SANAYİ ODALARININ AR-GE ÇALIŞMALARINDAKİ ROLÜ VE ÖNEMİ: SAKARYA TİCARET VE SANAYİ ODASI (SATSO) MODELİ

Transkript

1 SANAYİ ODALARININ AR-GE ÇALIŞMALARINDAKİ ROLÜ VE ÖNEMİ: SAKARYA TİCARET VE SANAYİ ODASI (SATSO) MODELİ Öğr. Gör. Çetin KARAKAYA 1, Elif SARIOĞLU 2 1 Sakarya Ünv. Karasu MYO, Makine Bölümü, Karasu/Sakarya e-posta: ckarakaya@sakarya.edu.tr 2 Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası, Ar-Ge Proje Destek Birimi, Merkez/Sakarya e-posta: elifsarioglu@satso.org.tr Özet: Ülkemizin 2013 yılı hedefleri arasında bulunan ve gayri safi milli hâsıladan Ar-Ge ye ayrılan payın %2 olması hedefi için yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Bu amaçlar 2002 yılında hızla artan bir şekilde destek programları uygulamaya konulmuştur. Bu destek programlarına üniversite katılımının da sağlanması ile ülkemizde üniversite-sanayi işbirliği ve buna paralel olarak tasarım ve imalat altyapısı hızla gelişmektedir. Artık birçok konuda özgün ürünlerimizi tasarlayıp üreterek yurtdışı rakiplerimiz ile rekabet edebilir hale gelmiş bulunmaktayız. Ar-Ge çalışmalarının gerçekleştirilmesinde işletmelere teknik destek sağlanması ile fayda ve verimlilik artmaktadır. Son yıllarda Sanayi Odalarının üyelerine ve girişimcilere sağladığı bu teknik destek ile daha fazla Ar-Ge çalışmasının gerçekleşmesi mümkün olmuştur. Herşeyden önce toplumda Ar-Ge bilinci yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu çalışmada Gaziantep Sanayi Odası nın Ar-Ge çalışmalarına verdiği önemin benzer bir uygulaması olan Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası Ar-Ge Destek Birimi ile ilgili örnek verilmiş ve paylaşımda bulunulmuştur. Anahtar sözcükler: Sanayi Odaları Ar-Ge Çalışmaları, Ar-Ge, İnovasyon, Ar-Ge Proje Pazarları 1.GİRİŞ 2000 li yılların başında Ar-Ge ve yenilik çalışmaları daha fazla önem kazanmış ve yaygınlaşmıştır. Önceleri yalnızca büyük ölçekli firmaların yaptığı bir çalışma olarak görülen Ar-Ge faaliyetleri ve yenilik çalışmaları mikro ölçekli işletmelere kadar inmiştir. Yaygınlaşmasında en önemli unsur Ar-Ge çalışması yapan kişilere ve kuruluşlara verilen geri ödemeli/geri ödemesiz destekler olmuştur. Türkiye'nin gelişmiş ülkelerle rekabet edebilmesi ve ekonomik olarak tam bağımsız bir ülke olabilmesi mümkün olacaktır ve bunun yolu Ar-Ge' den geçmektedir. Ar-Ge çalışmaları hedef değil hedefin bir parçası olmalı, stratejinin parçası değil strateji olmalıdır. Gelişmişlik ve ileri teknolojiler yani her ürünün daha iyisi araştırma ve geliştirme çalışmaları ile elde edilebilmektedir. Bunun önemini bilen işletmelerin organizasyon yapılarında artık bir Ar-Ge bölümü mevcuttur. Bölüm kurulamasa bile çalışmalarda mutlaka Ar-Ge ye yer verilmelidir. Her zaman daha iyisi vardır düşüncesinden yola çıkılmalı, her ürün yeni, eski bakılmaksızın Ar-Ge çalışması yapılmalıdır. Ülkelerin gelişmişlikleri tüketim ile değil üretim ile belirlenmektedir. Ülkenin gelişmişliği önce firmalardan geçmektedir. Ülkemizin ve kanunların Ar-Ge çalışmalarını desteklediği günümüzde bu fırsatlar değerlendirmelidir. Ar-Ge bilincinin

2 yeni yeni oluştuğu toplumuzda birçok büyük firma faaliyetlerinde Ar-Ge ye yer vermeye başlamış olsa da hala Ar-Ge kültüründen uzak çalışmalarına devam eden firmalar mevcuttur. İlimiz Ticaret Odası üyelerine hizmet faaliyetlerini genişletmiş Ar-Ge bilincinin yayılmasına ve firmasında Ar-Ge yapmak isteyen üyelerine yol göstermek, Ar-Ge faaliyetleri için devlet desteklerinden yararlanmalarını sağlamak için bir birim kurmuştur. 2. SATSO AR-GE PROJE DESTEK BİRİMİ AMAÇLARI Ar-Ge Proje Destek Birimi nin kurulmasındaki temel amaç, Ar-Ge destek programlarına başvuruda yardımcı olmaktır. Bu programlardan bazıları; TÜBİTAK-TEYDEB, KOSGEB, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV), Avrupa Birliği 7. Çerçeve Ar-Ge Destek Programlarıdır. Birimin diğer amaçları üyelerin projelerinin hazırlanması ve takibi işlerinde destek sağlamak, Patent/Faydalı Model ve Endüstriyel Tasarım Tescili çalışmalarını yürütmek, Ar-Ge ve ilgili konular için eğitim faaliyetlerinde bulunmak, ilimizin Ar-Ge projesi ile Patent gelişiminin istatistiğini tutmak, ilimizin teknolojik gelişmişlik düzeyini arttırmaktır. Yukarıda adı geçen desteklerden yararlanmak isteyen, yeni fikirleri için hibe desteği bulmak isteyen ve hazırlayacakları projelerde profesyonel yardıma ihtiyaç duyan Odamız üyeleri Ar- Ge Proje Destek Birimi ne başvurabilmektedirler BİRİM FAALİYETLERİ Ar-Ge çalışmalarının ve bilincinin yaygınlaşması amacıyla 2009 yılı ortasında birimin kurulması çalışmalarına başlanmış ve 2009 yılı Ağustos ayında Sakarya Üniversitesi nden bir Öğretim Görevlisi, Odaya Ar-Ge danışmanı olarak atanmıştır. Yeni fikirleri için hibe desteği bulmak isteyen ve hazırlayacakları projelerde profesyonel yardıma ihtiyaç duyan üyelerimiz Odamıza gelmeye başlamışlardır. Ar-Ge Proje Ön Değerlendirme formu başlığı altında bir form hazırlanmış ve gelen tüm projeler kayıt altına alınmaya başlanmıştır. Formda kısaca firma bilgileri, proje başlığı, konusu ve bütçe bilgileri yer almaktadır. Üyelerin doldurabilmesi için kolaylık sağlamak adına form özet gibi görünse de aslında hangi hibe programı için uygun olacağı konusunda karar verilebilecek kilit sorular barındırmaktadır. Üye başvurduğunda uygun program bulunmasa da aylar sonra forma döndüğümüzde hangi programa uygun olduğunun takip edilebileceği cevaplar içermektedir. Ar-Ge Projesi ön değerlendirme formu doldurulduktan sonra uygun program var ise çalışmalara ivedi olarak başlanmakta, program başvurusu için gereken evrak listesi üyeden istenmektedir. Üye evraklarını tamamlayıp getirdiğinde danışmanımız eşliğinde başvuru yapılmaktadır.2010 Aralık ayında birim resmi olarak kurulmuş ve birime atanan bir memur ile çalışmalar hız kazanmıştır Ocak ayında Yönetim Kurulu kararı ile kabul edilen Odamız ve Üye arasında imzalanan Ar-Ge Proje Destek Birimi Gizlilik Sözleşmesi ile sağlanan karşılıklı güven duygusu ile proje sahibi projesinin her detayını danışman ile rahatlıkla paylaşabilmekte ve deneyimli danışmanımız projeye gerektiğinde müdahale etmekte ve kabul edilebilirliğini arttırmaktadır.

3 Projeler ilgili merciye sunulmaya hazırlanırken gerekli olan patent, marka başvuruları da birim tarafından yapılmaktadır. Birim ile ilgili duyurular mail, gazete ve dergi ilanı ile yapılmış, talep giderek çoğalmıştır. Çoğalan talep karşısında birim randevu sistemine geçmiştir. Danışmanımızın Oda da olmadığı zamanlarda proje fikri ile gelen üyelerin kayıtları birim memuru tarafından alınmakta, uygun çağrı olduğunda Danışmanımız ile belirlenen saat aralığında yüzyüze görüşmesi sağlanmaktadır. Uygun çağrı bulunmadığında kayıt altına alınan proje fikri yeni çağrılar açıldığında kontrol edilmekte ve uygun çağrı açıldığında proje sahibi haberdar edilerek Danışman ile görüşmesi sağlanmaktadır. Tüm bu süreçler devam ederken, bazı proje sahiplerinin fikirleri çağrı için uygun olsa da firma koşulları (borç durumu, Ar-Ge bölümü olmaması, çalışan personel sayısı, mühendis bulunmaması) yetersizliği yüzünden çağrıya başvuramayan firmalara bu konularda da danışmanlık yapılmakta, yol gösterilmekte ve koşulların sağlanması için gerekli bilgiler verilmektedir. İlde Ar-Ge farkındalığı oluşturmak ve Ar-Ge kültürünü yaymayı kendine görev edinen birim Odanın süreli yayınlarında makaleler ve yazılar yayınlamaktadır. Yapım aşamasında olan birimin özel sayfasından duyurular, makaleler, bilimsel yayınlar, istatistikler, açıklanan hibe duyuruları yapılacaktır. Kurulduğu günden bu yana gerek girişimciler gerekse sanayiciler için eğitimler düzenleyen birim her eğitimde Ar-Ge nin ülkemiz, ilimiz ve firmalarımız için önemini vurgulamakta, proje hazırlanmasından ortaya çıkan ürüne patent başvurusu yapılmasına kadar her türlü detay ile ilgili bilgi vermektedir. Yapılan eğitim sunumlarının, eğitim değerlendirme form sonuçlarının da yayınlanacağı siteden katılımcı memnuniyet trendi de takip edilebilecektir. Birim her geçen gün gelişmeyi de kendine ilke edinmiştir ve hep daha iyisini yapmayı hedeflemiştir. Eğitim etkinlikleri CD ye video kaydı yapılarak, katılamayan tüm ilgililere ulaştırılmaktadır. Firmaların/kişilerin Ar-Ge fikirleri için başvuruya geldiklerinde aslında Ar-Ge içerikli olmayan (yatırım v.b.) projeleri için de gerekli yönlendirmeler yapılmaktadır. Oda Danışmanı gelmeden bir gün önce gelmek isteyen danışanlar telefonla aranmakta ve gelecekleri saat kendilerine bildirilmektedir. Artan talep ve oluşan yoğunluk dolayısı ile 2010 Ocak ayında alınan karar ile randevu taleplerinin SATSO Web sitesinde üzerinden alınmasına karar verilmiştir. Danışman ile görüşmek isteyen üyeler randevu talep sistemine koyulacak olan Ön Değerlendirme Formu nu dolduracaktır. Üyelerimizin projeleri Birime başvurdukları ilk andan itibaren kayıt altına alınmakta, başvurular olumlu/olumsuz sonuçlanana dek takip edilmektedir. Sakarya ve Türkiye istatistikleri güncellendikçe birim tarafından Sakarya ve diğer illerin istatistikî bilgileri karşılaştırılmalı olarak derlenmekte ve böylece Sakarya nın gelişen grafiğinin izlenebilirliği sağlanmaktadır. Birim, üyelerin projelerine danışmanlık yaparken aynı zamanda ilin kalkınması için Avrupa Hibe Destekleri çağrılarını da takip etmekte, açılan çağrılara uygun projeler var ise üyeleri o çağrılara da yönlendirmektedir. İlimiz ve Odamız için uygun olan proje çağrılarına elimizdeki proje fikirleri ile yönetici olarak başvuran birim, şu anda 1 projenin yöneticiliğini ve 6 projenin de ortaklığını yapmaktadır.

4 Birim, ülkemizin ve ilin geleceğe yatırımı olan girişimcilerin projelerine de önem vermektedir. Girişimciler için proje hazırlama eğitimleri düzenleyen birim çalışmalarını 2009 yılında Teknogirişim Sermayesi Desteği Programı na projeleri kabul edilen 31 ilden 1 i olmayı başararak taçlandırmıştır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Teknogirişim Desteğini Sakarya dan bugüne kadar sadece 1 girişimci almış, bu girişimcinin projesi de birimimiz tarafından hazırlanmıştır. Türkiye de Ticaret ve Sanayi Odası olarak ilk kez TÜBİTAK hibe desteği alarak Ar-Ge Proje Pazarı düzenlenmiştir. Birime gelen tüm proje sahiplerinin, protokolün, üyelerin ve tüm Ar-Ge ilgililerinin davetli olduğu etkinlik beklenenden fazla ilgi görmüştür. Etkinlik 1. yılın sonuna doğru düzenlenmiş böylelikle yıl boyu yapılan gayretli çalışmaların doğurduğu sonuçlar gözler önüne serilmiştir. Destek isteyen proje sahipleri kurum yetkilileri ile birebir görüşme olanağı bulmuştur. Sakarya Üniversitesi işbirliği ile düzenlenen etkinlik finansman arayan girişimcilerin sanayiciler ile buluşmasını, girişimcilerin projelerini sanayicilere yüz yüze anlatmasına olanak sağlamıştır. Etkinlik sonunda bir çok somut işbirliği gerçekleşmiştir. Birimin Ar-Ge ve İnovasyon temelinde hazırladığı ve yayınladığı 7 adet makale, 1. Ar-Ge Proje Pazarı Etkinliği ne ait kitap, Ar-Ge ve Yenilik Destekleri adlı örnek projeler ile birlikte karşılaştırmalı olarak ar-ge destek programlarının anlatıldığı kitap, Faaliyet Raporu kitapları bulunmaktadır. Birim ilk olarak üyeler için TÜBİTAK-TEYDEB e proje yazılması ile ilgili eğitimi düzenlemiş, ardından bu projeler ait dönemsel rapor (teknik ve mali) hazırlanması ile eğitim faaliyetlerine devam etmiştir yılının ilk yarısında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Teknogirişim Sermaye Desteği programına proje yazılması ile ilgili girişimcilere eğitim düzenlemiştir. Ar-Ge Proje Destek Birimi üyelerinden gelen 130 un üzerinde projeye danışmanlık yapmaktadır. Bu projelerin bazıları ilgili kurumlara sunulmuş ve onay alınmış, bazıları kurumlar tarafından değerlendirme aşamasında, bazıları ise hazırlık aşamasındadır. Proje sahiplerinin müsaade ettikleri ölçüde bu teknolojik gelişmeler tüm üyeler ve Sakarya ile paylaşılmakta, oluşan katma değer ve potansiyel kamuoyuna sunulması için çalışmalar devam etmektedir. Tablo 1. de birime gelen proje başvurularının aylara göre yükselişi gösterilmiştir. Birime başvuru yapan proje sahiplerinin profili Şekil 1 de gösterilmiştir. Hazırlığı tamamlanarak başvurusu yapılan projelerin kurumlara göre dağılımı Şekil 2 de gösterilmiştir. Ar-Ge Biriminin 1.yılının dolduğu Ağustos 2010 yılı itibariyle birime başvurusu yapılan projelerin durumları Şekil 3, 4, 5, 6, 7, 8 de gösterilmiştir. Şekil 1. SATSO Ar-Ge Proje Destek Birimi Proje Başvurularının Aylara Göre Dağılımı

5 Şekil 2.Birime Başvuru Yapan Proje Sahiplerinin Profili Şekil 3. Hazırlığı Tamamlanarak Başvurusu Yapılan Projelerin Kurumlara Göre Dağılımı Şekil 4. Görüşülen Projelerin Durumları

6 Şekil 5. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı na Sunulan Projelerin Durumları Şekil 6. KOSGEB e Sunulan Projelerin Durumları Şekil 7. Japonya Büyükelçiliği ne Sunulan Proje Durumları

7 Şekil 8. AB Destek Programları na Sunulan Proje Durumları Ar-Ge Proje Destek Birimi nde verilen hizmetlerin tamamı, üyelere ücretsiz olarak sağlanmaktadır. SATSO Ticaret Portalı nda açılacak bölümden birim ile ilgili gelişmeler güncel olarak takip edilebileceği gibi haftalık yayınlanan E- bülten üzerinden de istatistikler, makaleler, yapılan çalışmalar, yatırımcı-fikir sahibi buluşturma platformu ve önemli gelişmeler yakından takip edilebilmektedir. 3. SONUÇLAR - Ülkemizin 2013 yılı hedefleri arasında bulunan ve gayri safi milli hâsıladan Ar-Ge ye ayrılan payın %2 olması hedefi için yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Bu amaçlar 2002 yılında hızla artan bir şekilde destek programları uygulamaya konulmuştur li yılların başında Ar-Ge ve yenilik çalışmaları daha fazla önem kazanmış ve yaygınlaşmıştır. Önceleri yalnızca büyük ölçekli firmaların yaptığı bir çalışma olarak görülen Ar-Ge faaliyetleri ve yenilik çalışmaları mikro ölçekli işletmelere kadar inmiştir. - Türkiye'nin gelişmiş ülkelerle rekabet edebilmesi ve ekonomik olarak tam bağımsız bir ülke olabilmesi mümkün olacaktır ve bunun yolu Ar-Ge' den geçmektedir. - Ar-Ge bilincinin yeni yeni oluştuğu toplumuzda birçok büyük firma faaliyetlerinde Ar- Ge ye yer vermeye başlamış olsa da hala Ar-Ge kültüründen uzak çalışmalarına devam eden firmalar mevcuttur. - Ar-Ge bilincinin oluşması ve yaygınlaşmasında Ticaret ve Sanayi Odalarının büyük etkisi bulunmaktadır. Bu konuda Türkiye de Gaziantep Sanayi Odası nın da içerisinde olduğu birkaç Oda ön plana çıkmaktadır. - İlimiz Ticaret ve Sanayi Odası üyelerine hizmet faaliyetlerini genişletmiş Ar-Ge bilincinin yayılmasına ve firmasında Ar-Ge yapmak isteyen üyelerine yol göstermek, Ar-Ge faaliyetleri için devlet desteklerinden yararlanmalarını sağlamak için bir birim kurmuştur. - Ar-Ge Proje Destek Biriminin kurulmasındaki temel amaç, devlet tarafından Ar-Ge çalışmaları için sağlanan destek programlarına başvuruda yardımcı olmaktır. - Birimin diğer amaçları üyelerin projelerinin hazırlanması ve takibi işlerinde destek sağlamak, Patent/Faydalı Model ve Endüstriyel Tasarım Tescili çalışmalarını yürütmek, Ar-Ge ve ilgili konular için eğitim faaliyetlerinde bulunmak, ilimizin Ar-Ge

8 projesi ile Patent gelişiminin istatistiğini tutmak, ilimizin teknolojik gelişmişlik düzeyini arttırmaktır. - Yeni fikirleri için hibe desteği bulmak isteyen ve hazırlayacakları projelerde profesyonel yardıma ihtiyaç duyan üyelerimiz Ticaret ve Sanayi Odası na gelmeye başlamış ve ücretsiz hizmet almaya başlamışlardır. - Birim sadece sanayicilere değil girişimcilere de destek olmakta, her bir proje sahibine butik ilgi göstermektedir. - Birim, danışanları ile sürekli irtibat halinde kalarak açılan yeni programları duyurmakta ve gerekli yönlendirmeleri yapmaktadır. - Süreli yayınlarda Ar-Ge bilincini artıran ve gelişimin grafiğini gösteren yazılar yayınlamaktadır. - Ar-Ge dünyasındaki yeniliklere ayak uydurmak için revize edilen hibe destekler ile ilgili periyodik aralıklarla eğitimler düzenlenmektedir. - Türkiye de ilk defa Ticaret ve Sanayi Odası tarafından TÜBİTAK Desteği ile Ar-Ge Proje Pazarı düzenlenmiştir. - Türkiye de ilk defa danışanlara tüm devlet tarafından sağlanan tüm Ar-Ge desteklerinin karşılaştırmalı olarak anlatıldığı her biri için başvuru rehberinin olduğu kitap üyelere ücretsiz dağıtılmıştır. - Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası Marmara bölgesi ndeki Odalar içerisinde ilk kez Ar- Ge ye verdiği önemi gösteren ve çatısı altında KOBİ Ar-Ge Projeleri Geliştirme Komisyonu kuran Oda olmuştur. - Ar-Ge bilincine sahip üyelerin oluşturduğu komisyon, birimi tüm çalışmalarında desteklemiş, ar-ge ve yenilik konusunda öncülük etmiştir. - Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası Marmara bölgesi ndeki Odalar içerisinde ilk kez Ar- Ge ye verdiği önemi gösteren ve çatısı altında Ar-Ge Birimi kuran Oda olmuştur. 1 yıllık faaliyet raporu hazırlayan birim çalışmalarını tüm komisyon üyeleri ile paylaşmıştır. - Bir yıllık tüm çalışmalarını arşivleyen birim, her yıl karşılaştırmalı olarak faaliyetleri arşivleyecek ve yükselen performansını gözler önüne serecektir. 4. KAYNAKLAR [1] KARAKAYA Ç. Sanayiciler için Karşılaştırmalı Ar-Ge Destekleri TMMOB Makine Mühendisleri Odası Konya Şubesi V. Makine Tasarım ve İmalat Teknolojileri Kongresi Ekim 2009, Rixos Otel, Konya [2] OECD Frascati Kılavuzu 3. Basım, TÜBİTAK Kitap Baskısı [3] OECD, Eurostat Oslo Kılavuzu 3. Baskı, TÜBİTAK Kitap Baskısı [4] 12 Mart 2008 tarihli, sayılı Resmi Gazete [5] [6] [7] [ [8]

9 [9] [10] KARAKAYA Ç., SARIOĞLU E. TÜBİTAK- TEYDEB Destek Programlarına Yapılan Proje Başvurularında Sakarya nın Yeri Sakarya Ekonomi Dergisi, Sayı:63, Yıl:12 ISSN , Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası Yayını, Ocak-Şubat 2010, Sakarya [11] UYSAL Ü., İYİBİLGİN O., KARAKAYA Ç. "Genç Girişimcilere Verilen Ar-Ge Destekleri (Türkiye Örneği)" 3.Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Mayıs 2010, Bişkek, Kırgızistan [12] ALNIAK M. O., OĞUR A., ERTÜRK M., KARAKAYA Ç. "San-Tez Projelerinin Üniversite- Sanayi İşbirliğine Katkısı ve Destek Süreci" 2. Üniversite-Sanayi İşbirliği Sempozyumu, Haziran 2009, Kocaeli [13] ALNIAK M. O., UYSAL Ü., İYİBİLGİN O., KARAKAYA Ç. "Üniversite-Sanayi İşbirliğinin Sağlanmasında Ar-Ge Projelerinin Rolü, Sorunlar ve Öneriler" Üniversite-Sanayi İşbirliği Merkezleri Platformu (ÜSİMP) Üniversite Sanayi İşbirliği Ulusal Kongresi , 7-8 Mayıs 2009, Eskişehir [14] OĞUR A., KARAKAYA Ç. "Üniversite-Sanayi İşbirliğinin Sağlanmasında Tübitak Teydeb' in Rolü ve Önemi" Üniversite Sanayi İşbirliği Sempozyumu - USİS-2007, Haziran 2007, ATSO Adapazarı [15] OĞUR A., KARAKAYA Ç. "Makina Tasarım ve İmalat Sektöründe Ar-Ge Destekleri " IV. Makina Tasarım ve İmalat Teknolojileri Kongresi, Kasım 2007, KONYA [16] OĞUR A., KARAKAYA Ç. "Makina Tasarım ve İmalat Sektöründe Ar-Ge Destekleri-1 " Machinery MakinaTek Aylık İmalat ve Teknoloji Kültürü Dergisi, Mart 2008, Sayı:125