SANAYİCİLER İÇİN KARŞILAŞTIRMALI AR-GE DESTEKLERİ

Transkript

1 TMMOB Makina Mühendisleri Odası Konya Şubesi V. Makina Tasarım ve İmalat Teknolojileri Kongresi Ekim 2009 SANAYİCİLER İÇİN KARŞILAŞTIRMALI AR-GE LERİ Çetin KARAKAYA 1 1 Sakarya Ünv. Karasu MYO, Makine Bölümü, Karasu/Sakarya/TÜRKİYE Tel: e-posta: ckarakaya@sakarya.edu.tr Özet: Ülkemizin 2023 yılı hedefleri arasında bulunan ve gayri safi milli hâsıladan Ar-Ge ye ayrılan payın %2 olması hedefi için yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Bu destek programlarına üniversite katılımının da sağlanması ile ülkemiz üniversite-sanayi işbirliği ve buna paralel olarak tasarım ve imalat altyapısı hızla gelişmektedir. Artık birçok konuda özgün ürünlerimizi tasarlayıp üreterek yurtdışı rakiplerimiz ile rekabet edebilir hale gelmiş bulunmaktayız. Ülkemizin hedeflerine uygun olarak yürütülen Ar-Ge destek programları gün geçtikçe daha fazla sanayici tarafından ilgi görmektedir. Fiili Ar-Ge çalışmalarında sistematik olarak benzer bir uygulama olmasına rağmen, sanayicilerin zorlandıkları hususlar; destek süreçlerinin, destek uygulamasının ve bu süreçlerdeki dokümantasyonun birbirinden farklı olmasıdır. Birçok kurum tarafından Ar-Ge çalışmalarına destek verilmesi ve bu destek programlarının seçiminde firma tarafından ön değerlendirme yapılmaması, destek programının etkin kullanımını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu sorunun en temel nedeni; destek programının firma ile uygunluğunun yeterince analiz edilememesidir. Bu nedenle birçok proje başladıktan sonra fiili olarak tamamlansa bile destek programında gerektiği gibi yararlanılamamaktadır. Ayrıca destek programlarının aralarındaki farkların belirlenmesi için destek veren kurumların bütün dokümanlarının gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bu da oldukça fazla zaman kaybına neden olmaktadır. Bu çalışmada, sanayiciler için olan en yaygın Ar-Ge destek programları tüm detayları ile özet bir şekilde tablolar yardımıyla karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Bu çalışmanın Ar-Ge destek programlarına başvuruyu düşünen ve bu konularda çalışma yapan firmalara yardımcı olacağı düşünülmektedir. Böylece verimli bir ön değerlendirme yapılarak başvuru yapılacak ve destek sistemi daha etkin kullanılacaktır. Anahtar sözcükler: Ar-Ge, inovasyon, Ar-Ge destek programları, karşılaştırmalı ar-ge destek programları 1. GİRİŞ 2000 li yılların başında Ar-Ge ve yenilik çalışmaları daha fazla önem kazanmış ve yaygınlaşmıştır. Önceleri yalnızca büyük ölçekli firmaların yaptığı bir çalışma olarak görülen Ar-Ge faaliyetleri ve yenilik çalışmaları mikro ölçekli işletmelere kadar inmiştir. Yaygınlaşmasında en önemli unsur Ar-Ge çalışması yapan kişilere ve kuruluşlara verilen geri /geri destekler olmuştur. Bu destek programları firmaların Ar-Ge ye ilgisini çekmeye başlamış, maddi desteğin yanı sıra firmalara belli bir sistematik yaklaşım yanında prestijde kazandırmıştır. Bu mantıkla hareket eden firmalar Ar-Ge çalışmalarının yanı sıra üretimlerini de belli bir sisteme oturtmuştur. Ayrıca kişisel olarak insanların beyinlerindeki bilgiler dokümante edilerek, gelecek nesillere iletilmesi, bu yeteneğin kazanılması sağlanmıştır. Nitelikli eleman istihdamı artmış ve ülkemizin teknolojik altyapısı güçlenmeye başlamıştır. Ayrıca bu yenilikler Türk Patent Enstitüsü (TPE) tarafından tescil edilmiş ve bu kurumda da başvuru

2 114 anlamında büyük bir sıçrama görülmüştür. Ar-Ge desteklerinin verilmesindeki temel amaç olan bu konuda önemli bir yol alınmıştır e kadar konulan Ar-Ge hedefine adım adım yaklaşılmaktadır. Bu hedef ülkemizin bir çok yeni konuda çalışma yapmasına ivme kazandırmıştır. KOBİ ler ve büyük işletmeler yabancı rakipleri ile teknolojik olarak rekabet edebilir hale gelmiştir. Günümüz rekabet koşullarında Ar-Ge ve yenilik kavramları ön plana çıkmış bulunmaktadır. Bu kavramlar Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ve Avrupa Komisyonu İstatistik Bürosu (Eurostat) ortak yayımı olan ve tarafında basım ve dağıtımı gerçekleştirilen Oslo, Frascati ve Canberra kılavuzlarında detaylı olarak ele alınmıştır. Yenilik kavramı Oslo kılavuzunda, Ar-Ge kavramı Frascati kılavuzunda, bilimsel ve teknolojik faaliyetlerin ölçümü ise Canberra kılavuzunda açıklanmaktadır. Bu kavramlar kısaca şu şekildedir; Frascati kılavuzuna göre Ar-Ge; Araştırma ve deneysel geliştirme (Ar-Ge), insan, kültür ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bu dağarcığın yeni uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik temelde yürütülen yaratıcı çalışmalardır. Oslo kılavuzuna göre yenilik; Bir yenilik, yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş bir ürün (mal veya hizmet), veya süreç, yeni bir pazarlama yöntemi ya da yeni bir organizasyonel yöntemin işletme içi uygulamalarda, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde gerçekleştirilmesidir. 2- AR-GE PROGRAMLARI Farklı kurumların sanayiye verdiği birçok ar-ge destekleri bulunmaktadır. Fakat en sistematik, düzenli ve sürekli olan Ar-Ge destek programlarını 4 gurupta toplayabiliriz; a- -TEYDEB Ar-Ge Destekleri b- Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Desteği c- Ar-Ge Proje Destekleri d- San-tez Ar-Ge Destek Programı 2.1. Ar-Ge Destek Programlarının Destek Kalemlerine Göre Karşılaştırılması Ar-Ge desteklerindeki proje bütçesini oluşturan gider kalemlerinin kurumlara göre karşılaştırılması Tablo 1 de yapılmıştır. Tabloda yalnızca düzenli ve yaygın olarak Ar-Ge desteği veren kurumların bilgileri bulunmaktadır. Bu kurumlar;,,, dır. Bu kurumların dışında birçok direk/dolaylı ar-ge destek programı bulunmaktadır (Maliye, Çerçeve Programları, DPT, MSB, Tarım ve Köyişleri v.b.). fakat bu destekler ar-ge desteği karşılaştırma tablosunda gösterilmemiştir. Tablo 1. Destek kalemlerine göre Ar-Ge destek programlarının karşılaştırılması. KALEMİ VEREN KURUMLAR KURUMLARA GÖRE ŞEKLİ AVANTAJLAR DEZAVANTAJLAR Personel Giderleri : %75 e (doktoralı çalışanların %100 ü) : %80 geri : proje bütçesi içerisinde yer alması ve dönemsel rapor içerisinde talep edilebilmesi. Kişi sınırlamasının olmaması. : proje bütçesi içerisinde yer alması ve dönemsel rapor içerisinde talep edilebilmesi. Kişi sınırlamasının olmaması. proje bütçesi içerisinde yer alması ve dönemsel rapor içerisinde talep edilebilmesi. Kişi sınırlamasının olmaması. : Ayrı bir destek programı kapsamında değerlendirilmesi (istihdam desteği). Birden çok projede sınırlı kalması, 18 ay ile sınırlı olması : Dolar üzerinden geri olması

3 115 KALEMİ Proje Personeli Seyahati Proje Danışmanı Seyahati Alet, Teçhizat, Prototip Kalıp, Yazılım Ve Yayın Alım Giderleri Yurtiçi Teknik Danışmanlık (Üniversite) Yurtiçi Teknik Danışmanlık (Özel Firma) Yurtdışı Teknik Danışmanlık Proje Yazımı İçin Hizmet Alımı Prototip, Deneme Amaçlı Malzeme ve Sarf Giderleri Tablo 1. Destek kalemlerine göre Ar-Ge destek programlarının karşılaştırılması. (Devam) VEREN KURUMLAR KURUMLARA GÖRE ŞEKLİ : %75 e : %75 e : Oransal hibe : %75 e : %80 geri : %75 e : %75 e : %75 e : %75 e : %80 geri AVANTAJLAR : Proje ile ilgili gerekli seyahatlerin desteklenmesi. : Proje ile ilgili gerekli seyahatlerin desteklenmesi. Proje ile ilgili gerekli seyahatlerin desteklenmesi. : Proje ile ilgili gerekli seyahatlerin desteklenmesi. : Proje ile ilgili gerekli seyahatlerin desteklenmesi. Proje ile ilgili gerekli seyahatlerin desteklenmesi. : Proje için gerekli teçhizata ar-ge çalışmalarının gizliliği bakımından firma içinde sahip olma. : Proje için gerekli teçhizata arge çalışmalarının gizliliği bakımından firma içinde sahip olma. Proje için gerekli teçhizata ar-ge çalışmalarının gizliliği bakımından firma içinde sahip olma. : Danışmanı firmanın kendisi belirleyebiliyor. : Danışmanı firmanın kendisi belirleyebiliyor. : Firmanın kendi imkanları ile gerçekleştiremeyeceği konularda uzman firmalardan destek alması. : Firmanın kendi imkanları ile gerçekleştiremeyeceği konularda uzman firmalardan destek alması. Firmanın kendi imkanları ile gerçekleştiremeyeceği konularda uzman firmalardan destek alması. : Danışmanlığın yurtiçi ile sınırlı olmaması : Danışmanlığın yurtiçi ile sınırlı olmaması Yurtiçi ile sınırlı olmaması Danışmanlığın yurtiçi ile sınırlı olmaması Yurtiçi ile sınırlı olmaması : KOBİ lerin önünün açılması. Kobilerin sorunları üzerine yapılan araştırma sonucu yalnızca ilk iki projeleri için proje yazım ve takip işlerine ait danışmanlık giderleri desteklenmektedir. : Geri oluşu. Geri oluşu. DEZAVANTAJLAR : Dolar üzerinden geri olması : Dolar üzerinden geri olması : Dolar üzerinden geri olması : Dolar üzerinden geri olması : Dolar üzerinden geri olması : Dolar üzerinden geri olması : Geri oluşu.teminat mektubu bulma zorluğu. : Dolar üzerinden geri olması. Teminat mektubu bulma zorluğu.

4 116 KALEMİ Tablo 1. Destek kalemlerine göre Ar-Ge destek programlarının karşılaştırılması. (Devam) VEREN KURUMLAR KURUMLARA GÖRE ŞEKLİ AVANTAJLAR DEZAVANTAJLAR Hizmet Alımı (Atölye İşçiliği, Elektronik Devre Uygulaması, v.b.) Ülke İçindeki Üniversiteler, a Bağlı Ar-Ge Birimleri, Özel Sektör Ar-Ge Kuruluşları ve Benzeri Ar-Ge Kurum ve Kuruluşlarına Yaptırılan Ar-Ge Hizmet Giderleri. Türk Patent Enstitüsü nden Alınacak Ulusal Patent Tescili, Faydalı Model Tescili Ve Endüstriyel Tasarım Tescili İle İlgili Giderler. Firma Ortaklarının Desteklenmesi : %75 e : %75 e : %75 e : %75 e : Firma bünyesinde yapılamayacak işlerin hizmet olarak alınması ve projenin tamamlanması : Firma bünyesinde yapılamayacak işlerin hizmet olarak alınması ve projenin tamamlanması Firma bünyesinde yapılamayacak işlerin hizmet olarak alınması ve projenin tamamlanması : Uzmanlık gerektiren özel konularda destek alınmasının teşvik edilmesi. : Uzmanlık gerektiren özel konularda destek alınmasının teşvik edilmesi. Uzmanlık gerektiren özel konularda destek alınmasının teşvik edilmesi. : Patent e teşvik : Patent e teşvik : Dolar üzerinden geri olması : Dolar üzerinden geri olması : Dolar üzerinden geri olması : Dolar üzerinden geri olması Ar-Ge Sonuçlarını Yayınlama : %80 geri Teknopark Kira Desteği : %80 geri Yurtdışı Kongre, Konferans, Panel, Sempozyum, Toplantı, Teknoloji Fuarlara Katılım : %75 e : %80 geri İşlik Tahsisi : %80 geri : Ar-Ge yi gerçekleştirebilecek yer tahsisi. : Dolar üzerinden geri olması

5 Ar-Ge Destek Programlarının Destek Veren Kuruluş Bazında Karşılaştırılması Tablo 2 de Ar-Ge destek programlarının destek veren kuruluş bazında detaylı karşılaştırması yapılmıştır. Programların ön değerlendirmesi açısından sanayiciler için önemli bir tablo olduğu düşünülmektedir. Tablo 2 de Ar-Ge destek programlarının destek veren kuruluş bazında detaylı karşılaştırması KURUM ADI İLGİLİ MEVZUAT ADI PROJE SÜRESİ ORANI % MİKTARI VE TÜRÜ ALABİLME ŞARTLARI KALEMLERİ sayılı resmi gazete yönetmelik ve sayılı resmi gazetede 98/10 sayılı Ar-Ge tebliği. SANAYİ AR-GE PROGRAMI 36 ay (uygun görülür ise 6 ay uzatılabilir) %50 (ilave desteklerle %60) Üst Limiti Yok- Geri Sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın kuruluş düzeyinde katma değer yaratan, Türkiye de yerleşik bütün kuruluşlar yararlanabilmektedir. Şahıs işletmeleri ve adi ortaklıklar ve en az proje ekibinde 1 mühendis bulundurmayan firmalar destekten yararlanamamaktadır. a) Personel giderleri. b) Proje personeline ve varsa danışmanlara ait seyahat giderleri. c) Alet, teçhizat, prototip kalıp, yazılım ve yayın alım giderleri; Ar-Ge faaliyeti için alınması veya yaptırılması zorunlu olan ancak proje sonrasında üretim aşamasında da kullanılabilecek alet/teçhizat/kalıp/yazılım giderleri proje süresi ile orantılı olarak gider kabul edilir. d) Yurtiçi ve yurtdışı danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alım giderleri. e) Ülke içindeki üniversiteler, a bağlı Ar-Ge birimleri, özel sektör Ar-Ge kuruluşları ve benzeri Ar-Ge kurum ve kuruluşlarına yaptırılan Ar-Ge hizmet giderleri. f) Türk Patent Enstitüsü nden alınacak ulusal patent tescili, faydalı model tescili ve endüstriyel tasarım tescili ile ilgili giderler. g) Malzeme ve sarf giderleri.

6 118 Tablo 2 de Ar-Ge destek programlarının destek veren kuruluş bazında detaylı karşılaştırması (Devam) KURUM ADI İLGİLİ MEVZUAT ADI PROJE SÜRESİ ORANI % MİKTARI VE TÜRÜ ALABİLME ŞARTLARI KALEMLERİ sayılı resmi gazete yönetmelik ve sayılı resmi gazetede 98/10 sayılı Ar-Ge tebliği. KOBİ AR-GE BAŞLANGIÇ PROGRAMI 18 ay (uygun görülür ise 6 ay uzatılabilir) 75% TL Geri KOBİler, KOBİ Beyannamesi doldurması gerekmektedir. Ayrıca firmanın daha önceden Ar-Ge desteklerinden hiç faydalanmamış ya da en fazla bir projesinin destek almış olması gerekmektedir. Fimanın bu programa başvurmadan önce tarafından bir projesi desteklenmiş ise, bu programda en fazla bir projesi desteklenebilmektedir. a) Personel 1) Projede görevli personel giderleri 1.1.1) Toplam çalışan sayısı 0 9 arasında olan firmalarda ilgili dönemde geçerliolan brüt asgari ücretin 20 katı, 1.1.2) Toplam çalışan sayısı arasında olan firmalarda ilgili dönemdeki brüt asgari ücretin 12 katı, 1.1.3)Toplam çalışan sayısı arasında olan firmalarda ilgili dönemdeki brüt asgari ücretin 8 katı, b) Proje personeline ait seyahat giderleri (şehirlerarası ve uluslararası uçak, tren, otobüs, gemi ile yapılan ulaşım, konaklama giderleri), c) Alet, teçhizat, yazılım ve yayın alım d) Malzeme ve sarf e) Yurt içi ve yurt dışı danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alım f) Türkiye deki üniversiteler, a bağlı Ar-Ge birimleri, özel sektör Ar-Ge kuruluşları ve benzeri Ar-Ge kurum ve kuruluşlarına yaptırılan Ar- Ge hizmet g) Türk Patent Enstitüsü nden alınacak ulusal patent tescili, faydalı model tescili ve endüstriyel tasarım tescili ile ilgili giderler sayılı resmi gazete yönetmelik ve sayılı resmi gazetede 98/10 sayılı Ar-Ge tebliği. TEKNOGİRİŞİM 12 ay 75% TL Geri Programa üniversitelerin örgün öğrenim veren, herhangi bir lisans programından bir yıl içinde mezun olabilecek durumdaki öğrenci, yüksek lisans veya doktora öğrencisi ya da lisans, yüksek lisans veya doktora derecelerinden birini ön başvuru tarihinden en çok 5 yıl önce almış gerçek kişiler Girişimcilerin firmalarını kurmalarının ardından, personel, malzeme, alet/teçhizat/yazılım, seyahat, danışmanlık, hizmet alımı, ofis kira gideri ve ofise ait su, elektrik, ısıtma ve iletişim giderleri desteklenmektedir.

7 119 KURUM ADI Tablo 2 de Ar-Ge destek programlarının destek veren kuruluş bazında detaylı karşılaştırması (Devam) İLGİLİ PROJE ADI MİKTARI ALABİLME MEVZUAT SÜRESİ ORANI % VE TÜRÜ ŞARTLARI KALEMLERİ Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı () sayılı resmi gazete yönetmelik ve sayılı resmi gazetede 98/10 sayılı Ar-Ge tebliği. 4/11/ sayılı resmi gazete yaymlanan 98/10 sayılı Ar_Ge tebliği ULUSLARARASI SANAYİ AR-GE PROJELERİ LEME PROGRAMI TEKNOLOJİ GELİŞTİRME Uluslararası proje süresi kadar Büyük ölçekli firmaların Ar- Ge projelerinin uygun bulunan proje harcamalarına en fazla %60, KOBİ lerin proje harcamalarına da %75 24 AY 50% Limit Yok Geri 1 milyon USD Proje bitim tarihinden sonra ilk yıl 6' şar aylık taksitle toplam 4 yıl içinde ödeme Uluslararası Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı, Türkiye nin katıldığı EUREKA, EUROSTARS, Avrupa Birliği Çerçeve Programları altında ortak proje çağrılarına çıkan programlar ve benzeri uluslararası programlara sunulan uluslararası ortaklı araştırma geliştirme projelerinin desteklenmesi için oluşturulmuştur. Bu tür uluslararası programlara katılan, Türkiye de yerleşik, firma düzeyinde katma değer yaratan tüm kuruluşlar yararlanabilir. sicil belgesine sahip sanayi kuruluşları ile yazılım faaliyeti gösteren bilgisayar ve yazılım şirketleri yararlanabilir. a) Personel 1) Projede görevli personel giderleri 1.1.1) Toplam çalışan sayısı 0 9 arasında olan firmalarda ilgili dönemde geçerliolan brüt asgari ücretin 20 katı, 1.1.2) Toplam çalışan sayısı arasında olan firmalarda ilgili dönemdeki brüt asgari ücretin 12 katı, 1.1.3)Toplam çalışan sayısı arasında olan firmalarda ilgili dönemdeki brüt asgari ücretin 8 katı, b) Proje personeline ait seyahat giderleri (şehirlerarası ve uluslararası uçak, tren, otobüs, gemi ile yapılan ulaşım, konaklama giderleri), c) Alet, teçhizat, yazılım ve yayın alım d) Malzeme ve sarf e) Yurt içi ve yurt dışı danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alım f) Türkiye deki üniversiteler, a bağlı Ar-Ge birimleri, özel sektör Ar- Ge kuruluşları ve benzeri Ar-Ge kurum ve kuruluşlarına yaptırılan Ar-Ge hizmet g) TPE den alınacak ulusal patent tescili, faydalı model tescili ve endüstriyel tasarım tescili ile ilgili giderler. Personel Giderleri, Techizat Alımları, Sarf Malzemeleri Alımları, Hizmet Alımları, Seyahat Ve Nakliye Giderleri, Diğer Harcamalara ait belgeler

8 120 KURUM ADI İLGİLİ MEVZUAT Tablo 2 de Ar-Ge destek programlarının destek veren kuruluş bazında detaylı karşılaştırması (Devam) ADI PROJE SÜRESİ ORANI % MİKTARI VE TÜRÜ ALABİLME ŞARTLARI KALEMLERİ T.C. ve Ticaret 8/1/1985 tarihli ve 3143 sayılı ve Ticaret nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 10. maddesine göre 05/07/ sayılı Resmi Gazete'de Yönetmelik SAN-TEZ AR-GE PROGRAMI 36 ay (uygun görülür ise 6 ay ek süre verilebilir) 75% Üst Sınır Yok - Geri nın belirlediği dönemlerde başvuru yapılır.herhangi bir kısıt olmaksızın uygun tüm projeler desteklenir. Ödeme talep formuna istinaden,3 ayda bir olarak; (1) Proje dokümanlarında yer alan ve Bakanlık tarafından onaylanan harcamaların gerçekleştirilmesi esastır. (2) Özel hesapta bulunan tutarlar; proje sözleşmesine uygun olarak, makine-donanım, lisans bedeli, tüketim malı ve malzemesi, hizmet alımları, harcırah giderleri ile proje kapsamındaki diğer giderler için kullanılır sayılı yönetmeliği Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destekleri Malzeme, teçhizat ve Prototip Üretimi ile ilgili giderler ve deneme amaçlı hammadde temini En fazla 36 ay 80% (Finansal Kiralama) 50% TL Proje bitiminden sonra 24 ayda Geri Ödemeli TL Geri Başvuru sahibinin KOBİ olması gerekmektedir. Ayrıca YDTF, KOBİ Beyannamesi, SYH Doldurması, Destek Miktarı Kadar Teminat Mektubunu vermesi gerekmektedir. Bağlı Destekler; - Kalite Geliştirme ve Teknolojik Donanım - 12 ay - 80% TL Geri Ödemeli - Kalite Geliştirme ve Teknolojik Donanım - 12 ay - (Finansal Kiralama) 50% TL Geri - Danışmanlık Danışmanlık - 80% TL Geri - Ar-Ge Sonuçlarını Yayınlama - 80% TL Geri - Teknopark Kira Desteği - 80% TL Geri - Yurtdışı Kongre, Konferans, Panel, Sempozyum, Toplantı, Teknoloji Fuarlarına Katılım - % TL Geri - Başlangıç Sermaye Desteği - 100% TL Geri - İşlik Tahsisi - İşliklerle ilgili genel gider maliyetlerinin her yılbaşında Merkez Kurulları tarafından belirlenir. İşletmelerden genel giderlere katılım payı olarak tahsil edilir. - İş Geliştirme Desteği - 100% TL Geri

9 121 Ar-Ge destek programlar içerisinde en yaygın ve hibe oranı yüksek olan TEYDEB destek programları kendi içerisinde Tablo 3 te karşılaştırılmıştır. Tablo 3. Destek Programlarının Kendi İçerisinde Karşılaştırılması LEME PROGRAMLARI ORANI ALMA ŞARTLARI ÖDEMEYE ESAS BELGELER KALEMLERİ PROJE SÜRESİ SANAYİ AR-GE PROJELERİ LEME PROGRAMI %50-%60 Sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın kuruluş düzeyinde katma değer yaratan, Türkiye de yerleşik bütün kuruluşlar yararlanabilmektedir. Ar-Ge Desteği ile yeni bir ürün üretilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi, maliyet düşürücü ve standart yükseltici nitelikte yeni tekniklerin ve yeni üretim teknolojilerinin geliştirmesi konularında yürütülen Ar-Ge nitelikli projeler desteklenmektedir. Şahıs işletmeleri ve adi ortaklıklar ve en az proje ekibinde 1 mühendis bulundurmayan firmalar destekten yararlanamamaktadır. Ücret bordroları, fatura, serbest meslek makbuzu, müstahsil makbuzu, gider pusulası, yazar kasa fişi, perakende satış fişi, sevk irsaliyesi, dâhili mal ve hizmet bordrosu kasa tediye fişi, banka veya özel finans kurumu havale makbuzu, elektronik ortamda yapılan ödeme usulleri (ilgili banka onaylı), kredi kartı hesap ekstresi ve ödemesine ilişkin belge, bankadan alınan teyit yazısı, şirketler grubu veya şirketler arasında karşılıklı ödemeyi gösteren dekont, satıcı firmanın tahsil fişi, ithal alımlarda gümrük beyannamesi a) Personel giderleri b) Proje personeline ait seyahat giderleri (şehirlerarası ve uluslararası uçak, tren, otobüs, gemi ile yapılan ulaşım, konaklama giderleri), c) Alet, teçhizat, yazılım ve yayın alım d) Malzeme ve sarf e) Yurt içi ve yurt dışı danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alım f) Türkiye deki üniversiteler, a bağlı Ar- Ge birimleri, özel sektör Ar-Ge kuruluşları ve benzeri Ar-Ge kurum ve kuruluşlarına yaptırılan Ar-Ge hizmet g) Türk Patent Enstitüsü nden alınacak ulusal patent tescili, faydalı model tescili ve endüstriyel tasarım tescili ile ilgili giderler. 36 Ay (Uygun görülürse 6 ay ek süre verilebilir.)

10 122 Tablo 3. Destek Programlarının Kendi İçerisinde Karşılaştırılması (Devam) LEME PROGRAMLARI ORANI ALMA ŞARTLARI ÖDEMEYE ESAS BELGELER KALEMLERİ PROJE SÜRESİ KOBİ AR-GE BAŞLANGIÇ PROGRAMI %75 Firmanın "Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelik" teki KOBİ şartlarını taşıması gerekmektedir. Ayrıca firmanın daha önceden Ar-Ge desteklerinden hiç faydalanmamış ya da en fazla bir projesinin destek almış olması gerekmektedir. Şahıs işletmeleri ve adi ortaklıklar ve en az proje ekibinde 1 mühendis bulundurmayan firmalar destekten yararlanamamaktadır. Ücret bordroları, fatura, serbest meslek makbuzu, müstahsil makbuzu, gider pusulası, yazar kasa fişi, perakende satış fişi, sevk irsaliyesi, dâhili mal ve hizmet bordrosu kasa tediye fişi, banka veya özel finans kurumu havale makbuzu, elektronik ortamda yapılan ödeme usulleri (ilgili banka onaylı), kredi kartı hesap ekstresi ve ödemesine ilişkin belge, bankadan alınan teyit yazısı, şirketler grubu veya şirketler arasında karşılıklı ödemeyi gösteren dekont, satıcı firmanın tahsil fişi, ithal alımlarda gümrük beyannamesi a) Personel giderleri b) Proje personeline ait seyahat giderleri (şehirlerarası ve uluslararası uçak, tren, otobüs, gemi ile yapılan ulaşım, konaklama giderleri), c) Alet, teçhizat, yazılım ve yayın alım d) Malzeme ve sarf e) Yurt içi ve yurt dışı danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alım f) Türkiye deki üniversiteler, a bağlı Ar- Ge birimleri, özel sektör Ar-Ge kuruluşları ve benzeri Ar-Ge kurum ve kuruluşlarına yaptırılan Ar-Ge hizmet g) Türk Patent Enstitüsü nden alınacak ulusal patent tescili, faydalı model tescili ve endüstriyel tasarım tescili ile ilgili giderler. h) Yeminli mali müşavir giderleri i) Proje yazım ve takip hizmeti giderleri 18 Ay (Uygun görülürse 6 ay ek süre verilebilir.)

11 123 Tablo 3. Destek Programlarının Kendi İçerisinde Karşılaştırılması (Devam) LEME PROGRAMLARI ORANI ALMA ŞARTLARI ÖDEMEYE ESAS BELGELER KALEMLERİ PROJE SÜRESİ TEKNOLOJİ VE YENİLİK ODAKLI GİRİŞİMLERİ LEME PROGRAMI (TEKNOGİRİŞİM) ULUSLARARASI SANAYİ AR-GE PROJELERİ LEME PROGRAMI %75 %50 - %60 Programa üniversitelerin örgün öğrenim veren, herhangi bir lisans programından bir yıl içinde mezun olabilecek durumdaki öğrenci, yüksek lisans veya doktora öğrencisi ya da lisans, yüksek lisans veya doktora derecelerinden birini ön başvuru tarihinden en çok 5 yıl önce almış gerçek kişiler başvurabilmektedir. Türkiye nin katıldığı EUREKA, EUROSTARS, Avrupa Birliği Çerçeve Programları altında ortak proje çağrılarına çıkan programlar ve benzeri uluslararası programlara katılan, Türkiye de yerleşik, firma düzeyinde katma değer yaratmış olmak gerekmektedir. Şahıs işletmeleri ve adi ortaklıklar ve en az proje ekibinde 1 mühendis bulundurmayan firmalar destekten yararlanamamaktadır. Ücret bordroları, fatura, serbest meslek makbuzu, müstahsil makbuzu, gider pusulası, yazar kasa fişi, perakende satış fişi, sevk irsaliyesi, dâhili mal ve hizmet bordrosu kasa tediye fişi, banka veya özel finans kurumu havale makbuzu, elektronik ortamda yapılan ödeme usulleri (ilgili banka onaylı), kredi kartı hesap ekstresi ve ödemesine ilişkin belge, bankadan alınan teyit yazısı, şirketler grubu veya şirketler arasında karşılıklı ödemeyi gösteren dekont, satıcı firmanın tahsil fişi, ithal alımlarda gümrük beyannamesi Ücret bordroları, fatura, serbest meslek makbuzu, müstahsil makbuzu, gider pusulası, yazar kasa fişi, perakende satış fişi, sevk irsaliyesi, dâhili mal ve hizmet bordrosu kasa tediye fişi, banka veya özel finans kurumu havale makbuzu, elektronik ortamda yapılan ödeme usulleri (ilgili banka onaylı), kredi kartı hesap ekstresi ve ödemesine ilişkin belge, bankadan alınan teyit yazısı, şirketler grubu veya şirketler arasında karşılıklı ödemeyi gösteren dekont, satıcı firmanın tahsil fişi, ithal alımlarda gümrük beyannamesi a) Personel b) Proje personeline ait seyahat giderleri c) Alet, teçhizat, yazılım ve yayın alım d) Malzeme ve sarf e) Yurt içi danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alım f) Türk Patent Enstitüsü nden alınacak ulusal patent tescili, faydalı model tescili ve endüstriyel tasarım tescili ile ilgili giderler, g) İletişim giderleri h) Ofis ve işlik kira giderleri ile ofis ve işliğe ait su, elektrik, ısıtma i) Yeminli mali müşavir giderleri j) Proje yazım ve takip hizmeti giderleri a) Personel giderleri b) Proje personeline ait seyahat giderleri (şehirlerarası ve uluslararası uçak, tren, otobüs, gemi ile yapılan ulaşım, konaklama giderleri) c) Alet, teçhizat, yazılım ve yayın alım d) Malzeme ve sarf e) Yurt içi ve yurt dışı danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alım f) Türkiye deki üniversiteler, a bağlı Ar-Ge birimleri, özel sektör Ar-Ge kuruluşları ve benzeri Ar-Ge kurum ve kuruluşlarına yaptırılan Ar-Ge hizmet g) Türk Patent Enstitüsü nden alınacak ulusal patent tescili, faydalı model tescili ve endüstriyel tasarım tescili ile ilgili giderler. 12 Ay Proje, uluslararası proje süresi kadar desteklenir.

12 SONUÇLAR Bu çalışma kapsamında destek programları gerek kurum bazında gerekse destek kalemleri bazında karşılaştırılmıştır. Fakat tablolarda yer almayan ve birçok destek programının ortak kriteri olan önemli hususlar aşağıda sunulmuştur; Mükerrer hibe destek alınması mevzuatlara uygun değildir. Ayrıca hibe mükerrerliği konusunda örneğin ve tan aynı projelerdeki ortak kalemler için alınan desteklerin yansıra Maliye tarafından sağlanan ar-ge indiriminin de dikkate alınması ve Maliye tarafından indirim konusu yapılan personel giderinin bir kısmının destek veren diğer kuruluşlardan talep edilmemesi gerekir. Ortağı olunan bir işletmeden ortağı olunan başka bir işletmede yapılan proje kapsamın da hizmet/malzeme alımları uygun bulunmamaktadır. Harcamalar proje önerisindeki plana göre yapılmalıdır. Bunun dışında gelişen harcamalar için mutlaka destek veren kurumun onayı alınmalıdır. Proje süresince önemli değişiklikler mutlaka kuruma zaman kaybetmeden bildirilmelidir. Proje süresi içerisinde muhasebeleşen kalemler destek kapsamındadır. Ayrıca bu harcama kalemleri tekrar incelemeye tabi olmaktadır. Çek ile yapılan ödemelerde bankadan çek çıkış dekontu istendiğinden mümkün olduğunca takibi yapılamayacak müşteri çekleri harcamalarda kullanılmamalıdır. Çek vadesi mutlaka proje süresi içerisinde kalmalıdır. Proje süresinin dışına çıkan hiçbir ödeme desteklenmemektedir. Vergi Usul Kanunu na göre TL üzerindeki tüm ödemeler mutlaka banka üzerinden geçmelidir. Yurtdışı alımlarda gümrük giriş beyannamesi istenmektedir. Bu tür süre alıcı tedariklerde proje süresi içerisinde işlemin tamamlanmasına dikkat edilmelidir. Birçok proje için proje onaylandıktan sonra teminat mektubu karşılığında avans alınabilir. Tüm ar-ge destek programlarından desteklenmiş projesi olanlar mutlaka ayrıca kurumlar vergisinden muafiyet ve personele sağlanan destekler ile ilgili olarak bağlı bulundukları vergi dairelerine bilgi vermeli ve ar-ge harcamalarını indirim konusu yapmalıdırlar. Bunun için YMM tarafından ek bir Ar-Ge indirimi beyannamesi hazırlanır. Proje bütçesi oluşturulurken mutlaka gerçekleşecek rakamlar dikkate alınmalıdır. Aksi takdirde hedefte sapma olarak proje sonunda sanayicinin karşısına çıkmaktadır. Tüm projelerde ar-ge sistematiği ve dokümantasyona azami önem verilmelidir. 4. REFERANSLAR [1] OECD Frascati Kılavuzu 3. Basım, Kitap Baskısı [2] OECD, Eurostat Oslo Kılavuzu 3. Baskı, Kitap Baskısı [3] OĞUR A., KARAKAYA Ç. "Üniversite- İşbirliğinin Sağlanmasında Tübitak Teydeb' in Rolü ve Önemi" Üniversite İşbirliği Sempozyumu - USİS-2007, Haziran 2007, ATSO Adapazarı [4] OĞUR A., KARAKAYA Ç. "Makina Tasarım ve İmalat Sektöründe Ar-Ge Destekleri " IV. Makina Tasarım ve İmalat Teknolojileri Kongresi, Kasım 2007, KONYA [4] (Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı web sitesi) [5] (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu web sitesi) [6] ( web sitesi) [7] (T.C. web sitesi) [8] (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı web sitesi) [9] (İşletme Geliştirme Destek Merkezi web sitesi) [10] (Sakarya Ar-Ge Danışmanlık web sitesi) ÖZGEÇMİŞLER Öğr. Gör. Çetin KARAKAYA: 1978 yılında Gebze' de doğdu. İlk, orta ve meslek lisesi öğrenimini Gebze' de tamamladı. Gebze' de bulunan birçok işletmede çalıştı. Lisans öğrenimini 3,5 yılda iyi derece ile tamamlayarak, 2002 yılında Sakarya Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü nden mezun oldu. Aynı yıl SAÜ Makine Mühendisliği Bölümü nde Araştırma Görevlisi olarak göreve başladı yılında Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü nde Kaynak bilim dalında yüksek lisans öğrenimini tamamladı yılı başında Karasu MYO Makine Programında Öğretim Görevlisi olarak göreve başladı. Halen aynı üniversitede tarafından desteklenen Yüksek Basınca Dayanıklı Kompozit Hidrojen Tankı İmalatı adlı Santez Ar-Ge Projesi kapsamında doktora çalışmalarına devam etmektedir. Sakarya ve İstanbul da bulunan birçok firmada Ar-Ge danışmanlığı yapmaktadır. Evli ve iki çocuk babasıdır. Makine Mühendisleri Odası nın sicil numaralı üyesidir.