Deneysel Araştırma Örneği. 1. Deneysel Araştırma. Korelasyonel Araştırma Örneği. Korelasyonel Araştırma. Nedensel Karşılaştırma Araştırması Örneği

Transkript

1 Bilim Nedir? Bilim olgular (gerçekler) hakkında bilimsel yöntemlerle elde edilmiş doğrulanabilir bilgilerdir. Yrd. Doç. Dr. Erkan YEŞİLTAŞ Bilim evreni, toplumu ve insanı araştırma konusu yapan gözleme, deneye ve akla dayanarak sistematik bir yöntemle elde edilen doğrulanabilir bilgileri tanımlar. Betimleme Süreci (Olgusal Süreç) Gözlem Gözlem: Gözlem olgunun içinde geçtiği olayları, araştırılan probleme göre belli grup veya sınıf altında toplamaktır. Bilimsel anlamda yapılan gözlem için belirli bir zamanda belirli bir yöntem kullanılır. Rastgele yapılmaz. Betimleme Süreci (Olgusal Süreç) Deney Deney: Deney olayların akışına müdahale yapılarak gerçekleştirilen gözlem şeklinde ifade edilebilir. Örneğin: Yerçekimiyle ilgili bir çalışmada gözlem yapan ağaçtan elmanın düşmesini beklerken, deney yapan aynı yükseklikten aynı elmayı kendisi boşluğa bırakır. Betimleme Süreci (Olgusal Süreç) Ölçme Ölçme: Bazı kurallara göre nesnelere, olgulara ya da bunların gözlemlerine rakam verme işidir. Araştırma Türleri Deneysel Araştırma, Korelasyonel Araştırma, Nedensel Karşılaştırma Araştırması, Tarama Araştırması, BETİMSEL ARAŞTIRMA TÜRLERİ İLİŞKİSEL ARAŞTIRMA TÜRLERİ Tarama Araştırması Korelasyonel Araştırma Nedensel Araştırma MÜDAHALELİ ARAŞTIRMA TÜRLERİ Deneysel Araştırma 1

2 1. Deneysel Araştırma Bilimsel yöntemler içinde en kesin sonuçların elde edildiği araştırmadır. Çünkü araştırmacı karşılaştırılabilir işlemler uygular ve daha sonra onların etkilerini inceler. Böylece araştırmacı iddiasının doğruluğunu test etme imkanı bulur. Deneysel Araştırma Örneği Sosyal Bilgiler Dersi Alan Öğrenciler A Grubu Öğretim Yöntemi 1 B Grubu Öğretim Yöntemi 2 Test Test Ortalamaları Karşılaştırma Korelasyonel Araştırma İki yada daha fazla değişken arasındaki ilişkileri belirlemek ve neden sonuç ile ilgili ipuçları elde etmek maksadıyla yapılan araştırmalardır. Korelasyonel Araştırma Örneği Bilgisayar Okur Yazarlığı ŞEKİL GEOMETRİ El Becerisi Tasarım Yeteneği İlişki var mı? Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Dersi Başarısı Nedensel Karşılaştırma Araştırması İnsan grupları arasındaki farklılıkların nedenlerini ve sonuçlarını koşullar ve katılımcılar üzerinde herhangi bir müdahale olmaksızın belirlemeyi amaçlayan çalışmalardır. Nedensel Karşılaştırma Araştırması Örneği Öğrenciler A Grubu Başarı Puanları (Sosyo Ekonomik Düzeyi Yüksek) Puanları Karşılaştırma B Grubu Başarı Puanları (Sosyo Ekonomik Düzeyi Düşük) 2

3 Tarama Araştırması Bir grubun belirli özelliklerini belirlemek için verilerin toplanmasını amaçlayan çalışmalara tarama (survey) araştırması denir. Tarama Araştırması Örneği Öğrenciler anlatım yöntemim hakkında ne düşünüyor? Anket Teknikleri ile Veri Toplama Verileri analiz ederek bulgulara ulaşma 1. Araştırma Fikir Kaynakları ve Konu Belirleme Günlük Yaşam Uygulamalar Geçmiş Araştırmalar Kuramlar Günlük Yaşam Çevreyi veya doğayı eleştirel gözle incelemek ve aksayan çözümlenmesi düşünülen konular seçilerek araştırma konusu belirlenebilir. Örnek: Bir derste kullanılan öğretim yönteminin başarıya etkisi. Uygulamalar Kendi uygulamalarınızda veya çevrenizdeki diğer uygulamalarda karşılaşılan, çözülmesi gereken veya iyileştirilmesi gereken konular tespit edilerek araştırma konusu belirlenebilir. Örnek: Teknolojinin sınıflarda öğrenmeyi arttırmada nasıl daha etkili kullanılabileceği Geçmiş Araştırmalar Literatürdeki araştırma sonuçlarını inceleyerek araştırma konusu belirlenebilir. Örnek: Yayınlanan bilimsel dergiler incelenerek üzerinde yoğunlaşılan konular incelenerek orijinal, güncel ve araştırma yapılabilir bir konu seçilebilir. 3

4 Kuramlar Kuramların uygulanmasına yönelik çeşitli kestirimler yapılarak araştırma fikirleri belirlenebilir. Örnek: İşbirliğine dayalı öğrenme yaklaşımının öğretimde kullanımı Problem Problem; teoremler veya kurallar yardımıyla çözülmesi istenen soru veya mesele olarak tanımlanmaktadır. Araştırma Problemi Gerçekleştirilecek araştırma ile çözüm bulunması planlanan sorun olarak tanımlanabilir. Araştırılabilir Bir Problemin Özellikleri Akla yatkın, Anlamlı, Açık ve anlaşılır, Sınanabilir, ölçülebilir, test edilebilir, Orijinal ve özgün olmalı, Çok geniş yada çok dar kapsamlı olmamalı, Problem ifadeleri olasılık yada emir kipinde olmamalı, Etik, doğa, kişi ve sosyal çevreye zarar vermemeli, Problem Belirleme Sivas taki Sosyal Bilgiler Öğretmenleri 6. sınıf İpek Yolunda Türkler ünitesini hangi öğrenme öğretme yöntemlerini kullanarak yöntemlerini kullanarak işlemektedir? Sosyal Bilgiler dersi en iyi hangi yöntemle öğretilir? Deneysel Araştırma Problemi Örnekleri Sosyal Bilgiler dersinde görsel materyallerin kullanımı öğrencilerin akademik başarısını etkiler mi? Sosyal Bilgiler dersinde yaratıcı drama yönteminin kullanımı öğrencilerin derse karşı tutumlarını etkiler mi? Sosyal Bilgiler dersinde bilgisayar destekli öğretim yöntemi kullanımı öğrencilerin akademik başarılarını ve derse karşı tutumlarını etkiler mi? Nedensel Karşılaştırma Araştırması Problem Örnekleri Öğrencilerin sosyo ekonomik durumları Sosyal Bilgiler derslerindeki başarılarını etkiler mi? Öğrencilerin bilgisayar okur yazarlıkları Sosyal Bilgiler dersindeki başarılarını etkiler mi? 4

5 Korelasyonel Araştırması Problem Örnekleri Sosyal Bilgiler öğretmenliği bölümünde öğrenim gören öğrencilerin lise Tarih dersi ve Coğrafya dersi başarılarıyla bu bölümü seçmeleri arasında bir ilişki var mıdır? Sosyal Bilgiler öğretmenliği bölümünde öğrenim gören öğrencilerin bilgisayar okur yazarlıklarıyla Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı dersindeki başarıları arasında bir ilişki var mıdır? Tarama Araştırması Problem Örnekleri Sosyal Bilgiler öğretmenliği bölümünde öğrenim gören öğrencilerin Okul Deneyimi dersine ilişkin görüşleri nedir? Sosyal Bilgiler öğretmenliği bölümünde öğrenim gören öğrencilerin Öğrenci Konseyinin işlevselliği hakkındaki görüşleri nelerdir? Alt Problem(leri) Belirleme Problem: Sosyal Bilgiler dersinde materyal kullanımı öğrencilerin akademik başarısını ve derse karşı tutumlarını etkiler mi? Alt Problem Örnekleri: 1. Öğrencilerin başarıları cinsiyete göre değişiklik göstermekte midir? 2. Öğrencilerin başarıları eğitim gördükleri okul türüne göre değişiklik göstermekte midir? 3. Öğrencilerin başarıları sosyo ekonomik düzeylerine göre değişiklik göstermekte midir? 4. Öğrencilerin başarıları derse karşı tutumlarına göre değişiklik göstermekte midir? 5. Öğrencilerin başarıları ile tutumları arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? 2. Literatür Taraması 1. Araştırma konusu ve alt konularına ilişkin bilgi ve çalışma sonuçlarının kapsamlı olarak taranması, 2. Araştırma problemi alanına ilişkin tarama, 3. Araştırma problemi ile ilgili tarama, 4. Araştırma sonuçlarının yorumlanması ve tartışılması için tarama Literatür Taramasında Kaynaklar Birincil Kaynak, İkincil Kaynak, Kaynakların Tasnifi Kim Yapmış? Araştırmayı Yapan Kim? Ne Zaman Yapmış? Araştırma hangi tarihte yapılmış? Niçin (Niye) Yapmış? Araştırma hangi problemi çözmek için yapılmış? Nasıl Yapılmış? Araştırma nasıl yapılmış? Kullanılan yöntem, çalışma grubu, veri toplama aracı nelerdir? Ne Bulmuş? Araştırma sonucunda ne bulmuş? 5

6 NEDENSELLİK AÇISINDAN ÖZELLİK / YAPI AÇISINDAN DEĞER AÇISINDAN Kaynak Fişleme Kartı Araştırmanın Adı: Araştırmanın Yazarı: Araştırmanın Anahtar Kelimeleri: Araştırmanın Problemi: Problem ve Alt Problemler Değişken Bir durumdan diğerine farklılık gösteren bir özelliktir. Örnek: Öğrenme stillerinin öğrencinin sosyal bilgiler dersindeki başarısına etkisi nedir? Araştırmanın Tarihi: Araştırmanın Nedeni: Araştırma Nasıl Yapılmış: Seçilen Örneklemi Veri Toplama Araçları Araştırma Sonucu: Öğrenci stilleri öğrenciden öğrenciye değişir mi? Bir test uygulanması durumunda tüm öğrenciler aynı puanı alır mı? Sosyal bilgiler dersi bir değişken midir? Araştırmanın Kaynağı: Araştırmanın Sayfa Numarası : (Örnek: 3 12) Değişkenlerin Sınıflandırılması - 1 Değişkenlerin Sınıflandırılması - 2 Değişken Sınıfı Tanımı Örnek Değişken Sınıfı Tanımı Örnek Nicel Özelliğe ilişkin sayı veya miktar verir. Test veya Ölçek puanı Ücret Çocuk Sayısı Sürekli İki ölçüm arasında sonsuz değer alır. Boy (metre) Ağırlık (kg) Test puanı Nitel Özelliğe ilişkin sınıflama yapar. Kategorileri vardır. Medeni Durum Cinsiyet Öğretim Yöntemi Devam edilen okul Süreksiz Sadece sınırlı sayıda değer alır. Cinsiyet Öğretim yöntemi Medeni durum Çocuk sayısı Değişkenlerin Sınıflandırılması - 3 Değişken Sınıfı Bağımlı (Sonuç) Bağımsız (Neden) Tanımı Araştırmanın olası sonucudur. Bireysel/grupsal farklara odaklanır. Nicel yada nitel olabilir. Özelliğe ilişkin sınıflama yapar. Kategorileri vardır. Örnek Test veya Ölçek puanı Ücret Çocuk Sayısı Medeni Durum Cinsiyet Öğretim Yöntemi Devam edilen okul Bağımsız Değişkenlerin Sınıflandırılması -1 SINIFI TANIMI ÖRNEK Değiştirilebilen Seçilmiş Araştırmacının müdahale ettiği, değiştirdiği bağımsız değişkendir. Kategorik diğer bir deyişle niteldirler. Araştırmacının müdahale etmediği, ortamda var olan, seçilen bağımsız değişkendir. Öğretim Yöntemi Cinsiyet Yaş Okula Devam Durumu 6

7 Bağımsız Değişkenlerin Sınıflandırılması -2 SINIFI TANIMI ÖRNEK Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler Araştırma Problemleri Bağımlı Değişken Bağımsız Değişken Düzenleyici Dışsal Bozucu (Kontrol) Bağımlı değişken ve bağımsız değişken arasındaki ilişkiyi düzenleyen yada etkileyen değişkendir. İkinci düzey bağımsız değişken de denir. Bağımlı değişkenle ilişkili olan, ancak araştırmada etkisi test edilmeyen ve kontrol altına alınmaya çalışılan değişkendir. Cinsiyet Öğrenme Stilleri Çevresel şartlar (Işık, Gürültü) Bilgisayarların farklı teknik özellikleri vb. Öğrencilerin tarih dersindeki başarıları kullandıkları öğrenme stratejilerine göre farklılaşmakta mıdır? Proje temelli öğrenmenin öğrencilerin Sosyal Bilgiler dersindeki başarılarına, tutumlarına ve eleştirel düşünme becerilerine etkisi var mıdır? Öğrencilerin internet destekli öğretim ortamındaki başarıları ve motivasyon düzeyleri, internet ön bilgi düzeyleri ve internete karşı tutumlarına göre farklılaşmakta mıdır? Tarih dersindeki başarıları Başarı, tutum ve eleştirel düşünme İnt. Dest. Öğrt. Ort. Başarı ve motivasyon düzeyleri Öğrenme stratejileri Proje Temelli Öğrenme Ön bilgi düzeyleri ve internete karşı tutumları Hipotez Bir araştırmanın olası sonucuna dair yapılan tahminlerin ifadesidir. Örnek: Problem: Sosyal Bilgiler dersinde materyal kullanımı öğrencilerin başarısını arttırır mı? Hipotez: Sosyal Bilgiler dersinde materyal kullanımı öğrencilerin başarısını arttırır. Hipotez Türleri Sıfır Hipotez: Değişkenler arasında farkın veya ilişkinin olmadığını belirtir. Örnek: Çocukların internet kullanma süreleri, akademik başarılarını etkilemez. Alternatif (Araştırma) Hipotez: Değişkenler arası farkın veya ilişkinin var olduğunu belirtir. Örnek: Çocukların internet kullanma süreleri, akademik başarılarını etkiler. Amaç (Araştırmanın Amacı) Çalışmanın neyi araştırmayı planladığının açık ve net bir biçimde gösterildiği, gerekli olduğu takdirde kaynaklarla ifadelerin desteklendiği bölümdür. Önem (Araştırmanın Önemi) Araştırmanın Kime, neye hangi oranda katkı getireceği, Neden önemli olduğu, konularının açıklandığı ve gerektiği takdirde ifadelerin kaynaklarla desteklendiği bölümdür. 7

8 Sayıltı (Varsayım) Araştırma sürecinde doğruluğunun ispatlanması gerekmeyen önermedir. Örnek: Veri toplama araçlarının, araştırmanın amacına ve konusuna uygun olduğu, Veri toplama araçlarına verilen cevapların doğru ve samimi olduğu. Veri toplama araçlarının (başarı testi ve tutum ölçeği) kapsam geçerliliği için alınan uzman görüşlerinin yeterli olduğu, Araştırmaya katılan öğrencilerin konuyla ilgili hazır bulunuşluluk düzeylerinin birbirine eşit olduğu, Tanımlar Araştırmanızda geçen anahtar kelimelerin tanımlarına veya ne ifade ettiklerinin belirtildiği bölümdür. Örnek: Akademik Başarı: Belirli bir programın sonucunda öğrencinin programın kazanımlarına ilişkin gösterdiği yeterlilik düzeyidir (Demirel, 2003: 3). Tutum: Öğrencinin, öğrenme ortamına, öğretmene, konuya ve kendisine bakış biçimidir (Ergün, 2005: 144). Evren Evren, araştırma çerçevesinde belirlenen soru ve sorunların cevaplamak adına ihtiyaç duyulan verilerin elde edildiği canlı veya cansız varlıklardan oluşan büyük gruptur. Örnek: Araştırma: Sosyal Bilgiler Öğretiminde Öğretim Teknolojilerinin Öğrenci Başarısına Etkisi Evren: İlköğretim öğrencileri Hedef Evren Ulaşılabilir Evren Hedef Evren: ulaşılması hemen hemen imkansız olan evrendir. Ulaşılabilir Evren: Araştırmacının seçimidir, ulaşılabilir olandır. Örneklem ve Çalışma Grubu Örneklem: Özellikleri hakkında bilgi toplamak için çalışılan evrenden seçilen onun sınırlı bir parçasıdır. Evren,, Örneklem ve Tahmin Evren Örneklem Çalışma Grubu:? Evren Değer Örneklem Değer Tahmin 8

9 Yöntemleri Seçkisiz Yöntemleri Seçkisiz Olmayan Yöntemleri Basit Seçkisiz Tabakalı Sistematik Amaçsal Uygun Aykırı Maksimum Çeşitlilik Benzeşik Tipik Tabakalı Amaçlı Ölçüt Seçkisiz Yöntemleri Basit Seçkisiz : Her bir örneklem seçimine eşit seçilme olasılığı vererek seçilen birimlerin örnekleme alındığı yöntemdir. Tabakalı : Evrendeki alt grupların belirlenip bunların evren büyüklüğü içindeki oranlarıyla örneklemde temsil edilmelerini sağlamayı amaçlayan bir örnekleme yöntemidir. Seçkisiz Olmayan Yöntemleri Sistematik : Örneğe alınacak N/n işlemi ile bulunan k katsayısına kadar olan aralıktan seçilen bir başlangıç noktası örnek için birinci birimi, bundan sonra gelen her k ıncı biriminde örnekleme seçildiği yönteme denir. Seçkisiz Olmayan Yöntemleri Uygun : Zaman, para ve işgücü açısından var olan sınırlılıklar nedeniyle örneklemin ulaşılabilir, kolay uygulama yapılabilir birimlerden seçilmesi yöntemidir. Amaçsal Örneklem: Çalışmanın amacına bağlı olarak bilgi açısından zengin durumların seçilerek derinlemesine araştırma yapılmasına olanak tanıyan bir yöntemdir. Ölçme Ölçme Nedir? Birey ya da nesnelerin niteliklerinin uygun araçlar kullanılarak gözlenip, gözlem sonuçlarının sembollerle ifade edilmesine ölçme denir. 9

10 Ölçek Türleri 1. Sınıflandırma Ölçeği 2. Sıralama Ölçeği 3. Aralık Ölçeği 4. Oran Ölçeği Sınıflandırma Ölçeği Bu ölçekle elde edilen puanlar miktar göstermez, sadece bir kişi ya da nesneyi tanımlamak (isimlendirmek) için kullanılırlar. Örnek: Eğitim Türlerine Göre Liseler 1. Meslek Liseleri (Yada Mesleğe Yönelik Liseler) 2. Mesleğe Yönelik Olmayan Liseler Sıralama Ölçeği Bu ölçek, ölçekte belirtilen değişkenleri birbirleri arasında sıralamak amacıyla kullanılır. Bu ölçekte her bir puanı ayırmada eşit bir ölçme birimi yoktur. Örnek: Subayları rütbelerine göre, en alt rütbeden en üste doğru sıralayınız. Teğmen, Üsteğmen, Yüzbaşı, Binbaşı Aralık Ölçeği Bir değişken aralıklı bir ölçek kullanılarak ölçüldüğü zaman, her puan bir miktar gösterir ve her puanı eşit ölçme birimi vardır. Bu ölçme biriminin keyfi bir başlangıç noktası vardır ve bu nokta sıfır ile tanımlanabilir. Ancak sıfır ölçülen özelliğin yokluğunu göstermez. Örnek: 1. Termometre, 2. Üniversite sınavlarında kullanılan testler, 3. Zeka, kişilik, yetenek vb testler. Oran Ölçeği Değişkenin gerçek miktarını yansıtan ölçeklerdir. Çünkü ölçekle elde edilen puanlar gerçek miktarı ölçer. Örnek: Bir testte yapılan hata sayısı, Okulun toplam öğrenci sayısı, Ölçmede Hata Sabit Hata: Her ölçüme aynı oranda ve aynı yönde yansıyan yani her bir ölçme işleminde aynı miktarda yapılan hatadır. Örnek: Öğretmenin testten alınan puanlara 5 puan eklemesi sabit hatadır. Sistematik Hata: Puanlayıcının yanlılığı veya ölçme büyüklüğüne göre değişen ve ölçmeye yansıyan hatadır. Örnek: Öğretmenin yazısı güzel olan öğrenciye yada sınıf içindeki katılımı fazla olan öğrenciye + 5 puan vermesi sistematik hataya örnektir. Tesadüfi Hata: Yansız, kasıtsız olarak yapılan hatadır. Puanlayıcının dikkatsizliği nedeniyle oluşabilir. Tespiti zordur. 10

11 Ölçme Araçları Test: Bireylerin çeşitli özelliklerini ölçmek için kullanılan araçlardır. Bu özelliklere yetenek, performans, motivasyon, tutum, kaygı gibi örnekler verilebilir. Ölçme Araçları Anket: Cevapları sürekli olmaktan çok süreksiz kategoriler kullanılarak elde edilen ve sınıflama düzeyindeki ölçmeleri yansıtan sorulardan oluşan ölçme aracıdır. A. Güç (Performans) Testleri: Akademik Başarı, yetenek, zeka gibi bilişsel davranışların ölçüldüğü testlerdir. B. Tipik Davranış Testleri: Kişilik, ilgi, tutum gibi özelliklerin ölçülmesini konu alan testlerdir. Test Geliştirme Aşamaları Testin Amacının Belirlenmesi Test ile ölçülebilecek özelliklerin Belirlenmesi Madde yazımı ve madde havuzunun oluşturulması Anket Geliştirme Aşamaları 1.AŞAMA Problemi Tanımlama Amaç ve Soruları Belirleme Ön Uygulamanın Yapılması Teknik Denetim ve dil anlaşılırlığının incelenmesi Uzman Görüşünün Alınması 2. AŞAMA Madde Yazma Taslak form oluşturma Uzman Görüşü Alma ve Ön Uygulama Formu Oluşturma 3. AŞAMA Testin Psikometrik Özelliklerinin Belirlenmesi (Geçerlik ve Güvenirlik) Ön Uygulama, analizler ve ankete son şeklini verme 4. AŞAMA Anket Anket, sistematik bir veri toplama yöntemidir. Veriler, önceden belirlenmiş insanlara bir dizi soru sorarak elde edilir. Anket yöntemi ile çok farklı türde veri toplamak mümkündür. 11

12 Anket Anketler, az detaylı veri sağlamalarına rağmen, kısa zamanda büyük miktarlarda veri toplanmak için uygundurlar. Anket Türleri Yapılandırılmamış: Bir kompozisyon halinde yazdırma veya serbestçe listeletme veya açık uçlu sorularla Yapılandırılmış: Cevapları şıklar haline getirilmiş sorularla AÇIK UÇLU SORULAR Cevaplayıcıya istediği cevabı yazabilme fırsatı verir. O nedenle; sorularda kullanılan sözcükler dikkatle seçilmeli, objektif bilgi alabilme hedeflenmelidir. ÖRNEK: Öğrenci temsilcisinden beklentileriniz nelerdir? Sizce kuşaklararası çatışmada temel sorunlar nelerdir? KAPALI UÇLU SORULAR Bu tür sorularda cevap seçeneklerle verilir. Cevaplayıcıdan düşüncelerini en iyi yansıtan seçenek yada seçenekleri işaretlemeleri istenir. ÖRNEK: Hastalanınca doktora gider misiniz? a) EVET b) HAYIR KAPALI UÇLU SORULAR 1. Bilimsel araştırma yöntemleri dersine katılmaktan keyif alırım. Tamamen Katılıyorum X Katılıyorum Katılmıyorum Hiç Katılmıyorum SORU TÜRLERİ Demografik soru türleri Cinsiyetiniz nedir? Kaç yaşındasınız? Olgusal soru türleri - Bilgi soruları: Bebeğe ek gıda vermeye ne zaman başlanmalıdır? - Davranış soruları: Bebeğinize ek gıda vermeye ne zaman başladınız? Yargısal soru türleri Okulunuzdaki eğitim kalitesi düzeyi nasıldır? 12

13 ÖRNEKLEME İLİŞKİN TANIMLAMA BİLGİLERİ Araştırma sorularına giriş niteliğindeki bu bölüm; anketi cevaplayan bireyin, kişilik özelliklerine ilişkin soruları kapsamaktadır. Örnek: Eğitim durumunuz nedir? a) Lise b)ön Lisans c)lisans d) Yüksek lisans e)diğer ARAŞTIRMAYA İLİŞKİN TANIMLAMA BİLGİLERİ Ankette kapak bulunuyorsa kapakta, bulunmuyorsa iç kesimde sorulara başlamadan önce bir yönerge yer almalı. Araştırma yada projenin adı Araştırmayı yürüten kurumun adı Görüşmecinin / Araştırmacının adı ve soyadı SORU YAZIMINDA TEMEL İLKELER Amaca cevap vermeli Kısa ve basit olmalı Karmaşık ve farklı kavramlar içermemeli Bir soru yalnız bir konu içermeli Fonksiyonel olmalı Geçerli olmalı Güvenilir olmalı Anket formunun görünümü özenli hazırlanmalı Maddelerin Gözden Geçirilmesi Hazırladığınız soru maddeleri ve cevap formatlarının aşağıdaki özelliklere uyup uymadıklarını inceleyin. Anketin amacına uygun mu? Ankette yer alan her bir soru için özel bir nedeniniz olduğundan emin olun. Her zaman anketin amacına ve bu amacı destekleyecek bilgi çeşidine odaklanın. Anket yapılan bireyler için uygun mu? Ankete insanların bilmedikleri, cevap veremeyecekleri maddeleri eklemeyin. Uygun sonuçlar sağlayabilecek yetenekte mi? Elde edilen verileri, araştırmacının ihtiyaç duyduğu nitelikteki bilgiyi sağlamalıdır. Anket soruları aşağıdakiler gibi olmasın Belirsiz Yanlış yorumlanabilecek kelime ve ifadelerden kaçının. Çakışan Birbiri ile çakışan cevap seçeneklerini vermekten kaçının. Yönlendiren İnsanları, arzuladığınız cevaplara yönlendirecek ipuçları vermekten kaçının. Çift taraflı olan Aynı madde içerisinde iki ayrı konu olmamasına dikkat edin. Anketin Girişi ve Talimatları Anketler genelde, anketin amacını ve verilerin nasıl kullanılacağını anlatan kısa bir giriş paragrafı ile başlar. Giriş paragrafını, anketin nasıl doldurulacağını anlatan kısa kurallar takip eder. Özellikle ankette demografik maddeler mevcutsa, insanlara güven vermek için, verecekleri yanıtların gizli kalacağına dair bir ifade bu bölümde yer almalıdır. 13

14 Anketle veriler nasıl toplanır? 1- Posta, 2- Telefon, 3- Yüz yüze Görüşme 4- İnternet Anket Sonuçlarının Özetlenmesi Anketi uyguladıktan sonra sonra, sonuçları özetlemeli, analiz etmeli ve yorumlamalısınız. Frekans dağılımları Bu dağılımlar, anket sorularına verilen cevapların basitçe sayılması ve gruplandırılması ile elde edilebilir. Frekans dağılımları kolay yorumlanabilmeleri için genelde tablolar ya da grafik barlar halinde sunulurlar. Anket bilgilerini düzenlemenin bir yolu da ankete katılanları sınıflar halinde düşünmektir. Sınıflandırma, katılımcıları, benzer özelliklerine dayanarak gruplandırmaktır. Anket Sonuçlarının Özetlenmesi Yüzdeler Anket verilerini özetlemenin en basit yollarından birisi de yüzdelerdir. Yüzdeler tablolar, grafik barlar ya da pasta diyagram yardımı ile gösterilir. Diğer istatistiksel yöntemler: T testi, F testi (ANOVA), korelasyon, regresyon vs. Bilimsel Yazım ile ilgili Temel İlkeler -Bir veya birden fazla kaynaktan yapılan aktarma veya alıntılar, birbiri ardı sıra bir sayfa veya daha fazla yer tutacak şekilde verilmemelidir. -Bunun yerine, ya alıntı/aktarmalar arasında, çalışmayı hazırlayanın eleştiri, yorum veya açıklamaları da yer almalı veya bu tür uzun aktarmalar, Ekler kısmında gösterilmelidir. Yazıların Font ve Puntoları: Fontlar: Times New Roman (Türkçe), Arial Tur, Courier Tur karakterler kullanılabilir. Puntolar: Araştırma metni 12 punto Çizelgeler/Tablolar/Şekiller 12 punto (duruma göre 8 e kadar düşürülebilinir.) Alıntılar (mümkünse italik tercih edilmelidir) 10 punto Dipnotlar, şekil altı ve resim altı yazılar 10 punto 14

15 Atıflar (alıntılar): - Kaynaktan aynen alınan bilgiler çift tırnak içinde gösterilirler. Ör: Her bilimin konusu buluşlar yapmaktır. " - Çalışmayı hazırlayanın, kaynaktaki bilginin özünü değil, biçimini değiştirerek yaptığı alıntılar ise, çift tırnak arasına alınmadan gösterilirler. Atıflar: - Herhangi bir kaynağın muhtelif yerlerinden aynen yapılan atıfların önüne üç nokta (...) konur. - Kaynaklardan aynen yapılan alıntılar, bir cümleyi aşmayacak uzunluktaysa, çalışma metni içinde verilirler. - Daha uzun alıntılarda, alıntının ilk ve son satırları ile çalışma metni arasında en az çift aralıklı boşluk bırakılarak, alıntı ile metnin ayırt edilmesi sağlanır. Bu tür alıntılar için, çalışma metninde kullanılan puntodan daha küçük punto kullanılır. - Her iki alıntı türünde de, ilgili kaynağa mutlaka atıf yapılır ve atıfların her birine, bir birini izleyen numaralar verilir. Atıf (Alıntı) Gösterme Sık kullanılan atıf yöntemleri A. Dipnot B. Metin İçerisinde Kaynak Gösterme (Örn: APA Yöntemi) A. Dipnot Dipnotlar kaynaktan alınan metnin sonunda rakamla yada sembolle ifade edilir. Söz konusu rakam yada sembolün açıklaması aynı sayfanın alt kısmında verilir. Dipnotlar açıklama yapmak için kullanılabildiği gibi kaynak belirtmek içinde kullanılırlar. Örn: Demokrasi günümüzün en ideal yönetim şeklidir. 1 1 Giovanni Sartori, Demokrasi Kuramı, Çev. Ahmet Baykal, Ankara, Siyasi İlimler Türk Derneği Yayınları, t.y., s. 11. B. Metin İçerisinde Kaynak Gösterme Tek yazar, tek çalışma Yazarın soyadı ve eserin yayımlandığı tarih verilir. Buna ilişkin örnek üç değişik şekilde verilmiştir. Sönmez (1998) Türkiye deki bölgesel eşitsizlikleri incelediği çalışmasında,.dır. Türkiye deki bölgesel eşitsizliklerin incelendiği bir çalışmada,..dır (Sönmez, 1998). Sönmez in 1998 de yayımlanan çalışmasında, Türkiye deki bölgesel eşitsizlikler konusunda.dır. Son örnekte görüldüğü gibi, metin içinde, cümlede yazar ve yayın yılı belirtiliyor ise ayrıca parantez içinde yazar ve tarih verilmez. B. Metin İçerisinde Kaynak Gösterme İki yazarlı çalışma İki yazar varsa, her ikisinin de soyadı verilir. Yöntem en genel anlamda... tanımlanır (Dembo ve Gibson, 1985: 12). Dembo ve Gibson a (1985: 12) göre dır. Üç, dört ve beş yazarlı çalışma Kaynağın ilk geçtiği yerde hepsi verilir. İzleyen yerlerde ise birinci yazarın soyadı verilerek ve diğerleri bağlacı konur. William, Johns, Smith, Bruce ve Bradley (1994)... buldu. (İlk geçtiği yerde). William ve diğerleri (1994) tarafından yapılan. 15

16 B. Metin İçerisinde Kaynak Gösterme Aynı yazarın aynı yıl yaptığı çalışmaları Yazarın birden fazla çalışmalarını ayırt edebilmek için yılların ardından harfler kullanılır. (Demir, 1990a, 1990b, 1990c; Yılmaz, 1992 basımda-a, 1992 basımda-b) Yazarları farklı iki veya daha fazla çalışma Bu tür çalışmalar aynı parantez içinde, soyadlarına göre alfabetik sıraya dizilerek ve birbirlerinden noktalı virgül ile ayırarak verilir. Örneğin; Çeşitli çalışmalar... (Başaran, 1984; Bursalıoğlu, 1987; Taymaz, 1984). Kaynak Göstermeme Şu durumlarda alıntılarda referans göstermeye gerek yoktur. a) Herkesçe bilinen, herkesçe tekrarlanan terimler. b) Üzerinde çok konuşulmuş ve yazılmış bulgular. c) Sözlük, ansiklopedi, el kitabı bilgilerindeki anonim yazılar. d) Orijinalliği olmayan gözlem ve fikirler. e) Telif hakkı koruması bitmiş eserler. f) Kamuoyuna açık, genel bilgiler. g) Atasözleri, deyişler. Dipnotlar ile ilgili kurallar: Bibliyografik Bilgiler Uluslararası Türkçe Ders Bitti Bakınız V. Bkz.: Karşılaştırınız Cf. Karş. Karşı görüş vs. k.g. Aynı eser/yer Ibid. a.e. Adı geçen eser op.cit a.g.e. Yazara ait son zikredilen yer loc.cit a.y. Eserin kendi içinde yukarıya atıf supra bkz.: yuk. Eserin kendi içinde aşağıya atıf infra bkz.: aş. Eserin bütününe atıf passim b.a. Basım yeri yok w.place y.y. Basım tarihi yok w.date t.y. Çok yazarlı eserlerde ilk yazardan sonrakiler et. al. v.d. Sayfa/sayfalar p. / pp. s. Editör/yayına hazırlayan Ed. by Ed. veya Haz. Çeviren Trans. by Çev. 16