KANALİZASYON SİSTEMLERİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "KANALİZASYON SİSTEMLERİ"

Transkript

1 KANALİZASYON SİSTEMLERİ DERS NOTU Prof. Dr. Mehmet ARDIÇLIOĞLU ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2014 KAYSERİ 1

2 GİRİŞ İçme ve kullanma suyunu temin eden sistemin abonelere dağıttığı suların kullanıldıktan sonra modern yöntemler ile toplanması ve çevreye zararsız hale getirilmesi gerekir. Kullanılmış suları ve yağmur sularını toplayıp yerleşim bölgesinden uzaklaştıran sistemlere kanalizasyon sistemleri denir. Şekil 1. de yerleşim bölgesinin drenajını gösteren örnek resim verilmiştir. Kanalizasyon sistemleri yapılışlarına göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: 1-Ayrık sistem: Ayrık sistemde kullanılmış sular ve yağmur suları ayrı ayrı kanallarda toplanarak yerleşim bölgelerinden uzaklaştırılır. 2-Birleşik sistem: Kullanılmış sular ile yağmur suları aynı kanalda toplanarak uzaklaştırılırlar. 3-Karışık sistem: Yerleşim alanlarının bir kısmı ayrık sistem bir kısmı da bileşik sistem ile kullanılmış su ve yağmur suları uzaklaştırılmışsa böyle sistemlere karışık sistem denir. İmar adası Yağmur suyu kanalları Evsel atıksu kanalları Fiziksel arıtma Nehir Arıtma Tesisi Şekil 1 Yerleşim bölgelerinin drenajı Şekil 2 de görüleceği üzere nehirler çoğu zaman atık suyun drenaj edildiği su kaynaklarıdır. Dolayısıyla kullanılmış suyun deşarj edilmeden önce mutlaka arıtılması gerekir. Bu sistemlerin birbirlerine göre avantaj ve dezavantajları olduğu gibi, sistem seçimimde etkili olan unsurlar vardır. Bunlar; 1. Ekonomi 2. Çevre sağlığının korunması 3. Teknik konular İskan tarzı ve yoğunluğu 2

3 Topografik durum Jeolojik yapı Yer altı su seviyesi Boşaltım yeri Taşıyıcı su Mevcut alt yapı tesisleri Şekil 2 Su kullanımı ve deşarjı Nüfus yoğunluğunun fazla olmadığı, dik yamaçlarda kurulmuş yerleşim alanlarında, yağmur suları doğrudan doğruya taşıyıcı ortamlara verilebilir. Yerleşim bölgesi bir akarsu boyunca dar bir bölge halinde uzanıyorsa yağmur suyu kısa ve açık kanallarla veya hendeklerle doğrudan doğruya akarsuya verilebilir. Birleşik sistem sularının bodrumları basma olasılığı fazla olduğu yerlerde ayrık sistem tercih edilmelidir. Birleşik sistemde debinin geniş aralıklarda değiştiği bölgelerde kanallarda taban çökelmeleri oluşur. Bunu önlemek amacıyla birden fazla sayıda kanal inşa ederek hız değişimi kontrol edilebilir. Birleşik sistemde ana toplama kanallarının tasfiye tesisine getirdiği fazla miktardaki atık suların tasfiye ve pompaj masrafları fazla olur. Her iki sistemde birbirine göre avantaj ve dezavantajları vardır. Bu nedenle yerleşim bölgesinin durumuna ve daha önce yapılmış mevcut sisteme bakılarak hangi sistemin daha iyi hizmet vereceği ve daha ekonomik olacağı araştırılarak karar verilmelidir. İller Bankası ülkemizde ayrık sistemin kullanılmasını önermektedir. 3

4 KANALİZASYON SİTEMLERİNİN İNŞAASI Kanalizasyon Tatbikat Projesi işi, belde/bölgenin atıksuyunun toplanması ve uzaklaştırılması ihtiyacına cevap verecek bir kanalizasyon tesisine kavuşabilmesi için, gerekli olabilecek her türlü mühendislik hizmetlerini kapsamaktadır. Yapılması gerekli olan mühendislik hizmetleri genel hatları ile aşağıda belirtilmiştir. a) İller Bankası nın Kanalizasyon İşlerinin Planlanması ve Projelerin Hazırlanmasına Ait Talimatname sinde öngörülen her türlü etüt ve çalışmalar yapılacaktır. b) Projeler beldenin kısa (yaklaşık 10 yıl), orta (yaklaşık 20 yıl), uzun (yaklaşık 35 yıl) süredeki ihtiyaçları göz önünde bulundurularak hazırlanacaktır. c) Nüfus projeksiyonları ile birlikte su tüketimi tespit edilip proje kriterleri belirlenecektir. d) Şebeke, toplayıcı ve ana taşıyıcılar için gerekli güzergah etüdü ile birlikte kesin güzergahların tespiti ve arazi çalışmalarının yapılarak, 1/1000 ölçekli plan ve profiller hazırlanacaktır. e) Mecra çaplarının seçimi ile birlikte hidrolik yönden tahkikleri yapılacaktır. f) Arıtma tesisi projeleri; İller Bankasınca ayrı olarak ele alınmasına rağmen, kanalizasyon tatbikat projesi yapılırken, ekonomi ve teknoloji açısından en uygun saha ve arıtma tipi seçilerek, boyutlandırılması ile birlikte 1/500 ölçekli plankoteleri hazırlanacaktır. g) Mevcut kanalizasyon, PTT ve içme suyu gibi altyapı tesislerine ait var olan projeler, ayrıca verilecektir. h) Şebeke toplayıcı ve ana toplayıcıların kesin güzergâhlarının tespitinde karayollarının işletmesi altında bulunan yollardan ve bunların istimlâk sahalarından uzaklaşma cihetine gidilecektir. i) Kısa ve orta süredeki ihtiyaçları belirleme yönünden çalışmalar yapılacak olup, kanalizasyon sisteminin 1. ve II. kademe olarak ele alınması uygun görüldüğü takdirde 1. ve II. kademe hatlar plan üzerinde ayrı notasyonla gösterilecektir. 4

5 j) Arazi çalışmaları safhasında, bütün şehri kapsayacak şekilde röper ağı hazırlanarak, 1. kademe hatlarda nivelman çalışması yapılacaktır. Kollektör güzergâhının 1 / 1000 ölçekli şeritvari haritası, arıtma yerinin ise 1/500 ölçekli plankotesi çıkartılacaktır. k) Zemin çalışmaları safhasında, şebeke, kollektör ve arıtma tesisi yerinde sondaj yapıldıktan sonra alınan numuneleri üzerinde gerekli laboratuar deney sonuçları elde edilecektir. Sondaj neticelerinde; yeraltısuyu seviyeleri tespit edilerek, yeraltısuyunun kimyasal analizleri yapılacak ve inşaata esas olacak zemin klasları belirlenecektir. 1) Projenin hidrolik çözümünden sonra, detay projeler hazırlanacak, kazı ve nakliye ile ilgili fiyatlar tanzim edilerek projenin tümü için I. ve II. kademe tesislerin metrajları ile birlikte, inşaat maliyetine esas olacak keşifler tanzim edilecektir. BİNALARIN ATIK SU TESİSATI Binalarda tuvalet, lavabo ve benzeri tesisat elemanları tek tek veya gruplar halinde tertiplenirler. Bunların bağlı oldukları borular yatay durumda bulunur. Çok küçük bir eğime sahip bulunan bu borularda akımın serbest yüzeyli yani basınçsız olması gerekir aksi takdirde bu borulara su veren tesisat elemanlarını koruyan su ve yağ kapakları geçirimsizliklerini kaybederler, yani meydana gelen vakum binaların içindeki atık suyu yerinden koparır ve tamamen boşalan borulardan pis kokulu gazlar binaya yayılır. Yatay borular düşey borulara (kolonlara) bağlanır Şekil 3. Kullanılmış suların alt katlardaki tesisat elemanlarından geri tepmemesi için kolon borularının da dolu olarak akmaması gerekir. Kolonlar binanın esas atık su borusuna su verirler. Esas atık su borusu binanın 1.5m dışında ev bağlantı kanalı halini alır ve cadde kanalına açılır. Su ve yağ kapakları pis su borularının önemli bir elemanıdır ve tesisat elemanları inşa edilirken yerlerine konulur. S parçası (sifon) adı verilen bu su ve yağ kapakları çürüme ürünü olan pis kokulu zararlı gazların, böceklerin ve benzeri haşaratın pis borusundan ve mecralardan binaya girmesi ne engel olunur Şekil 4. Ayrık kanalizasyon sisteminde damlara ve kaplamalı alanlara düşen yağmur suları yağmur suyu drenaj sistemine veya sokakların yanlarında yer alan arklara verilir. Birleşik kanalizasyon sisteminin kullanıldığı yerlerde ise dam veya avlu drenleri bina pis su borusuna veya ev bağlantısına Y şeklindeki bir boru ile bağlanabilir. Eklentinin yapıldığı yer başka bir düğüm noktasından en az 3m uzakta olmalıdır Şekil 5. 5

6 Çatı Havalandırma borusu 3. kat Yatay kolon Sifon 2. kat Düşey boru Havalandırma Yağmur suyu borusu 1. kat Bina duvarı vana Bina bağlantı kanalı 1,5m Pis su borusu Çukur yan süzgeci Pis su pompası Şekil 3 Bina atıksu tesisatı m m Havalandırma Yağmur suyu kanalı Cadde P.T.T. Elektrik Doğalgaz İçme suyu şebeke borusu Pis su kanalı Yaya kaldırımı Bina bağlantı kanalı Temel duvarı Temizleme Kapağı Su kapağı Bodrum kat döşemesi Bina pis su borusu Şekil 4 Kentsel Alt yapı donanımları 6

7 Şekil 5 Yol Enkesitinde Kanal Yerleri KANALİZASYON SİSTEMİNİN PROJE VE İNŞAAT KRİTERLERİ Yerleşim alanlarında insan ve çevre sağlığının korunması için pissu kanalizasyon sisteminin ele alınması ve bir kanalizasyon inşaatının yapılması gerekmektedir. Son yıllarda İller Bankası nca yaptırılan bütün şehir ve kasabaların kanalizasyon sistemleri ayrık sistem olarak düşünülmüştür. Birleşik sistemin ilk maliyet ve işletme dezavantajları dikkate alındığında ayrık sistem daha ekonomik görülmektedir. Bu nedenle, yapılacak kanalizasyon sisteminin ayrık sistem olarak ele alınması uygun olacaktır. Önerilecek kanalizasyon sistemi şebeke, kollektör ve arıtma tesisinden ibaret olup, kanalizasyon tatbikat projesi kapsamı içerisinde yapılacak olan tesislerin ekonomik ömürleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. 7

8 TESİSLERİN EKONOMİK ÖMRÜ Altyapıda planlanacak tesislerin ekonomik ömrü Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 Tesislerin ekonomik ömrü Tesisin Cinsi Ekonomik Ömrü Pissu Şebekesi 30yıl Pissu Ana Toplayıcılar 30 yıl Terfi ve Hizmet Binaları 50 yıl Terfi Hatları 20 yıl Arıtma Tesisleri 40 yıl Pompa ve Mekanik Ekipman 20 yıl Projelendirme ve yapıların kademelendirilmesinde beldenin 10 yıl, 20 yıl ve 35 yıllık durumları alınacaktır. Kanalizasyon sistemi; parsel baca ve bağlantıları vasıtasıyla evlerden pissuyu toplayan şebeke, şebeke pissuyunu alan tali ve ana toplayıcılarla toplam pissuyu arıtma ve deşarj yerine ulaştıran ana taşıyıcıdan (kollektörden) oluşmaktadır. Ayrıca bu sistem içinde gerekli olabilecek terfi tesisleri ve çevre sağlığı açısından arıtma tesisleri yer almaktadır. Önerilecek kanalizasyon sisteminde aşağıdaki kriterler göz önünde tutulmalıdır. a) Şebeke hatlarının güzergâhları seçilirken, tüm cadde ve sokaklardaki evlerden gelebilecek pissuların kanalizasyon sistemine bağlanabilmesi prensibi esas alınacaktır. b) Pissuların en kısa yoldan ana toplayıcılara ulaştırılmasına çalışılacaktır. e) Ana toplayıcıların; mümkün mertebe inşaat problemi çıkartmayacak geniş caddelerden ve büyük alanların pissularını toplayabilmek için arazinin en düşük kotlu kısımlarından geçirilmesine dikkat edilecektir. d) Karayolu ve demiryoluna paralel giden hatların güzergâhları seçilirken; adı geçen yolların istimlâk sahalarından mümkün mertebe uzaklaşma yoluna gidilecektir. e) Karayolu, demiryolu, dere ve benzeri yerlerde; enine geçişlerin minimumda tutulmasına çalışılacaktır. 8

9 f) Belirli noktalarda toplanan pissuların alıcı ortama cazibe ile akıtılması prensibi esas alınacaktır. g) Tüm mecra güzergâhlarında; zorunlu haller dışında kamulaştırma problemlerinden ve ileride güçlük çıkarabilecek arazilerden geçilmemesine dikkat edilecektir. h) Mecraların minimum toprak örtüsü, başlangıçlarda 1.60 metre, normal mecralarda ise 1.70 metre alınacaktır. Devam eden bir sonraki mecraları derine sokan çukur yerlerdeki mecralarda ise minimum toprak örtüsü metre alınmalıdır. Toprak örtüsünün 1.00 metreden az olduğu yerlerde borular beton veya B.A. gömlek içerisine alınacaktır. Bodrumlu sokaklarda; bodrumdan gelecek pissuları da alabilecek şekilde mecra derinliği belirlenecektir. i) Dere ve menfez geçişlerinde, hatların derine girmemesi için toprak örtüsünün minimumda kalmasına çalışılarak, boruların B.A. gömlek içerisine alınması önerilecektir. j) 3 metreden (dâhil) daha az genişlikteki sokaklarda minimum toprak örtüsü 1.20 m. alınacak olup, bu sokaklar proje paftasında ayrı bir notasyonla gösterilecektir. k) Bağlantıların değişik kotlarda olması halinde uygun şütler (düşüler) yapılacak olup, minimum şüt yüksekliği 1.00 metre, maksimum şüt yüksekliği ise 4.0 metre alınacaktır. 1) Topoğrafik yapının çok meyilli olduğu yerlerde ara baca çıkmaması için, beton boru yerine PVC boru kullanılabilir. m) Mecra çaplarının değiştiği noktalarda; mecra iç üst müvellit kotları çakıştırılacak olup, büyük çaptan küçük çapa geçiş yapılmayacaktır. n) Başlangıç mecralarına yıkama teçhizatı konmayıp projede özel işaretle gösterilecektir. Bilhassa başlangıç mecralarında olmak üzere bazı mecralarda teşekkül edecek pissuların miktarı, minimum akım hızını sağlayamadığından, bu durumdaki mecralara belirli aralıklarla bol su vermek gerekecektir. o) Başlangıç mecralarının iç üst müvellit kotları; normal mecraların iç üst müvellit kotundan Ø /2 kadar yüksek olacaktır. 9

10 p) Geniş caddelerin(en az 20 m. genişliğinde) her iki yanına mecra döşenmelidir. q) Halihazır araziden geçen kollektör hattının bacalarının üst kotları; tabi zeminden 0.50 metre yukarıda inşa edilmelidir. r) Evlerin pissularının alınabilmesi için, parsel baca ve bağlantıları inşaat anında yapılacak olup, evlerin pissu çıkış kotları ve bağlantı durumları dikkate alınarak, parsel ve baca bağlantısı bir ev için yapılabildiği gibi birkaç ev içinde bir adet yapılabilir. s) Pissu mecralarında; φl400nım dahil muflu beton borular, φ1400 mm.den büyüklerde ise lamba-zıvanalı beton borular kullanılacaktır. Bu boruların φ500 mm (dâhil) ye kadar olanlar donatısız, φ600mm ve daha büyük olanlarda ise donatılı olarak imal edilecek olup, φ600mm nin donatılı olup olmayacağına dair statik hesap yapılacaktır. t) Pissuyun içme suyuna karışarak sağlık açısından sakıncalı bir durum oluşmasını önlemek için, içme suyu ve pissu boruları arasında hem yatay hem de düşey olarak belirli bir mesafenin bulunması gereklidir. İki boru arasındaki düşey mesafenin 0,30 metre, yatay mesafenin ise 3 metre olmasına gayret gösterilmelidir. Şayet bu mesafeler sağlanamıyor ise kesişme yerindeki kanalizasyon borusu beton gömlek içerisine alınmalıdır. u) Toplayıcıların karayoluna paralel gitmemesi için enine mecra geçişleri yapılmalıdır. v) Pissu şebeke sistemi yönlendirilirken pissu teşekkül etmeyecek sokaklardan mecra geçirilmeyecek olup, bazı durumlarda zorunlu olarak yeşil alanlardan mecra geçirilebilecektir. w) Çeşitli atıkların kanalizasyon sistemine girerek, mecraları tıkamalarını önlemek için aşağıda verilen minimum çapların kullanılması önerilmektedir. Ev bağlantılarında: φ150 mm. Başlangıç Mecralarında: φ200 mm. x) Mecraların muayenesi bakımı ve temizliği yönünden aşağıdaki şartların sağlandığı her yerde bacalar tesis edilmelidir. - Yön değişmelerinde, 10

11 - Eğim değişmelerinde, - Mecra çapı değişmelerinde, - Sokak mecralarının bağlantı noktasında, - Demiryolu, karayolu, kanal ve dere geçişlerinin her iki tarafında. 11

12 KULLANILMIŞ SU MİKTARI Yerleşim alanına dağıtılan su kullanıldıktan sonra atık su haline gelir ve bir kanal ağı ile toplanır. Kullanılmış su şebekesi evlerden, endüstri ve sanayi kuruluşlarından gelen pis sular ile zeminden sızan yeraltı sularını taşır. Bu nedenle kullanılmış suyun miktarı yerleşim alanının nüfusuna, ticaret ve endüstride kullanılan suya, yeraltı su seviyesine bağlıdır. Yerleşim bölgelerine verilen suyun belirli bir kısmı kullanılmış su olarak kanalizasyona geri döner. Evsel atık su miktarının yaklaşık olarak %65-80 ni o alana verilen içme suyu şebekesinden gelen sulardan oluşur. Bu nedenle yerleşim bölgesine verilen su miktarı biliniyorsa kolaylıkla atık su miktarı hesaplanabilir. Endüstri tesislerinin bir çoğu kullanma suyunu kendi imkânlarıyla temin ederler ve atık sularını kanalizasyon şebekesiyle uzaklaştırırlar. Bu oranın dışında kalan su bahçe sulama, araba yıkama ve cadde temizliği gibi pis su kanallarına girmeyen işlerde kullanılır. Büyük şehirlerde içme suyu geri dönüşüm oranı =% Bahçeli seyrek yerleşim bölgesi geri dönüşüm oranı =%60-90 Özel durumların dışında emniyetli tarafta kalmak için dağıtılan suyun tamamının kanalizasyona ulaştığı kabul edilir ve =1 alınır. Bir günde dağıtılan suyun daha kısa zaman aralığında kanalizasyona döneceği β katsayısı ile tanımlanır. β (suyun geri dönüşüm katsayısı) nüfusa bağlı olarak β=24/m Ng: gelecekteki nüfus Ng < için m=8 10 saat < Ng < için m=10 12 saat Ng > için m=14 16 saat İller bankası şartnamesine göre 24 saatte dağıtılan suyun m=12 saatte döneceği kabul edilir. Dolayısıyla β=24/12 = 2 olarak hesaplarda kullanılır. 12

13 Kentin ihtiyacı olan su miktarı iletim debisi (Q ile ) kanalizasyon sisteminin boyutlandırılmasında esas olacak debidir. Yani yerleşim bölgesindeki Q kul (kullanılmış su debisi) aşağıdaki gibi hesaplanabilir. Q kul = α.β. Q ile (1) İçme suyu şebekesinden elde edilen kullanılmış su debisinden başka kanalizasyon atık su toplama ağına gelen debilere ek debi denir. Bu ek debiler genellikle şebeke dışı su alma tesisinden su alan endüstri tesislerinden meydana gelir. Endüstriden gelen atık su debisi tamamen endüstrinin karakterine bağlıdır. Yerinde yapılan incelemelere ve endüstride kullanılan proseslere göre tespit edilir. Bu tesislerde kullanılmış suların miktarları eşdeğer nüfus metodu veya sanayi tesislerinin büyüklük küçüklüğüne göre belirlenebilir. Örneğin Tablo 2 de İSKİ yönetmeliğinde; sanayi tesislerinin büyüklüğüne küçüklüğüne göre atıksu değerleri verilmiştir. Eşdeğer nüfus metoduna su tüketim değerleri Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 2. Sanayi Tesislerin Büyüklüklerine Göre Hektar Başına Kullanılmış su Miktarı Küçük sanayi Orta büyüklükteki sanayi Büyük sanayi 0,5 Lt/sn/ha 1 Lt/sn/ha 1,5 Lt/sn/ha Tablo 3 Su Tüketim Yerlerinin Bazıları İçin Eşdeğer Nüfus Değerleri Su tüketim Yerleri Eşdeğer nüfus Süt mamulleri peynir hariç beher 1000 lt süt için Süt mamulleri peynir dahil, beher 1000 lt süt için Mezbaha büyük baş hayvan için Mezbaha küçük baş hayvan için Şeker Fabrikası,beher 1000 kg. pancar için Kükürtlü boyalarla boyacılık, beher 1000 kg eşya için Yün yıkama tesisleri,1000 kg. yün için Bira fabrikası,beher 1000 lt bira için Tabakhane,beher 1000 kg. hammadde için Çamaşırhane, beher 1000 kg. çamaşır için

14 Kullanılmış su kanalları içinde akan suyun önemli bir kısmını sızıntı suyu oluşturur. Bu kontrolsüz bir şekilde kanallara giren sızıntı veya yer altı suyudur. Su girişi boruların bağlantı yerlerinden boruların yüzeylerinden, ev bağlantı yerlerinden veya baca cidarlarından olabilir. Kanalizasyon şebekelerinin projelendirilmesinde kullanılacak olan pissu debisi içme suyu şebekesinden elde edilen debi esas alınarak belirlenebilir. Ancak bu ilave debilerin de dikkate alınması gerekli olan yerlerde Q ilave olarak sisteme noktasal yükleme ile verilmesi gerekir. KULLANILMIŞ SULARIN ÖZELLİKLERİ Kullanılmış atık sular değişik yerleşim bölgelerinde farklı özelliklere sahip olabilirler. Bunun nedeni farklı miktarda su kullanılması, endüstriyel atıkların miktar ve çeşidi, halkın hayat standardındaki degişikliklerdir. Kullanılmış suların özellikleri insanların su kullanım alışkanlıklarına, mevsimlere günün değişik saatlerinde farklılıklar gösterir. Evsel kullanılmış sular kimyasal bakımdan hafif alkali özellik gösterir. Bu suların içinde genellikle doğal organik atıklar bulunur. Biyolojik olarak yüksek oranda patojen (mikrop) ihtiva ederler. 1 cm 3 suda milyonlarca mikroorganizma vardır. Bu zararlı mikro organizmaların zararsız hale getirilmesi kullanılmış su tasfiye tesislerinin en önemli amacıdır. Atık sulardaki kirleticiler belli bir zaman sonra çürümeye başlar. Kahverengi veya siyah bir renk alır ve hidrojen sülfür gibi kokar. Su içerisindeki bu cisimler pis suların %10nu meydana getirir bu erimiş maddelerin %80ni organik %20si mineral kökenlidir. Pis sularda asılı halde bulunan yabancı cisimler bu suların %20sini oluşturur bunların %75i organik %25i mineral kökenlidir. 14

15 KANALİZASYON ŞEBEKESİNİN ÖZELLİKLERİ Projesi yapılacak bölgenin 1/2000 ölçekli haritası üzerinde kanal ağı geçkisi çizilir. Şekilde 6 da bir atık su kanalı plan ve kesiti gösterilmiştir. Buradan kanallar üzerinde değişik maksatlı muayene bacaları yer almaktadır. Burada 1 nolu baca sol tarafa doğru akan kanal için bir başlangıç bacası olduğu için yukarıdan gelen suların yön değiştirdiği için bir geçiş bacası olarakta hizmet görmektedir. Kanal ağının başlangıcı ile sonu arasında yer alan normal bacalara geçiş bacası adı verilir. 2 ve 4 nolu bacalar geçiş bacası bodrum katlarının ve içme suyu borularının kanalların üstünde yer alması gerekir. Böylece bodrum katlarının sularının da tahliyesi mümkün olur ve pis suların içme suyu borusuna geçme ihtimali ortadan kalkar 2 nolu bacanın yapım amacı 1 ve 3 nolu bacalar arasındaki mesafenin maksimum baca aralığını geçmesinden dolayıdır. 3 nolu baca diğer bölgelerden gelen suları aldığı için bir geçiş bacası farklı seviyelerdeki kanalları birleştirdiği için bir düşümlü bacadır. 5 nolu bir başlangıç bacası olup kanal ağı bu noktada başlamaktadır. Gerekli ise yıkama bacası olarak tertiplenir. A Şebeke Planı A A-A kesiti Bodrum Bodrum Su borusu Şekil 6 Örnek atıksu kanalı ve kesiti 15

16 Tesviye eğrileri Sokaklar ince çizgilerle ince çizgilerle Cadde zemin kotları (1050) Kanallar ana sekonder ve tali kanal farklı kalınlıkta Muayene bacaları Sokak uzunlukları L=125m Kesafet (yoğunluk) katsayısı k=1 Muayene baca nosu 5 Su akış yönleri Mecra bağlantı şekilleri Bazı katı maddeler kanal cidarına yapışır kontrol ve bakım için yeteri derecede büyük olmayan kanaların içine girilebilmesi gerekir. İçine girmek için yeteri derecede büyük olmayan kanaların tüm birleşim noktaları ile eğim ve yön değişim yerlerinde bu amaçlar için bacalar bırakılabilir. Ayrık sistem pis su kanaları için minimum çap D=20cm Ayrık sistem yağmur suyu kanalları için minimum çap D=30cm Birleşik sistem kanallarında D=30cm alınır. Ev bağlantıları D=15cm olarak teşkil edilir. 16

17 MECRA DERİNLİĞİNİN TAYİNİ Kanalizasyon tesisinin maliyeti hendek derinliği ile artar. Pis su ve yağmur suyu başlangıç mecralarının derinliği, bütün şebeke derinliğini etkileyeceğinden mümkün olduğu kadar minimum derinlikte ve mecralar caddelere paralel tutulmaya çalışılmalıdır. Boru derinliği; bodrum derinliği, cadde ağızlığı derinliği ve bağlantı boru hattı eğimi göz önünde tutularak belirlenmelidir. Az sayıdaki fazla derin bodrumlar dikkate alınmayabilir. Borular daima don derinliğinin altında döşenmelidir. Büyük çaplı borular toprak ve dingil yükü altında çökme tehlikesine karşı kontrol edilmelidir. Minimum hendek derinliği genellikle 1.0 m ile 1.50 m alınır; ancak, bina bağlantılarının, içme suyu borularının altından geçirilmesi için bu derinlik 2.0 m ile 2.50 m olmalıdır Şekil 7. Maksimum derinlik zeminin kendini tutabilmesi, boru çapı, borunun toprak yüküne dayanması, makinelerin kazı gücü ve mali imkanlar gibi faktörlere bağlıdır. Genellikle 6.0 m yi geçmez. Bina bağlantılarının eğimi 1/50 ile 1/100 arasında alınır. Ön bahçe mesafesi yaklaşık 5.0 metre, yaya kaldırımı yaklaşık 7.5 metre ve yarım cadde genişliği duruma göre 7.5 m, 12.5 m ve 17.5 m arasında olabilir ve c değeri yaklaşık 20 cm, L p = L ve h1 değeri ev ve sokak kanal çapına bağlı olarak aşağıdaki Tablodan 4 den alınabilir. Bina Ön Bahçe Yaya Kaldırımı ½ Cadde Genişliği, L h bod Bodrum c Parsel Bacası h1 cad J=1/20 Yağmur suyu Cadde Ağızlığı Hela Sifonu J=1/50 2/3D D L h1 Pissu L p b Şekil 7. Yağmur Suyu ve Pissu Kanallarının Döşenmesi. 17

18 L p =Sifon atık su mecra mesafesi h bod = bodrum derinliği c= Sifon derinliği h1= Mecra bağlantı derinliği Pissu mecra derinlik = h + c + (1/50)xL p + h1 bod Tablo 4 Ev Bağlantılarının Ana Mecraya Birleştiği Noktadaki b ve h1 Ölçüleri Ev Bağlantı Çapı (mm) Sokak Mecra Çapı (mm) h1 mak (cm) h1 min (cm) b mak (cm) b min (cm) Kazı maliyetlerini artırmamak için mecra fazla derine gömülmemelidir. Hendek derinliğinin artması hendeğin yan kenarlarının durmasını güçleştirir. Ahşap koruyucu gerekir bu da maliyeti artırır. Ayrıca kanal derinleştikçe yer altı suyu problem oluşturur. Hendeğin iki kenarı iksasız yapılmak istenirse şevler yatıklaştırılır bu da kazı miktarını dolayısıyla maliyeti artıracaktır Şekil 8. Hendek genişlikleri asgari İller bankası yönetmeliğinde 80 cm olacak şekilde yapılmalıdır. Büz ve sırlı künk mecralarda boru eklerinin yapılabilmesi için boru dış kenarı ile hendek kenarı arasında 30 cm lik bir mesafenin bulunması gerekmektedir. Yerinde dökme beton mecralarda ise dış kenarı ile hendek arasında 40 cm lik mesafe bulunmalıdır. 18

19 Hendek genişliği Hendek derinliği m 1 Ek kazı B Hendek taban genişliği Şekil 8. Mecra Hendek Kesiti ATIKSU KANALLARININ HENDEKLERE DÖŞENMESİ Boru kırılmasını önlemek için yükü geniş bir yüzeye yaymak gerekir. Bu amaçla hendek tabanı 90º lik bir merkez açısını görecek şekilde çukurlaştırılmalıdır (Şekil 9a). Eklerin bulunduğu yerde hendek tabanı ayrıca 10-15m derinleştirilmelidir. Çürük zeminlerde aynı sebeple boru beton gömlek içine alınır (Şekil 9b). Sert zeminlerde (kayada) boruların sivri zemin çıkıntıları üzerine oturmasını önlemek için hendek tabanına kum-çakıl tabakası serilmeli ve boruyu bunun üzerine oturtmalıdır (Şekil 9c). Islak zeminlerde, yer altı su yüzeyini kanal tabakasının altına indirmek için dren boruları döşenebilir (Şekil 9d). Aksi halde kanallara yer altı suyunun girmesi ancak geçirimsiz eklerle teşkil edilmiş borular vasıtasıyla önlenebilir. Örneğin yer altı suyunun sızmasını azaltmak için font borular kullanılabilir. Font boruların uzunlukları fazla olup, birleşim yerleri genellikle kullanılan beton boru şeklindeki kanalların ek yerlerine nazaran daha geçirimsizdir. 19

20 Kumlu Zeminde Çürük Zeminde Dolgu Dolgu 90 (a) Toprak hendek içine döşeme 3/4D Beton Gömlek (b) Beton gömlek içine alma Kaya Zeminde Sulu Zeminde Dolgu Dolgu İks 15 cm çakıl 15 cm çakıl Dren borusu (c )Kayada açılmış hendek (d) Drenaj borulu hendek Şekil 9. Kanalların farklı zeminlerde döşenmesi 20

21 KANAL BOY KESİTLERİNİN GEÇİRİLMESİ Kanal boy kesitleri önceden tespit edilen kriterlere göre geçirilip boyutlandırılmalıdır. Bu kriterler; minimum ve maksimum eğimler, kanal derinlikleri düşüm yükseklikleri, iki baca arasındaki mesafedir. Genellikle düşüm yüksekliği 2,0 m yi geçmeyecek şekilde tespit edilir. İstisnai durumlarda yerel şartlarda uygun ise 4,0 m ye kadar şüt yüksekliği kabul edilebilir. Verilen d min ve d mak derinlikleri, kanal sırtı ile cadde (zemin) yüzeyi arasındaki minimum ve maksimum mesafeyi gösterir. Alınabilecek kanal hendeğinin maksimum derinliği, zemin durumu ve ekonomik şartlar sınırlandırır. Aynı zamanda bu derinlik bina temel durumlarına da bağlıdır. Düz yerlerde geoteknik problemler olmasa bile, pompaj ile kazı maliyetleri arasındaki fiyat karşılaştırılarak maksimum hendek derinliği ortaya çıkar. Ortalama olarak maksimum hendek derinliği 5,0 m ile 6,0 m dir. Örneğin İski yönetmeliğinde 3,0 m çaplı bir atık su kanal için bu derinlik 5,7 m olarak verilmiştir. Bu halde bağlantı kanalı için 3,0 m çaplı kanalın sırtı üzerindeki dolgu 2,7 m olup bodrumlu binaların drenajı için düşünülmüş bir değerdir. Cadde ve sokaklara döşenen kanalların boy kesiti Şekil 10 da gösterilmiştir. d1 1 J zemin b1 1 d2 J mecra a2 L1 Şekil 10. Kanal Boy Kesitinin Geçirilmesi d1= üst bacadaki (rögardaki) zemin ile mecra iç sırtı arasındaki kot farkı (m) d2= Alt bacadaki mecra sırtı derinliği (m) L1= Bacalar arası mesafe (m) a2= Boru sırt veya taban seviyesindeki alçalma. a2= L1J m (m) 21

22 b1= Zemin seviyesindeki alçalma. b1=l1j z (m) d1+a2=d2+b1 d1+l1j m =d2+l1j z Buradan; d2-d1=l1(j m -J z ) olur Mecra Profili tespit edilirken normal olarak bilinen bir kottan veya kotlardan başlayarak yukarı veya aşağıya doğru devam edilir [15]. Proje kriterleri arasında verilmesi gereken bir değer de iki baca arasındaki müsaade edilen maksimum mesafedir. Bacaları daha sık yapmak süratiyle, birçok hallerde kazı hacmini azaltmak mümkündür. Fakat kazı maliyetinden yapılacak tasarrufun, ilave baca yapımında harcanacak maliyetle karşılaştırılması gerekir. Kanal boy kesitleri geçirilip eğimler tespit edildikten sonra kanallara çap verilir. Hesaplar sırasında dikkat edilecek husus boru çaplarının kanal ağı boyunca artması veya aynı kalması gerekir [2]. Bacalar arası mesafeler kullanılan mecra çaplarına göre değişmektedir. Bu değerler Tablo 5 de verilmiştir. Baca mesafelerinin belirlenmesinde belediyelerin elindeki temizleme aletlerinin boy yönünden kapasitesi önemlidir. Eğer giriş çıkış mecraları aynı çaplı ise, düz kısımlardaki çıkış borusu tabanı girişinkinden 30 mm kadar aşağıya döşenir. Tablo 5 Mecra Çapına Göre Maksimum Baca Arası Mesafeleri Mecra Çapı (mm) Bacalar Arası Maksimum Mesafe (m) den büyük ise

23 KANAL EĞİMLERİNİN BELİRLENMESİ Kanalların içinde çökelme olmaması ve kanalın aşınmasına sebep olmayacak minimum ve maksimum hızları elde edecek eğimler projelendirme için önemlidir. Mecralara verilecek eğimler konusunda, asgari, azami hız ve pis suyun asgari derinlik şartı göz önünde tutularak Tablo 6 da çapa göre öngörülen eğimler alınabilir. Kanal eğimleri öngörülen bütün bağlantıların suyunu alacak ve en az masraf gerektirecek şekilde boyutlandırılmalıdır. Kanal eğimleri minimum ve maksimum eğim şartlarını her zaman sağlamalıdır. Kanal ağının geçirilmesinde eğim konusunda, J zemin= zemin eğimi, J mecra = mecra eğimini göstermek üzere aşağıdaki durumlarla karşılaşılır. Tablo 6 Mecra Çaplarına Göre Alınması Gereken Eğimler Mecralar Asgari Azami Eğim En Müsait Doluluk Eğim Normal İstisnai Eğim Oranı Ev bağlantıları, 15cm. 1:100 1:15 1:7 1:50 - Başl. Mecra cm 1:300 1:15 1:7 1:50-1:150 %40 - %50 Tali Mecra cm 1:500 1:25 1:15 1:100-1:200 %60 Ana Mecra cm 1:1000 1:50-1:200-1:500 %60 - %70 Ana Kollekr cm 1:3000 1:75-1:300-1:750 %80 23

24 Durum I : J zemin =0 <J minimum ; d1=d min ise; J mecra =J minimum seçilir. d2> d min olur. Bu durum aşağıdaki Şekil 11 da verilmiştir. d1 d2 L1 Şekil 11. J zemin =0 ve J mecra =J minimum durumu Durum II : J zemin =J minimum ; d1=d min ise; J mecra =J minimum seçilir. d2=d min,dolayısıyla d2=d1 olur. Bu durum aşağıdaki Şekil 12 da verilmiştir. d1 d2 L1 Şekil 12. J zemin = J minimum, J mecra =J minimum durumu 24

25 Durum III : J zemin <0 Ters eğim; d1=d min ise; J mecra =J minimum seçilir. d2<d max. olur. Bu durum aşağıdaki Şekil 13 de verilmiştir. d1 d2 L1 Şekil 13. J zemin <0, J mecra =J minimum durumu J zemin <0 Ters eğim; d1=d min ise; J mecra =J minimum seçilir. d2>d mak. olması durumunda d2=d min yapılır. Eğer d2>d mak ise terfi yapılması gerekir. Pompaj= d2-d min. Bu durum Şekil 14 de gösterilmiştir. d2=d min d1 d2 Terfi L1 Şekil 14. J zemin <0, J mecra =J minimum pompaj durumu 25

26 Durum IV : J zemin =J maksimum. ; d1=d min ise; J mecra =J maksimum seçilir. Bu durum Şekil 15 de gösterilmiştir. d2=d1 olur. d1 d2 L1 Şekil 15..J zemin =J maksimum, J mecra =J maksimum durumu Durum V : J zemin >J maksimum ; d1= H/2 +d min ise; J mecra =J maksimum seçilir. H kadar düşüm yapılır. Bulunan bu düşüm değerinin yarısı d1 eklenir. H = L1* ( ) J zemin J maksimum d2=d min olur. Bu durum Şekil 16. da gösterilmiştir. 26

27 d1 L1 d2 Şekil 16. J zemin > J maksimum, J mecra =J maksimum Durumu MAKSİMUM VE MİNİMUM AKIŞ HIZLARI Mecralarda kullanılmış su kanalları için D min =20 cm için V min =0,4-0,5 m/sn, yağmur suyu için D min =25-30 cm için V min =0,5 m/sn, birleşik sistem kanallarında D min =30 cm için V min =0,3-0,5 m/sn olarak minimum hız şartları vardır. Hız yukarıda verilen minimum değerlerin altında kaldığı zaman boru içinde katı maddelerin çökelmesi ve tıkanmalar olur; bu birikimler kokuşur, etrafı rahatsız eder, H 2 S açığa çıkarak korozyonu hızlandırır. Hızlar minimum değerin üzerine çıkarılamadığı zaman kanalın başına yıkama bacası konur. Kullanılmış su kanalları için V mak =2,5 3,0 m/sn, yağmur suyu ve bileşik sistem kanalizasyon şebekelerinde ise V mak =5 6 m/sn olarak kabul edilmiştir. Maksimum hızlar borunun yapılmış olduğu malzemeye de bağlıdır. Beton ve betonarme borularda 5 m/sn, pismiş kil (seramik) borularda 6 m/sn olarak alınabilir. Boru yapımında kullanılan malzeme kalitesinin artmasına bağlı olarak kanal içerisinde akımın yüksek hızlarda gerçekleşmesinin çok fazla zararı olmamaktadır. Özel durumlarda yağmur suyunda ve kullanılmış su şebekelerinde, V mak =10 m/sn alınabilir. Hızın fazla olması, sürüklenen katı maddeler tarafından borunun aşınmasına sebep olur ve bu nedenle hızlar V min ve V mak arasında kalması sağlanır. 27

28 MİNİMUM SU DERİNLİĞİ Minimum su derinliği birleşik sistem ve kullanılmış su şebekelerinde kaba pisliklerin dibe çöküp kalmaması, yüzerek sürüklenebilmesi için 20 mm den az olmamalıdır. Bazı kaynaklarda bu derinlik h D/10 olarak verilmektedir. Kullanılmış su mecralarında su derinliği en az çapın %10 kadar olmalıdır. Aşağıdaki Şekil 17 de gösterilmiştir. D h h= su derinliği (cm) D= Boru çapı (cm) Çap Minimum Eğim Şekil 17. Kesitteki Minimum Su Derinliği Tablo 7 Eğimler ve Baca Aralıkları Mini mum İstisnai Eğim Maksimum Eğim Maksimum İstisnai Eğim Doluluk Oranı % Maksimum Baca Aralığı

29 MECRA KESİTLERİ Kanalizasyon şebekelerinin mecra kesitlerinde en yaygın daire kesitler kullanılmaktadır. Daire kesitten farklı bir kesit kullanılması teknik ve ekonomik nedenlerden olur. Birleşik sistem kanallarında minimum ve maksimum debi arasında büyük fark vardır. Kurak havalarda kanalda yeterli bir hız sağlamak için kanalın alt kısmı sivri olan ve küçük debileri uygun bir su yüksekliği ile iletebilen yumurta enkesitler yapılmıştır Şekil 18 (a). Yumurta şekilli kesitler dairesel iki kanalın bir araya gelmesinden oluşur. Aşağıdaki kanala atıksu kanalı, yukarıdakine ise yağmur suyu kanalı gözü ile bakılabilir. Bu kesitin diğer bir faydası da dış yüklere karşı dayanıklı olmasıdır. Çok büyük debilerin böyle bir kesitle iletilmesi halinde hendek derinliği çok yüksek olur. Düz yerlerde bu profil ekonomik olmayabilir. Çok büyük debilerde tabanında su arkı bulunan açık ağız enkesitler kullanılır. Şekil 18 (b). Kanal yüksekliğinin daha da sınırlandırılması gerekiyor ise dikdörtgen kesitler kullanılır Şekil 18 (c). Dikdörtgen enkesitler dış yüklere karşı dayanıksızdır. Atnalı enkesitler ise dikdörtgen enkesitin bu mahzurunu ortadan kaldırır ve makul bir su yüksekliği ile büyük debilerin iletilmesine imkan verir. (a) Yumurta şekilli enkesit (b)tabanında su arkı bulunan açık ağız enkesit (c ) Dikdörtgen enkesit (d) Atnalı enkesit Şekil 18. Mecra kesitleri 29

30 Örnek Problem Cadde başlangıç ve bitiş noktalarıyla başlangıç noktalarındaki sırt kotu verilen kanalların döşeneceği kanal eğimi ve cadde sonundaki kanal kotunu belirleyiniz. Cadde No Cadde kotu(m) Başlangıç Kotu Kanal boyu(m) Başta Sonda , h mak =6m, h min =2m J mak =0,08, j min =0,003 30

31 1.Cadde, J zem =0<J min ve h=h min olduğundan J k =j min =0.003 seçilir. Maksimum baca aralığı 50 m olduğundan kotlar: *50=97.85 m *50=97.7 m h son = =2.3m >h min =2.0m 100m 100m 98m 97,85m 97,7m 100m 2.Cadde 100m 98m h=2m 98m 97m 96m 100m jc = = 0, J min <Jc<J mak 98-0,02*50=97m 97-0,02*50=96 h son =98-96=2m =h min =2.0m 31

32 3.Cadde 100m 98m 97m 95m 93m 92m 90m 88m 50m 50m j c = = 0,01 > J mak Jk = J 100 mak 1m lik 2 adet şüt yapılır. 98,0-1,0-(0,08*50)= 93,0m 93,0-1,0-(,08*550)=88,0m 4.cadde 100m 101m 98m 97,85m 97,7m Jk=jmin J c = /100=-0,01 (ters eğim) 98-0,003*50=97,85m 97,85-0,003*50=97,7m Kazı derinliği ,7=3,30m<h mak 32

33 5.cadde A B 100m 98m x Hmin=2m D C 103,85 101,85 Hp=4m E 107,7m 101,7m P 97,85m J c = ,7/100=-0,077(Ters eğim) Maksimum kazı derinliğine ulaşılınca terfi yapılır, terfi merkezinin sokak başına mesafesi; A-J min *x+h mak =B+J c *x 98-0,003*x+6=100+0,077*x, x=50m pompa kotu =98-,003*50=97,85m C kotu=100+0,077*50=103,85m D nin kotu=103,85-h min (2,0m)=101,85 Terfi yüksekliği=101,85-97,85=4,0m 3 nolu bacanın kotu=101,85-0,003*50=101,70m 33

34 6.cadde 107m Jc=0,03 104m 101m 100,85m h=3,3m 100,7m Jk=Jmin J c = /100=0,03>J min 2 nolu bacanın kotu=101-0,003*50=100,85m 3 nolu bacanın kotu=100,85-0,003*50=100,7m Kazı derinliği= ,7=3,3m 7.cadde 100m 97m 97m 96m 95m hmin=2m 1.yöntem tek eğimle J k =97-95/100=0,02 97,0-50*0,02=96,0m 96,0-500*0,02=95,0m 97,0-95,0=2,0m 34

35 100m 97m hmin=2m 96,89m Jc=0,03 97m Jk=Jmin x Jk=Jc 95m 2.yöntem J c =100-97/100=0,03 J k =J min alarak, 97-0,003*x+2=100-0,03*x, x=37m 97-0,003*37=96,89m 96,89-(100-37)*0,03=95m 35

36 KANALİZASYON BACALARI Bacalar, kanalizasyon mecralarının zemin yüzeyi ile irtibatını sağlayan elemanlardır. Kanalizasyon tesislerinde kullanılan bacalar dörde ayrılır. Muayene Bacaları Düşümlü Bacalar Yıkama Bacaları Parsel Bacaları Kanalizasyon sisteminin işleyişini, parsel bacası, muayene bacası gibi rögarların (menhollerin) bağlantı şeklini aşağıdaki resim üzerinden görülmektedir. 36

37 RÖGAR ( MENHOL / MUAYENE BACASI ) Toplayıcı / taşıyıcı yağmursuyu ve kanalizasyon hatlarında kontrol, müdahale, havalandırma, bağlantı, dönüş gibi amaçlarla kurulan bacalara Muayene Bacası denir. Halk arasında menhol, beton baca, rogar, rögar ve logar şeklinde de anılır. Bu bacalar mecra başlarında, yön değiştirme noktalarında, kavşak yerlerinde, eğim ve kesit değişen yerlere; mecra çapına bağlı olarak 50 m ile 120 m de bir olmak üzere düz kısımlara konur. İki baca arasındaki kanal mutlaka düz gitmelidir. İçinde insan yürüyebilecek olan kanallar yatay kurp yapılabilir. Baca tabanında çökelme ve yığılmalara meydan verilmemelidir. Kanalların baca içerisinden rahatça temizlenebilmeleri için yeteri kadar büyüklük verilmesi gerekir. Baca tabanı kare planlı yapılmalıdır. Bazı özel temel durumları için daire plan da seçilebilir. Baca tabanının oturduğu temel, beton veya kâgirden inşa edilebilir. Temel kalınlığı 20 cm nin altına inmemelidir. Baca tabanında bırakılan suyollarına bu kısmın betonlanması sırasında şekil verilir. Daire kesitli kanallarda bunlar takriben profil ekseni hizasına, yumurta kesitli kanallarda ise en büyük yumurta profil yüksekliğinin alttan itibaren üçte bir noktasına kadar çıkartılacaktır. Baca tabanında bırakılan suyollarına, bacadan uzaklaşan kanala doğru uniform bir eğim verilecektir. Eğer bacaya birbirinden farklı profilde olan kanallar birleşiyorsa, kanal sırtları aynı yükseklikte olacak şekilde inşa edilir. Baca tabanında çamur yığılmasını önlemek için su yolu ile baca duvarı arasında kalan yan yüzeylere 1:10 kadar bir eğim verilmelidir. Suyolu ile baca tabanındaki yan yüzeyler gerekirse kaplanır veya betondan yapılarak üzerleri sıvanır. İnşaat işlerini kolaylaştırmak için, bacaya giren ve oradan çıkan kanallar baca duvarlarının iç yüzüne kadar uzatılırlar. Bacalarda kullanılacak harç ve betonun imalinde, içinde kireci az bulunan çimentoların kullanılmasında tavsiye edilmektedir. Günümüzde normal bacalar prefabrik olarak, beton halkalar şeklinde, fabrikada imal edilmekte ve inşaat mahallinde bu beton halkalar üst üste geçirilerek bacalar oluşturulmaktadır. Prefabrik bacaya mm den daha büyük çaplı borular bağlanacağı zaman alt kısımlar yerinde dökülür. Betondan yapılan bacalarda aşındırıcı etkisi olan sulara karşı önlem alınmalı, yer altı su seviyesi yüksekse dış yüzeylere 2cm sıva ve en az üç kat yalıtım malzemesi sürülmelidir. İçeri inmek için cm aralıklı basamaklar konulmalıdır. Baca kapağının en az çapı 60 cm olmalıdır. Trafiğe açık caddelerdeki bacalar ve kapakları, üzerinden nakil vasıtaları geçecek şekilde dayanıklı yapılmalıdır. Baca kapağındaki hava delikleri kanal ağının havalanmasına yeterli olmalıdır. Büyük çaplı kollektör hatlarına kurulacak bacalar yerinde dökme özel ölçülü imalatlardır. Derinliği 4,00 mt den fazla olan, 37

38 zemin şartlarının müsait olmadığı ve ağır yük altında kalacak Muayene Bacalarının imalatında donatı ( demir / hasır çelik ) kullanılmalıdır. Projelendirme, hesap, özen ve dikkat gerektiren bir mühendislik işidir, pahalı bir imalattır. 38

39 DÜŞÜMLÜ BACALAR Zemin eğiminin, boru malzemesinin aşınması açısından, izin verilenden fazla hız meydana gelmesine sebep olduğu yerlerde kullanılan bacalardır. Bu bacalar kanal eğimini azaltır ve dolayısıyla hız istenilen düzeyde tutulur. Düşü yüksekliği 2 m yi geçmez fakat zorunlu hallerde 4 m ye çıkabilir. Düşü yüksekliği fazla büyük olunca kinetik enerjiyi kıracak tedbiri almak gerekir. Oyulmaların önlenmesi su, beton yerine su kütlesi üzerine düşürülür. Düşümlü bacalar ikiye ayrılır. Dıştan düşümlü Bacalar İçten Düşümlü Bacalar Dıştan düşümlü bacalar giriş borusu çapı 400 mm ye kadar olan küçük çaplı mecralar için yapılırlar. Giriş borusu çapı 400 mm den küçükse düşü borusu çapı D 1 =150 mm, D=400 mm ise D 1 =200 mm yapılır. Bazen küçük D 1 çaplı düşü borusu doğruca baca içine monte edilir. Geliş borusu 400 mm den büyükse aşağıdaki şekildeki düşümlü baca tipi tercih edilir. Bu bacaların düşüm yatağı, akışın düzgün olması için parabol şeklinde yapılır. 39

40 A B Şekil. Dıştan Düşümlü Baca Planı Şekil. Dıştan Düşümlü Baca A-A Kesiti Şekil 19. Dıştan Düşümlü Baca B-B Kesiti 40

41 Şekil. İçten Düşümlü Baca Planı φ 62.5 cm 50 cm Düşüm yüksekliği 60 cm 100 cm 0.5d 50 cm 50 cm 200 dozlu beton 300 dozlu beton Çakıl Şekil İçten Düşümlü Baca Ölçüleri, D=20 cm Çaplı Giriş ve Çıkış boruları 41

42 RÖGAR- PARSEL BACASI Pis su bağlantı hatları inşaatında bina çıkışlarına kontrol ve müdahale amaçlı konan bacalara Parsel Bacası denir. Adından da anlaşılacağı üzere o parsele ait ve parselin sınırları içerisinde kalan müstakil bir imalattır. Bir apartmana ait dairelerin pis suları o apartmanın bahçesinde yapılan bir parsel bacasında toplanır. Buradan tek bir boru hattı ile caddedeki pissu kanalına bağlanır. Bir binanın pissuyu mümkün olduğu kadar tek bir çıkışta toplanmalı ve bu çıkış bir çatal parçası ile mecraya bağlanmalıdır. Fakat sokakta şebeke borusu çok derinde bulunuyorsa, şebeke borusu yer altı suyu içinde ise veya sokakta şebeke borusu yoksa yani bağlantının ekonomik olmama durumu söz konusu ise, şebekeye birden fazla bina birlikte bağlanabilir. Parsel bacaları bahçe yoksa yaya kaldırım altında yapılır. Ev bağlantı hattında asgari eğim 1/100 azami eğim 1/15, azami istisnai eğim 1/7, en uygun eğim 1/50 dir. Belediyelerin uyguladığı Parsel Bacaları genellikle daire kesitlidir, örneği aşağıda görülmektedir. 42

43 YAĞMURSUYU IZGARA MENHOLÜ Yollardaki yağmur sularını alarak sisteme aktaran Izgara Menholleridir. Sudaki teresibatı çökelttiği için ana hattın tıkanmadan çalışmasına yardımcı olur. Belli aralıklarla temizlenmesi gerekir. Yıkama Bacaları Kanallarda çökerek biriken çamurların sökülerek atılması için kanala gerekli yıkama suyunu sağlayan bacalara yıkama bacası denir. Pis su mecralarının başnoktalarına ve ayrıca, yeterli eğim olmayan yerlerde çöken maddelerin yıkanması gerekir. Bu nedenle mecralara yıkama bacası gerekir. Ayrık ve bileşik sistemde hızın 0,5 m/sn ve kanaldaki su yüksekliğinin 20 mm den küçük olduğu hallerde mecra kısımlarının başlarına yıkama bacası yapılması gerekir. Kanalizasyon mecralarının etkili bir şekilde temizlenebilmesi için su hızının yüksek olması ve boruda sürüklenme meydana getirmesi gerekmektedir. Yıkama bacaları çapları 500 mm ye kadar olan kanallar için tavsiye edilir. Çünkü daha büyük çaplı kanallarda yıkama etkili olmaz. 43

44 İSALE HATLARINDA KULLANILAN BORULAR Beton Büz / Beton Boru Büz, Beton Boru ( künk ) gibi isimlerle anılan ürünlerimiz milimetre cinsinden iç çap genişlikleri ile adlandırılır. C 30 Sınıflı betondan imal edilir. Üretim sonrası mukavemetini artırmak ve ömrünü uzatmak için Buhar Kürü'ne tabi tutulur. Buhar Kürü aynı zamanda betonun en çok ihtiyaç duyduğu suya doyurmuş olur. Maliyetli ve zahmetli bir kürleme şekli olmasına rağmen Buhar Kürü uygulaması beton imalatlar için çok önemlidir. Basınçsız isale hatlarında tıpkı kanalizasyonda olduğu gibi beton borular kullanılır.bu borular 600 mm den büyük çaplar için kullanılır. Sızdırmazlığı temin edilmesi zordur. İnce cidarlı borularda dozaj kg, kalın cidarlarda kg dır. Boruların boyu 6 metreye kadar yapılır. İşletme basıncı 100 mss dur. 44

45 ÇATAL BORU '' C '' Parçası veya Çatal Boru olarak adlandırılan yandan girişli borular, parsellerden gelen hatların toplayıcı hatlara bağlanmasında kullanılır. Boyları 70 cm dir. Çaplarına göre cidarları ve ağırlıkları değişmektedir. 45

46 BETONARME BORULAR Boruyu güçlendirmek için üretim sırasında içine donatı ( demir / hasır çelik ) koyularak üretilen boruya Betonarme Boru denir. TS 821 EN 1916 Standardı ile üretilen Betonarme Borular milimetre cinsinden iç çap genişlikleri ile adlandırılır. Genelde φ600 mm' den büyük çaplı borularda donatı kullanılır. Borunun kullanım yerinde maruz kalacağı yüklerin statik hesabı yapılarak bulunacak değer üzerinden donatısı seçilmelidir. φ1200 mm'den daha büyük çaplarda her ne olursa olsun çap büyüdüğü için donatı 2 sıra halinde hasır çelik konularak oluşturulur. Muflu Betonarme Boru ve Lamba Zıvanalı Betonarme Boru olarak iki ayrı kesitte üretim yapılmaktadır. Cidar kalınlığının birleşim yerindeki azalmasının mukavemeti etkilemeyeceği çaplarda Betonarme Borular Lamba Zıvanalı birleşimli olarak imal edilir. Bu sayede gereksiz kazı, dolgu, beton, donatı vs. maliyetlerden kaçınılmış olur. Lamba Zıvanalı Borular φ1600 mm ve üstü çaplar için uygulanan üretim yöntemidir. 46

47 PLASTİK BORULAR PE(poly ethylene) ve sert PVC (Polyvinylchloride) den imal edilen plastik borular, son yıllarda geniş uygulama alanı bulmuştur. PVC için maksimum işletme basıncı yüksekliği 160 mss kabul edilebilir. bu basınç için en büyük çap mm arasında değişir.pe borular için ise maksimum işletme basıncı yüksekliği 100 mss dur. Plastik borular, sıcaklık değişimine karşı çok hassastırlar. Sıcaklığın düşmesi ile malzemenin çarpmaya karşı mukavemeti azaldığından 5 o C den daha düşük sıcaklıklarda boruların döşenmesi durdurulmalıdır. Don olan zamanlarda boruların taşınmasına özen gösterilmelidir.10-16kg/cm 2 basınca dayanıklıdırlar. Çok uzun olarak imal edilebilirler. Fakat ticari olarak 5-12m boyda üretilirler. Asitlere karşı dayanıklı, korozyon tehlikesi yok ve hafiftir. İçlerine koruyucu madde sürülmez. ŞANTİYE ÜRETİMİ MENHOL 47

48 MONTAJ, BORU BAĞLAMA BORU İNDİRME 48

49 DİRSEKLER 49

50 MENFEZ 50

51 ÇELİK BORU Doğal olarak bulunan bir element olan demir, ilk olarak M.Ö. 2,400'te gümüşsü/beyaz metale ergitilmiştir. Dökme demir, sert ve kırılgandır; buna karşın dövme demir yumuşak ve işlenebilir. Yüksek fırından çıkan demir (pik demir), az miktarda silisyum, mangan, fosfor, kükürt ve diğer elementler barındıran bir demir ve karbon (yaklaşık %4) alaşımıdır. Bir demir alaşımı olan çelik oksijen fırınlarında üretilir ve daha az karbon içeriğine sahiptir. Diğer elementler, özellikle mangan, istenen özelliklere ulaşmak için ayarlanır veya eklenir. Bugün binlerce çelik kalitesi bulunmaktadır. Yüksek karbonlu çelikler bile artık %1.5'ten fazla karbon içermez ancak bazı yüksek alaşımlı çeliklerde bu oran %2.5'e çıkabilir. Karbon, çeliğin ısıl işlem yoluyla sertleşmesine imkân tanır. İsale hattının yüksek basınca maruz büyük çaplı kısımlarında çoğu kez çelik borular kullanılır. Boylarının uzun olması, boru hattının kısa zamanda döşenmesine izin verir. Heyelan bölgeleri için çok uygundur. Metropolitan şehirlerde istisnaları olmakla beraber, eklerinin yapılmasındaki güçlük sebebiyle, su şebekelerinde nadiren kullanılırlar. Boyları 16 metreye kadar vardır. 40 cm den küçük çapta yapılmazlar.16 kg/cm 2 den daha fazla basınçlarda kullanımı yaygındır. Korozyona karşı dayanımları azdır. Bağlantıları, font borulara ek olarak kaynak yapımı da mümkündür. 51

52 Font borular- Duktil Döküm Borular Duktil Döküm Borular, santrifüj döküm tekniği ile üretilmiş dökme demir borulardır. Bu döküm tekniğiyle üretilen borular normal dökme demir borulara göre, daha esnek olup yüksek mukavemet değerlerine sahiptir. Normal dökme demirde grafitler lameller şeklindedir ve bu kırılgan bir yapıya neden olur. Halbuki duktil dökme demir küresel grafitli bir yapıya sahiptir. Bu da malzemenin çelik gibi esnek olmasını sağlar. Mukavemet değerleri yüksek olup, basınçlı hatlar için uygun bir boru malzemesidir. İçme suyu hatlarında kullanılan borularla ilgili standartlar: EN 545 / ISO Boruların iç ve dış kaplamaları teknik şartnamelerde belirtilmelidir. Epoksi, bitüm, poli-üretan gibi çeşitli alternatifler mevcuttur. Boruların iç kaplamaları: beton kaplı, ISO 4179 Standardına uygun Dış kaplama: çinko astarı 200g/m² (ISO 8179) + bitüm kaplamalıdır. Şehirlerin su şebekelerinde en çok kullanılmış olan borulardır. Bu borular düşey vaziyette duran kum kalıplarında düşey dökümle, veya su ile soğutulan ve yatay bir eksen etrafında döndürülen kalıplarda savurma usulü ile üretilir. Ömrü uzundur, korozyona dayanıklıdır. Savurma ve düşey döküm boruları 60, 80, 100, 125, 150, 175, 200, 250, 300, 350, 400, 450, 500, 600, 700, 800, 1000, 1250 mm olarak imal edilirler.boyları 7 metreye kadar mevcuttur.kullanılmadan önce iç yüzeyleri bitümle kaplanır. Boruların bağlantıları; flanşlı bağlantı, ambuatman ve kordonlu bağlantı ve lastikli bağlantı. 52

53 ATIK SU KANALLARININ HİDROLİK HESABI Atık su yağmur suyu ve birleşik sistem kanaları içerisinde serbest yüzeyli akımlar olacak şekilde olacak şekilde projelendirilir. Hesaplamalarda Manning veya Kutter formülleri kullanılır. Manning denklemi; V=1/n. R 2/3.J 1/2 V=akımın hızı(m/sn) R=hidrolik yarıçap(m) N=pürüzlülük katsayısı J=eğim Beton borularda n= Çelik borularda n= Beton kaplamalı borular n= Kutter formülü; V = C. R. J, 100 R 100 R C =, V = R. J m + R m + R m=kutter pürüzlülük katsayısı R=A/P (m) P=ıslak çevre (m) Boru türleri m Asbestli çimento boru 0,12 Santrifüj ve beton boru 0,20 Diğer beton boru 0,35 Korige Boru 0,13 53

54 Örnek: J=1 olması durumunda, D=200mm çapındaki beton borunun dolu olarak iletebileceği debiyi hesaplayınız. Beton Boru için m= R V = C R.J, V = R. J m + R m=0,35 (Beton borular için), J=1 alınarak 0, ,2 V 4 k = C R == = 8,7m / sn 0,2 4 0, π.0,2 3 Qk = V k.a = 8,7. = 0,274 m / sn = lt / sn Benzer şekilde Eğimin 1/1 olması durumunda farklı çaptaki dairesel boruların taşıyabileceği debi ve hız değerleri Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 Dolu Halde Eğimin 1/1 Kabulünde Bulunan Değerler Çap Q k V k mm Lt/s m/s , , , , , , , , , , , , , , , , ,7 54

55 Çap sabit kalıp eğim değiştiğinde V Dolu ve Q Dolu değişecektir ve çapa bağlı olarak; V = 1. a D V k Q = 1. a D Q k Formülleri ile hesaplanabilir. Atık su kanalarında su derinliği d ve borunun çapını D ile göstererek kısmen dolu kanalara ait ıslak kesit, ıslak çevre, hidrolik yarıçap gibi büyüklükler d/d oranına bağlı olarak hesaplanabilir. Örnek olarak Manning formülünü kullanarak kısmen dolu kanallara ait büyüklükleri küçük harflerle, tam dolu kanalara ait büyüklükleri büyük harflerle gösterelim. Önce θ merkez açısını hesaplanır ise; θ D d θ cos = 2 D 2 d D / 2 2d = 1 ( rad) D a=ıslak kesit a = D πθ sinθ r=hidrolik yarıçap D 360sinθ r = πθ Tam dolu kesit A=πD 2 /4 R=D/4 a A = θ sinθ 360 2π r R 360 sinθ = 1 2πθ 55

56 56 Bütün bu formüllerde θ derece cinsinden yerine konmalıdır. Üniform akım kabulü ile j=j yazılır ve bu ifadeler Manning denkleminde yerine yazılır ise kısmen dolu V=1/n.r 2/3.j 1/2 (kısmen dolu) V=1/NR 2/3 J 1/2 (kısmen dolu) 3 2 / = R r n N V v N=n için 3 2 / = R r V v Debi oranı için q=v*a Q=V*A 3 2 / = = R r A a A a V v Q q Formülleri elde edilebilir n=n için bu formüllerden elde edilmiş hız ve debi oranları Tablo 2 de yazılmış ve Şekil 15 de kesikli çizgilerle gösterilmiştir. Şekil 16 de bu eğrilerinin %30 doluluk oranına karşı gelen kısmının hassas gösterimidir.

57 Tablo 2 Daire Enkesitli Bir Kanalın Hidrolik Elemanları Su Derinliği h/d Islak Kesit a/a r/r Hidrolik Yarıçap N/n=1 için R/r (r/r) 1/6 v/v q/q N/n Pratikte serbest su yüzeyindeki havanın sürtünme etkisi ve kanal çevresindeki sürtünme ile Tablo 5 de hesaplanan değerlerin gözlem neticelerine tam olarak uymadığı bilhassa debide Şekil 15 de kesikli çizgilerle gösterildiği gibi bir artış olmadığı,yani hiçbir zaman q nun Q dan büyük olmayacağı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla bu etkileri göz önünde tutarak Şekil 15 de dolu çizgilerle gösterilmiştir. Hesaplarda bu eğrilerin kullanılması tavsiye edilmektedir. 57

58 Şekil 15 Kısmen dolu kanallarda debi su yüksekliği ve hız arasındaki bağıntılar, Dairesel kanallar Şekil 16 Küçük doluluk oranlarında q/q ve v/v değerleri 58

59 TABLO 3 Q H /Q D % (H/D) V H /V D Q H /Q D % (H/D) V H /V D Q H /Q D % (H/D) V H /V D

60 ÖRNEK Bir kanalda d/d=0,4 için v/v ve q/q oranlarını hesaplayıp bunların Tablo 2 de yazılı değerler olduğunu gösterelim. cosθ/2=1-2d/d=1-2.0,4=0,2 θ/2=arccos 0,2 θ=2,739 rad θ=2,739 rad 2π rad X derece 360 derece θ=2,739*360/2π θ=156,93 derece r R 360 sinθ 360 sin(156.93) = 1 = 1 = πθ 2π (156.93) 2 / 3 v r 2 / 3 = = (0.8569) = V R a θ sinθ sin = = = A 360 2π 360 2π q a v = = * = Q A V 60

61 ÖRNEK 20cm çaplı bir atık su kanalında d/d oranı %10 olup kanalın dolu iken hızının V min =0.9m/sn.den büyük olması istenmektedir. a-minimum kanal eğimini bulup bu eğimi İller bankası yöntemindeki şartları sağlayıp sağlamadığını kontrol ediniz.(n=n=0.013) b-kanaldan geçen debiyi bulunuz. V = 1 N R 2 / 3 1/ 2 j 0,9 = 1 (0,05) 0,013 2 / 3 J 1/ 2 J = 0,00743 π0,2 Q = VA = 0,9* 4 2 = 0,02827m 3 / sn d/d=0,10 için d=0,1*0,2=0,02m=2cm v/v=0,401 için v=0,9*0,401=0,361m/sn <0,5m/sn q/q=0,021 Buna göre kanal eğimi İller bankası yönetmeliğindeki hız şartını sağlamamaktadır. Fakat su derinliği yeterlidir. Hız şartını sağlaması için dolu kesite ait hız 0.9m/sn.den biraz büyük olmalıdır. q=0.021* q= m 3 /sn =0.59 lt/sn 61

62 ÖRNEK 60cm çaplı bir atık su kanalında d/d oranı %60 olup dolu iken hızın V min 0.6m/sn den büyük olması istenmektedir. a) Buna göre minimum kanal eğimini bulup, bu eğimin İller bankası yönetmeliğindeki şartları sağlayıp sağlamadığını kontrol ediniz. b) Bu doluluk oranında kanaldan geçen debi nedir? (n/n=1 N=0.013 alınacaktır.) V = 1 N R 2 / 3 1/ 2 J 0,6 = 1 0,60 0, / 3 J 1/ 2 J = 0,00076 π(0,60) Q = VA = 0,6 4 2 = 0,169 m 3 / sn d D v V = 0,60 d = 0,6*0,60 = 0,36m = 1,072 v = 0,6*1,072 = 0,6432m / sn q 3 = 0,671 q = 0,671* 0,169 = 0,113m Q / sn 62

63 KANALİZASYON HESAP TABLOSUNUN DOLDURULMASI 1.Kolon: Kanal Başlangıç ve bitiş kodları 2.Kolon: Kanal Uzunluğu (m) 3.Kolon: Hesap yapılan bölge no 4.Kolon: Kanal birim boyuna gelen debi (q=lt/sn/m) 5.Kolon: Kanal pis su debisi Q Kanal =q.l(lt/sn) 6.Kolon: Kanala su veren baca no 7.Kolon: Kanala su veren bacadan gelen su miktarı(lt/sn) 8.Kolon: Kanaldan geçen toplam debi (lt/sn) {(8)=(5)+(7)} 9.Kolon: Kanal başı zemin kotu (m) 10.Kolon: Kanal sonu zemin kotu (m) 11.Kolon: Kanal sırt kotu başta (m), [Zemin kotu-mecra derinliği] 12.Kolon: Kanal sırt kotu sonda (m), [Zemin kotu-mecra derinliği] 13.Kolon: Kanal başı mecra taban kotu (m), [(11)-D] 14.Kolon: Kanal sonu mecra taban kotu (m), [(12)-D] 15.Kolon: Kanal sırt derinliği başta (m), [(9)-(11)] 16.Kolon: Kanal sırt derinliği sonda (m), [(10)-(12)] 17.Kolon: Kanal baş ve son sırt kot farkı (m), [(11)-(12)] 18.Kolon: Kanal sırt eğimi, [(17)/(2)] 19.Kolon: Seçilen çap (mm) 20.Kolon: Tablo 1 den seçilen çapa bağlı olarak Q k ve V k değeri alınır. Q D = 1/a.Q k hesaplanır, Q h /Q D oranı bulunur,[q h =(8)], Tablo 2 den Q h /Q D oranına karşı Gelen doluluk oranı (%h/d) alınır. 21.Kolon: %50 dolu iken borunun iletim kabiliyeti: Q D= 1/2.( Q k. 1/a) (lt/sn) 22.Kolon: V D = 1/a.V k hesaplanır, Tablo 2 den Q h /Q D ye karşı gelen V h /V D bulunur, V h hesaplanır. 23.Kolon: Doluluk oranı (h/d),(20) ve seçilen çap (D), (19), belli olduğuna göre h=(19).(20) 63

64 Kanal No Kanal Uzunluğu Bölge No Bölge Pis su Debisi KANALİZASYON PROJESİ HESAP TABLOSU Kanal Pis su Debisi Pis Su Sarfiyatı Kotlar Yukarıdan Gelen Zemin Kotu Kanal Sırt Kotu Kanal Taban Kotu No dan gelen Sarfiyat Toplam Başta Sonda Başta Sonda Başta Sonda m Lt/s/m Lt/s Lt/s Lt/s m m m m m m (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14) 64

65 Mecra Sırtının Baş Ve Son Sırt Kanal Üst Sırtının Kesit Karakteristikleri Düşünceler Derinliği Kot Farkı Eğimi Seçilen Doluluk %50 Dolu Pis Suyun Çap Oranı İken İletim Hızı Derinliği m m m 1/a mm % Lt/s m/s cm (15) (16) (17) (18) (19) (20) (21) (22) (23) (24) 65

66 Örnek Şebeke hesabı 1-Mecra cinsi ve özellikleri; Kanalizasyon şebekelerinde beton mecra kullanılacaktır. Minimum mecra çapı 20cm beton borular kullanılacak olup Manning pürüzlülük katsayısı n=0,014 0,015 alınacaktır. 2-Akış hızları; Askıdaki maddelerin çökelmemesi için bir minimum hız V min =0,5-0,6m/sn ve maksimum hız V mak =3m/sn olarak alınacaktır. 3-Akış derinliği; Mecra çapı D olmak üzere D/10 (minimum akış derinliği) 4-Doluluk oranı; Yönetmeliğe göre %60 özel durumlarda %80 e kadar alınabilir. 5- Maksimum hendek derinliği 4,0m, minimum hendek derinliği 2,0m alınacak.. 6-Düşü yüksekliği; Maksimum düşü 2,0m, 0,4m ye kadar uygulanacak düşüler baca içinde 2,0m ye kadar olan düşülerde baca dışında yapılacaktır. 7-Minimum kanal uzunluğu; Minimum kanal uzunluğu 50,0m alınacaktır. 8- Gelecekteki nüfusu kişi, 9- maksimum günlük su ihtiyacı q mak =100lt/N-G olan bir yerleşim bölgesinin yerleşim planı aşağıda verilmiştir. (75,0) L=157m k=1 L=200m k=2 (70,0) L=270m k=1 (50,0) (45,0) L=180m k=1 L=220m k=1 L=50m k=1 (30,0) 66

67 11232*100 Qil = = 13lt /sn L = izafi cadde uzunlugu L = kl 1 + kl 2 + kl 3 + kl + kl L = 1* * * * *50 + 1* 220 L = 1270m Qkul α * β*qil 1* 2*13 q k = = = = L L ,02036lt /sn / m m 50m m 50m m 50m 50m 5 50m 6 50m 7 50m 8 50m 9 50m 15 50m 16 50m 50m 20 50m m 30m 22 20m m 20m 50m m caddesinin hesabı h=2m (75,0) 1 k=1 (73,0) 2 k=1 (71,5) 0) 3 k=1 (70,0) 0) 4 (73,0) 52m (71,0) 52m (69,5) 53m (68,0) 67

68 75 70 = 157 J 1 4 = 0,0319 Kanal başlangıç bacası olduğundan boru çapını; D=20cm seçelim D=20cm için; J min =0,0033 (1/300), J mak =0,067 (1/15) J min =0,0033<J 1-4 < J mak =0,067, olduğundan J kanal = J zemin alınır. 1-2 Kanalı (mecrası) = = 0,0385 = 52 J Tablo 1. den D=200mm için θ k =274 lt/sn V k =8,7 m/sn 1 1 QD = QK = *274 = 53,74 a 26 Q 2 H = q *L1 = 0,02036*52 = 1,059 (20).Sütun Q Q H D 1,059 = = 0, ,74 Tablo 2. den 0,0197 (0,02) için %(H/D)=10,0 V H /V D =0,380 (21).Sütun %50 dolu iken borunun isale kabiliyeti 1 1 Q D = *274* = 26, (22).Sütun θ H / θ D =0,0197 V H /V D =0,380 V k =8,7m/sn θ k =274lt/sn D=200 için Çap sabit eğim değiştiğinden θ D ve V D değişecek. 1 1 VD = VK = *8,71 = 1,71 a 26 V V H D =0,380 V H =0,380*1,71 = 0,65m / s 68

69 (23).Sütun Su derinliğinin tayini Doluluk oranı %10,0 olarak bulunmuştu H D =0,10 H =0,10*200 = 20mm = 2cm 2-3 Kanalı 73 71,5 = = 0, J 1 2 = 1 35 Tablo 1. den D=200mm için θ k =274 lt/sn V k =8,7 m/sn 1 1 QD = QK = *274 = a 35 Q 3 46,31 lt / s H = Q1 2 + q *L2 = 1, ,02036*52 = 2,118 lt / s (20).Sütun Q Q H D 2,118 = = 0,046 46,31 Tablo 2. den 0,046 için %(H/D)=14,80 V H /V D =0,499 (21).Sütun %50 dolu iken borunun isale kabiliyeti 1 1 Q D = *274* = 23, (22).Sütun θ H / θ D =0,046 V H /V D =0,499 V k =8,7m/sn θ k =274lt/sn D=200 için Çap sabit eğim değiştiğinden θ D ve V D değişecek. 1 1 VD = VK = *8,71 = 1,47 a 35 V V H D =0,499 V H =0,499*1,47 = 0,73m / s 69

70 (23).Sütun Su derinliğinin tayini Doluluk oranı %10,0 olarak bulunmuştu H D =0,148 H =0,148*200 = 29,6mm = 2,96cm 3-4 Kanalı 71,5 70,0 = = 0, J 1 2 = 1 35 Tablo 1. den D=200mm için θ k =274 lt/sn V k =8,7 m/sn 1 1 QD = QK = *274 = a 35 Q 4 46,31 lt / s H = Q2 3 + q *L3 = 2,118 +,02036*53 = 3,197 lt / s (20).Sütun Q Q H D 3,197 = = 0,069 46,31 Tablo 2. den 0,046 için %(H/D)=17,80 V H /V D =0,561 (21).Sütun %50 dolu iken borunun isale kabiliyeti 1 1 Q D = *274* = 23, (22).Sütun θ H / θ D =0,069 V H /V D =0,561 V k =8,7m/sn θ k =274lt/sn D=200 için Çap sabit eğim değiştiğinden θ D ve V D değişecek. 1 1 VD = VK = *8,71 = 1,47 a 35 V V H D =0,561 V H =0,561*1,47 = 0,83m / s 70

71 (23).Sütun Su derinliğinin tayini Doluluk oranı %10,0 olarak bulunmuştu H D =0,178 H =0,178* 200 = 35,6mm = 3,56cm 71

72 Kanal No Kanal Uzunluğu Bölge No Bölge Pis su Debisi KANALİZASYON PROJESİ HESAP TABLOSU Kanal Pis su Debisi Pis Su Sarfiyatı Yukarıdan Gelen Toplam Kotlar Zemin Kotu Kanal Sırt Kotu Kanal Taban Kotu No dan Sarfiyat Başta Sonda Başta Başta gelen m Lt/s/m Lt/s Lt/s Lt/s m m m m m m (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14) , , , ,8 70, , , ,059 2, , ,5 70,8 69, , , ,118 3,197 71, , ,3 67,8 Sonda Sonda 72

73 Mecra Sırtının Derinliği Baş ve Son Sırt Kot Farkı Kanal Üst Sırtının Eğimi Seçilen Çap Doluluk Oranı Kesit Karakteristikleri %50 Dolu İken İletim Hızı Pis Suyun Derinliği m m m 1/a mm % Lt/s m/s cm (15) (16) (17) (18) (19) (20) (21) (22) (23) (24) / ,87 0,65 2, ,5 1/ ,8 23,16 0,73 2, ,5 1/ ,8 23,16 0,824 3,56 Düşünceler 73

74 YAĞMURSUYU TOPLAMA SİSTEMLERİ Yerleşim bölgelerinde yağışlardan sonra meydana gelen fazla suların uzaklaştırılmasına meskûn bölge drenajı denir. Meskûn bölge yollarında, başta asfalt veya beton kaplı yollar olmak üzere, park alanları ve şehirlerarası otobanlar etkin birer yağmursuyu kontrol sistemine ihtiyaç duyar. Etkin bir yağmur suyu sistemiyle yolların mevcut yapısal durumları korunmuş olur. Bu kontrol sağlanamazsa yol yüzeyinde biriken su çok ciddi sorunları beraberinde getirir. Yağmursuyu toplama ve uzaklaştırma sistemlerinin bazı faydaları aşağıdaki gibi sıralanabilir. Kent içinde su baskınlarının ve taşkınların önlenmesi, Karayollarının hasar görmesinin önlenmesi, kenarlarında ve yol kaplamalarının tamamlanmadığı yerleşim bölgelerinde erozyonun önlenmesi, Şiddetli yağışlarda trafik tıkanmalarının önlenmesi, Dere yataklarındaki toprak erozyonunun ve dolayısıyla dik vadilerdeki binaların maruz kalabileceği toprak kaymalarının önlenmesi, Araçların ve zemin katlarındaki mülklerin cadde taşkınlarından zarar görmesinin önlenmesi. Şekil 1. Meskûn bölge drenajının yağmursuyu giriş elemanlarından biriyle sağlanması 74

75 Yağmursuyu toplama ve uzaklaştırma sisteminin oluşturulması için öncelikle kanala gelecek debinin daha önce yapılmış ölçümler yardımıyla bilinmesi, bilinmiyorsa tahmini gerekir. Debi tahmini için de yağış miktarının belirlenmesi gereklidir. Daha sonra bu yağışın ne kadarının, ne kadar süre içinde yüzeysel akış olarak veya yer altı suyu olarak planlaması yapılacak kanala geleceği belirlenmelidir. Yağış Analizleri Birim zamanda düşen yağış miktarına veya yüksekliğine yağış şiddeti (mm/dk) denir. Birim alana birim zamanda düşen yağış miktarına ise yağışın verimi (lt/sn/ha) denir. Yağışlar belirli bir zaman aralığında meydana gelmektedir. Birim zaman aralığı t, bu aralıkta düşmüş olan yağış yüksekliği P ile gösterilirse; (1) bağıntısı, t süresi için yağışın ortalama şiddetini verir. Yağış şiddeti (i) (mm/dk) olmak üzere yağış verimi (r) (lt/sn/ha); (2) dir. Bir bölgenin yağış özelliklerinin belirlenmesi için üç temel unsur vardır. Bunlar, Yağış şiddeti, Yağış tekerrür süresi ve Şiddet-Süre-Tekerrür (ŞST) eğrileridir. Yağışların şiddeti ne kadar fazla olursa, bunların meydana gelme sıklığı (tekerrürü) veya frekansları o derece az olur. Meteorolojik gözlem sonuçları istatistiksel analizler sonucunda değerlendirilerek genel bir şiddet-süre-frekans bağıntısı bulunur. Bu gözlemler ne kadar uzun süreli olursa ulaşılan sonuçlar o kadar sağlıklı olur. Yağış verileri aşağıdaki bağıntıya uydurularak a, b ve x değişkenleri tespit edilir. 75

76 (3) Buradaki a, b ve x katsayıları bölgeye ve iklim şartlarına göre değişmektedir. a ve b daima pozitif olup, x ise 1 den küçüktür. Süre-şiddet-frekans eğrileri bir yağış örneği değil, belli bir frekansa (tekerrüre) sahip en yüksek yağış şiddetlerinin dağılımını gösteren eğrilerdir. Şekil 2 de örnek süre-şiddet-frekans eğrileri görülmektedir. Yağmursuyu toplayıcılarının planlanmasında daha çok 2 yılda bir görülen ve 15 dakika süren yağışın şiddeti dikkate alınır. Ancak bu istatistiksel anlamda 2 yılda bir planlanan hatların kapasitesinin üzerinde bir yağış şiddeti ile karşılaşılması, yani taşkın görülmesi demektir. Mümkün olan en büyük tekerrürde planlama yapılması taşkınların az görülmesi için yararlı olmasına rağmen fayda/maliyet analizleri de dikkate alındığında yağmursuyu toplayıcılarının 5 yılda bir görülen ve 15 dakika süren yağış şiddetine göre planlanması uygun olarak değerlendirilebilir. Daha fazla debi ve risk taşıyan yan dereler 50 yıl, dereler ise 100 yıllık yağış şiddeti dikkate alınarak planlanabilir. Şekil 2. Örnek Süre-Şiddet-Tekerrür Eğrileri 76

77 Planlamalarda genellikle 1889 yılında Amerika Birleşik Devletleri nde Emil Kuicling tarafından geliştirilen Rasyonel Metod kullanılmaktadır. Bu metotta yağış ile akış arasında lineer bir ilişki olduğu yani akış katsayılarının zamanla değişmediği ve yağışın üniform olduğu kabul edilir. Yağış şiddeti zamanla azaltılarak (süre-şiddet eğrisi) kanala gelecek debi hesaplanır. Ancak günümüzde yağışın zamanla değişimi de dikkate alınacak şekilde modeller geliştirilmiştir. Yağışın zamana bağlı olarak değişimini gösteren grafiklere hiyetograf denir. Hiyetograflar süre-şiddet-frekans eğrileri gibi yıllarca yapılan ölçümlerin istatistiksel olarak analizlerinin sonucu (sentetik hiyetograf) veya gözlemlenen bir tek yağışın ifadesi olabilir. Planlama çalışmalarında daha çok istatistiksel yollarla elde edilmiş yağış hiyetografları kullanılır. Örnek olarak 50 yıllık yağış ölçüm sonuçları dikkate alınarak oluşturulan sentetik hiyetograflar Şekil 3 de verilmiştir. Şekil 3. Örnek Sentetik Hiyetografları 77

78 Yüzeysel Akış Yeryüzünde yağışlardan sonra meydana gelen akım, suyun buharlaşması, yer yüzeyindeki çukurlarda toplanması, akışa geçmeden önce zemine sızması gibi nedenlerle azalır. Yağışın akışa geçen kısmı akış katsayısı veya alanın su verme karakteristiği olarak tarif edilir. Yüzeysel akış katsayısı verilen bir drenaj alanı için sabit bir oran olarak kullanılmasına karşın gerçekte katsayı, yağış ile yüzeysel akış arasındaki kayıplar ile iklimsel ve mevsimsel değişimlere bağlı olarak farklılıklar gösterebilmektedir. Dolayısıyla akış katsayısının tayininde bitki örtüsüne, alanın jeolojik-hidrojeolojik-jeomorfolojik özelliklerine ve diğer hidrolojik parametrelere de dikkat edilmesi gerekmektedir. Yüzeysel akış debisinin hesabında kullanılan bazı yöntemler akış katsayısının yağış süresince sabit kaldığını (rasyonel metod) kabul ederken, bazı yöntemlerde ise (SCS yöntemi) akış katsayısı yağış öncesi toprağın nem seviyesine göre belirlenen bir değerden, yağış boyunca artarak doygunluk değerine ulaşabilecek ve havzaya düşen tüm yağış akışa geçebilecektir. SCS yöntemi kırsal havzalar, rasyonel metot ise kent havzaları için uygun yöntemlerdir. Rasyonel Metotta kullanılan bazı akış katsayıları Tablo 1, Tablo 2 ve Tablo 3 te verilmiştir. Küçük alanlarda rasyonel metodun, büyük alanlarda ise hidrograf metodunun kullanılması daha doğru bir sonuç vermektedir. Tablo 1 Drenaj Alanı Büyüklüklerine Göre Tasarım Metotları Drenaj Alanı (km 2 ) Tasarım Metodu <1 Rasyonel Metot 1-10 Mockus Sentetik Metot >1000 SCS Metodu 78

79 Tablo 2 Arazi Kullanımına Göre Yüzeysel Akış Katsayıları Alan Tanımı Yüzeysel Akış Katsayısı Aralığı İşyeri Merkezi Çevresi Apartmanlar Konut Tek Aile Çok Katlı Ayrık Çok Katlı Bitişik Konut (Gecekondu) Endüstriler Hafif Ağır Park ve Mezarlıklar Çocuk Bahçeleri Tablo 3 Yüzey Kaplamasına Göre Akış Katsayıları Yüzey Kaplaması Yüzeysel Akış Katsayısı Aralığı Yapılaşmış alanlar Asfalt ve Beton Tuğla Çatılar Çimenlik, kumlu topraklar Düz, % Orta, % Dik, % Çimenlik, ağır toprak Düz % Orta % Dik % Akış katsayılarını etkileyen bir diğer faktör ise nüfus yoğunluğudur. Nüfus yoğunluğuna bağlı olarak kullanılan yüzeysel akış katsayıları ise Tablo 4 de verilmiştir. 79

80 Tablo 4 Nüfus Yoğunluğuna Bağlı Yüzeysel Akış Katsayıları Alanın Tanımı Nüfus Yoğunluğu, kişi/ha Yüzeysel Akış Katsayısı Aralığı Apartmanlar Apartmanlar Apartmanlar Bitişik evler Müstakil evler Yerleşilmemiş alanlar, parklar, 20 den az mezarlıklar vs. Yüksek değerli iş ve ticaret 20 den az alanları Yönetim ve İdare alanları 20 den az Sanayi alanları Havaalanları da dâhil olmak üzere diğer özel alanlar Yüzeysel Akışı Etkileyen Faktörler Drenaj Alanı (Havza) Yağmursuyu debisinin hesabında drenaj alanının çok iyi tanımlanmış olması gerekmektedir. Drenaj alanının sınırları, saha araştırmaları veya uygun harita ve hava fotoğraflarından temin edilebilmektedir. Hesaplar sırasında, drenaj alanının tamamı bazı uygun alt bölümlere ayrılır. Arazi kullanımı, mevcut ve gelecekte arazi kullanımına göre tahmin edilen geçirimsizlik yüzdesi, akış debilerini ve taşkınlardan korumanın derecesini etkiler. Akış katsayıları, drenaj alanında nüfus yoğunluğuna ve toprağın/kaplamanın özelliğine bağlı olarak değişir. Toplanma süresi, drenaj alanının şekline ve kaplamanın özelliğine bağlı olarak değişir. Toplanma Süresi Toplanma süresi, yağmursuyu kanallarında giriş süresi ile kanal içindeki akış süresinin toplamı olarak tanımlanmaktadır. Toplayıcıların birçoğu için toplanma süresinin bir saatten az olduğu görülmektedir. 80

81 Giriş Süresi Giriş süresini yağışın süre ve şiddeti, yüzeyin eğimi, yüzey kaplamasının cinsi, yüzey debisinin izleyeceği güzergâh uzunluğu, sızma ve birikme miktarları gibi drenaj alanı özellikleri etkilemektedir. Tablo 5 Yağmursuyu Kanalına Giriş Süreleri Arazi Türü Dik eğimli şehirsel alanlar (J havza 1/20) Giriş Süreleri 5 dakika Normal eğimli şehirsel alanlar (1/20 > J havza 1/50) 10 dakika Düz şehirsel alanlar (1/50 > J havza ) Banliyö Kırsal alanlar 15 dakika 20 dakika 25 dakika Giriş süresi aşağıdaki bağıntıdan da (Kiprich Bağıntısı) hesaplanabilir. (4) T 0 : Giriş süresini (havza akış süresi) (dk) L : Ana akış güzergahının uzunluğunu (km) dh : Ana akış güzergahının başlangıç ile sonu arasındaki zemin kotu farkını (m) ifade eder. Bulunan T 0 giriş süresi aşağıdaki kriterlere göre değerlendirilir ve uygun bir giriş süresi seçilir. T 0 < 5 dk ise T 0 = 5 dk, alınır. 5 dk < T 0 <30 dk ise T 0 = T 0 T 0 > 30 dk ise T 0 =30 dk 81

82 Akış Süresi En uzaktaki kanaldan, toplanma noktasına kadar suyun gelmesi için geçen süredir. Bu süre, kanal uzunluğunu kanaldaki akış hızına bölerek bulunan değerleri toplamak suretiyle hesaplanır. Yağmursuyu Toplayıcıları Proje Kriterler Tablo 6 da örnek yağmursuyu toplayıcıları tasarım kriterleri verilmektedir. Ayrıca karşılaştırmalı olarak çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarının yağmursuyu toplayıcıları tasarım kriterleri verilmektedir. Tablo 6 Yağmursuyu Toplama Sistemi Tasarım Kriterleri MADDE Tasarım Metodu Tekerrür Süreleri Giriş Süresi Minimum çap PARAMETRE Drenaj alanı büyüklüğüne göre şehre giriş noktasında toplama alanı 5km 2 ye kadar olan havzalarda Rasyonel Metod Daha büyük alanlarda SCS (DSİ) ve/veya Mockus kullanılabilir. Şebekelerde 2 yıl 15 dakika Ana arter ve kollektörlerde mevcut hatların bulunduğu alanlarda 2 yıl 15 dk yeni planlanan alanlarda idarenin görüşü alınmak kaydıyla 5 yıl 15 dakika. Ana derelerde 100 yıllık (500 yıllık tahkik) Dere yan kollarında 50 yıllık (100 yıllık tahkik) Tali kollarda 25 yıllık (50 yıllık tahkik) Drenaj ve tahliye kanallarında 10 yıllık (25 yıllık tahkik) Karayolları, demiryolları geçişlerinde kullanılan tekerrür yılı esas alınacak bir üst tekerrür yılına göre tahkik yapılacaktır. (Boyutlandırma için min tekerrür yılı 10 yıl alınacaktır.) Şebeke ve Kollektör Sistemleri için Dik meskun alanlarda J>(1/50) : Giriş süresi To :5 dk. Normal meskun alanlarda (1/50 >J>1/100) : Giriş süresi To:10 dk Düz meskun alanlarda J<1/100 : Giriş süresi To :15 dk. Giriş süresi; To= 60* [0,87*L3/ dh] 0,385 bağıntısından hesaplanacaktır. To < 5 dk To=5 dk 5 dk. < To < 30 dk. To = To To > 30 dk. To = 30 dk alınacaktır. Hesap süresi 15 dk. alınacaktır. Dere Islah Projeleri için Giriş Süresi ; Havza içindeki su yatağı eğiminde belirgin değişiklikler olduğunda, toplama alanı ikincil havzalara bölünerek aşağıdaki metodlarla ayrı ayrı hesap yapılarak parçalar için geçen zamanların toplamı alınacaktır. To = T1 + T2 T1 = Belirli bir mecradaki (yataktaki )akış süresi T1 = 60* [0,87*L3/ dh] 0,385 bağıntısından hesaplanacaktır. T2 = Arazi üstü akış süresi (Ekte verilen nomogramdan belirlenecektir.) 400 mm 82

83 Tablo 6 Yağmursuyu Toplama Sistemi Tasarım Kriterleri (Devamı) MADDE PARAMETRE Minimum dolgu derinliği Tüm borularda minimum dolgu derinliği 1.30 m alınacaktır Not:Yağmursuyu taban kotu ile kanalizasyon sırt kotu arasında minimum 30 cm olmalıdır. Hidrolik Hesaplar Colebrooke-White/Darcy Weisbach Formülleri ve/veya Manning Formülü kullanılacaktır Boru Pürüzlülüğü Boru cinsine göre değişken Mak Doluluk Oranı Q/Qd = %85 Hız Limitleri Minimum hız = 0.60 m/saniye Maksimum hız = 6.0 m/saniye Şüt yüksekliği 0.50 m lik şütler baca içinde yapılacaktır. Maksimum şüt yüksekliği 2.5 m dir. Şütlü baca ara mesafesi minimum 8 m. olup, daha kısa mesafelerde boru cinsi değiştirilecektir. Eğim Limitleri Min. Maks. İstisnai Ø 400 Ø /Ø Ø 800 Ø /Ø > Ø /Ø Not: Maksimum eğim, maksimum hız ile kontrol edilecektir. Maksimum Muayene Bacası Ø 400-Ø m aralığı ve boyutu Ø 800-Ø m (Hali arazide 80 m) Ø 1000-Ø m (kutu kesite geçiş sınırı) Kutu Kesitler 100 m Kavşaklara, dönüş noktalarına, yol ağızlarına ve bağlantı noktalarına muayene bacası konulacaktır. Gerekli yerlere ızgara yerleştirilecektir. Izgara bağlantıları muayene bacalarına yapılacaktır. Akış Katsayıları Drenaj alanlarında kullanılması önerilen akış katsayıları Gast Rapor unda da belirtildiği gibi aşağıda verilmiştir: Alan Tipi Düz** Dik * Konut Alanı Nüfus Yoğunluğu 0-99 kişi/ha kişi/ha kişi/ha kişi/ha kişi/ha Ticari ve İş Alanları Sanayi Alanları Kamu Alanları Yeşil Alanlar Açık Alanlar Yüzeysel Akış Limitleri 80 l/s Izgara Her kavşak noktasına yerleştirilmek şartıyla ızgaralar arası sokak boyu, yol eğimine bağlı olarak m olacaktır. 83

84 NOT: Eğim kriterlerinin uygulanamadığı yerlerde boru malzemesi değiştirilebilir. Bu durumda aşağıdaki listede verilen malzemeler kullanılabilir. HDPE : Yüksek Yoğunluklu Polietilen Boru CTB (GRP) : Cam Elyaf Takviyeli Boru Tablo 7 Tipik Pürüzlülük Katsayıları Kanalın Yapıldığı Manning Hazen-Williams Darcy-Weisbach Malzeme Katsayısı N Katsayısı C katsayısı F Asbest Çimento 0, ,0015 Pirinç 0, ,0015 Tuğla 0, ,6 Dökme Demir 0, ,26 Çelik Formları 0, ,18 Sert Formları 0, ,6 Bakır 0, ,0015 Galvaniz Demir 0, ,15 Cam esaslı 0, ,0015 Kurşun 0, ,0015 Plastik 0, ,0015 Kömür Katranı Minesi 0, ,0048 Perçinlenmiş 0, ,9 Meskûn Bölge Yollarında Yağmursuyu Drenajı ve Giriş Yerleri Etkili bir trafik güvenliği ve yollardaki yıkımın önlenerek servis ömrünün uzatılabilmesi için yağmursuyu drenajının önemi büyüktür. Yağmur sularını drenaj sistemine alan giriş yerleri, cadde arkındaki akımı, yayalara ve motorlu trafiğe en az zarar verecek şekilde minimum masrafla toplayıp uzaklaştırmak üzere hesap edilir ve projelendirilir. Yağmursuyu giriş yerlerinin dört ana tipi mevcuttur Şekil 4. Bordür taşında bırakılan giriş yerleri Cadde arkına konan ızgaralı giriş yerleri Ark ve bordür girişinin birlikte çalıştığı birleşik girişler Cadde boyunca yerleştirilmiş ızgaralı girişler 84

85 Şekil 4. Yağmursuyu giriş yerlerinin dört ana tipi YAĞMURSUYU GİRİŞ YERLERİ Meskûn bölgelerde yağmursuyu drenajının en önemli elemanları olan giriş yerlerinin ideal olabilmesi için mutlaka sıralanan özellikleri sağlamaları gerekir; Yaya ve bisiklet güvenliğini sağlamak Yapısının sağlam ve dayanıklı olması Hidrolik açıdan verimli olmalı Kendi kendini temizleyebilmeli, kolay tıkanmamalı Ekonomik olmalı 85

86 Bordür Taşında Bırakılan Giriş Yerleri Yaygın olarak kullanıldığı yerler kentlerdeki yollar ve otobanlardır Şekil 5. Yol yüzeyindeki mevcut suyun tahliyesinde kullanılan bu giriş yerleri su alma ağızlarının genişliği ölçüsünde verimlidirler. Bu giriş tertibatı bordürde düşey bir su alma ağzına sahiptir. Cadde arkında akan su bu delikten kanala girer. Yağmur suyu giriş yerlerinin, bilhassa bordür taşına konmuş olanların su alma kapasitesi, cadde eğimi azaldıkça ve enine eğim arttıkça artar. Bu giriş yeri tıkanmalara karşı en ideal çözüm olarak gösterilebilir. Düşey doğrultuda bir su alma sistemi bulunduğu için bisiklet ve yaya güvenliği içinde oldukça idealdir Şekil 5. Kent yollarında yerleştirilen bordür girişi 86

87 Bordür Taşında Bırakılan Düz Girişler Su alma ağzının önü düzdür. Başka bir giriş yeri yoktur, yalnızca bordür taşında konulan düz yağmursuyu giriş yeri mevcuttur Şekil 6. Şekil 6. Bordür taşında bırakılan düz giriş Bordür Taşında Bırakılan Çukurlaştırılmış (Basınçlı) Girişler Yağmur suyunun girdiği açıklık çukurlaştırılarak yağmur suyunun giriş yerine yönelmesi hızlanır ve etkin bir drenaj sağlanmış olur Şekil 7. Şekil 7.Bordür taşında bırakılan çukurlaştırılmış (basınçlı) giriş 87

88 Bordür Taşında Bırakılan Saptırıcılı Girişler Bu girişlerde girişin ön tarafında bordüre dik saptırıcılar bulunur. Çukurlaştırmada olduğu gibi suyun girişe yönelmesi sağlanır ve ayrıca saptırıcılar trafiğe engel olmaz. Tıkanma sorunun olabileceği yerlerde bu tür girişler tercih edilebilir Şekil 8. Şekil 8. Bordürde teşkil edilen saptırıcılı giriş Cadde Arkına Konan Izgaralı Giriş Yerleri Cadde arkına konan ızgaralı giriş yerleri gelen debinin kanala yönlendirilmesinde oldukça etkilidir. Enine ve boyuna eğimler azaldıkça ızgaraların verimliliği de azalır. Bu verim kaybı bordür taşına konan girişlerde daha fazladır. Cadde arkına konan ızgaralı girişlerin en büyük avantajı akış halinde olan suyun izlediği yol üzerinde konumlandırılmış olmalarıdır. Şekil 9. Cadde arkında bırakılan çukurlaştırılmış ızgaralı giriş 88

89 Bu giriş yerleri, bordürde tesis edilenlere nazaran cadde arkında biriken yağmur sularını almak bakımından daha verimlidir. Fakat döküntü ve sürüntü maddesi ile bunların tıkanması bir problem olur. Bisiklet tekerleklerinin aralarına girmemesi için ızgaralar arası serbest mesafe 2,5 cm den büyük olmamalıdır. Ark ve Bordür Girişinin Birlikte Çalıştığı Birleşik Girişler (Kombine Girişler) Bordür girişiyle ark üzerine konulan ızgaralı bir girişin kombinezonu şeklinde yapılan bir giriş tipidir Şekil 10. Genel olarak bordürdeki girişin hemen önünde arkta da bir giriş bırakılır. Fakat bunların bordur girişinin memba veya mansap ucuna ikisi üst üste gelecek veya aralarında bir mesafe kalacak şekilde konulmaları da mümkündür. Şekil 10: Ark ve bordür girişinin birlikte çalıştığı birleşik giriş (kombine giriş) Ark ve bordür girişinin birlikte çalıştığı birleşik yağmursuyu girişleri iki ayrı giriş çeşidinin yalnızken sahip oldukları avantajları sağlar. Arkta konulan girişin ve bordürde konulan girişin eşit boylarda olduğu durumlarda verimlilikleri de yalnızken sağladıkları verimlilikler kadardır. Birleşik girişin verimliliği hesap edilirken sanki tekmişler gibi ayrı değerlendirilirler. Birleşik girişler üçlü olarak ta tasarlanabilirler Şekil

90 Şekil 11. Yan yana konulmuş üçlü birleşik girişler Cadde Boyunca Yerleştirilmiş Izgaralı Girişler (C.B.Y.G) C.B.Y.G' ler genellikle geniş bir yüzey alanına sahip olan alanlarda kullanırlar. Yağmur suyunun akış halinde olduğu kesit tüm yüzey alanı olduğunda kullanılabilecek en ideal giriş tipidir. Havaalanları, otoparklar, büyük meydanlar ve bunlara benzer geniş alanlarda mevcut yağmursuyu girişlerine kıyasla en hızlı ve etkili çözüm olduklarından tercih edilirler Şekil 12. Şekil 12. Havaalanları, otoparklar, büyük meydanlarda C.B.Y.G' lerin yerleştirilmesi 90

91 Yağmursuyu Giriş Yerlerinin Yerleştirilmesi Yollardaki trafik şeritlerinin su altında kalmasını önlemek için yağmursuyu giriş yerleri yeterli büyüklük ve sayıda yapılırlar. Bunların yerleri ve sayıları aynı zamanda yaya geçitlerini su baskınından korumalıdır. Bağlantı borularının kontrol ve temizlenmesine imkân vermek için yağmur suyu giriş yerlerinin bacalara bağlanması tercih edilir. Meskûn bölgenin tesviye eğrili bir planı üzerinde giriş yerleri yerleştirilirken en ideal durum Şekil 13'de görüldüğü üzere, caddenin eğimine göre her bir kavşakta 4 adet giriş bırakılmasıdır. Böylece yaya geçitleri su baskınından korunur. Bu halde arktaki akış yolu, bir blok uzunluğu kadardır. Caddenin eğim durumuna göre, kesişen caddeler arasındaki mesafe 90 ile 150 metreyi geçiyorsa veya çatı ve kaplamalı yüzeylerden gelen yağmursuları doğrudan cadde arkına veriliyorsa, daha giriş yerine gelmeden arktaki su derinliği trafiği engelleyecek bir değere ulaşabilir. Böyle hallerde arada başka bir yağmursuyu giriş yerinin bırakılması zaruri olmaktadır. Cadde boyuna eğiminin fazla olması halinde ise, yağış sularının caddeden hızla uzaklaştırılması için ara yerlerde başka girişlere gerek duyulabilir. Böyle hallerde giriş yerlerinde çukurlaştırmaya gidilebilir. Şekil 13. Caddeye yerleştirilen her kavşakta dört adet yağmursuyu girişi olan ideal yerleştirme 91

92 Ekonomik durumun elverişli olmadığı yerlerde, daha ucuz olan bir tertip tarzı Şekil 14'de gösterilmiştir. Burada her kavşakta yalnız iki ızgara bulunmaktadır. Çok daha önemsiz yerlerde, yağmursuyu girişlerinin birkaç blok arayla yerleştirilmesi yoluna da gidilebilmektedir Şekil 15. Şekil 14. Ekonomik durumun elverişli olmadığı yerlerde, daha ucuz olan her kavşakta iki adet yağmursuyu girişi 92

KANALİZASYON HESAP TABLOSUNUN DOLDURULMASI 1.Kolon: Kanal Başlangıç ve bitiş kodları 2.Kolon: Kanal Uzunluğu (m) 3.Kolon: Hesap yapılan bölge no

KANALİZASYON HESAP TABLOSUNUN DOLDURULMASI 1.Kolon: Kanal Başlangıç ve bitiş kodları 2.Kolon: Kanal Uzunluğu (m) 3.Kolon: Hesap yapılan bölge no KANALİZASYON ESAP TABLOSUNUN OLURULMASI.Kolon: Kanal Başlangıç ve bitiş kodları 2.Kolon: Kanal Uzunluğu (m) 3.Kolon: esap yapılan bölge no 4.Kolon: Kanal birim boyuna gelen debi (q=lt/sn/m) 5.Kolon: Kanal

Detaylı

KURUMSAL KİMLİK ÜRÜN KALİTE BELGELERİMİZ. - TS 821 EN 1916 : BETON / BETONARME ve SÜRME BORULAR - TS EN 1917 / AC : BETON MUAYENE BACALARI VE ODALARI

KURUMSAL KİMLİK ÜRÜN KALİTE BELGELERİMİZ. - TS 821 EN 1916 : BETON / BETONARME ve SÜRME BORULAR - TS EN 1917 / AC : BETON MUAYENE BACALARI VE ODALARI KURUMSAL KİMLİK. Prekast (taşınabilir) beton elemanları sektöründe, üretim, pazarlama ve satış sonrası destek hizmetleri alanında faaliyet gösteren Standart Beton Boru ; Gebze ve Tuzla fabrikalarında Altyapı

Detaylı

Kanalizasyon Şebekesi ÇEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon

Kanalizasyon Şebekesi ÇEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon Kanalizasyon Şebekesi ÇEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Kanalizasyon Şebekesi Kullanılmış sular, kanalizasyon şebekesi ile atıksu arıtma tesisine

Detaylı

KANALİZASYON SİSTEMLERİ

KANALİZASYON SİSTEMLERİ B Ö L Ü M 6 KANALİZASYON SİSTEMLERİ Su temini tesisleri ile yerleşim merkezlerine dağıtılan sular çeşitli şekillerde kullanıldıktan sonra başka bir sistemle uzaklaştırılır. Meskun bölgelere düşey yağış

Detaylı

VIII. BÖLÜM ÇEVRE SAĞLIĞI TESİSLERİ

VIII. BÖLÜM ÇEVRE SAĞLIĞI TESİSLERİ VIII. BÖLÜM ÇEVRE SAĞLIĞI TESİSLERİ 8.1 GİRİŞ Su temini tesisleri ile yerleşim merkezlerine dağıtılan sular çeşitli şekillerde kullanıldıktan sonra başka bir sistemle uzaklaştırılır. Meskun bölgelere düşey

Detaylı

ÇEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. Kanalizasyon Şebekesi

ÇEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. Kanalizasyon Şebekesi ÇEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon Kanalizasyon Şebekesi Dr. Öğr. Üy. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Kanalizasyon Şebekesi Kullanılmış sular, kanalizasyon şebekesi ile atıksu arıtma tesisine

Detaylı

713 SU TEMİNİ VE ÇEVRE ÖDEV #1

713 SU TEMİNİ VE ÇEVRE ÖDEV #1 713 SU TEMİNİ VE ÇEVRE ÖDEV #1 Teslim tarihi:- 1. Bir şehrin 1960 yılındaki nüfusu 35600 ve 1980 deki nüfusu 54800 olarak verildiğine göre, bu şehrin 1970 ve 2010 yıllarındaki nüfusunu (a) aritmetik artışa

Detaylı

ALTYAPI ÜRÜNLER - Parsel Baca Takımları

ALTYAPI ÜRÜNLER - Parsel Baca Takımları KURUMSAL KİMLİK. Prekast (taşınabilir) beton elemanları sektöründe, üretim, pazarlama ve satış sonrası destek hizmetleri alanında faaliyet gösteren Standart Beton Boru ; Gebze fabrikalarında Altyapı ve

Detaylı

DRENAJ YAPILARI. Yrd. Doç. Dr. Sercan SERİN

DRENAJ YAPILARI. Yrd. Doç. Dr. Sercan SERİN DRENAJ YAPILARI Yrd. Doç. Dr. Sercan SERİN DRENAJ Yapımı tamamlanıp trafiğe açılan bir yolun gerek yüzey suyu ve gerekse yer altı suyuna karşı sürekli olarak korunması, suyun yola olan zararlarının önlenmesi

Detaylı

ÇEV314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. KanalizasyonŞebekesinin Projelendirilmesi

ÇEV314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. KanalizasyonŞebekesinin Projelendirilmesi ÇEV314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon KanalizasyonŞebekesinin Projelendirilmesi Dr. Öğr. Üy. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Proje İçin Gerekli Ön Bilgiler Projenin ömrü Nüfus projeksiyonu Atık

Detaylı

b. Gerek pompajlı iletimde, gerekse yerçekimiyle iletimde genellikle kent haznesine sabit bir debi derlenerek iletilir (Qil).

b. Gerek pompajlı iletimde, gerekse yerçekimiyle iletimde genellikle kent haznesine sabit bir debi derlenerek iletilir (Qil). 4. GÜNLÜK DÜZENLEME HAZNESİ TASARIMI 4.1. Düzenleme İhtiyacı: a. Şebekeden çekilen debiler, iletimden gelen debilerden günün bazı saatlerinde daha büyük, bazı saatlerinde ise daha küçüktür. b. Gerek pompajlı

Detaylı

1 L=50 m. 2 L=60 m. 3 L=50 m. A=0,25 ha. A=0,2 ha. (90 m)

1 L=50 m. 2 L=60 m. 3 L=50 m. A=0,25 ha. A=0,2 ha. (90 m) KIRIKKALE ÜNİVERSİTESİ MÜHENİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENİSLİĞİ BÖLÜMÜ 01-013 BAHAR YARIYILI SU TEMİNİ VE ÇEVRE SAĞLIĞI BÜTÜNLEME SINAV SORULARI 1/06/013 Adı Soyadı: Soru 1: Şekilde boy kesiti verilen isale

Detaylı

KARAYOLLARINDA YÜZEY DRENAJI. Prof. Dr. Mustafa KARAŞAHİN

KARAYOLLARINDA YÜZEY DRENAJI. Prof. Dr. Mustafa KARAŞAHİN KARAYOLLARINDA YÜZEY DRENAJI Prof. Dr. Mustafa KARAŞAHİN Drenajın Amacı Yağmur veya kar suyunun yolun taşkına neden olmasına engel olmak ve yol yüzeyinde suyun birikmesine engel olmak, Karayolu üstyapısı

Detaylı

Yüzeyaltı Drenaj (Subsurface Drainage) Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

Yüzeyaltı Drenaj (Subsurface Drainage) Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN Yüzeyaltı Drenaj (Subsurface Drainage) Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN Neden gerekli? Hat üstyapısının drenajı için Yer altı suyunu kontrol etmek için Şevlerin drene edilmesi için gereklidir. Yüzeyaltı drenaj,

Detaylı

4. PİS SU TESİSATI. Konut dışı kanalı

4. PİS SU TESİSATI. Konut dışı kanalı 4. PİS SU TESİSATI Binalarda su akıtma yerlerinden gelen pis ve kirli suları şehir kanalizasyon şebekesine veya fosseptik çukur denilen süzme ve çürütme çukuruna aktaran tesisat, pis su tesisatı olarak

Detaylı

M İ M K O MÜHENDİSLİK İMALAT MÜŞAVİRLİK KOORDİNASYON ve TİCARET A.Ş

M İ M K O MÜHENDİSLİK İMALAT MÜŞAVİRLİK KOORDİNASYON ve TİCARET A.Ş ALTYAPI SİSTEMLERİNİN PLANLAMASI PLANLAMA, PROJELENDİRME, TEKNİK İNCELİKLER Hüseyin KARIŞAN Çevre Mühendisi (İTÜ) Kısıklı Büyükçamlıca Cad. Başçay Sok. No: 16 Üsküdar İSTANBUL Tel: 0216 422 67 34 36 Fax:

Detaylı

CEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon

CEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon CEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Türkiye Çevre Durum Raporu 2011 www.csb.gov.tr/turkce/dosya/ced/tcdr_20 11.pdf A3 Su ve Su Kaynakları 3.4 Kentsel

Detaylı

KAPTAJ UYGULAMALARI VE İYİ UYGULAMA YÖNTEMLERİ

KAPTAJ UYGULAMALARI VE İYİ UYGULAMA YÖNTEMLERİ KAPTAJ UYGULAMALARI VE İYİ UYGULAMA YÖNTEMLERİ Kaptajlar bilindiği üzere bir su kaynağının isale hattına verilebilmesini, (boruya alınabilmesini) sağlamak amacıyla yapılan su toplama odalarıdır. Kaptajlar

Detaylı

Kanalların eğimi, min. ve maks. hızlar

Kanalların eğimi, min. ve maks. hızlar Kanalların eğimi, min. ve maks. hızlar Kanalların kapasitesi, akış kesitinin ve su hızının bir fonksiyonudur. Su hızı büyük ölçüde kanal eğimine bağlıdır. Kanal enkesiti ve kanalın eğiminin sabit olmasına

Detaylı

KENTSEL ALTYAPI SİSTEMLERİNİN HİDROLİĞİ 1. ÖDEVİ

KENTSEL ALTYAPI SİSTEMLERİNİN HİDROLİĞİ 1. ÖDEVİ KENTSEL ALTYAPI SİSTEMLERİNİN HİDROLİĞİ 1. ÖDEVİ Soru 1: Zemin boy kesiti şekilde verilen serbest yüzeyli akiferde açılacak bir d= 0.8 m çaplı bir kuyudan; a) Çekilebilecek optimum debiyi, b) Bu kuyunun

Detaylı

PETEK BORU HAKKINDA. Petek Boru aynı 2 zamanda Borusan Mannesmann 2. Petek Boru aynı zamanda Borusan Mannesmann Boru ürünlerinin pazarlama ve satışını

PETEK BORU HAKKINDA. Petek Boru aynı 2 zamanda Borusan Mannesmann 2. Petek Boru aynı zamanda Borusan Mannesmann Boru ürünlerinin pazarlama ve satışını DUKTİL BORU PETEK BORU HAKKINDA Petek Boru, çelik boru ve ek parçaları üretimi, polietilen boru ve ek parçaları PETEK BORU üretimi, HAKKINDA çelik boru kaplamaları ve duktil boru satışı alanında İzmit,

Detaylı

TESİSAT MAHAL LİSTESİ

TESİSAT MAHAL LİSTESİ İşin Adı : A.K.Ü KAMPÜSLERİ ALTYAPI İNŞAATI Sayfa 1 1 03.205/01 Motor kumandalı monoray vinç (10 metre açıklıkta), 1 Ton kaldırma kapasiteli 2 09.001 Kuyu inkişafı (Geliştirilmesi) - + - + - - - 3 09.002/2

Detaylı

BACALAR. Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü. Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi

BACALAR. Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü. Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi BACALAR Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi BACALAR Yapılarda, kirli havayı dışarı atma, binaya temiz hava temin etme,

Detaylı

CEV306-SU TEMİNİ VE ATIKSULARIN UZAKLAŞTIRILMASI YIL İÇİ UYGULAMASI (1+2=2)

CEV306-SU TEMİNİ VE ATIKSULARIN UZAKLAŞTIRILMASI YIL İÇİ UYGULAMASI (1+2=2) CEV306-SU TEMİNİ VE ATIKSULARIN UZAKLAŞTIRILMASI YIL İÇİ UYGULAMASI (1+2=2) Sorumlu Öğretim Üyeleri ve Yardımcı Öğretim Elemanları: A Grubu Doç. Dr. Senar AYDIN Arş. Grv. Havva KILIÇ B Grubu Yrd. Doç.

Detaylı

İ Ç M E S U Y U ŞE B E K E L E R İ

İ Ç M E S U Y U ŞE B E K E L E R İ B Ö L Ü M 5 İ Ç M E S U Y U ŞE B E K E L E R İ Bir meskun bölgeye su, bir boru ağı sistemi ile dağıtılır. Buna su şebekesi denir. Su şebekesi hazneden sonra gelir. Şebeke ile hazne arasında su dağıtmayan,

Detaylı

İNŞAAT PROJELERİNİN YAPIM SÜRECİNDE KEŞİF VE METRAJ

İNŞAAT PROJELERİNİN YAPIM SÜRECİNDE KEŞİF VE METRAJ İNŞAAT PROJELERİNİN YAPIM SÜRECİNDE KEŞİF VE METRAJ Yapı Maliyetinin Belirlenmesi Ön Keşif (Burada amaç projeden dolayı firmamızın kazık yememesi ve verilen teklifin ne derece geçerli olduunun belirlenmesi).

Detaylı

YÜKSEK BĐNALARDA KALORĐFER ve SIHHĐ TESĐSAT ÖZELLĐKLERĐ

YÜKSEK BĐNALARDA KALORĐFER ve SIHHĐ TESĐSAT ÖZELLĐKLERĐ YÜKSEK BĐNALARDA KALORĐFER ve SIHHĐ TESĐSAT ÖZELLĐKLERĐ Rüknettin KÜÇÜKÇALI 1950 yılında doğdu. 1972 yılında Đ.T.Ü. Makina Fakültesi'nden Makina Yüksek Mühendisi olarak mezun oldu. Sungurlar ve Tokar firmalarında

Detaylı

AKM 205 BÖLÜM 8 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ

AKM 205 BÖLÜM 8 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ AKM 205 BÖLÜM 8 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ Doç.Dr. Ali Can Takinacı Ar.Gör. Yük. Müh. Murat Özbulut 1. Yoğunluğu 850 kg/m 3 ve kinematik viskozitesi 0.00062 m 2 /s olan yağ, çapı 5 mm ve uzunluğu 40

Detaylı

CEV311 SU TEMİNİ DERSİ PROJE KILAVUZU

CEV311 SU TEMİNİ DERSİ PROJE KILAVUZU CEV311 SU TEMİNİ DERSİ PROJE KILAVUZU Genel Kurallar Proje bir yerleşim merkezine su temini, temin edilen suyun kaynaktan yerleşim merkezine iletimi ve suyun yerleşim bölgesine dağıtımı tesislerinin projelendirilmesini

Detaylı

Dr. Öğr. Üyesi Sercan SERİN

Dr. Öğr. Üyesi Sercan SERİN ULAŞTIRMA MÜHENDİSLİĞİ Dr. Öğr. Üyesi Sercan SERİN 2 2-TEMEL KAVRAMLAR 3 Karayolu: Her türlü kara taşıt ve yaya ulaşımı için oluşturulmuş kamunun yararına açık arazi şeridi Karayolu trafiği: Karayolunu

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Selim BARADAN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YİĞİTER

Yrd. Doç. Dr. Selim BARADAN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YİĞİTER Dokuz Eylül Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü İNŞ4001 YAPI İŞLETMESİ METRAJ VE KEŞİF-2 Yrd. Doç. Dr. Selim BARADAN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YİĞİTER http://kisi.deu.edu.tr/huseyin.yigiter YIĞMA BİNA

Detaylı

ORMANCILIKTA SANAT YAPILARI

ORMANCILIKTA SANAT YAPILARI 1 ORMANCILIKTA SANAT YAPILARI SANAT YAPISI NEDİR? 2 Orman yollarının yapımında bu yollara zarar veren yer üstü ve yer altı sularının yol gövdesinden uzaklaştırılması amacıyla yüzeysel ve derin drenaj yapılması;

Detaylı

BETONARME KALIPLARININ SINIFLANDIRILMASI. 3. Bölüm. Öğr. Gör. Mustafa KAVAL Afyon Meslek Yüksekokulu İnşaat Programı

BETONARME KALIPLARININ SINIFLANDIRILMASI. 3. Bölüm. Öğr. Gör. Mustafa KAVAL Afyon Meslek Yüksekokulu İnşaat Programı BETONARME KALIPLARININ SINIFLANDIRILMASI 3. Bölüm 1 BETONARME KALIPLARININ SINIFLANDIRILMASI Kalıp Malzemeleri Bir kalıp sistemini meydana getiren kısımlar kaplama ve kalıp iskelesi olmak üzere ikiye ayrılır.

Detaylı

TEMEL İNŞAATI ŞERİT TEMELLER

TEMEL İNŞAATI ŞERİT TEMELLER TEMEL İNŞAATI ŞERİT TEMELLER Kaynak; Temel Mühendisliğine Giriş, Prof. Dr. Bayram Ali Uzuner 1 2 Duvar Altı (veya Perde Altı) Şerit Temeller (Duvar Temelleri) 3 Taş Duvar Altı Şerit Temeller Basit tek

Detaylı

İÇME SUYU HAZNELERİ 01.12.2011 İÇME SUYU HAZNELERİNİN İNŞA AMAÇLARI

İÇME SUYU HAZNELERİ 01.12.2011 İÇME SUYU HAZNELERİNİN İNŞA AMAÇLARI B Ö L Ü M 4 İÇME SUYU HAZNELERİ İÇME SUYU HAZNELERİNİN İNŞA AMAÇLARI Sarfiyatların Dengelenmesi Şebekedeki sarfiyat salınımlarının düzenlenmesi gelir. Günün çeşitli saatlerinde şebekede kullanılan su isaleden

Detaylı

Boru Çaplarının Hesaplanması SIHHİ TESİSAT

Boru Çaplarının Hesaplanması SIHHİ TESİSAT Boru Çaplarının Hesaplanması SIHHİ TESİSAT Bir yapıda muslukların aynı anda açılması beklenemez. Bu nedenle toplam debi bulunurken YB ne karşılık gelen debi değerlerinin toplamı alınmaz. Bunun yerine

Detaylı

BÖLÜM 7. RİJİT ÜSTYAPILAR

BÖLÜM 7. RİJİT ÜSTYAPILAR BÖLÜM 7. RİJİT ÜSTYAPILAR Rijit Üstyapı: Oldukça yüksek eğilme mukavemetine sahip ve Portland çimentosundan yapılmış, tek tabakalı plak vasıtasıyla yükleri taban zeminine dağıtan üstyapı tipidir. Çimento

Detaylı

Müh. Fak., Çevre Müh. Böl.

Müh. Fak., Çevre Müh. Böl. CMC 3206 Kanalizasyon Sistemlerinin Tasarımı 1. Ders KANAL TASARIMI, Mühendislik Fakültesi Çevre Müh. Böl. Çağış/Balıkesir agunay@balikesir.edu.tr ahmetgunay2@gmail.com +90 505 529 43 17 ATIKSU KANALLARINDA

Detaylı

KARAYOLLARINDA YÜZEY DRENAJI. Prof. Dr. Mustafa KARAŞAHİN

KARAYOLLARINDA YÜZEY DRENAJI. Prof. Dr. Mustafa KARAŞAHİN KARAYOLLARINDA YÜZEY DRENAJI Prof. Dr. Mustafa KARAŞAHİN Drenajın Amacı Yağmur veya kar suyunun yolun taşkına neden olmasına engel olmak ve yol yüzeyinde suyun birikmesine engel olmak, Karayolu üstyapısı

Detaylı

TMMOB ÇEVRE MÜHENDİSLERİ ODASI İSTANBUL ŞUBESİ

TMMOB ÇEVRE MÜHENDİSLERİ ODASI İSTANBUL ŞUBESİ 1-GİRİŞ Bu raporun amacı; Kadıköy Ön Arıtma Tesisinin bulunduğu alanda yapılacak olan Biyolojik Atık Su Arıtma Tesis hakkında Teknik bilgilendirme yapılmasıdır. 2-KADIKÖY ÖN ARITMA TESİSİ %100 dış kaynaklı

Detaylı

TAŞKIN KONTROLÜ. Taşkınların Sınıflandırılması Taşkın Kontrolü

TAŞKIN KONTROLÜ. Taşkınların Sınıflandırılması Taşkın Kontrolü TAŞKIN KONTROLÜ Akarsuyun yatağından taşarak çevredeki arazileri ve yerleşim birimlerini su altında bırakması taşkın olarak tanımlanır. Taşkın Kontrolü Taşkınların Sınıflandırılması Oluşturan sebeplere

Detaylı

Açık Drenaj Kanallarının Boyutlandırılması. Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK

Açık Drenaj Kanallarının Boyutlandırılması. Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK Açık Drenaj Kanallarının Boyutlandırılması Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK Drenaj kanalları, drenaj alanına ilişkin en yüksek yüzey akış debisi veya drenaj katsayısı ile belirlenen kanal kapasitesi gözönüne alınarak

Detaylı

VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI

VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI Vahşi mi? Atıkların gelişigüzel tabiata dökülmesiyle Koku kirliliği Yüzey suyu kirliliği Yeraltı suyu kirliliği Atıkların çevreye dağılması Kirliliğin, atıklardan beslenen

Detaylı

ULAŞIM YOLLARINA İLİŞKİN TANIMLAR 1. GEÇKİ( GÜZERGAH) Karayolu, demiryolu gibi ulaşım yollarının yuvarlanma yüzeylerinin ortasından geçtiği

ULAŞIM YOLLARINA İLİŞKİN TANIMLAR 1. GEÇKİ( GÜZERGAH) Karayolu, demiryolu gibi ulaşım yollarının yuvarlanma yüzeylerinin ortasından geçtiği ULAŞIM YOLLARINA İLİŞKİN TANIMLAR 1. GEÇKİ( GÜZERGAH) Karayolu, demiryolu gibi ulaşım yollarının yuvarlanma yüzeylerinin ortasından geçtiği varsayılan eksen çizgilerinin topoğrafik harita ya da arazi üzerindeki

Detaylı

SU TEMİNİ VE KANALİZASYON

SU TEMİNİ VE KANALİZASYON SU TEMİNİ VE KANALİZASYON İÇME SUYU HAZNELERİ Erciyes Üniversitesi İnşaat Mühendisliği 06 İÇME SUYU HAZNELERİNİN İNŞA AMAÇLARI. Sarfiyatların Dengelenmesi. İşletme Emniyeti. Gerekli Basıncın Temini 4.

Detaylı

GÜZ YARIYILI CEV3301 SU TEMİNİ DERSİ TERFİ MERKEZİ UYGULAMA NOTU

GÜZ YARIYILI CEV3301 SU TEMİNİ DERSİ TERFİ MERKEZİ UYGULAMA NOTU 2018-2019 GÜZ YARIYILI CEV3301 SU TEMİNİ DERSİ TERFİ MERKEZİ UYGULAMA NOTU Su alma kulesinin dip kısmında çıkılacak olan iletim borusuyla Q max 1,31 m 3 /sn olan su, kıyıdaki pompa istasyonuna getirilecektir.

Detaylı

DÜŞEY SİRKÜLASYON ARAÇLARI

DÜŞEY SİRKÜLASYON ARAÇLARI DÜŞEY SİRKÜLASYON ARAÇLARI Sirkülasyon, kelime anlamı olarak; insan akımı, deveran, gidip gelme hareketlerini ifade etmektedir. Düşey sirkülasyon ise insanların bir noktadan farklı bir kottaki noktaya

Detaylı

BACALAR HİZMET AMAÇLARINA GÖRE DÖRDE AYRILIR: 1-DUMAN VEYA ATEŞ BACALARI 2-HAVLANDIRMA BACALARI VE IŞIKLIKLAR 3-ÇÖP BACALARI 4-TESİSAT BACALARI

BACALAR HİZMET AMAÇLARINA GÖRE DÖRDE AYRILIR: 1-DUMAN VEYA ATEŞ BACALARI 2-HAVLANDIRMA BACALARI VE IŞIKLIKLAR 3-ÇÖP BACALARI 4-TESİSAT BACALARI BACALAR BACALAR Bacalar binalarda kirli havayı dışarı atmak, binaya temiz hava temin etmek, binada çöplerin atılması ve tesisat hatlarını döşenmesi gibi amaçlarla yapılan kanallardır. Binalarda duvarlarla

Detaylı

Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Esasları. Niğde Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü

Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Esasları. Niğde Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Esasları Niğde Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü ISITMA TEKNİĞİ 1.Tarihsel gelişim 2.Günümüz ısıtma teknikleri Bir ısıtma tesisatının uygun olabilmesi için gerekli

Detaylı

Su seviyesi = ha Qin Kum dolu sütun Su seviyesi = h Qout

Su seviyesi = ha Qin Kum dolu sütun Su seviyesi = h Qout Su seviyesi = h a in Kum dolu sütun out Su seviyesi = h b 1803-1858 Modern hidrojeolojinin doğumu Henry Darcy nin deney seti (1856) 1 Darcy Kanunu Enerjinin yüksek olduğu yerlerden alçak olan yerlere doğru

Detaylı

MAK-TES DOĞAL GAZ ISI SİSTEMLERİ HERMETİK BACA MONTAJ KILAVUZU

MAK-TES DOĞAL GAZ ISI SİSTEMLERİ HERMETİK BACA MONTAJ KILAVUZU MAK-TES DOĞAL GAZ ISI SİSTEMLERİ HERMETİK BACA MONTAJ KILAVUZU Hermetik baca montajında yanmış gazın çıkmasını ve taze havanın içeriye alınmasını sağlayan ve rüzgâra karşı (kuşluk) emniyet koruyucusu bulunan

Detaylı

Ana Boru Çapı ve Pompa Birimi

Ana Boru Çapı ve Pompa Birimi BASINÇLI BORU SİSTEMLERİNİN TASARIMI (POMPAJ VE CAZİBE İÇİN) (TEK HAT VE DALLI SİSTEMLER İÇİN) (KRİTİK HAT VE YAN DALLAR İÇİN) (DOĞRUSAL PROGRAMLAMA YÖNTEMİ, KELLER YÖNTEMİ, İZİN VERİLEN YÜK KAYBI YAKLAŞIMI,

Detaylı

YAPI ELEMANLARI DERS SUNUMLARI 5. HAFTA

YAPI ELEMANLARI DERS SUNUMLARI 5. HAFTA YAPI ELEMANLARI DERS SUNUMLARI 5. HAFTA 1 V. TEMELLER Yapının ağırlığı ve faydalı yüklerini zemine aktaran yapı elemanlarına "TEMEL" denilmektedir. Temelin oturacağı doğal zemine ise "TEMEL YATAĞI" denir.

Detaylı

BİNA VE BİNA TÜRÜ YAPILAR (KATEGORİ 2 ve 3) İÇİN PARSEL BAZINDA DÜZENLENECEK ZEMİN VE TEMEL ETÜDÜ (GEOTEKNİK) DEĞERLENDİRME RAPORU FORMATI

BİNA VE BİNA TÜRÜ YAPILAR (KATEGORİ 2 ve 3) İÇİN PARSEL BAZINDA DÜZENLENECEK ZEMİN VE TEMEL ETÜDÜ (GEOTEKNİK) DEĞERLENDİRME RAPORU FORMATI TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI Necatibey Cad. No:57 Kızılay / Ankara Tel: (0 312) 294 30 00 - Faks: (0 312) 294 30 88 www.imo.org.tr imo@imo.org.tr BİNA VE BİNA TÜRÜ YAPILAR (KATEGORİ 2 ve 3) İÇİN PARSEL

Detaylı

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, yapı malzemelerinin önemi 2 Yapı malzemelerinin genel özellikleri,

Detaylı

İÇİNDEKİLER 1 TERFİ MERKEZİ PROJE YAPIM TEKNİK ŞARTNAMESİ... 2. 1.1 Genel... 2

İÇİNDEKİLER 1 TERFİ MERKEZİ PROJE YAPIM TEKNİK ŞARTNAMESİ... 2. 1.1 Genel... 2 İÇİNDEKİLER 1 TERFİ MERKEZİ PROJE YAPIM TEKNİK ŞARTNAMESİ... 2 1.1 Genel... 2 1.2 Pompa İstasyonları Ön Raporlarının Hazırlanmasında Yapılacak Çalışmalar... 2 1.2.1 Jeoteknik Etütler... 2 1.2.2 Harita

Detaylı

Çizelge 5.1. Çeşitli yapı elemanları için uygun çökme değerleri (TS 802)

Çizelge 5.1. Çeşitli yapı elemanları için uygun çökme değerleri (TS 802) 1 5.5 Beton Karışım Hesapları 1 m 3 yerine yerleşmiş betonun içine girecek çimento, su, agrega ve çoğu zaman da ilave mineral ve/veya kimyasal katkı miktarlarının hesaplanması problemi pek çok kişi tarafından

Detaylı

Müh. Fak., Çevre Müh. Böl.

Müh. Fak., Çevre Müh. Böl. CMC 3206 Kanalizasyon Sistemlerinin Tasarımı 7. Ve 8. Dersler YAĞMURSUYU DRENAJI Doç. Dr. Ahmet GÜNAY, Mühendislik Fakültesi Çevre Müh. Böl. Çağış/Balıkesir agunay@balikesir.edu.tr ahmetgunay2@gmail.com

Detaylı

BOYKESİT Boykesit Tanımı ve Elemanları

BOYKESİT Boykesit Tanımı ve Elemanları BOYKESİT Boykesit Tanımı ve Elemanları Boykesit yolun geçki ekseni boyunca alınan düşey kesittir. Boykesitte arazi kotlarına Siyah Kot, siyah kotların birleştirilmesi ile elde edilen çizgiye de Siyah Çizgi

Detaylı

BİNGÖL ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ

BİNGÖL ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ BİNGÖL ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ BİNGÖL ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ İşin Niteliği Toplam Alan Parsel Sayısı Parsellerin Arsa Bedeli Parsel Yüzölçümleri Tahsisi Yapılan Parsel Sayısı Tahsisi Yapılan;Faaliyete

Detaylı

Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Esasları. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Doç. Dr.

Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Esasları. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Doç. Dr. Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Esasları Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Doç. Dr. Selahattin ÇELİK KALORİFER TESİSATI PROJESİ Öneri projesi ve raporu Ön (Avan) proje ve

Detaylı

C38SS ÇELİK ÇELİK YÜKSELTİLMİŞ DÖŞEME SİSTEMİ TEKNİK ŞARTNAMESİ

C38SS ÇELİK ÇELİK YÜKSELTİLMİŞ DÖŞEME SİSTEMİ TEKNİK ŞARTNAMESİ C38SS ÇELİK ÇELİK YÜKSELTİLMİŞ DÖŞEME SİSTEMİ TEKNİK ŞARTNAMESİ 1. KAPSAM Projede belirtilen yerlerde aşağıda teknik özellikleri verilen Yükseltilmiş Döşeme Sistemleri kullanılacaktır. 2. GENEL ÖZELLİKLER

Detaylı

KANALİZASYON SİSTEMLERİ

KANALİZASYON SİSTEMLERİ KANALİZASYON SİSTEMLERİ DERS NOTU Prof. Dr. Mehmet ARDIÇLIOĞLU ERCĠYES ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ ĠNġAAT MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ 2015 KAYSERĠ 1 Giriş Ġçme ve kullanma suyunu temin eden sistemin abonelere

Detaylı

Özel parçaların uç kısımları genellikle düz, flanşlı veya muflu biçimlerde imal edilir.

Özel parçaların uç kısımları genellikle düz, flanşlı veya muflu biçimlerde imal edilir. 6.5. İçmesuyu Dağıtım Şebekesinin Donanımı a) Vanalar: İçmesuyu şebekelerinde, hazne çıkışında ana vana; şebeke içinde tevkif vanaları ve şebekenin en düşük kotlu noktalarında ise tahliye vanaları kullanılır.

Detaylı

MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ II FİNAL SINAVI 22.05.2015 Numara: Adı Soyadı: SORULAR-CEVAPLAR

MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ II FİNAL SINAVI 22.05.2015 Numara: Adı Soyadı: SORULAR-CEVAPLAR MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ II FİNAL SINAVI 22.05.2015 Numara: Adı Soyadı: 1- (24 Puan) Şekildeki 5.08 cm çaplı 38.1 m uzunluğunda, 15.24 cm çaplı 22.86 m uzunluğunda ve 7.62 cm çaplı

Detaylı

Temeller. Onur ONAT Munzur Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli

Temeller. Onur ONAT Munzur Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli Temeller Onur ONAT Munzur Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli 1 2 Temel Nedir? Yapısal sistemlerin üzerindeki tüm yükleri, zemine güvenli bir şekilde aktaran yapısal

Detaylı

DUVARLAR duvar Yapıdaki Fonksiyonuna Göre Duvar Çeşitleri 1-Taşıyıcı duvarlar; 2-Bölme duvarlar; 3-İç duvarlar; 4-Dış duvarlar;

DUVARLAR duvar Yapıdaki Fonksiyonuna Göre Duvar Çeşitleri 1-Taşıyıcı duvarlar; 2-Bölme duvarlar; 3-İç duvarlar; 4-Dış duvarlar; DUVARLAR Yapılarda bulunduğu yere göre, aldığı yükleri temele nakleden, bina bölümlerini birbirinden ayıran, bölümleri çevreleyen ve yapıyı dış tesirlere karşı koruyan düşey yapı elemanlarına duvar denir.

Detaylı

BÖLÜM 6 - TEMEL ZEMİNİ VE TEMELLER İÇİN DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI 6.1. KAPSAM

BÖLÜM 6 - TEMEL ZEMİNİ VE TEMELLER İÇİN DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI 6.1. KAPSAM TDY 2007 Öğr. Verildi BÖLÜM 6 - TEMEL ZEMİNİ VE TEMELLER İÇİN DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI 6.1. KAPSAM Deprem bölgelerinde yapılacak yeni binalar ile deprem performansı değerlendirilecek veya güçlendirilecek

Detaylı

BAÜ Müh. Mim. Fak. İnş. Müh. Böl. HAZNELER (DEPOLAR)

BAÜ Müh. Mim. Fak. İnş. Müh. Böl. HAZNELER (DEPOLAR) VI. BÖLÜM HAZNELER (DEPOLAR) Kaptajdan isale hatları ile alınan sular bir haznede biriktirildikten sonra sarfiyat yerlerine dağıtılır. Gerçekte hazneler isale ile arasında bir düzenleme yapısıdır. Dolayısı

Detaylı

ATIKSU ARITIMINDA TESİS TASARIMI

ATIKSU ARITIMINDA TESİS TASARIMI ATIKSU ARITIMINDA TESİS TASARIMI Doç. Dr. Eyüp DEBİK 02.12.2013 Son çöktürme havuzları Biyolojik arıtmadan sonra arıtılmış atıksuyu biokütleden yerçekimi etkisi ile fiziksel olarak ayıran dairesel ya da

Detaylı

TEMELDE SU YALITIMI. Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü. Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi

TEMELDE SU YALITIMI. Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü. Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi TEMELDE SU YALITIMI Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi TEMELDE SU YALITIMI Yapıların zeminle temas eden bölümlerinin

Detaylı

Taşınım Olayları II MEMM2009 Akışkanlar Mekaniği ve Isı Transferi bahar yy. borularda sürtünmeli akış. Prof. Dr.

Taşınım Olayları II MEMM2009 Akışkanlar Mekaniği ve Isı Transferi bahar yy. borularda sürtünmeli akış. Prof. Dr. Taşınım Olayları II MEMM009 Akışkanlar Mekaniği ve Isı Transferi 07-08 bahar yy. borularda sürtünmeli akış Prof. Dr. Gökhan Orhan istanbul üniversitesi / metalurji ve malzeme mühendisliği bölümü Laminer

Detaylı

Bahar. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli i Bölümü 1.

Bahar. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli i Bölümü 1. Su Yapıları II Dolgu Barajlar Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yozgat Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli

Detaylı

INM 405 Temeller. Yrd.Doç.Dr. İnan KESKİN. Temel Çukuru Güvenliği; Destekli Kazıların Tasarımı. Hafta_13

INM 405 Temeller. Yrd.Doç.Dr. İnan KESKİN. Temel Çukuru Güvenliği; Destekli Kazıların Tasarımı. Hafta_13 Hafta_13 INM 405 Temeller Temel Çukuru Güvenliği; Destekli Kazıların Tasarımı Yrd.Doç.Dr. İnan KESKİN inankeskin@karabuk.edu.tr, inankeskin@gmail.com TEMELLER Hafta Konular 1 Ders Amacı-İçeriği, Zemin

Detaylı

TS 12514 E GÖRE HERMETİK CİHAZ YERLEŞİM KURALLARI

TS 12514 E GÖRE HERMETİK CİHAZ YERLEŞİM KURALLARI TS 12514 E GÖRE HERMETİK CİHAZ YERLEŞİM KURALLARI 1.2.4 - C Tipi Cihazların (Hermetik) Montajı 1.2.4.1 - Genel Şartlar C tipi cihazlar (hermetik) montaj odasının hacmi ve havalandırma biçiminde bağlı olmaksızın

Detaylı

ATIK SULARIN TERFİSİ VE TERFİ MERKEZİ

ATIK SULARIN TERFİSİ VE TERFİ MERKEZİ ATIK SULARIN TERFİSİ VE TERFİ MERKEZİ Pompa; suya basınç sağlayan veya suyu aşağıdan yukarıya terfi ettiren (yükselten) makinedir. Terfi merkezi; atık suların, çamurun ve arıtılmış suların bir bölgeden

Detaylı

YAĞMUR SUYU (YAPRAK) FİLTRESİ YAĞMUR SUYU TOPLAMA

YAĞMUR SUYU (YAPRAK) FİLTRESİ YAĞMUR SUYU TOPLAMA YAĞMUR SUYU (YAPRAK) FİLTRESİ YAĞMUR SUYU TOPLAMA NASIL ÇALIŞIR? YAĞMUR SUYU NASIL TOPLANIR? Başta çatılar olmak üzere, açık alanlar otoparklar, yollar ve drenaj borularından toplanabilir. NERELERDE KULLANILIR?

Detaylı

FORE KAZIĞIN AVANTAJLARI

FORE KAZIĞIN AVANTAJLARI FORE KAZIK En basit tanımlamayla, fore kazık imalatı için önce zeminde bir delik açılır. Bu deliğe demir donatı yerleştirilir. Delik betonlanarak kazık oluşturulur. FORE KAZIĞIN AVANTAJLARI 1) Temel kazısı

Detaylı

TEMELLER. Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü. Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi

TEMELLER. Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü. Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi TEMELLER Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi TEMELLER Yapının kendi yükü ile üzerine binen hareketli yükleri emniyetli

Detaylı

. KUM TUTUCULAR 12.03.2012. You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (http://www.novapdf.

. KUM TUTUCULAR 12.03.2012. You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (http://www.novapdf. . KUM TUTUCULAR Kum, çakıl gibi atıl maddeleri sudan ayırmak maksadıyla kum tutucular teşkil edilir. Bu çeşit atıl maddeler ekseriya yağmur suyu ile sürüklenerek mecralara geldiğinden kum tutucular esas

Detaylı

Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite

Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite Zemindeki mühendislik problemleri, zeminin kendisinden değil, boşluklarında bulunan boşluk suyundan kaynaklanır. Su olmayan bir gezegende yaşıyor olsaydık, zemin

Detaylı

Boyler, Baca hesabı. Niğde Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü

Boyler, Baca hesabı. Niğde Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Boyler, Baca hesabı Niğde Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Boyler nedir? Kalorifer kazanının sıcaklığından yararlanarak içindeki suyun ısıtılması sağlayan ve bu su ile yerleşim yerine sıcak su sağlayan

Detaylı

CEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. Türkiye deki Atıksu Altyapısı ve Atıksu Mevzuatı

CEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. Türkiye deki Atıksu Altyapısı ve Atıksu Mevzuatı CEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon Türkiye deki Atıksu Altyapısı ve Atıksu Mevzuatı Yrd. Doç. Dr. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Türkiye deki Mevcut Atık Su Altyapısı Su kullanımı ve atık

Detaylı

DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015-2016 GÜZ YARIYILI

DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015-2016 GÜZ YARIYILI DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2015-2016 GÜZ YARIYILI Yrd. Doç. Dr. Uğur DAĞDEVİREN 2 3 Genel anlamda temel mühendisliği, yapısal yükleri zemine izin verilebilir

Detaylı

Yüzeysel Akış. Giriş 21.04.2012

Yüzeysel Akış. Giriş 21.04.2012 Yüzeysel Akış Giriş Bir akarsu kesitinde belirli bir zaman dilimi içerisinde geçen su parçacıklarının hareket doğrultusunda birçok kesitten geçerek, yol alarak ilerlemesi ve bir noktaya ulaşması süresince

Detaylı

Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri

Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri KÖPRÜLER Köprü yapımı ile; Akarsu tabanında oyulmalar Yatak değişmeleri Membada su kabarmaları meydana

Detaylı

MANOMETRELER 3.1 PİEZOMETRE

MANOMETRELER 3.1 PİEZOMETRE 18 3 MANOMETRELER Düşük sıvı basınçlarını hassas olarak ölçmek için yaygın bir metot, bir veya birden fazla denge kolonu kullanan piezometre ve manometrelerin kullanılmasıdır. Burada çeşitli tipleri tartışılacaktır,

Detaylı

Lamella Tekniği Kullanım Nedenleri

Lamella Tekniği Kullanım Nedenleri Lamella Teknolojisi Lamella teknolojisi, su ve atık su arıtma sistemlerinde çöktürme ve yüzdürme işlemlerinde kullanılan, 100 yıl önce mühendislik ürünü olarak bilinmesine rağmen, uygulamada ürün geliştirilememesi

Detaylı

Q şeb = 1,5 Q il + Q yangın debisine ve 1 < V < 1,3 m/sn aralığında bir hıza göre

Q şeb = 1,5 Q il + Q yangın debisine ve 1 < V < 1,3 m/sn aralığında bir hıza göre 6. ĠÇME SUYU DAĞITIM ġebekesġ TASARIMI 6.1. Dağıtım ġebekesinin OluĢturulması a) Ana Boru (İsale) Hattı: Q şeb = 1,5 Q il + Q yangın debisine ve 1 < V < 1,3 m/sn aralığında bir hıza göre uygun çap (D şeb

Detaylı

ÇEV314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. KanalizasyonŞebekelerinde Hidrolik Hesaplar

ÇEV314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. KanalizasyonŞebekelerinde Hidrolik Hesaplar 9.3.08 ÇE34 Yağmursuyu ve Kanalizasyon KanalizasyonŞebekelerinde Hidrolik Hesaplar r. Öğr. Üy. Özgür ZEYAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Kanalizasyon İçinde Akışı Etkileyen Faktörler Eğim Akışın kesit

Detaylı

327 x 164(185) Ø 110/100/ 90/75. HL Yağmur Suyu Kutuları. 17. Yağmur suyu drenajı DN110

327 x 164(185) Ø 110/100/ 90/75. HL Yağmur Suyu Kutuları. 17. Yağmur suyu drenajı DN110 Ø 110/100/ 90/75 327 x 164(185) 165 255 HL Yağmur Suyu Kutuları 17. Yağmur suyu drenajı DN110 490 17 HL Yağmur suyu kutusu Planlama ve Uygulama için Genel Bilgiler Yapı standartlarına göre modern bir binanın

Detaylı

TS 500 (2000): Betonarme yapıların hesap ve yapım kuralları TS 498: Yapı elemanlarının boyutlandırılmasında alınacak yüklerin hesap değerleri

TS 500 (2000): Betonarme yapıların hesap ve yapım kuralları TS 498: Yapı elemanlarının boyutlandırılmasında alınacak yüklerin hesap değerleri TS 500 (2000): Betonarme yapıların hesap ve yapım kuralları Bu standart betonarme yapı elemanları ve yapıların kullanım amaç ve süresine uygun güvenlikte tasarlanması hesaplanması, boyutlandırılması ve

Detaylı

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ 1 INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Orhan ARKOÇ e-posta: orhan.arkoc@kirklareli.edu.tr Web : http://personel.kirklareli.edu.tr/orhan-arkoc 2 BÖLÜM 12 Baraj Jeolojisi 3 Barajlar ve Baraj inşaatlarında

Detaylı

ALÜMİNYUM KOMPOZİT PANELLER

ALÜMİNYUM KOMPOZİT PANELLER ALÜMİNYUM KOMPOZİT PANELLER YAPI MARKET SAN.TİC.LTD.ŞTİ. Formlandırılmış alüminyum kompozit panel kaplamalarının alt taşıyıcı strüktürlerinin yardımı ile mimarinize farklı yenilikler katması, sadece formları

Detaylı

YAPI İŞLERİNDE DERİNLİK VE SU ZAMMI ÖDENMESİ, İKSA - ŞEV

YAPI İŞLERİNDE DERİNLİK VE SU ZAMMI ÖDENMESİ, İKSA - ŞEV YAPI İŞLERİNDE DERİNLİK VE SU ZAMMI ÖDENMESİ, İKSA - ŞEV I.) DERİNLİK ZAMMI: Tüm Bayındırlık Bakanlığı Yapı İşlerinde Birim Fiyat Tarifleri ve Eki Fiyat Cetvellerindeki koşullara göre her cins zeminde

Detaylı

IN-LINE TİP YANDAN EMİŞLİ SALYANGOZLU MONOBLOK SANTRİFÜJ POMPALAR YEP

IN-LINE TİP YANDAN EMİŞLİ SALYANGOZLU MONOBLOK SANTRİFÜJ POMPALAR YEP IN-LINE TİP YANDAN EMİŞLİ SALYANGOZLU MONOBLOK SANTRİFÜJ POMPALAR YEP 0 200 Yüksek verim, Uzun ömür, Üstün kalite, DIN 2533 ve TS EN 092-2 ve TS EN 092- normlarına uygun flanşlar, IEC, VDE normlarına uygun

Detaylı

Akışkanların Dinamiği

Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiğinde Kullanılan Temel Prensipler Gaz ve sıvı akımıyla ilgili bütün problemlerin çözümü kütlenin korunumu, enerjinin korunumu ve momentumun korunumu prensibe dayanır.

Detaylı

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MADEN İŞLETME LABORATUVARI. (2014-2015 Bahar Dönemi) BÖHME AŞINMA DENEYİ

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MADEN İŞLETME LABORATUVARI. (2014-2015 Bahar Dönemi) BÖHME AŞINMA DENEYİ KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MADEN İŞLETME LABORATUVARI (2014-2015 Bahar Dönemi) BÖHME AŞINMA DENEYİ Amaç ve Genel Bilgiler: Kayaç ve beton yüzeylerinin aşındırıcı maddelerle

Detaylı

10 - BETONARME TEMELLER ( TS 500)

10 - BETONARME TEMELLER ( TS 500) TS 500 / Şubat 2000 Temel derinliği konusundan hiç bahsedilmemektedir. EKİM 2012 10 - BETONARME TEMELLER ( TS 500) 10.0 - KULLANILAN SİMGELER Öğr.Verildi b d l V cr V d Duvar altı temeli genişliği Temellerde,

Detaylı

SU VE RUTUBET YALITIMI

SU VE RUTUBET YALITIMI SU VE RUTUBET YALITIMI Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi BİR YAPIYI ETKİLEYEN SULAR 1.YERALTI SULARI Yeraltı su seviyesine

Detaylı