TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASA MAHKEMESİ

Transkript

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASA MAHKEMESİ BİRİNCİ BÖLÜM TEDBİRE İLİŞKİN ARA KARAR AYCAN İRMEZ BAŞVURUSU (Başvuru Numarası: 2016/9400) Karar Tarihi: 23/5/2016

2 BİRİNCİ BÖLÜM ARA KARAR Başkan ler : Burhan ÜSTÜN : Serruh KALELİ Nuri NECİPOĞLU Kadir ÖZKAYA Rıdvan GÜLEÇ Raportör Başvurucu Vekili : M. Serhat MAHMUTOĞLU : Aycan İRMEZ : Av. Emirhan UYSAL I. BAŞVURUNUN KONUSU 1. Başvuru, Şırnak ili Merkez ilçesinde uygulanan sokağa çıkma yasağı nedeniyle yaşam hakkı, işkence ve eziyet yasağı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir. 2. Başvurucu, mülki amir tarafından sokağa çıkma yasağı kararı alınmasının ve uygulanmasının engellenmesi konusunda tedbir kararı verilmesini talep etmektedir. II. BAŞVURU SÜRECİ 3. Başvuru, Cizre Asliye Hukuk Mahkemesi aracılığıyla 17/5/2016 tarihinde yapılmış olup Anayasa Mahkemesine 18/5/2016 tarihinde ulaşmıştır. 4. Başvuru formunda, Noterlerin kapalı olması nedeniyle vekâletname sunulamadığı, ilerleyen aşamalarda eksikliğin tamamlanacağını belirtilmiştir. Başvuru konusu olayın niteliği dikkate alındığında, belirtilen eksikliğe rağmen tedbir talebinin incelenmesine ve eksikliğin giderilmesi için bildirimde bulunulmasına karar verilmiştir. 5. Birinci Bölüm Birinci Komisyonunca, başvurucunun tedbir talebinin Bölüm tarafından karara bağlanması gerekli görüldüğünden, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü nün (İçtüzük) 73. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca, kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına, dosyanın Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir. III. OLAY VE OLGULAR A. Olaylar 6. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve ilgili kamu makamlarından temin edilen bilgilere göre olaylar özetle şöyledir; 7. Başvurucunun Türkiye Büyük Millet Meclisi 26. Dönem Şırnak Milletvekili olduğu ve Şırnak ta ikamet ettiği belirtilmektedir. 2

3 8. Başvurucu, mülki amirler tarafından Türkiye genelinde 16/8/ /3/2016 tarihleri arasında Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde bulunan birçok şehirde sokağa çıkma yasağı uygulandığını belirtmiştir. 9. Başvurucu, sokağa çıkma yasağı uygulanan şehirleri ve tarihleri başvuru formunda kronolojik olarak sıralamıştır. 10. Başvurucu, son olarak Şırnak Valiliği tarafından Şırnak ili Merkez ilçesinde 14/3/2016 tarihinde sokağa çıkma yasağı ilan edildiğini ve yasağın devam ettiğini belirtmiştir. 11. Valilik tarafından anılan yasağa ilişkin olarak yapılan duyuru şöyledir: Pazartesi günü (Bugün) saat 23:00'den itibaren Şırnak İl Merkezinde, Bölücü Terör Örgütü mensuplarının yakalanması, patlayıcılarla tuzaklanmış çukurların ve barikatların bertaraf edilmesi, halkımızın can ve mal güvenliğinin sağlanması için 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu'nun 11/C maddesi gereğince, ikinci bir emre kadar sokağa çıkma yasağı ilan edilmiştir. 12. Başvurucu, sokağa çıkma yasağı ilan edildiğinde Şırnak ta olmadığı için ikamet ettiği adrese gidemediğini, başvuru tarihi itibarıyla içinde bulunduğu ev doğrudan isabet almamakla birlikte yakınlardaki bir eve kurşun isabet ettiğini ve dolayısıyla hayatını kaybetme kaygısıyla yaşadığını ifade etmiştir. 13. Başvurucu, gıda temini için evden dışarı çıkması hâlinde hayatının tehlikeye düşeceğini, birden fazla kez aramaya, hakarete ve hatta idari yaptırıma maruz kalabileceğini, ayrıca gün içinde birçok kez elektrik kesintisi yaşandığını belirtmiştir. 14. Başvurucu, sokağa çıkma yasaklarına ilişkin etkili bir başvuru yolu bulunmadığını belirterek 17/5/2016 tarihinde doğrudan Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunmuştur. 15. Anayasa Mahkemesi, başvurucu tarafından sunulan bilgilerin tedbir talebini sağlıklı bir şekilde karara bağlamaya yeterli nitelikte olmadığını gözeterek -benzer olaylarda takip ettiği usule uygun olarak- Şırnak Valiliğinden bilgi ve belge talebinde bulunmuştur. Nitekim AİHM de sokağa çıkma yasağı uygulanan bölgeden gelen başvurularda olayların doğrulanmasındaki güçlüğe, ulusal ve yerel makamlarla doğrudan iletişim kurulması gerekliliğine işaret etmektedir (Yavuzel ve diğerleri/türkiye [TAK], B. No: 5317/16, 2/2/2016). 16. Başvurucu vekili, tedbir talebiyle ilgili araştırma yapılacak olması nedeniyle aynı gün karar verilmesinin mümkün olmadığı, ancak başvurunun niteliği de dikkate alınarak en kısa sürede karar verileceği hususunda bilgilendirilmiştir. 17. Şırnak Valiliği tarafından Anayasa Mahkemesine sunulan 20/5/2016 tarihli cevapta 5442 sayılı Kanun un ilgili maddelerince yerleşim yeri içerisinde bulunan terör örgütü mensupları ile girilen silahlı çatışmalar nedeniyle bölgede yaşayan vatandaşların can ve mal emniyetini temin etmeye yönelik olarak sokağa çıkma yasağı kararı alındığı belirtildikten sonra bölgede yaşayan kişilerin temel gıda gereksinimlerini ve sağlık hizmetlerine erişimlerini sağlamak üzere alınan tedbirler ve yapılan işlemler ayrıntılı olarak açıklanmıştır. 18. Valilik tarafından başvurucunun emniyet ve sağlık birimlerine herhangi bir başvurusunun bulunmadığı belirtilmiştir. 3

4 19. Valilik tarafından ayrıca, Anayasa Mahkemesinin bilgi ve belge talebinde bulunmasının ardından sağlık görevlilerinin başvurucuyla iletişime geçtiği bilgisine yer verilmiştir. Valiliğin cevabının ilgili kısmı şöyledir: Başvurucu tarihinde 112 görevlileri tarafından aranarak tahliye talebinde bulunup bulunmadığı sorulmuş, kendisi bulunduğu yerde kalmak istediğini belirtmiştir. Bununla birlikte başvurucunun tahliye talebi olduğu takdirde diğer vatandaşlarımızda olduğu gibi isteği yerine getirilecektir. Konu ile ilgili görüşme kayıtları yazımız ekinde gönderilmiştir. 20. Valilik tarafından başvuru konusu olayla ilgili olarak yeni bir gelişme olması hâlinde konuyla ilgili bilgi ve belgelerin Anayasa Mahkemesine iletileceği belirtilmiştir. B. İlgili Hukuk /6/1949 tarihli ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu nun 11. maddesinin (C) fıkrası şöyledir: İl sınırları içinde huzur ve güvenliğin, kişi dokunulmazlığının, tasarrufa müteaallik emniyetin, kamu esenliğinin sağlanması ve önleyici kolluk yetkisi valinin ödev ve görevlerindendir. Bunları sağlamak için vali gereken karar ve tedbirleri alır. Bu hususta alınan ve ilan olunan karar ve tedbirlere uymıyanlar hakkında 66 ncı madde hükmü uygulanır. IV. İNCELEME VE GEREKÇE 22. Başvuru formu ve ekleri incelenip tedbir talebi hakkında gereği düşünüldü: A. Başvurucuların İddiaları 23. Başvurucu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde Anayasa ya aykırı olarak mülki amirler tarafından sokağa çıkma yasağı kararları alındığını, 5442 sayılı Kanun un mülki amirlere anılan kararları alma yetkisini vermediğini, sokağa çıkma yasağı nedeniyle ikametine gidemediğini ancak bulunduğu yerin yakınına kurşun isabet etmesi nedeniyle hayatını kaybetme kaygısıyla yaşadığını, gıda temini için evden dışarı çıkması durumunda hayatının tehlikeye düşeceğini, birden fazla kez aramaya, hakarete, idari yaptırıma maruz kalabileceğini, gün içinde birçok kez elektrik kesintisi yaşandığını belirterek Anayasa nın 13., 17. ve 19. maddelerinde güvence altına alınan haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüş ve mülki amir tarafından sokağa çıkma yasağı kararı alınmasının ve uygulanmasının engellenmesi konusunda tedbir kararı verilmesini talep etmiştir. B. Değerlendirme 24. Anayasa Mahkemesi, mülki amirler tarafından alınan sokağa çıkma yasağı kararlarına ilişkin başvurular kapsamında anılan kararların yürütmesinin tedbiren durdurulması istemini içeren genel nitelikli talepleri yakın tarihlerde reddetmiştir (Mehmet Girasun ve Ömer Elçi [TAK], B. No: 2015/15266, 11/9/2015, 14; Meral Danış Beştaş [TAK], B. No: 2015/19545, 22/12/2015, 16). Somut olayın koşulları altında başvurucunun sokağa çıkma yasaklarına ilişkin genel nitelikteki tedbir talepleri hakkında anılan kararlardan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır. 25. Bununla birlikte bireysel başvurunun niteliği gereği, tedbir talebi sadece başvurucunun şahsına yönelik iddialar yönünden değerlendirilebilir (Meral Danış Beştaş, 17). Bu nedenle başvurucunun kişisel durumuyla ilgili olarak tedbir kararı verilmesinin 4

5 koşullarının bulunup bulunmadığı somut olayın özellikleri dikkate alınarak ayrıca değerlendirilecektir. 26. Somut olayda başvurucu bulunduğu adresin yakınına kurşun isabet etmesi nedeniyle hayatını kaybetme kaygısı yaşadığını ifade etmiş ancak hangi adreste bulunduğu hakkında bilgi vermemiştir. Buna karşın başvuru formunda başvurucunun sokağa çıkma yasağı nedeniyle ikametine dönemediği belirtilmektedir (bkz. 12). Dolayısıyla başvuru formunda yer alan bilgilerden başvurucunun sokağa çıkma yasağı uygulanan bölgede olup olmadığı belirlenemediğinden sokağa çıkma yasağından doğrudan etkilenip etkilenmediği hususu tam olarak anlaşılamamaktadır. 27. Öte yandan başvurucunun Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunmadan önce kamu makamlarıyla doğrudan iletişime geçmediği, emniyet veya sağlık birimlerinden herhangi bir konuda yardım talebinin bulunmadığı anlaşılmaktadır (bkz. 18). Nitekim sağlık görevlilerinin 20/5/2016 tarihinde başvurucuyla doğrudan iletişime geçtiği ancak başvurucunun bulunduğu adreste kalmak istediğini belirttiği görülmektedir (bkz. 19). 28. Açıklanan nedenlerle, başvurucunun yaşamına ya da maddi veya manevi bütünlüğüne yönelik derhâl tedbir kararı verilmesini gerektiren ciddi bir tehlike bulunduğu dosya kapsamında bulunan bilgi ve belgelerden anlaşılamadığından bu aşamada tedbir talebinin reddine karar verilmesi gerekir. V. HÜKÜM A. Tedbir talebinin REDDİNE, B. Kararın bir örneğinin başvurucuya ve Şırnak Valiliğine tebliğine, 23/5/2016 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi. Başkan Burhan ÜSTÜN Serruh KALELİ Nuri NECİPOĞLU Kadir ÖZKAYA Rıdvan GÜLEÇ 5