FABRİKA BİNASI SATIŞINDAN DOĞAN VE YENİLEME FONU HESABINDA BEKLETİLEN KAR, İŞYERİ (BÜRO) AMAÇLI BİNA ALIMINDA KULLANILABİLİR Mİ?

Transkript

1 FABRİKA BİNASI SATIŞINDAN DOĞAN VE YENİLEME FONU HESABINDA BEKLETİLEN KAR, İŞYERİ (BÜRO) AMAÇLI BİNA ALIMINDA KULLANILABİLİR Mİ? Bilindiği üzere, Yenileme Fonu Müessesesi Vergi Usul Kanununun (VUK) 328 ve 329. Maddelerinde düzenlenmiş olup, iktisadi işletmelere dâhil amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yenilenebilmesi için bu kıymetlerin satışından doğan kârların bilançonun pasifinde azami üç yıl süre ile bekletilmesini ifade eden bir vergi erteleme yöntemidir. Diğer bir ifadeyle, işletme içi yatırımları teşvike yönelik bir uygulamadır. 1) YENİLEME FONUNA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEME Yukarıda da ifade edildiği üzere, yenileme fonu müessesesi VUK nun 328 ve 329. Maddelerinde düzenlenmiştir. Söz konusu hükümler aynen aşağıdadır: Amortismana Tabi Malların Satılması Madde 328- Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler. Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır. Devir ve trampa satış hükmündedir. Şu kadar ki, satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan tahassül eden kar, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu karlar o yılın matrahına eklenir. Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan kar, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur.

2 Amortismana Tabi Malların Sigorta Tazminatı Madde 329- Yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen ziyaa uğrayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için alınan sigorta tazminatı bunların değerinden (Amortismanlı olanlarda ayrılmış olan amortisman çıktıktan sonra kalan değerden) fazla veya eksik olduğu takdirde farkı kar veya zarar hesabına geçirilir. şu kadar ki, alınan sigorta tazminatı ile ziyaa uğrıyan malların yenilenmesi işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde tazminat fazlası, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Bu süre içinde kullanılmamış olan tazminat farkları kara ilave olunur. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu tazminat fazlası, o yılın matrahına eklenir. Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan tazminat fazlası, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur. 2) YENİLEME FONUNDAN YARARLANMA ŞARTLARI Yenileme Fonu uygulamasından yararlanılabilmesi için, aşağıdaki şartların topluca var olması gerekmektedir: Bilanço Usulüne Göre Defter Tutulmalıdır: VUK.nun 328. Maddesinde yer alan satıştan tahassül eden kar, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. ibaresinden, ancak bilanço esasında defter tutan mükelleflerin yenileme fonu uygulamasından faydalanabilecekleri anlaşılmaktadır. Çünkü, pasif kavramı yalnızca bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için geçerlidir. Dolayısıyla, işletme hesabı esasında defter tutanların, basit usulde vergilendirilen mükelleflerin yenileme fonu uygulamasından yararlanmaları ve yenileme fonu ayırmaları mümkün değildir.

3 Öte yandan Maliye Bakanlığı verdiği bir özelgede, İlgide kayıtlı özelge talep formunuz incelenmiş olup... Vergi Dairesi Müdürlüğünün... vergi numaralı mükellefi olduğunuz, serbest muhasebeci mali müşavirlik faaliyeti ile iştigal etmeniz nedeniyle serbest meslek kazanç defteri tuttuğunuzu ve defterinize kayıtlı olan aracınızı 2010 yılında sattığınızı belirterek satıştan doğan karı sabit kıymet yenileme fonunu kullanma imkanı olup olmayacağı hususunda Başkanlığımız görüşünün talep edildiği anlaşılmıştır. ( ) Bu hükmün uygulanması diğer faaliyet gruplarında olduğu gibi serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı için de aynı olduğundan, envanterinize kayıtlı binek otomobilinizi satıp, yenisini almanız halinde, yukarıda yer alan madde hükmünden yararlanmanız mümkün bulunmaktadır. Şeklinde idari görüş bildirerek, serbest meslek erbabının da yenileme fonu uygulamasından yararlanabileceğini açıklamıştır. (MB. GİB. Ankara VDB.nin 3/1/2012 tarihli ve B.07.1.GİB sayılı özelgesi) Amortismana Tabi İktisadi Kıymetin Satışı (Veya Bu Kıymetin Doğal Bir Afete Bağlı Olarak Değer Kaybetmesi Nedeniyle Sigorta Tazminatı Alınması) Neticesinde Bir Kar Oluşmalıdır: Yenileme fonu ayrılabilmesi için aranılan bir diğer şart ise, amortismana tabi iktisadi kıymetin satılması veya doğal bir afete bağlı olarak değer kaybetmesi nedeniyle sigorta tazminatı alınması sonucunda bir kar oluşması gerekir. Yenileme fonu uygulamasında zaten bu kar özel fon hesabına alınmaktadır. Kar çıkmadığı durumlarda ise yenileme fonu uygulamasından yararlanılması kanunen mümkün bulunmamaktadır. Satılan İktisadi Kıymetin Yenilenmesinin Zorunlu Olması Veya İşletmeyi Yönetenlerce Bu Yönde Karar Verilip, Teşebbüse Geçilmiş Olmalıdır: Yenileme fonu ayırabilmek için gerekli olan şartlardan birisi de, işin mahiyeti gereği yenilemenin zaruri olması veya yenilemenin kurum ya da işletme idaresi tarafından karar altına alınması ve teşebbüse geçilmiş olmasıdır. Bu şart VUK nun 328. Maddesinde yer almaktadır. Sabit kıymetin yenilenmesi işletmenin faaliyetini devam ettirebilmesi için zorunlu ise, yönetim kurulu kararı alınmasına gerek bulunmamaktadır. Ancak, madde hükmünde, hangi durumlarda yenilemenin zorunlu kabul edilmesi gerektiği, hangi durumlarda işletmeyi idare edenlerce karar verilerek teşebbüse geçilmiş (fiyat teklifi alınması, teklif alınan firmalarla yazışmalar yapılması vb.) sayılacağı açık olarak düzenlenmemiştir. Bu husus genel hükümler çerçevesinde işletmenin durumuna göre değerlendirilecektir.

4 Satın Alınacak İktisadi Kıymet Daha Önce Satılan Kıymetle Aynı Nitelikte Olmalıdır: Yenileme fonu uygulamasından yararlanılabilmesi için, alınacak iktisadi kıymetin daha önce satılan kıymetle aynı nitelikte olması gerekir. Madde metninde yer alan satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi ibaresi, satılan iktisadi kıymet ile yenilenecek olanın aynı neviden olması gerektiğine işaret etmektedir. Aksi durumda yenileme fonu uygulamasından yararlanılması mümkün bulunmamaktadır Örneğin; otomobilin satılıp kamyonet/kamyon alınması halinde yenileme fonundan yararlanılamaz. Yenileme Fonuna Konu Olan İktisadi Kıymetin Amortismana Tabi Olması Gerekir: VUK.329. maddede yer alan yeni değerlerin iktisabında kullanılan tazminat fazlası, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur. hükmü gereğince, yenileme fonundan yararlanılabilmesi için yeni alınan iktisadi kıymetin amortismana tabi iktisadi kıymet niteliğinde olması gerekir. Yenileme Fonunun Üç Yıl İçerisinde Kullanılması Gerekir: VUK.nun 328. Maddesine göre satıştan doğan kâr, yenileme giderlerini karşılamak üzere pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilecek olup, her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan kârların üçüncü yılın vergi matrahına eklenmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, satıştan doğan kar yenileme fonunda en fazla üç yıl bekletilebilecek, üç yıl içerisinde alınan yeni iktisadi değerin amortismanlarına mahsup edilecektir. Üç yılın sonunda yenileme fonundan mahsup edilmeyen/edilemeyen kalan değerlerin üçüncü yılın vergi matrahına ilave edilmesi gerekecektir. Üç yıllık sürenin tespiti konusunda Maliye Bakanlığı ve Yargı arasında görüş farklılığı bulunmaktadır. Danıştay, üç yıllık sürenin tespitinde iktisadi kıymetin satış tarihini değil, bilançonun düzenlenme tarihinden sonraki üç yıllık dönemin dikkate alınması gerektiği görüşündedir (Dn. 4. D. nin, tarih ve E: 1998/4562, K: 1991/3074, tarih ve E: 1992/3956, K: 1994/159 sayılı Kararı) Maliye Bakanlığı ise, üç yıllık sürenin satışın yapıldığı yıldan itibaren başladığı görüşündedir.

5 3) FABRİKA BİNASI SATIŞINDAN DOĞAN VE YENİLEME FONU HESABINDA BEKLETİLEN KARIN İŞYERİ (BÜRO) AMAÇLI BİNA ALIMINDA KULLANILMASININ MÜMKÜN OLUP OLMADIĞI Yukarıda da belirtildiği üzere, yenileme fonu uygulamasından yararlanmanın şartlarından birisi de, satın alınacak iktisadi kıymetin daha önce satılan iktisadi kıymetle aynı nitelikte olmasıdır. Yasa hükmünde yer alan satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi ibaresi de, buna işaret etmektedir. Dolayısıyla, yenileme fonu hesabında yer alan satış karının muhakkak surette satılan iktisadi kıymetle aynı neviden başka bir iktisadi kıymetin iktisabında kullanımı esastır. Bu itibarla, satılan iktisadi kıymet yerine bir başka iktisadi kıymetin alınmak istenmesi veya alınması, iktisadi kıymetin yenilenmesi olarak kabulü mümkün bulunmamaktadır. Maliye Bakanlığı kendisine yansıyan bir konu ile ilgili olarak verdiği özelgede; Fabrika binası satışından doğan ve yenileme fonu hesabında beklettiğiniz karın, aynı Kanunun 328 inci maddesi kapsamında işyeri (büro) amaçlı bina alım ve yatırımında kullanılması mümkün bulunmamaktadır. Şeklinde görüş bildirmiştir. (MB. GİB. Denizli VDB.nin 19/06/2012 tarihli ve B.07.1.GİB [ /2]-405 sayılı Özelgesi) Saygılarımızla, Yılmaz SEZER YMM GÜNCEL & LAVIALE TÜRKİYE Yönetim Kurulu Başkanı