gerçeğidir. Alternatiflerin çeşitli olması farklı yer ve zaman aralığında bu hizmetlerin sunulabilmesi seyahat sektörünün kırılgan sektör özelliğini ortaya koymaktadır. Seyahat bir karar verme sürecidir. Nasıl bir seyahatin, nereye ve hangi standartlar ile ne kadar zaman dilimi içinde ne kadar maliyetle, kiminle ve hangi faaliyetleri içeren bir süreci kapsayacağı bir kararın alınmasını zorunlu kılan önemli bir ayrıntıdır. Burada alınacak kararlar daha sonraki tecrübelere de ışık tutacak seyahatin kalitesini belirleyecek bir algıdır. Seyahate katılanların ortak beklentisi rahatlık ve güven duyguları içinde minimum girdi ile maksimum çıktıyı alabilmektir. İnsanlar seyahat hizmetlerinden faydalandıkları süre içinde rahatlık kavramını içi dolu şekilde yaşamak istemektedirler. Bu rahatlığı pekiştirecek en önemli unsur ise güvenli bir ortamda gerçekleşecek seyahat olacaktır. Tabii ki zaman ve para kaynaklarının kullanımındaki etkinlik de seyahat sürecinin rahat ve güven kavramı içinde önemli bir detay olarak karşımıza çıkmaktadır. Seyahat birebir ilişkiler üzerine kurulmuş, emek yoğun hizmet üretiminin sağlandığı bir sektördür. Bu nedenle istihdam sürecinde bu sektörde yer alan iş görenlerin bu özelliğine dikkat çekilmesi gereklidir. İnsan ilişkilerine verilecek önem, ortaya çıkacak sonuçlar açısından büyük önem taşımaktadır. Özellikle rekabetin en yoğun yaşandığı sektörlerin başında gelen seyahat sektöründe verilen hizmeti diğerlerinden ayıracak en önemli ayrıntı da burada gizlidir. Seyahatin ortaya çıkardığı ürünlerin somut olmaması nedeniyle standartların kolay şekilde belirlenmesi de zordur. Bu nedenle insanların geçmiş deneyimleri, algılamaları, beklentileri birbirinden farklı özellik taşımaktadır. Memnuniyet gibi göreceli bir kavramın seyahat sektöründe ölçülmesi de bu nedenle çok kolay değildir. Seyahat sektörü yapısı gereği ekonomik ve siyasi gelişmelerden kolaylıkla etkilenebilen kırılgan ve riskli bir sektör olarak algılanabilmektedir. Bu nedenle sektörle ilgili yapılan her türlü analizlerde ve öngörülerde risk faktörü olarak adlandırılabilecek alt başlıkların iyi bir şekilde analiz edilmesi gereklidir. Seyahat sektörü diğer sektörlerle olan ilişkisi ve ortaya koyduğu ürün çeşitliliği ile istihdam yaratma konusunda da önemli bir rol üstlenmektedir. Mevsimsel ya da devamlı olarak yaratılan istihdamlarda sektörde ortaya koyulan alt ve üst yapı yatırımların büyük önemi bulunmaktadır. 8

12 SEYAHAT FORMALİTELERİ Seyahate katılacakların başından sonuna kadar izleyecekleri bir süreç ve bu süreçte dikkate almaları gereken bazı formaliteler yer almaktadır. Daha önce de bahsedildiği üzere seyahat süreci bir karar verme sürecine karşılık gelmektedir. Bu karar sürecinde de ilk önce seyahatin nereye gerçekleşeceği önem kazanmaktadır. Gidilecek bölgenin ülke içi ya da dışı olması kısa ya da uzun mesafeli olması ilk süreçte karşımıza çıkan ayrıntılar arasındadır. Bu süreçte en önemli ayrıntı seyahatin şayet ülke dışına gerçekleşeceği durumu söz konusu ise pasaport gerekliliğinin ve vize durumumun kontrolüdür. Dünyanın birçok bölgesinde geçerli bir pasaport ve ülke anlaşmalarına bağlı olarak geçerli bir vize bulunması şarttır. Aksi takdirde bu seyahat daha ilk aşamada gerçekleşmeden sonlanacaktır. Yabancı temsilciliklerin seyahat öncesi istediği belgeleri teslim şartı ile ortaya çıkan değerlendirme sonucu gidilecek olan o ülkeye belirli bir süre ve amaç için seyahat izni verilebilmekte ve buna da vize denilmektedir. Son yıllarda ülkeler arasında yapılan karşılıklı vize muafiyeti anlaşmaları ile sadece pasaport ve bazı ülkeler için ise sadece geçerli bir kimlik ile seyahatin mümkün olduğu örnekler de mevcuttur. Seyahatin bundan sonraki aşaması hangi yol ya da yollarla istenilen bölgeye ulaşılacağı kararıdır. Seyahatin tarihsel gelişiminde de önemli bir konu olarak karşımıza çıkan ulaşım konusunda günümüzde zaman, para ve konfora bağlı olarak farklı seçenekler önümüze çıkabilmektedir. Örneğin çok uzak mesafeler için havayolu ulaşımını tercih eden bir kişi, ilk iş olarak bu süreçte bilet almak şartıyla seyahatin ilk aşamasını tamamlamış olacaktır. Bilet konusunda acentalar aracılığıyla gerçekleşebilecek bu işlem günümüzde teknolojik bir çok imkan ile çok kolay ulaşılabilir bir sürece dönmüştür. Yurtdışı seyahatlerde bilet, pasaport ve vize aşamalarının yanında yurtdışı çıkış işlemleri sürecinde gümrük formaliteleri olarak adlandırılan bir süreç daha görülmektedir. Ülkeden ülkeye değişmekle birlikte seyahat edenler kişisel eşyalarını belirli limitler dahilinde bir ülkeden bir ülkeye götürmekle birlikte bunun dışında kalan eşyalar için ülke kanunlarının belirlediği tutarlarda gümrük vergisi ödemekle yükümlüdürler. Benzer şekilde her ülke için değişebilmekle birlikte belirli bir döviz miktarı dışındaki tutarı bir başka ülkeye sokmak isteyenler açısından ayrıca bir bildirim gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Sınırlı miktarlarda döviz taşınarak seyahat edilebilmesine izin verilmesi ve sınırlama getirilmesinde insanları farklı para taşıma araçları ile seyahat etme yoluna da itmiştir (örneğin kredi kartı). Seyahat sürecinde bir başka dikkat çeken formalite de sağlıkla ilgilidir. Buna göre özellikle geri kalmış, bulaşıcı ve salgın hastalık riski bulunan ülkelere gerçekleşecek seyahatlerde aşı yaptırma ya da belirli sağlık önlemlerini önceden gerçekleştirme zorunluluğu bulunmaktadır. Seyahat sürecinde ulaşım dışında bir diğer önemli nokta konaklamadır. Bu aşamada gidilecek olan destinasyonda seyahat öncesi veya sırasında konaklama için çeşitli opsiyonlar arasından konaklama konusunda verilecek karar üzerine bir rezervasyonla seyahatin ikinci aşaması gerçekleştirilir. Günümüzde biletçilik gibi konaklama rezervasyonlarında da seyahat edecekler açısından teknolojinin gelişimi ile çok daha kolay ve farklı seçeneklerin mevcut olduğu bir süreç yaşanmaktadır. Seyahat edenler bu formaliteler dışında seyahat sürecinde ekstra hizmet alım yollarına da gidebilmektedir. Araç kiralama, günlük turlar, rehberlik hizmetleri, müze ve ören yeri ziyaretleri gibi seyahat edenlerin tercihlerine bağlı olarak daha farklı formaliteler de gündeme gelebilmektedir. Son olarak seyahatte gündeme gelen ve son yıllarda belirli alanlarda zorunlu ama genel olarak isteğe bağlı olarak ifade edilen sigorta hizmetlerinin seyahat sektörü ile birleştiği görülmektedir. Ulaşım ve konaklamadaki aksaklık ve problemlerin telafisi, sağlık nedeniyle ortaya çıkan olumsuz durumların tazmini gibi birçok alan ve konuda sigorta formaliteleri de devreye girerek seyahat edenler açısından bir bakıma garanti sağlayıcı bir durum ortaya çıkmaktadır. Son yıllarda gerek ülkemizde gerekse dünyanın farklı birçok ülkesi seyahat sektöründeki ivmeyi hızlandırmak ve ekonomik açıdan daha fazla fayda elde etmek adına mevcut seyahat formalitelerini azaltma yoluna gitmektedirler. Birçoğu uzun ve yorucu formaliteler olarak karşımıza çıkan bu detayların en kısa sürede, en kolay yoldan ve zaman ve para tasarrufu sağlayacak şekilde düzenlenmesi uzun vadede seyahatin daha etkin şekilde gerçekleşmesi açısından büyük önem taşımaktadır. 9

13 Özet Seyahat tarihin ilk döneminden bu yana insanların yaşamlarında bir şekilde yer bulmuştur. Bu açıdan günümüz seyahat kavramını değerlendirdiğimizde tarihsel gelişimin detayları ve öneminin bilinmesi bizlere gelecek dönemlerde seyahat sektörünün ne şekilde ilerleyebileceği konusunda bazı ipuçları vermektedir. Teknolojik gelişimin günden güne hız kazandığı bu süreçte seyahatin tarihçesi açısından ikinci bir milatın başladığı da söylenebilir. Ülkemizdeki gelişimin dünyadaki seyahat sektöründe görülen tarihsel gelişim ile paralellik gösterdiği anlaşılmaktadır. Burada seyahati ortaya çıkaran sebeplerin neler olduğu, insanların neden seyahate yöneldikleri sorusu akla gelmekte ve birçok çalışmada farklı motive edici unsurlarla seyahatin aslında bir ihtiyaç olduğu vurgusu yapılmaktadır. İnsanları başta din, sağlık, iş, kültür, eğitim, merak gibi insan yaşamının temelini oluşturan olguların seyahate yönelttikleri bilinmektedir. Bununla birlikte insanoğlunun ihtiyaçlarından doğan ve gelecekte de farklı motiflerle seyahate yöneltebilecek farklı güdülerin gündeme gelebilmesi muhtemeldir. Bu nedenle seyahat içinde insanın yeri ve önemi tartışılmazdır. Seyahat sektörü dünyanın birçok bölgesinde ekonomik kazanç kaynağı olarak kabul görmektedir. Bu nedenledir ki seyahat formaliteleri konusu bu noktada ayrıca önem kazanmaktadır. Ulaşımdan, konaklamaya, vizeden pasaport işlemlerine kadar birçok farklı alanda ülkeden ülkeye değişen özellikleri ile bu prosedürler ya da formaliteler insanları seyahat sürecinden alıkoymayacak şekilde düzenlenme yoluna gitmektedir. Son yıllarda terör ve güvenlik korkusu, salgın hastalık tehdidi gibi ortaya çıkan ve insanların seyahatlerini derinden etkileyebilecek olay ve ayrıntılar konusunda ülkelerin ortaya koyduğu düzenlemeler seyahat sektörünün hem esnekliğini ortaya çıkarmak hem de geleceğini görmek adına önemli detaylar olarak bilinmelidir. 10

14 Kendimizi Sınayalım 1. Aşağıdakilerden hangisi insanları seyahate yönelten örnekler arasındadır? a. Kutsal yerleri ziyaret etme b. Savaş durumu c. Alışveriş ihtiyacı d. Yeni keşfedilen arkeolojik bir bölge e. Hepsi 2. Türkiye de açılan ilk yabancı zincir otel hangisidir? a. Pera Palas b. Hilton c. Rixos d. Sheraton e. Talya 3. Aşağıdakilerden hangi buluş seyahatte yeni bir dönemin başlamasına öncülük etmiştir? a. Ateşin bulunması b. Kağıtın bulunması c. Tekerleğin bulunması d. Elektriğin bulunması e. Hiçbiri 4. Seyahat sektörünün kurucusu olarak tanınan ilk paket tur ile seyahat sektörünü harekete geçiren kişi kimdir? a. James Cook b. Thomas Cook c. Macellan d. Marko Polo e. Evliya Çelebi 5. İlk dönemlerde hangi uygarlık içinde ülkenin hemen hemen dört bir yanına ulaşım (Via Appia) sağlanmıştır? a. Romalılar b. Çinliler c. Araplar d. Yunanlılar e. Osmanlılar 6. Cumhuriyet yıllarında Türkiye nin ilk YEREL seyahat acentası hangisidir? a. NASA b. NAPA c. NAPPA d. NATTA e. NAMMA 7. Türk seyahat tarihi açısından ayrı bir yere sahip olan Orient Express hangi yıl son seferini gerçekleştirmiştir? a b c d e Türk turizminin tanıtım ve geliştirilmesi açısından büyük önem taşıyan Cumhuriyet sonrası İLK yıllarda kurulan kurum hangisidir? a. Türk Seyyahin Cemiyeti b. Yeşilay c. Wagon Lits d. Meclis-I Umumi e. TURSAB 9. Aşağıdakilerden hangisi seyahat sektörünün yapısı içinde tartışılan konular içinde değildir? a. Bir karar süreci olması b. Diğer alt sektörlerle iletişimi c. Emek yoğun sektör olması d. Kırılgan bir sektör olması e. İnsan ilişkilerinin önemli olmaması 10. İnsan taşımacılığında hava yollarının yoğun kullanılması hangi olay sonrasında gündeme gelmiştir? a. 1.Dünya Savaşı b. Osmanlı İmparatorluğu nun Çöküşü c. 2.Dünya Savaşı d. Ay a ilk ayak basış e. NASA nın kurulması 11

15 Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı 1. e Yanıtınız yanlış ise İnsanların Seyahat Nedenleri bölümünü tekrar gözden geçiriniz. 2. b Yanıtınız yanlış ise Türkiye de Seyahatin Tarihçesi bölümünü tekrar gözden geçiriniz. 3. c Yanıtınız yanlış ise Dünya da Seyahatin Tarihçesi bölümünü tekrar gözden geçiriniz. 4. b Yanıtınız yanlış ise Dünya da Seyahatin Tarihçesi bölümünü tekrar gözden geçiriniz. 5. a Yanıtınız yanlış ise Dünya da Seyahatin Tarihçesi bölümünü tekrar gözden geçiriniz. 6. d Yanıtınız yanlış ise Türkiye de Seyahatin Tarihçesi bölümünü tekrar gözden geçiriniz. 7. c Yanıtınız yanlış ise Türkiye de Seyahatin Tarihçesi bölümünü tekrar gözden geçiriniz. 8. a Yanıtınız yanlış ise Türkiye de Seyahatin Tarihçesi bölümünü tekrar gözden geçiriniz. 9. e Yanıtınız yanlış ise Seyahat Sektörünün Yapısı bölümünü tekrar gözden geçiriniz. 10. c Yanıtınız yanlış ise Dünya da Seyahatin Tarihçesi bölümünü tekrar gözden geçiriniz. Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Sıra Sizde 1 Türkiye Japonya ve Finlandiya nın ardından Dünya da en fazla tatil yapan üçüncü ülke ünvanını taşımakta. Yıllık 14 günlük resmi tatil ile tatil sıralamasında üst sıraları zorlayan Türkiye nin uzatmalı bayram tatilleri dönemlerinde dünya tatil ligi birinciliğine oynadığı da bilinmekte. Sıra Sizde Nisan ayı Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü Turizm Barometresi ne göre en çok seyahat harcamasını ilk sırada Almanlar yapmakta. Bunun Amerikalılar, İngilizler ve Çinliler izlemekte. İlk 10 sıralamasında yer alan beş ülke Avrupa kıtasında yer alan ülkeler. 12

16 Yararlanılan Kaynaklar İçöz, O. (2000). Seyahat Acentaları ve Tur Operatleri Yönetimi. Turhan Kitabevi, Ankara. Löschburg, W. (1998). Seyahatin Kültür Tarihi. Dost Yayınları. Mısırlı, İ. (2010). Seyahat Acentacılığı ve Tur Operetörlüğü. Detay Yayıncılık, 3.Baskı, Ankara. Yarcan, Ş. (1993). Seyahat Yönetimi. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Withey,L. (1997). Grand tours and Cooks' tours: A history of leisure travel, W.Morrow, New York. 13

17 2 Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra; Seyahat acentalarının özelliklerini ve gerçekleştirdikleri faaliyetleri açıklayabilecek, Seyahat acentalarının nasıl sınıflandırıldıklarını ifade edebilecek, Seyahat acentası kuruluş işlemlerinin neler olduğunu söyleyebilecek, Seyahat acentası kuruluşunda dikkat edilmesi gereken hususları ifade edebilecek, Seyahat acentalarının yasal olarak yükümlülüklerini açıklayabilecek bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz. Anahtar Kavramlar Seyahat Acentası Seyahat Acentacılığı İçindekiler Giriş Seyahat Acentalarının Tanımı ve Özellikleri Seyahat Acentalarının Hizmetleri Seyahat Acentalarının Sınıflandırılması Seyahat Acentası Kuruluş İşlemleri Seyahat Acentası Kuruluşunda Dikkate Alınması Gereken Konular Seyahat Acentalarının Yükümlülükleri 14

18 Seyahat Acentacılığı GİRİŞ Sıradan bir vatandaş olarak yapmak istediğiniz bir tatil düşünceniz var. Fakat bir türlü günlük iş telaşlarınız nedeniyle zaman ayırıp tatilinizi programlayamıyorsunuz. Gitmek istediğiniz yani tatilinizi geçirmek istediğiniz yer konusunda karar verdiyseniz işiniz biraz daha kolaylaşacaktır ancak, daha üzerinde çalışmanız gereken birçok iş olduğunu bilmelisiniz. Yurt dışı seyahati ise birtakım seyahat formalitelerini yerine getirmelisiniz. Yurt dışı çıkış izni, gideceğiniz ülkeye giriş izni, pasaport formaliteleri, ulaşım tercihinize göre biletleme işlemleriniz, gideceğiniz şehirde konaklama yapacağınız tesisin belirlenmesi ve rezervasyon yapılması, tatil periyodunuzda günlerinizi nasıl ve ne tür aktivitelerle geçireceğiniz konusu, tatilinizde araç ihtiyacınız olacaksa kiralama işlemleri vb. sıralayabileceğimiz işler zinciri ile karşı karşıyasınız demektir. Tatilinizi yurt içinde bir yerde geçirmeyi düşünüyor iseniz vize ve pasaport işlemleri dışında yukarıda sıraladığımız işlemlerin hemen hepsini yapmak durumundasınız. Zevkli uğraşlar gibi görünse de zaman alan ve detaylarda dikkatle çalışılması gereken konular olduğu anlaşılıyor. Her aşamada olmasa bile bazı işlemlerde sorunlar yaşayabilirsiniz. İstediğiniz ekonomik uçak biletini bulamayabilirsiniz, konaklama tesisiyle yaptığınız online rezervasyonda web sayfasında verilen bilgilerin önemli bir kısmının doğru olmadığını görebilirsiniz, tatilinizde hastalanabilirsiniz ve seyahat sigortanız olmadığı için zor durumda kalabilirsiniz. Bu örnekleri çoğaltmak mümkün ancak, şu noktaya dikkatinizi çekmek isteriz ki tatil ya da iş veya başka bir nedenle yaşadığınız yer dışında bir yere yapacağınız ziyaretinizde sözü edilen tüm seyahat işlemlerini görev ve hizmet bilinciyle yerine getiren profesyonel seyahat işletmeleri kurulmuştur. Bu işletmeler seyahat acentalarıdır ve kendine özgü kuruluş prosedürleri vardır. Kuruluş yerinin seçiminden, hizmet alanlarının fiziki koşullarına kadar; çalışanlarının özelliklerinden, sınıf ve grubunun belirlenmesine kadar uyulması gereken kurallar tanımlanmıştır. Güvenli ve rahat bir seyahat programını bizim adımıza hazırlamakla, aynı zamanda programın içerdiği tüm hizmetlerden ve hizmetleri sağlayan diğer kişi ve işletmelerden sorumludurlar. SEYAHAT ACENTALARININ TANIMI VE ÖZELLİKLERİ Seyahat acentaları, seyahate ilişkin hizmetleri satan işadamları olarak görülmektedir. Bu bakımdan seyahat hizmetlerinin profesyoneli olan acentalar, belli bir bilgi bütününü seyahat edenlerin istek ve gereksinimlerini karşılayacak biçimde kullanan yetenekli ve deneyimli girişimcilerdir. Literatür incelendiğinde, çok sayıda seyahat acentası tanımı veya açıklaması dikkati çekmektedir. Dünya Turizm Örgütü seyahat acentasının; halkla ilişkiler, konaklama ve ulaştırma hakkında bilgiler veren ve belli bir komisyon karşılığında tur operatörlerinin ürünlerini belli fiyatlarla müşteriye satış için aracılık eden kuruluşlar olarak tanımlanmaktadır. Müşteri adına faaliyet gösteren ve seyahat sektöründeki işletmecilerle bağlantılar kuran, aracı işletme konumundadır. Program, güzergâh, konaklama, döviz kurları, fiyatlar, yasal düzenlemeler, varış yerleri ve seyahatin tüm yönleriyle fırsatları hakkında yeterince bilgili olan seyahat acentaları faaliyet alanında birer uzman ve danışman işletme olarak tanımlanırlar. Türkiye de seyahat acentaları ise yasal bakımdan tarihinde yürürlüğe giren 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu ile tanımlanmıştır. Kanun - Madde 1 e göre seyahat acentası; kâr amacı ile turistlere turizm ile ilgili bilgiler vermeye, paket turları ve turları oluşturmaya, turizm amaçlı konaklama, ulaştırma, gezi, spor ve eğlence hizmetlerini görmeye yetkili olan, oluşturduğu ürünü kendi veya diğer seyahat acentaları vasıtası ile pazarlayabilen ticarî kuruluşu 15

19 ifade etmektedir. Turizm hareketlerinin karmaşık bir olgu ve aynı zamanda seyahat organizasyonlarında hizmet eden işletmelerin de çok sayıda ve çeşitli olduğu bilinmektedir. Seyahat sektörünün birer parçası olan bu işletmeler ve hizmet birimleriyle turistlerin ilişki kurmalarına ise seyahat acentaları aracılık yapmaktadır. Dünya Turizm Örgütü; seyahat acentalarını halkla ilişkiler, konaklama ve ulaştırma hakkında bilgiler veren ve belli bir komisyon karşılığında tur operatörlerinin ürünlerini belli fiyatlarla müşteriye satış için aracılık eden kuruluşlar olarak tanımlamaktadır. Türkiye de ise seyahat acentaları; tarihinde yürülüğe giren 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu na göre; kâr amacı ile turistlere turizm ile ilgili bilgiler vermeye, paket turları ve turları oluşturmaya, turizm amaçlı konaklama, ulaştırma, gezi, spor ve eğlence hizmetlerini görmeye yetkili olan, oluşturduğu ürünü kendi veya diğer seyahat acentaları vasıtası ile pazarlayabilen ticarî kuruluşu ifade etmektedir. Turizm hareketlerinin günümüzde ulaştığı boyut ve kapsamın karmaşık bir olgu ve aynı zamanda seyahat organizasyonlarında hizmet eden işletmelerin de çok sayıda ve çeşitli olduğu bilinmektedir. Seyahat sektörünün birer parçası olan bu işletmeler ve hizmet birimleriyle turistlerin ilişki kurmalarına ise seyahat acentaları aracılık yapmaktadır. Seyahat acentaları, seyahatten daha çok zevk almaları için sundukları bilgilerle, hizmet anlayışları ve kaliteleri ile tüketiciler nezdinde saygınlık kazanırlar. İyi tanınır bir seyahat acentası; Seyahat bilimi ve sanatında bir uzman, psikolog ve danışmandır. Sadece seyahat programları ve maliyetleri, avantajları ve dezavantajları bilmekle kalmazlar. Aynı zamanda tüketicinin isteklerine uygun, kişiye ya da gruba özel hizmetler konusunda da danışmanlık yapar. Her zaman ekonomik getiri peşinde olmaz, bazı ahlaki ve iş etik prensiplerine sahiptir. Müşterinin yaşına, sağlık durumuna, seyahat etmek istediği zamana gitmek, istediği yere göre değerlendirmeler yaparak, seyahatin nasıl olması gerektiği konusunda doğru davranır. Başarılı bir seyahat acentası; Geniş bir bilgi yelpazesine sahiptir ve sürekli gelişmektedir. Tur programlarını planlar ve satışlarını gerçekleştirir. Bu işlevi, seyahat acentalarının en önemli argümanının coğrafya olduğunu gösterir. Her yıl adı bilinmeyen yerlere düzenledikleri turlarla, bu varış yerleri birden bire tanıdık ve popüler turist çeken yerler haline gelir. Profesyonel bilgi ve deneyimlerini kullanır. Bu, özellikle günümüz koşullarında seyahatin tüm detaylarıyla ilgilenmek anlamına gelir. İstenen programı hazırlamak ve gerçekleştirmek hiç kolay değildir. Çalışanlarının tüm eylemlerinden sorumlu olduğunu bilir. Bu nedenle örgütlemede yeterli iş bilgisi, yeteneği ve deneyimine sahip olması gerektiği hususunu ön planda tutar. Seyahat hizmetlerinin tanıtımında aktif rol oynar. Ancak bazıları vitrinlerinde broşürlerini sergilemekten öte bir tanıtım işlevi göremezken, bazıları da basın, medya, sinema, sosyal medya vb. platformlarda yer alarak potansiyel müşteri gruplarına ulaşırlar. anlatırsınız. İyi tanınır bir seyahat acentası ile başarılı bir seyahat acentasını nasıl SEYAHAT ACENTALARININ HİZMETLERİ Bir seyahat acentası tarafından verilen hizmetlerin konusu, turizm işletmelerinin hizmet ve ürünlerinden turistlerin yararlanabilmesi için bu iki taraf arasındaki bağın oluşmasına yönelik tüm çabaları içerir. Bu çabalar rezervasyon, biletleme, enformasyon, pasaport vize işlemleri, transfer, araç kiralama, seyahat sigortası gibi servislerin tek tek sağlanması yanı sıra; bu hizmetleri bir bütün halinde orijinal yeni bir turistik ürüne dönüştürerek turistlere sağlamaktır. Pasaport, bir ülkenin kendi vatandaşlarının uluslararası 16

20 dolaşımını, vize ise bir ülkenin kendisine gelen yabancı ziyaretçileri denetleyip izleyebilmesi için konmuş kurallardır. Hukuki dayanağı 1618 Sayılı Kanun olan Seyahat Acentacılığı Yönetmeliği ne (S.A.Y) (Madde 5) göre seyahat acentalarının hizmetleri şunlardır: 1. Münferit veya gruplar için bir programa bağlı ya da programsız gecelemeli veya gecelemesiz yurt içi/yurt dışı tur veya paket turları tanıtır, oluşturur, pazarlar veya satar, 2. Kara, deniz ve hava ulaştırma araçlarının ve bu araçlara sahip işletmelerin rezervasyonunu yapar, biletlerini satar, 3. Seyahat acentalarının ürettiği hizmetlerin tamamını ya da bir kısmını ürün sahibi seyahat acentası tarafından yetki verilmek suretiyle satar, 4. Transfer yapar, 5. Kâr amacıyla konaklama, ulaşım, gezi, yeme-içme, eğlence sağlayan, sportif faaliyetler, kongrekonferans, dinî, sağlık, eğitim, kültürel, bilimsel ve meslekî inceleme, teşvik veya destek amaçlı seyahat ve bunun içinde yer alan hizmetleri organize etmeyi, sağlamayı, pazarlamayı, gerçekleştirmeyi içeren paket tur veya turları düzenler, satar, 6. Kâr amacıyla ikram, teşvik veya destek amaçlı olarak bedelsiz sunulmak üzere bedelini bizzat ödeyen kişi ya da kuruluşun yapacakları hizmetleri oluşturur, pazarlar veya satar. 7. Ulusal ve uluslararası kuruluşlarca da kabul edilen turizm faaliyetlerinin oluşturduğu ürünleri satabilir, 8. Turizmle ilgili ve turizm hareketinin gerektirdiği konular hakkında turistin tabi olduğu döviz, vize, gümrük gibi işlemlere ilişkin bilgi verebilir, vize işlemlerini yapabilir, 9. Seyahat acentaları işyerinde veya araçlarında turistik nitelikte kitap, resim, kartpostal, hediyelik eşya, turistin ihtiyaç duyacağı enformasyon malzemelerini satabilir, 10. Ticarî amaçla sürücülü veya sürücüsüz olarak 15+1 veya daha az koltuk kapasitesine sahip, yolcu ve eşyalarını taşımaya mahsus taşıtları yurt içinde veya yurt dışında olmak üzere, yazılı bir sözleşmeyle belirli süreli kiralanmasını yapabilir. S.A.Y. (Madde 6) seyahat acentacılığı sayılmayan hizmetleri ise aşağıdaki gibi açıklamıştır: 1. Ticarî amaç ve gereksinimlerle, doğrudan müşteri sayılmayan kişi ve kuruluşlara sahip oldukları veya tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre işleten sıfatını taşıdıkları araçları, bu konuda tabi oldukları hukukî düzenlemelere uygun olarak kiralama faaliyeti, 2. Konaklama, ağırlama, eğlence, ulaştırma ve Bakanlıktan belgeli yat işletmelerinin tabi oldukları hukukî düzenlemenin izin verdiği yer ve şekilde kendi ürünlerini pazarlamaları, rezervasyon yapmaları ve satmaları. Seyahat acentacılığı hizmetleri 1618 sayılı yasaya bağlı Seyahat Acentacılığı Yönetmeliği nde nasıl açıklanmıştır? Bu çerçevede (Seyahat Acentaları Yönetmeliği) bir seyahat acentasında verilen hizmetler şu şekilde gruplandırılmaktadır: Rezervasyon Seyahat hizmetleriyle ilgili olarak gereksinime göre tüm rezervasyonların yapılmasını sağlar. Yer ayırmak ya da koltuk rezervasyonu yapmak istediği müşterisinin adını ulaştırma işletmesine bildirir ve adına yer ayırılmasını talep eder. Ulaştırma işletmesinden ayrılan yerin özelliklerini (ücreti, sınıfı, kapsadığı hizmetleri vb.) öğrenir ve müşterisine iletir. Sonrasında rezervasyon sözleşmesi yapılır. Kayıt, ödeme ve faturalama işlemleri sözleşme paralelinde tamamlanır. 17