Vergi Kayıp ve Kaçaklarıyla Mücadelede MASAK ın Rolü-II *

Transkript

1 Vergi Kayıp ve Kaçaklarıyla Mücadelede MASAK ın Rolü-II * MURAT KAYA Mali Suçları Araştırma Uzman Yardımcısı Özet MASAK, aklama suçuyla ve terörün finansmanı suçlarıyla mücadele amacıyla geliştirmiş olduğu bastırıcı türde tedbirler sayesinde aynı zamanda vergi kayıp ve kaçaklarının azaltılmasına da katkı sağlamaktadır. Ayrıca VUK 359. maddede belirtilen kaçakçılık suçlarının aynı zamanda TCK 282. maddede belirtilerin suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçunun öncül suçu niteliğinde olması da MASAK ın vergi kayıp ve kaçaklarıyla mücadele sürecine katkılarını arttırmaktadır. Beklenilen bir durum olmasa da belli durumlarda kara para aklama faaliyetleri vergi tahsilatı artışlarına da yol açabilmektedir. Anahtar Kelimeler: MASAK, GİB, Bastırıcı tedbirler, Öncül suç, Vergi kayıp ve kaçakları, Vergi tahsilat artışları. B. Bastırıcı Tedbirler Kapsamında Vergi Kayıp ve Kaçaklarıyla Mücadele Bastırıcı tedbirler; aklama suçu veya terörün finansmanı suçu oluştuktan sonra suçun ve suçluların tespiti, soruşturulması, kovuşturulması, suçta kullanılan ya da suçtan elde edilen malvarlığı değerlerine el konulması ya da müsaderesi vb. adli soruşturma ve kovuşturma sürecine ilişkin tedbirler olup bu süreçte MASAK, sürecin esas yürütücüsü konumunda olan Cumhuriyet Savcılarına yardımcı bir birim olarak görev almaktadır. MASAK, bastırıcı tedbirler çerçevesinde, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının tespitine yönelik analiz, değerlendirme ve inceleme çalışmaları gerçekleştirmektedir. Analiz çalışmaları; 5549 sayılı Kanun kapsamında toplanan muhtelif veriler ile alınan ihbar ve bildirimlerin, istatistiki ve analitik yöntemler kullanılmak ve teknik araçlar yardımıyla işlenmesi suretiyle bu verilerden nitelikli mali istihbarat elde etmeye yönelik olarak yapılan çalışmalardır. 1 Değerlendirme çalışmaları; MASAK ın nüfuz ettiği olaylar veya yapılan analizlere dayanılarak malvarlığına ve/veya kişilere yönelik olarak aklama veya terörün finansmanı suçuyla ilgili ciddi şüphe ve emarelerin ortaya çıkarılmasına yönelik olarak yapılan çalışmalardır. 2 İnceleme çalışmaları ise; aklama suçunun işlendiği hususunda olguların varlığının tespitine yönelik olarak yapılan çalışmalardır. 3 MASAK aklama suçuna ilişkin, analiz ve değerlendirmeleri Mali Suçları Araştırma Uzmanları; incelemeleri ise Vergi Müfettişleri, Gümrük ve Ticaret Müfettişleri, Bankalar Yeminli Murakıpları, Hazine Kontrolörleri, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme * Makalenin birinci bölümü Dergimizin bir önceki sayısında yayınlanmıştır. Bkz.Vergi Dünyası, Sayı:363, Kasım 2011, S: MASAK 2010 Faaliyet Raporu,s.33 2 MASAK 2010 Faaliyet Raporu,s.33 3 MASAK 2010 Faaliyet Raporu,s VERGİ DÜNYASI, SAYI 364, ARALIK 2011

2 Kurumu ve Sermaye Piyasası Kurulu Uzmanları vasıtasıyla yerine getirmektedir. Bastırıcı tedbirler kapsamında esasen suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı suçları ile mücadele edilmekte olup söz konusu mücadele sürecinde uzmanlar ya da denetim elemanları tarafından kayıt dışı faaliyetler, vergi kayıp ve kaçakları, vergi mevzuatına aykırılıklar da ortaya çıkarılabilmektedir. 1. Aklama Suçuna İlişkin Analiz, Değerlendirme ve İncelemelerde Vergi Kayıp ve Kaçaklarına Rastlanması Suç Gelirlerinin aklanması; yasadışı yollardan elde edilen kazançların kaynağının gizlenmesi ve niteliğinin değiştirilmesi suretiyle yasal görüntü kazandırılarak ekonomik sisteme sokulmasıdır. 4 Suçlular elde ettikleri gelirleri kullanabilmek için bunları finansal sisteme yerleştirmek zorunda olduklarından aklama faaliyetlerine ihtiyaç duyarlar. Yasal mali sistem içerisinde yapılmak zorunda olan bu fiiller takip edilir ve anlamlı hale getirilirse, yasal olmayan gelirlere kaynaklık eden suç faaliyetlerine de ulaşılması mümkün hale gelebilir. Bu nedenle, yasal mali sistem içerisinde gerçekleştirilmek zorunda olan aklama suçu, suç örgütlerinin yumuşak karnını oluşturmaktadır. 5 Birçok suçun temelinde yatan düşüncenin para ve menfaat temin etmek olduğu dikkate alındığında, hapis ve para cezası gibi geleneksel yaptırımların suç işleme motivasyonunu yeterince kıramadığı görülmüş, dolayısıyla öncül suça ilişkin mevcut cezalandırma rejimine ilave olarak farklı bir cezalandırma rejimine daha gidilmesi ihtiyacı zamanla daha da belirgin hale gelmiştir. Aklama suçunun söz konusu suça kaynaklık eden suçtan (öncül suç) ayrı ele alınmasının nedeni suç gelirlerinden yararlanan kişileri bu gelirlerden mahrum etmek yoluyla kazanç elde etmek amacıyla işlenen suçların önüne geçebilmektir. 6 Kara para aklama suçu ülkemiz mevzuatında Suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama başlığı altında Türk Ceza Kanununun (TCK) 282.maddesinde düzenlenmiştir. TCK nın 282/1 maddesinde; alt sınırı altı ay veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini, yurt dışına çıkaran veya bunların gayrimeşru kaynağını gizlemek veya meşru bir yolla elde edildiği konusunda kanaat uyandırmak maksadıyla çeşitli işlemlere tâbi tutan kişinin, üç yıldan yedi yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılacağı hüküm altına alınmıştır. Söz konusu maddede yer alan yurt dışına çıkarmak fiili bağlı hareketli bir fiil olup, malvarlığı değerlerinin fiziken veya kayden ülke sınırları dışına çıkarılması anlamına gelmektedir. Çeşitli işlemlere tabi tutmak fiili ise; serbest hareketli bir fiil olup, malvarlığı değerleri üzerinde mali ve hukuki yapılacak her türlü işlemi kapsamaktadır. TCK nın 282/2 maddesinde ise; birinci fıkradaki suçun işlenmesine iştirak etmeksizin, bu suçun konusunu oluşturan malvarlığı değerlerini, bu özelliğini bilerek satın alan, kabul eden, bulunduran veya kullanan kişinin iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı hüküm altına alınmıştır. Şekil: Sayılı TCK nın 282/1 ve 282/2 Maddeleri Kapsamında Aklama Suçu 7 Alt sınırı 6 ay veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini ( TCK 282/1) Yurt dışına çıkarmak Gayrimeşru kaynağını gizlemek veya Meşru bir yolla elde edildiği konusunda Çeşitli işlemlere tabi tutmak kanaat uyandırmak maksadıyla 282/1 inci maddede yazılı aklama suçunun konusunu oluşturan yani aklamaya tabi tutulmuş malvarlığı değerlerini (TCK 282/2) Bu suça iştirak etmeksizin ve bu özelliğini bilerek Satın almak Kabul etmek Bulundurmak veya Kullanmak 4 MASAK 2010 Faaliyet Raporu,s.7 5 Ümit KOCASAKAL, Kara para Aklama Suçu, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Ceza Hukuku, Doktora Tezi, 2000, s.3. 6 MASAK, Aklama Suçu İnceleme Rehberi,Yayın No:11,Ankara,Kasım 2007,s.1 7 Saygın GÖKÇE, Uluslararası Sözleşmelerle ve Bazı Ülke Uygulamalarıyla Karşılaştırmalı Olarak Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerini Aklama Suçu, MASAK Yayınları, Yayın No:18, Ankara 2010, s.111 VERGİ DÜNYASI, SAYI 364, ARALIK

3 Aklama Suçuna İlişkin analiz ve değerlendirmeler; Mali Suçları Araştırma Uzmanları, incelemeler ise; 5549 sayılı Kanunun 2/e maddesinde sayılan denetim elemanları vasıtasıyla yerine getirilmektedir. MASAK a yükümlülerden, savcılıklardan, basından, kamu kurum ve kuruluşlarından, gerçek ve tüzel kişilerden ve yurt dışı mali istihbarat birimlerinden şüpheli işlem bildirimleri veya ihbarlar gelmekte, söz konusu ŞİB ler ve ihbarlar öncelikle MASAK veri tabanında ilk kontrol ve sorgulamasından geçirildikten sonra ciddi bulunanlar MASAK bünyesinde uzmanlar tarafından değerlendirme ve analize tabi tutulmakta, değerlendirme ve analiz çalışmaları sonucu aklama suçunun veya terörün finansmanı suçunun tespiti halinde doğrudan yetkili ve görevli Cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunulmakta ve suçtan elde edilen mal varlığı değerlerine el konulması ve müsadere edilmesi talebinde bulunulmaktadır. Aklama suçuna ilişkin analiz ve değerlendirmelerde aşağıda belirtilen süreç izlenmektedir: 8 Değerlendirme konusu kişilerin tespiti Veri tabanındaki bağlantılı bildirim, dosya ve kişilerin tespiti Değerlendirme konusu kişilerin suç bilgilerine Değerlendirme konusu kişilerin gelir getirici faaliyetlerine Değerlendirme konusu kişilerin gelirlerine ve diğer mali bilgilerine Değerlendirme konusu kişilerin malvarlığı değerlerine Yasal gelirler ile malvarlığı değerlerinin karşılaştırılması Aklama suçunun veya terörün finansmanı suçunun tespiti MASAK bünyesinde yapılan aklama suçu analiz ve değerlendirmeleri sonucunda daha ayrıntılı inceleme yapılması gerektiği belirtilen dosyalar ile MASAK tarafından özelliği sebebiyle doğrudan incelemeye gönderilmesi kararlaştırılan dosyalar, işin gerektirdiği uzmanlık ihtiyaçları da dikkate alınarak, 5549 sayılı Kanunun 2/e maddesinde belirtilen denetim elemanlarına sevk edilmektedir. Aklama Suçu İnceleme Yönetmeliğine göre 9, denetim elemanları, denetim faaliyetlerini farklı denetim birimlerinin birleşmesiyle ekip halinde yürütebilecekleri gibi, özellikle çok kapsamlı suçların araştırılmasında ve incelenmesinde savcılık koordinasyonunda da bir araya gelip ekip halinde denetimler gerçekleştirebilirler. Aklama uçuna ilişkin incelemeler sondan başa incelemeler ve baştan sona incelemeler olmak üzere iki türde gerçekleştirilmektedir. Baştan sona incelemelerde öncül suçtan hareketle suç gelirlerine ve aklama fiillerine ulaşılmaya çalışılmaktadır. 10 Bu tür incelemeler genellikle öncül suça ilişkin soruşturma aşamasında ya da mahkumiyet kararı verilmiş olması hallerinde uygulanmaktadır. Örneğin bir uyuşturucu çetesinin uyuşturucu kaçakçılığından mahkumiyet alması durumunda, öncül suç uyuşturucu kaçakçılığı olup sabittir. Söz konusu uyuşturucu kaçakçılığından elde edilen gelirlerin aklanıp aklanmadığının tespiti aklama suçu incelemesinin konusunu oluşturmaktadır. Sondan başa incelemeler ise; MASAK a ulaşan ŞİB ler ve ihbarlar neticesinde başlatılan ancak öncül suç tespiti bulunmayan incelemelerdir. 11 Bu tür incelemelerde aklama fiillerinden öncül suça doğru gidilmekte ve aradaki illiyet bağı kurulmaya çalışılmaktadır. Aklama suçu incelemesinde denetim elemanları; İnceleme konusu kişilerin tespiti 2- İnceleme konusu kişilerin suç bilgilerine ilişkin tespitler 3- İnceleme konusu kişilerin gelir getirici faaliyetlerine 4- İnceleme konusu kişilerin gelirlerine ve diğer mali bilgilerine 5- İnceleme konusu kişilerin malvarlığı değerlerine 8 MASAK, Aklama Suçuna İlişkin Analiz ve Değerlendirme Grubu, Analiz ve Değerlendirmelerde Asgari Yapılması Gerekenler, MASAK Yayınları,Yayın No:20,Ankara 2010,s tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. 10 MASAK,a.g.r.,s MASAK,a.g.r.,s MASAK,a.g.r.,s VERGİ DÜNYASI, SAYI 364, ARALIK 2011

4 6- Diğer tespitler 7- Yasal gelirler ile malvarlığı değerlerinin karşılaştırılması aşamalarını takip ederek incelemelerini yürütürler. Aklama suçu analiz ve değerlendirmeleri ile incelemeleri sırasında 5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanununun (CMK) Maddelerinde yer alan koruma tedbirleri olan arama, el koyma, iletişimin tespiti, dinlenmesi, kayda alınması, teknik araçlarla izleme ve şirket yönetimi için kayyım tayini tedbirlerine başvurulması için Cumhuriyet savcısına MASAK ya da doğrudan inceleme elemanı tarafından talepte bulunulabilmektedir. Aklama suçu incelemeleri sonucunda aklama suçu inceleme raporu düzenlenmekte, söz konusu raporda aklama suçu tespit edilmişse Cumhuriyet Savcısına aklama suçuna ilişkin suç duyurusunda bulunulmakta ve aklandığı tespit edilen malvarlığı değerlerinin de TCK 54 ve 55.maddelerine istinaden kazanç veya eşya müsaderesine tabi tutulması savcılık makamından talep edilmektedir. Aklama suçuna ilişkin analiz ve değerlendirmeler ile aklama suçu incelemelerinde; gerçek ve tüzel kişilerin kimlik bilgileri, adres bilgileri, suç kayıtları, tüm gelir getirici faaliyetleri ve bu faaliyetlerden elde ettikleri gelirler, menkul ve gayrimenkul alım-satımları, tapu bilgileri, üzerlerine kayıtlı araçlar, bankalarda bulunan vadeli-vadesiz tüm hesapları ve bu hesaplar üzerinden gerçekleşen tüm havale, Eft, para yatırma-çekme, yurt dışı transfer işlemleri, swift mesajları, menkul kıymet aracı kuruluşları vasıtasıyla gerçekleştirilen menkul kıymet işlemleri, sermaye piyasası bilgileri, kredi kartı harcamaları, sosyal güvenlik kayıtları, vb. bir çok veriye ulaşılabilmekte ve bu sayede gerçek ve tüzel kişiler hakkında önemli derecede mali bilgiler elde edilmektedir. Aklama suçuna ilişkin analiz, değerlendirme ve incelemelerde gerçek ve tüzel kişilerin gelir getirici faaliyetleri (yasal ve vergi idaresine kayıtlı faaliyetleri) ile mevcut gelir ve servet düzeyleri arasındaki orantısızlıklar tespit edildiğinde ve kayıt dışı faaliyet yürütüldüğü, dolayısıyla vergi kayıp ve kaçağına sebebiyet verildiği anlaşıldığında ya da gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetlerinde sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma, gelir getirici faaliyetlerin gizlenmesi, haksız yere gider yazılması, muhasebe hilelerine başvurulması vb. olumsuz filer ile diğer vergi mevzuatına aykırılıklar tespit edildiğinde söz konusu hususlar MASAK tarafından GİB e bildirilmekte ve bu yolla vergi kayıp ve kaçaklarıyla mücadele edilmeye çalışılmaktadır. Aklama suçu incelemeleri sırasında denetim elemanları tarafından tespit edilen vergi mevzuatına aykırılıklar, vergi kayıp ve kaçakları MASAK ın yanı sıra doğrudan kendi birimlerine de iletilmektedir. Şekil 3 ten anlaşılacağı üzere; 2010 yılında uzmanlar tarafından yapılan analiz ve değerlendirmeler sonucu GİB in faaliyet alanına giren vergi kayıp ve kaçakları/vergi mevzuatına aykırılıklara ilişkin olarak 1401 kişi hakkında bilgilendirme yapılmıştır. Şekil:3 Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları Sonucu Bilgilendirilen Kurumlar Kaynak: MASAK, 2010 Yılı Faaliyet Raporu VERGİ DÜNYASI, SAYI 364, ARALIK

5 Tablo 4 e göre; 2010 yılında MASAK bünyesinde Uzmanlar tarafından gerçekleştirilen analiz ve değerlendirme çalışmaları sonucunda gerçekleştirilen bilgilendirme konularının 353 adedini vergi kaçakçılığı suçları oluşturmaktadır. Tablo:4 Uzmanlar tarafından Gerçekleştirilen Bilgilendirmelerin Konuları ( ) Öncül Suçun Konusu Kişi Sayısı Uyuşturucu Kaçakçılığı 3559 Usulsüz Pos Cihazı Kullanımı 1137 Vergi Kaçakçılığı 353 Dolandırıcılık 230 Tefecilik 211 Yolsuzluk 112 Diğer* 432 TOPLAM 6034 *SPK Suçları, Sahtecilik, İhaleye Fesat Karıştırma, Gümrük Kaçakçılığı, Rüşvet, İllegal Kumar, Zimmet, Akaryakıt-İnsan-Sigara Kaçakçılığı, Örtülü Suç Faaliyeti, Hırsızlık, Görevi Kötüye Kullanma, Usulsüz Fatura Ödeme Merkezi İşlemleri. Kaynak: MASAK, 2010 Yılı Faaliyet Raporu MASAK adına inceleme yapan denetim elemanları içinde bulunan Vergi Müfettişlerinin Maliye Bakanlığı bünyesinde örgütlenmiş olması, MASAK ın vergi kayıp ve kaçaklarıyla mücadelesini olumlu yönde etkilemektedir. Çünkü söz konusu denetim elemanlarının formasyonları ve denetim gelenekleri vergi kayıp ve kaçakçılıkları ile mücadele üzerine kurulmuştur. Bakış açıları vergi kayıp ve kaçaklarını tespit etmeye yöneliktir. Ayrıca vergi kanunlarına nüfuzları ve vergi incelemesindeki selahiyetleri, diğer denetim birimlerine nazaran çok daha fazladır. Dolayısıyla söz konusu denetim elemanları, aklama suçu incelemelerini yürütürlerken ortaya çıkardıkları vergi kayıp ve kaçakları üzerinde daha dikkatli ve derinlemesine durmakta ve tespit ettikleri vergi kayıp ve kaçaklarını MASAK yanında doğrudan kendi birimlerine iletmektedirler. Böylece MASAK ın vergi kayıp ve kaçaklarıyla mücadeleye katkıları daha da artmaktadır. Gerçekleştirilen aklama suçuna ilişkin değerlendirme ve inceleme faaliyetlerinin yanı sıra; MASAK tarafından yapılan Genel Analiz (operasyonel analiz ve değerlendirme) çalışmaları kapsamında; Türkiye nin bazı illerinde yılları arasında fuhuş amaçlı insan ticareti yapan 46 örgütün toplam 652 üyesi hakkında, Emniyet Genel Müdürlüğü ile birlikte çalışma yapılmış; 27 kişinin faaliyetlerinin takip edilmesi için Emniyet Genel Müdürlüğüne, 37 kişi hakkında ise vergi incelemesi yapılması için GİB e bilgi verilmiştir Terörün Finansmanına İlişkin Analiz ve Değerlendirmelerde Vergi Kayıp ve Kaçaklarına Rastlanması Terörün Finansmanı suçu, 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu nun (TMK) 8. maddesinde tanımlanmıştır. Söz konusu tanıma göre; herhangi bir kimse tarafından tümüyle veya kısmen terör suçlarının işlenmesinde kullanılacağını bilerek ve isteyerek fon sağlanması veya toplanması, söz konusu fon kullanılmamış olsa dahi, terörün finansmanı suçunu oluşturmaktadır ve bilerek ve isteyerek fon sağlayan veya toplayan kimse örgüt üyesi olarak cezalandırılmaktadır. Terörün finansmanı tanımında yer alan fon kavramı; para veya değeri para ile temsil edilebilen her türlü mal, hak, alacak, gelir ve menfaat ile bunların birbirine dönüştürülmesinden hâsıl olan menfaat ve değerleri ifade etmektedir. 14 Terörün finansmanı suçunun maddi unsurunu oluşturan fon toplama fiilinde, fail, kendi malvarlığından bir meblağı örgüte aktarmamakta, başkalarından temin edilen fonları örgüte aktarma konusunda aracılık yapmaktadır. Fon sağlama fiilinde ise; fail kendi malvarlığından bir meblağı örgüte aktarmaktadır. Ayrıca, başkasına ait malvarlığından zorla alınan menkul veya gayrimenkul değerlerin örgüte aktarılması da fon sağlama fiili kapsamında değerlendirilmektedir. 15 Terörün finansmanı suçuna ilişkin olarak yalnızca MASAK bünyesinde analiz ve değerlendirme yapılmakta ayrıca denetim elemanları marifetiyle terörün finansmanı incelemesi yapılmamaktadır. MASAK a terörün finansmanına ilişkin intikal eden ihbar ve ŞİB ler Mali Suçları Araştırma Uzmanları tarafından analiz ve değerlendirmeye tabi tutulmakta, terörün finansmanı suçunun varlığı tespit edilenler hakkında doğrudan yetkili ve görevli Cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunulmaktadır. 13 MASAK 2010 Faaliyet Raporu,s Hasan AYKIN, H.Kevser SÖZMEN, Terörün Finansmanı, MASAK Yayınları, Yayın No:12, Ankara 2009 s Şahin KAYA, Karşılaştırmalı Hukukta Ve Türk Hukukunda Terörün Finansmanı Suçu ve Bu Suçun 5237 Sayılı TCK nın Genel Hükümleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi, MASAK Yeterlik Tezi, Ankara 2009,s VERGİ DÜNYASI, SAYI 364, ARALIK 2011

6 Terörün finansmanına ilişkin analiz ve değerlendirmelerde de aklama suçuna ilişkin analiz ve değerlendirmelerde olduğu gibi; gerçek ve tüzel kişilerin kimlik bilgileri, adres bilgileri, suç kayıtları, tüm gelir getirici faaliyetleri ve bu faaliyetlerden elde ettikleri gelirler, menkul ve gayrimenkul alım-satımları, tapu bilgileri, üzerlerine kayıtlı araçlar, bankalarda bulunan vadeli-vadesiz tüm hesapları ve bu hesaplar üzerinden gerçekleşen tüm havale, eft, para yatırma-çekme, yurt dışı transfer işlemleri, swift mesajları, menkul kıymet aracı kuruluşları vasıtasıyla gerçekleştirilen menkul kıymet işlemleri, sermaye piyasası bilgileri, kredi kartı harcamaları, sosyal güvenlik kayıtları, vb. bir çok veriye ulaşılabilmekte ve bu sayede gerçek ve tüzel kişiler hakkında önemli derecede mali bilgiler elde edilmektedir. Mali Suçları Araştırma Uzmanları tarafından gerçekleştirilmekte olan terörün finansmanına ilişkin değerlendirme çalışmaları sırasında, Aklama suçu analiz ve değerlendirmelerinde olduğu gibi; değerlendirme konusu gerçek ve tüzel kişilerin gelir getirici faaliyetleri (yasal ve vergi idaresine kayıtlı faaliyetleri) ile mevcut gelir ve servet düzeyleri arasındaki orantısızlıklar tespit edildiğinde ve kayıt dışı faaliyet yürütüldüğü, dolayısıyla vergi kayıp ve kaçağına sebebiyet verildiği anlaşıldığında ya da gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetlerinde vergi mevzuatına aykırılıklar ya da vergi kayıp ve kaçakları tespit edildiğinde söz konusu hususlar MASAK tarafından GİB e bildirilmekte ve bu yolla vergi kayıp ve kaçaklarıyla mücadele edilmeye çalışılmaktadır. MASAK bünyesinde terörün finansmanı suçu açısından yapılan analiz ve değerlendirme çalışmaları sonucunda 2010 yılı içerisinde toplam gerçek/tüzel kişi hakkında çeşitli kurumlarla bilgi paylaşımında bulunulmuştur. 16 Nitelikli ve istihbari bilgi paylaşımında bulunulan kurumların dağılımı aşağıdadır; Şekil:4 Terörün Finansmanı Suçuna İlişkin Bilgi Paylaşımının Kurumlara Göre Dağılımı ( ) Kaynak: MASAK 2010 Yılı Faaliyet Raporu MASAK 2010 Faaliyet Raporu,s.40 VERGİ DÜNYASI, SAYI 364, ARALIK

7 GİB e gönderilen 17 adet bilgilendirme yazısı; terörün finansmanına ilişkin MASAK tarafından yapılan analiz ve değerlendirme çalışmaları sonucu rastlanan kayıt dışılık/ vergi kayıp ve kaçaklarını ihtiva etmektedir. 3. Bastırıcı Tedbirler Kapsamında Vergi Kayıp ve Kaçaklarıyla Mücadele Sürecine İlişkin Örnek Olaylar Örnek Olay-1 Bay (A), (B) Menkul Kıymetler Borsa'sında işlem gören bazı hisse senetlerinde yapay fiyat ve yapay piyasa oluşturulması için manipülatif hisse alış satışlarında bulunan bir kişidir. Ayrıca (X) ve (Y) şirketlerinin de yöneticisidir. Bay (A) nın, (Z) aracı kurumunda hesabı bulunmaktadır. Bay (A), söz konusu hesabından sık aralıklarla, yüksek tutarlarda hisse satın alıp satmakta, manipülatif hareketlerde bulunmaktadır. Aracı kurum tarafından, söz konusu hisse alış satışlarının menkul kıymetler borsasında manipülasyon yapmak amaçlı olabileceğinden şüphelenilmiş ve durum hakkında MASAK a şüpheli işlem bildiriminde bulunmuştur. MASAK tarafından, bir SPK Uzmanı marifetiyle Bay (A) nın hesaplarının aklama suçu yönüyle incelenmesine karar verilmiştir. Denetim elemanı tarafından yapılan araştırmada; Bay (A) hakkında (B) Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören bazı hisse senetlerinde yapay fiyat ve yapay piyasa oluşturulması fiilleri nedeniyle SPK tarafından daha önce suç duyurusunda bulunulduğu, hali hazırda yaptığı hisse alış satışlarının da manipülatif amaçlı olduğu tespit edilmiştir. Olay üzerine, SPK tarafından şahıs hakkında tekrar suç duyurusunda bulunulmuştur. Ayrıca, söz konusu şahsın üzerine kayıtlı yüksek bedelli çok sayıda araç ve gayrimenkul olduğu, mükellefiyetinin sadece Gayri Menkul Sermaye İradı (GMSİ) yönünden tesis edildiği ve son 5 yıl içerisinde sadece 2009 yılı için GMSİ beyannamesi verdiği ve beyannamenin matrahının çok düşük olduğu, söz konusu şahsın (X) ihracat şirketinin ve (Y) sigorta şirketinin %90 hisseli ortağı ve yöneticisi olduğu ancak, söz konusu şirketlerin Kurumlar Vergisi ve Katma Değer Vergisi matrahlarının Bay (A) nın malvarlığıyla kıyaslandığında çok düşük olduğu, dolayısıyla yasal gelirleri ile mal varlığı arasında orantısızlık bulunduğu anlaşılmıştır. Ancak söz konusu şahsın elde ettiği suç gelirlerini (manipülasyon suçundan elde edilen) akladığına dair özel kastın varlığı denetim elemanı tarafından tespit edilememiştir. Dolayısıyla, sermaye piyasasında işlemiş olduğu yasal olmayan faaliyetlerden elde edilen gelirlerin vergisel yönden incelenmesi açısından olay hakkında GİB e bilgi verilmiştir. Örnek Olay-2 Savcılık tarafından MASAK a gönderilen adli talepte; (A) otomotiv şirketinin ortağı olan Bay (T) nin sahte faturalarla vergiye konu gelirlerini ABD ye kaçırdığı, özellikle kargo taşımacılığından elde edilen nakit gelirlerin bavullarla yurt dışına çıkarıldığına ilişkin iddiaların olduğu, söz konusu şahıs ve şirketlerin hesaplarının aklama suçu yönünden değerlendirilmesi talep edilmiştir. MASAK tarafından yapılan analiz ve değerlendirme çalışmaları sonucunda aklama suçuna ilişkin izlere rastlanamamıştır. Ancak söz konusu adli talebin konusu sahte fatura düzenlemek ve gelirleri kayıt dışı bırakmak olduğundan olay hakkında GİB e bilgi verilmiştir. C. VUK 359. Maddede Tanımlanan Kaçakçılık Suçunun Aklama Suçunun Öncül Suçu Olması VUK un 359.maddesinde kaçakçılık suçu düzenlemiştir. Söz konusu suç idari cezanın (vergi ziyaı cezası) yanında hürriyeti bağlayıcı nitelikte adli cezayı da gerektiren bir suç olarak düzenlenmiştir. Söz konusu maddenin (a) bendi uyarınca; defter ve kayıtlarda muhasebe hileleri yapanlar, gerçek olmayan veya kayıtla ilgisi olmayan kişiler adına hesap açanlar, defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak biçimde başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydedenler (çift defter kullanma), defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler veya gizleyenler, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar kaçakçılık suçunu işlemiş sayılacak ve 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacaklardır. 17 Kanunun (b) ve (c) bentleri uyarınca; defter kayıt ve belgeleri yok edenler, defter sayfalarını yok edenler veya yerine yeni yapraklar koyanlar, belgelerin asıl ve suretlerini sahte olarak düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar (naylon fatura kullananlar) da kaçakçılık suçunu işlemiş sayılacak ve 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacaklardır. Yine Maliye Bakanlığı ile anlaşması olmadığı halde anlaşması olanların basmaya yetkili oldukları belgeleri basanlar da 17 Nurettin BİLİCİ, Vergi Hukuku, Seçkin Yayınları,24.Baskı, Ankara 2010, s VERGİ DÜNYASI, SAYI 364, ARALIK 2011

8 kaçakçılık suçunu işlemiş sayılacak ve 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacaklardır. 18 Daha önce de ifade edildiği üzere; TCK nın 282. maddesinde; alt sınırı altı ay veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini yurt dışına çıkarma veya gayri meşru kaynağını gizlemek ya da meşru bir yolla elde edildiği konusunda kanaat uyandırmak maksadıyla çeşitli işlemlere tabi tutmanın suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama suçunu oluşturacağı düzenlenmiştir. VUK 359.maddede yer alan kaçakçılık suçunda ceza alt sınırı yukarıda da belirtildiği üzere en az 18 ay olarak belirlenmiştir Bu nedenle, VUK 359. maddede yer alan kaçakçılık suçları aklama suçunun öncül suçunu oluşturmaktadır. Dolayısıyla söz konusu suçların işlenmesi neticesinde elde edilen gelirler de suç gelirleridir. Söz konusu suç gelirlerinin TCK 282.maddede belirtilen hareketlere tabi tutulması ise (yurt dışına çıkarma veya gayri meşru kaynağını gizlemek ya da meşru bir yolla elde edildiği konusunda kanaat uyandırmak maksadıyla çeşitli işlemlere tabi tutma) aklama suçunu oluşturmaktadır. Örneğin; paravan şirketler kurmak suretiyle komisyon karşılığında sahte belge düzenleyerek VUK 359.maddede yer alan kaçakçılık suçunu işleyen faillerin suçtan elde ettikleri gelirler suç gelirleridir. Söz konusu suç gelirlerinin gayri meşru kaynağının gizlenmesi amacıyla şirketin farklı bankalardaki hesapları arasında transfer edilmesi, vadesiz hesaplardan vadeli hesaplara alınması, vadeli hesaplarda değerlendirilmesi, sonra tekrar (A) şahsının farklı bankadaki hesabına transfer edilmesi işlemleri neticesinde aklama suçu oluşmaktadır. Burada aklama suçunun oluşumu açısından özellikli bir husus üzerinde durmakta fayda görüyoruz. Şöyle ki; aklama suçunun öncül suçunu oluşturan VUK 359.maddede yer alan suç hareketleri icra edilirken TCK 282.maddede düzenlenmiş aklama fiilleri de (suç gelirlerini, gayri meşru kaynağını gizlemek veya meşru bir yolla elde edildiği konusunda kanaat uyandırmak maksadıyla çeşitli işlemlere tabi tutma) eş zamanlı olarak icra edilmiş olmaktadır. Elbette bu aşamada aklama suçunun gerçekleşebilmesi için suç faillerinin vergi kaçırma amaçlarının yanı sıra elde ettikleri suç gelirlerini aklama kastı içerisinde de olmaları (özel kastın gerekliliği) gerekmektedir. Örneğin; TL tutarında sahte mal alış faturası düzenlenmek suretiyle İndirilecek KDV sini olduğundan yüksek gösteren bir şirket, bu yolla yaklaşık TL tutarında haksız KDV indirimi sağlamaktadır. Dolayısıyla sahte belge tanzim etmek suretiyle TL haksız KDV indirimi sağlayan şirket bu fiiliyle VUK 359.maddede düzenlenmiş olan vergi kaçakçılığı suçunu işlemiştir. Dolayısıyla bu suç aynı zamanda aklama suçunun da öncül suçunu oluşturmaktadır. Ancak; söz konusu sahte belgeler haksız vergisel kazanç (sahte belge düzenlemek suretiyle elde edilen haksız TL vergi indirimi) elde etme kastının yanı sıra elde edilen haksız kazancın gayri meşru kaynağını gizlemek ya da meşru bir yolla elde edilmiş izlenimi vermek kastıyla düzenleniyorsa aklama suçu da gerçekleşmiş olmaktadır. Dolayısıyla suç failleri açısından söz konusu suç gelirlerini tekrar aklamaya çalışma ihtiyacı ortadan kalkmaktadır. Bir çalışmada da ifade edildiği gibi; 19 sahte belge düzenleme ve/veya kullanma fiillerinde aynı fiil ile hem VUK 359. maddede yer alan kaçakçılık suçları hem de TCK 282.maddede yer alan aklama suçu bir arada işlenebilmektedir. Dolayısıyla bu durumda aklama suçunun işlenmesi için yeni bir işleme ya da fiile ihtiyaç kalmamaktadır. Sahte belge düzenleme fiillerini paravan şirketler kurmak suretiyle komisyon geliri elde etmek amaçlı işleyenlere gelince (faaliyet konusu sahte fatura ticareti yapmak olanlar); söz konusu faillerin amacı yasa dışı komisyonculuk faaliyeti yapmak suretiyle gelir elde etmek olduğundan, işledikleri suç TCK nın 282.maddesine göre aklama suçunun öncül suçunu oluşturmaktadır. Söz konusu faaliyet karşılığında elde edilen komisyon gelirleri ise suç gelirleri olmakla birlikte elde edildiğinde henüz aklanmamış formda değillerdir. Dolayısıyla söz konusu suç gelirlerinin aklanabilmesi için TCK 282.maddede yer alan yurt dışına çıkarma veya gayri meşru kaynağını gizlemek ya da meşru bir yolla elde edilmiş izlenimi oluşturmak amaçlı aklama fiillerine tabi tutulmaları gerekmektedir. MASAK a ulaşan ŞİB ler, ihbarlar ve adli talepler, VUK mad. 359 da düzenlenmiş olan sahte belge düzenleme ve/veya kullanma suçlarından herhangi birine ilişkin ise söz konusu suçlardan elde edilen gelirlerin aklandığının tespiti halinde doğrudan MASAK tarafından harekete geçilmekte ve aklandığı düşünülen gelirlerin izi sürülmeye çalışılmaktadır. Aynı zamanda olay öncül suçla (VUK 359. maddede düzenlenmiş kaçakçılık suçu) mücadele kapsamında kurumsal ve nitelikli ihbar niteliğinde GİB e bildirilmektedir. 18 BİLİCİ,a.g.e.,s Baknz: Yılmaz BUDAK, Aklama Suçu İle Vergi Usul Kanunundaki Hapis Cezasını Gerektiren Suçların İlişkisi, Vergi Dünyası Dergisi, Mart 2008, S.319, (Erişim Tarihi: ) VERGİ DÜNYASI, SAYI 364, ARALIK

9 Şekil :5 Aklama Suçu Duyurularının Öncül Suçlara Göre Dağılımı ( ) Kaynak: MASAK 2010 Yılı Faaliyet Raporu, s.34 Şekil 5 te görüleceği üzere; aklama suçlarının öncül suçları arasında sahte belge düzenleme ve kullanma %3,51 lik bir oranı, gümrük vergileri kaçakçılığı ise %22,82 lik bir kısmı oluşturmaktadır. Daha önce de belirtildiği üzere; MASAK ın görevi doğrudan öncül suçlarla mücadele etmek değil, öncül suçlardan elde edilen gelirlerin (kara paranın) aklanması ile mücadele etmektir. Dolayısıyla MASAK ta yürütülen faaliyetler ve çalışma sistematiği de suç gelirlerinin aklanması ile mücadele eksenli yürütülmektedir. Bu nedenle MASAK, öncül suçlarla mücadele sürecine dolaylı olarak katkı sağlayan bir birimdir. Bilindiği üzere; özellikle gelir amaçlı suç örgütlerinin öncül suçları işlemesinin altında yatan saik yasa dışı gelir elde etmektir. Dolayısıyla söz konusu suçluların ya da suç örgütlerinin öncül suçtan elde ettikleri suç gelirlerinin izlenip, araştırılıp, ortaya çıkarılması, aklanıp aklanmadığının tespit edilmeye ve bu gelirlerden söz konusu faillerin mahrum edilmeye çalışılması suçlular tarafından işlenen kazanç amaçlı öncül suçların önüne geçilmesinde önemli katkılar sağlayacaktır. Bu nedenle MASAK, öncül suçlarla mücadele yürüten tüm birimlere yardımcı mahiyette, aklama suçunun tespitine ve suç gelirlerinden suçluların mahrum edilmesine odaklanmış, faaliyet planını bu yönde hazırlamış bulunmaktadır. Denetim elemanları tarafından hazırlanan Vergi inceleme raporlarında VUK un 359. maddesi kapsamında suç duyurusunda bulunulan gerçek veya tüzel kişilere ilişkin olarak MASAK & GİB işbirliği içinde ortak çalışmalar gerçekleştirilerek, aklama suçu yönünden de çalışmalar yapılmasının faydalı olacağı görüşündeyiz. Örnek Olay Vergi Müfettişleri tarafından yapılan bir vergi incelemesinde, bazı kişilerin kurdukları şirketler yoluyla devletten önemli tutarlarda haksız vergi iadesi aldıkları tespit edilmiş ve konunun kara para aklama suçu bakımından araştırılması için durum MASAK a iletilmiştir. MASAK tarafından yapılan araştırma ve incelemede 3 kişiden oluşan bir hayali ihracat organizasyonunun devletten haksız KDV alınması suçunu işledikleri tespit edilmiştir. Olayda organizasyon üyelerinden Bay (M), bir başka şehirde bulunan ihracatçı firmalara sahte fatura sağlamakta ve bu firmaların haksız KDV iadesi almalarını temin etmekte, ayrıca sahte faturaların alındığı çeşitli firmalara yapılan komisyon ödemelerine aracılık etmektedir. Bu işlemlerden elde ettiği geliri ise bir yakını üzerine açılan banka hesabına yatırmaktadır. Organizasyonun bir diğer üyesi olan Bay (S), sahibi ve yöneticisi olduğu şirketler aracılığıyla elde edilen haksız KDV nin gerçek mahiyetini gizlemek maksadıyla, kendisi, aile fertleri ve çalışanları üzerine banka hesapları açmakta ve parayı bu hesaplar üzerinde dolaştırdıktan sonra kendisi ve aile fertleri üzerine çeşitli malvarlığı edinmektedir. Bay (Ş) ise organizasyon kapsamında faaliyet gösteren şirketlerin mali müşavirliğini yapmakta, ihracatçı şirketlere sahte fatura temin etmekte ve bunun karşılığında komisyon almaktadır. Bay (Ş), elde ettiği gelirlerle eşi üzerine gayrimenkul satın almıştır. Devletten haksız KDV iadesi aldıkları ve bu yolla kara para elde ettikleri anlaşılan organizasyon üyelerinin, söz konusu kara parayı aile fertleri ve çalışanla- 212 VERGİ DÜNYASI, SAYI 364, ARALIK 2011

10 rına ait banka hesaplarında çeşitli transfer işlemine tabi tuttukları ve menkul ve gayrimenkul malvarlığı edinerek akladıkları tespit edilmiş ve haklarında Savcılığa suç duyurusunda bulunulmuştur. 20 D. Suç Gelirlerinin Aklanması Sürecinin Vergi Tahsilatı Artışlarına Neden Olması Suç örgütleri, bazı durumlarda konusu suç teşkil eden faaliyetlerinden elde ettikleri gelirleri aklayabilmek amacıyla vergi ödemeye razı olmaktadırlar. Söz konusu örgütler kurdukları paravan şirketler yoluyla ya da yasal şirketleri suç faaliyetlerini gizlemek amacıyla kullanarak vergi tahsilatı artışlarına yol açabilmektedirler. Örneğin suç örgütleri, suç faaliyetlerinden elde ettikleri suç gelirlerini, yasal şirketler adına düzenledikleri sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı satış faturalarıyla, yasal faaliyetlerden elde edilmiş gelirler gibi göstererek vergisini ödemekte ve böylece aklanmış bir biçimde sisteme dahil etmiş olmaktadırlar. Dolayısıyla aklama faaliyeti vergi tahsilatında bir artışa neden olmaktadır. Elbette, vergi tahsilatı artışının aklama faaliyetleri çerçevesinde oluşması, istenilen bir netice değildir. Zira, vergi tahsilatı artışlarına mukabil üzerinden vergisi ödenmiş ve meşrulaştırılmış suç gelirleri, aklayıcıların suç faaliyetlerine devamını ve isteğini de arttırmaktadır. Ayrıca, vergilendirilen matraha bakıldığında; vergi matrahının, konusu suç teşkil eden faaliyetleri, yasal faaliyetlerin arkasına gizlemek amacıyla failler tarafından düzenlenen, sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgelere dayandığı görülmektedir. Netice itibariyle; aklama faaliyetlerinin vergi tahsilatı artışlarına neden olduğu görülmekte ise de söz konusu tahsilat artışlarının kaynağı aynı zamanda organize suç örgütleri ya da suçlular tarafından işlenen çeşitli suçlar olduğundan, vergi idaresi tarafından istenilen ve hedeflenen bir tahsilat artışı yöntemi olduğu düşünülemez. Örnek Olay Bay (A) ve Bay (B) uluslar arası çapta uyuşturucu kaçakçılığı ile uğraşan bir organize suç örgütünün liderleridir.türkiye de, faaliyet konusu tekstil ürünlerinin ihracatı olan şirketler kurmuşlardır. Hali hazırda bu şahıslar kurdukları şirketler aracılığıyla belli aralıklarla tekstil ihracatı da gerçekleştirmektedirler. Ancak asıl faaliyet konularını uyuşturucu madde ticareti oluşturmaktadır. Hatta, şirketleri üzerine kayıtlı tırlarla tekstil ürünlerinin ihracatı görüntüsünde, uyuşturucu maddeleri gizlemekte ve bu yolla yurt dışına çıkarmaktadırlar. Söz konusu organizasyonda bazı kamu görevlileri de kullanılmıştır. Bu kişiler organizasyon dahilinde düzenledikleri sahte faturalar ve sahte Gümrük çıkış beyannameleri ile tekstil ihracatı gerçekleştirmiş görüntüsü vermektedirler. Böylece uyuşturucu kaçakçılığından elde ettikleri suç gelirlerini ihracat geliri formunda yurda sokmaktadırlar ve bu gelirleri Kurumlar Vergisi Beyannamelerine dahil etmekte ve ödemektedirler. Böylece gerçekleşen vergi tahsilat artışına karşılık kara para da aklanmış bir surette sisteme dahil edilmektedir. III. SONUÇ MASAK; suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanıyla mücadele etmek amacıyla Maliye Bakanlığı çatısı altında faaliyet gösteren, doğrudan bakana bağlı olarak çalışan, merkezi bir mali istihbarat birimidir. MASAK, özü itibariyle bir mali istihbarat birimi olmasına karşın, mali istihbarat birimlerinin geleneksel işlevi olan, mali nitelikteki istihbari bilgi, şüpheli işlem bildirimi ve ihbarları toplama, analiz etme ve ilgili kuruluşlara dağıtma fonksiyonunun ötesinde, aklama suçuyla ve terörün finansmanı suçuyla önleyici ve bastırıcı tedbirler kapsamında aktif mücadele etmeye çalışan bir birim haline gelmiştir. MASAK ın vergi kayıp ve kaçaklarıyla mücadelesi ise; doğrudan, bilfiil vergi kayıp ve kaçaklarının azaltılmasında görev üstlenmek suretiyle değil de dolaylı olarak sağladığı katkılar biçiminde gerçekleşmektedir. MASAK aklama suçuyla mücadelede başvurduğu önleyici ve bastırıcı tedbirler kapsamında kayıt dışılıkla ve vergi kayıp ve kaçaklarıyla da mücadele sürecine katkı sağlamakta ve bu noktada GİB e yardımcı bir fonksiyon icra etmektedir. Mevcut durumu itibariyle aklama suçu ve terörün finansmanı suçlarıyla mücadelenin yanında özellikle kayıt dışılıkla ve vergi kaçakçılığıyla mücadelede önemli düzeyde vergi istihbaratı sağlayan ve bu istihbaratı GİB ile paylaşan bir birim olarak işlev görmektedir. MASAK&GİB arasında gerçekleştirilecek karşılıklı yardımlaşma ve ortak çalışmalarla kayıt dışılıkla ve vergi kayıp ve kaçaklarıyla mücadelede daha olumlu gelişmeler sağlanabileceği kanaatindeyiz. 20 MASAK, Devletten Haksız KDV İadesi Alınması ) VERGİ DÜNYASI, SAYI 364, ARALIK