Nitel Araştırma. Süreci

Transkript

1 EBE AE 602 Nitel Araştırma Süreci Nitel Araştırma Süreci Örneklem Seçimi Nitel Araştırma Süreci ve Örneklem Seçimi Nitel araştırma esnek bir araştırma deseni yaklaşımını gerektirir. Başta ortaya çıkan desen, yeni çıkan durumlara göre tekrar biçimlendirilebilir. 2 Nitel Araştırma Süreci Nitel araştırmada 3 önemli konu vardır. 1. Araştırmaya temel oluşturacak kuramsal bir çerçevenin açık bir biçimde oluşturulması 2. Araştırmacının sistematik ve yapılabilir aynı zamanda esnek bir araştırma deseni oluşturması Nitel Araştırma Süreci Sonuçların Sınırlandırılması ve Analitik Genellemelere Ulaşılması Bulguların Yorumlanması Bulguların Betimlenmesi Uygulamaya ilişkin Doğurgular Kuramsal / Kavramsal Yapı ARAŞTIRMA PROBLEMİ Araştırma Sorularının Geliştirilmesi Alanın / Örneklemin Belirlenmesi Araştırmacı Rolünün Belirlenmesi 3. Yapılan araştırmayı okuyucunun anlayabileceği şekilde tutarlı ve anlamlı bir doküman haline getirerek sunmak Veri Analizi Veri Toplama (görüşme, gözlem, doküman Veri Toplama Araçlarının / Stratejilerinin Geliştirilmesi incelemesi) G E Ç E R L İ K 3 4 Araştırma Probleminin Belirlenmesi Araştırma Probleminin Belirlenmesi Araştırma yapılmak istenen alanla ilgili kuram ve araştırma alanyazını (literatür) incelenmeli, Nitel araştırmada araştırma problemini açık bir şekilde başta belirlemek mümkün olmayabilir. Araştırmacının bireysel ve mesleğe dönük deneyimleri göz önünde bulundurulmalı, Önem ve yapılabilirlik araştırma problemini değerlendirmede dikkate alınan iki önemli ölçüttür. İlgili alanda karşılaşılan toplumsal sorunlar belirlenmeli, 5 6 1

2 Kuramsal Çerçevenin Oluşturulması Araştırma Sorusu? Araştırma probleminin kuramsal bir çerçevesini oluşturmak, araştırma deseninin amaca dönük ve kendi içinde tutarlı olması bakımından büyük önem taşır. Araştırma sorusu, araştırmaya konu olan problemin soru olarak ifade edilmiş biçimidir. Kuramsal çerçeve araştırmacıya, problemiyle ilgili boyutlarının tanımlanmasında, bunların birbirleriyle ilişkilerinin saptanmasında, bilgi toplama araçlarının boyutlarının belirlenmesinde ve analiz aşamasında kullanılacak temaların seçilmesinde yardımcı olur. 7 8 Araştırma Alanının/Örnekleminin Belirlenmesi Araştırma alanı ile ilgili 4 önemli özellik: Alana araştırma amacı ile girmek mümkündür. Alanda araştırma konusu ile ilgili zengin dokümanlar mevcuttur. Araştırmacı alandaki bireyler ile güvene dayalı ve etkili bir iletişim kurabilir. Elde edilen bulgular kaliteli ve güvenlidir. Araştırmacı Rolünün Belirlenmesi Araştırmacı, araştırma konusuyla ilgili zaman harcayan, alanı yakından tanıyan, alandaki olayları yaşayan ve araştırmaya dahil olan bireylerle yakın bir iletişim kuran kişidir. Araştırmacının öznelliği ve kendi görüşleri, toplanan veriler analiz edildikten sonra yorumlama aşamasında devreye sokulmalıdır Veri Toplama Stratejilerinin Geliştirilmesi En yaygın olarak kullanılan veri toplama yöntemleri : Görüşme, Odak Grup Görüşmesi, Gözlem ve doküman incelemedir. Veri Analizi, Bulguların Betimlenmesi ve Yorumlanması Betimsel Analiz: Derinlemesine analiz gerektirmeyen işlerin betimlenmesinde kullanılır. Araştırmacının kendi araştırma probleminin özelliğine göre,bu yöntemlerden bir veya birkaçını belirlemesi ve bu yöntemleri hangi kapsamda kullanacağını açıklaması gerekir. İçerik Analizi: Verilerin daha yakından incelenmesini ve bu verileri açıklayan kavram ve temalara ulaşılmasını gerektirir

3 Sonuçların Sınırlandırılması ve Analitik Genellemeler Ulaşılması Nitel araştırmada elde edilen bulguların genellenebilmesi güçtür. Ancak sınırlı genelleme yapılabilir. Araştırmanın çerçevesi ve sınırlılıkları göz önüne alınmalıdır. Araştırmanın Kuram ve Uygulama için Doğurduğu Sonuçlar Kurama yönelik çıkarımlar daha önceden ortaya konan kuramların teyit edilmesi, açıklanması, örneklendirilmesi veya çürütülmesi biçiminde olabileceği gibi yeni kuram ortaya koyma ve bu kurama dayalı denenceler öne sürme şeklinde de olabilir Nitel Araştırma Sorusu Yazma Açık Uçlu Sorular Araştırma sorusu yazma süreci, geliştirme ye ve yeniden ifade etme ye dayalı bir çalışmayı içerir. İki soru tipi vardır: Açık uçlu Kapalı uçlu Eğer araştırma problemine ilişkin temel değişkenler açıklık kazanmamışsa, araştırma süreci esnek bir şekilde sürdürülecekse, örneklemde, veri toplama ve analiz yöntemlerinde değişikler yapılacaksa açık uçlu araştırma soruları kullanılır Açık Uçlu Sorular Süreç araştırma konusuna ilişkin genel bir soru ile başlar. Veriler toplanır ve temel değişkenler daha açık hale gelir. Alt araştırma soruları yazılır. öğretmenler sınıfta disiplini nasıl sağlarlar İlgili kuramsal literatür ve alandan toplanan veriler taranarak ayrıntılı araştırma soruları yazılabilir. öğrenciler sınıf içinde problem çıkardıkları zaman öğretmenlerle aralarında nasıl bir iletişim oluşmaktadır (iletişim boyutu) disiplin problemlerine ilişkin okul kuralları nelerdir (organizasyon) sınıf içi disiplin problemleriyle uzun süre uğraşmak zorunda kalan öğretmenin sınıf yönetimine ilişkin davranışlarında ne tür değişiklikler oluşmaktadır (biyografik veriler ve geçmiş deneyimler) Açık uçlu sorulara örnekler Öğretmenler mesleki yaşamlarında stresle ve karamsarlıkla nasıl başa çıkmalıdırlar? Disiplin problemlerine ilişkin okul kuralları nedir? Öğrenciler sınıf içinde problem çıkardıkları zaman öğretmenler ile aralarında nasıl bir iletişim oluşmaktadır?

4 Kapalı Uçlu Sorular Kuramsal temeli olan araştırmalar için uygundur. Problemle ilgili boyutlar açık olduğu için ayrıntılı sorular derhal yazılabilir. öğretmenin sınıfta sorduğu soruların türü ile, öğrencinin bu sorulara verdiği yanıtların düzeyi arasında ne tür bir ilişki vardır? Öğretmenin sınıf içi sözel olmayan davranışları, öğrencilerin derse katılımını ne yönde etkilemektedir? Araştırma sorularında yer alan varsayımlar ve kuramlar literatürle bağdaştırılmalıdır. Nitel Araştırma Çeşitleme Çeşitleme: farklı veri kaynakları, farklı veri toplama ve analiz yöntemleri kullanarak araştırma sonuçlarının inandırıcılığını arttırmaya yönelik çabaların bütünüdür. Geçerlik ve güvenirliğin sağlanmasında kullanılan önemli bir stratejidir. Örnek : Gözlem yoluyla elde edilen bilgilerin görüşme yoluyla teyit edilmesi Nitel Araştırmacının Davranışına İlişkin bazı İlkeler Nitel araştırmacı çeşitli olay ve olguları kendi doğal ortamları içinde gözler. Olayları bireylerle beraber yaşarken, araştırmacı kimliği ile bireysel ön yargılardan ve yönelimlerden bağımsızdır. Ortamda bulunan bireylerin algılarını ortaya çıkarmaya çalışır. Olay ve olguları bütüncül ve çok yönlü bir yaklaşımla görür ve yansıtmaya çalışır. Nitel Araştırmacının Davranışına İlişkin bazı İlkeler (devam) Veri toplamak için sosyal becerilerini kullanır. Alanda çeşitli veri toplama yöntemlerini kullanır. Olaylara kendi ortamı içinde anlam kazandırmaya çalışır. Araştırma sürecinde etik bir yaklaşımı benimser. Doğal olarak oluşan süreci kontrol etmeye ya da değiştirmeye çalışmaz Nitel Araştırma Yaparken Yardımcı Olabilecek Sorular Toplanan veriler bu problemi açıklamaya yardımcı olacak ana temaları ortaya koymak için yeterli mi? Seçtiğim bireyler farklı grupları yeterince temsil ediyor mu? Görüşülen bireye araştırmanın konusu dışına çıkarak konuşmasına hangi aşamaya kadar izin vermeliyim? Gözlem sürecinde not alırken ne kadar ayrıntıya yer vermeliyim. Nitel araştırmada örneklem seçimi Olasılık Temelli (seçkisiz, küme, sistematik, tabaka, vb.) Nicel gelenek Amaçlı (aykırı durum, tipik durum, maksimum çeşitlilik, vb.) Nitel gelenek

5 Olasılık temelli örnekleme yöntemleri Belirli bir evrende yer alan şeylerin özellikleri her bireye eşit olarak dağılmıştır Bu evrendeki her şey oluşturulacak herhangi bir örnekleme dahil olma konusunda eşit şansa sahiptir Bu özelliklere sahip olan evrenden istatistiksel hesaplarla evreni temsil edebilme büyüklüğüne sahip ve tamamen rasgele yöntemle bir örneklem seçme işlemine seçkisiz örnekleme denir. Benzeşik (homojen) evreni bulmak, bunun sınırlarını çizmek ve saptamak bu yöntemi nadiren kullanmayı getirir. Olasılık temelli örnekleme yöntemleri Örnekler belirli ölçütlere göre oluşturulmuş sistematik bir yöntemle seçilirse sistematik örnekleme yapılmış olur. Evrene dahil olan başlangıç birimleri sıraya konulur. Örneklem büyüklüğü saptanır ve evrenden çekiliş yapılır. Evrende alt birim grupları ya da tabakalar varsa tabaka örnekleme kullanılır. Evrende doğal olarak oluşmuş veya yapay olarak oluşturulmuş kendi içerisinde benzer özellikler gösteren gruplar varsa küme örneklemesi kullanılır Amaçlı örnekleme (criterion örnekleme)-1 Amaçlı örnekleme (criterion) örnekleme-2 Aşırı ve aykırı durum örneklemesi: Derin bir incelemeye tabi tutulabilecek sınırlı sayıda ya da tek ancak aynı ölçüde de bilgi bakımından zengin durumların çalışılmasını öngörür. Maksimum çeşitlilik örneklemesi: Göreli olarak oluşturulan küçük bir örneklemde çalışılan probleme taraf olabilecek bireylerin çeşitliliğini maksimum derecede yansıtmayı amaçlar. Çeşitliliğin arasında paylaşılan ortak olguların varlığını bulmaya çalışarak problemin farklı boyutlarını ortaya koymaya çalışır. Benzeşik örnekleme: Küçük ve benzeşik bir grup oluşturarak belirgin bir alt grubu tanımlamaya çalışır. Tipik durum örneklemesi: Yeni bir uygulama veya bir yenilik tanıtılmak isteniyorsa, bu uygulamanın yapıldığı veya yeniliğin olduğu bir dizi durum arasından en tipik bir ya da bir kaçını seçerek çalışmak mantığına dayanır. Tipik durum seçiminde konuyla ilgili bilgiye sahip bireyler, kurumlar yardımcı olabilir. Kritik durum örneklemesi: bu grup belirli bir problemle karşılaşıyorsa diğer bütün gruplar kesinlikle bu problemle karşı karşıya kalır göstergesine sahip durumları derinlemesine incelemeyi amaçlar. Kartopu veya zincir örnekleme: Süreç basit bir soruyla başlar ve gelişerek kar topu şeklinde büyür. Sonunda araştırmacıyı ilgilendiren belirli durumlar ön plana çıkar. Ölçüt örnekleme: Önceden belirlenmiş bütün koşulları taşıyan bireylerle çalışmayı amaç edinir. Doğrulayıcı ve yanlışlayıcı durum örneklemesi: Tümevarımcı bir yöntemle çalışan biri sonuçlarının geçerli ve tutarlı olduğunu saptayabilmek için doğrulayıcı ve yanlışlayıcılara ihtiyaç duyar. Kolay ulaşılabilir durum örneklemesi: (convenience sampling) Yakın olan erişilmesi kolay olan durumun seçilmesidir