DÜŞEY SİRKÜLASYON ARAÇLARI

Transkript

1 DÜŞEY SİRKÜLASYON ARAÇLARI Sirkülasyon, kelime anlamı olarak; insan akımı, deveran, gidip gelme hareketlerini ifade etmektedir. Düşey sirkülasyon ise insanların bir noktadan farklı bir kottaki noktaya ulaşabilme hareketleridir. Yapıda katlar arasındaki ulaşım düşey sirkülasyon araçları ile sağlanır. Yapıda kullanılan sirkülasyon araçları, kullanım şekline göre dört gurupta incelenebilir. 1. Rampalar: 0-20 arasındaki ulaşım için, 2. Merdivenler: arasındaki ulaşım için, 3. Yürüyen merdiven: 30 hızlı ulaşım için, 4. Asansörler: Dik, hızlı ulaşım için kullanılırlar.

2 Sirkülasyon araçlarının genel özellikleri; Bir düşey sirkülasyon aracı, iki kat arasındaki ulaşımı sağlamakla beraber, güzel, rahat, emniyetli ve ekonomik olmalı. İnsanı, bir noktadan diğer bir noktaya düşey olarak en rahat ve en kolay bir şekilde iletmeli, ulaşımı sağlamalıdır. Yapılacak sirkülasyon aracının planı basit ve anlaşılır olmalıdır. Sirkülasyon hızının, yoğunluğunun ve yüksekliğinin arttığı durumlarda yürüyen merdivenler veya asansörler kullanılmalıdır. Asansörlerin bozulma veya elektriklerin kesilme durumu dikkate alınırsa, ilave olarak bir adet de normal merdivenin bulunması gereklidir. Düşey sirkülasyon aracı, mekân olarak, binanın girişine yakın bir yerde, dairelere göre ortak bir alanda, girişte hemen görülebilen, kullanışlı, ışıklı olmalı. Sirkülasyon yoğunluğuna göre yeterli büyüklükte, sağlam bir yapıya sahip niteliklerde olmalıdır.

3 Sirkülasyon araçlarının eğim açıları; Düşey sirkülasyon araçlarının eğim sınırları genel olarak şekil de verildiği gibi seçilir. Yerine göre ara eğimler kullanılır. Eğim açısı ile birlikte kademeli genişlik oranları da değişir. Rampalar 20 lik eğimin altındaki çıkışlarda kullanılır. Az Eğimli Rampalar 6 eğimle, düzgün olarak yapılırlar. elemanların yükseklik ve Orta Eğimli Rampalar 6-10 arası meyille inşa edilirler. Yüzeyleri kaymayan kaba yüzeyler Dik Eğimli Rampalar arası kadar alınır.

4 Merdivenler; Farklı iki yükseklik arasındaki bağlantıyı sağlayan, düzenli kademelerden meydana gelen sirkülasyon aracına merdiven adı verilir. Merdiven düşey sirkülasyonu sürekli ve emniyetli temin ettiği için inşası yaygındır. Ayrıca, yürüyen merdiven ve asansör gibi hareketli sirkülasyon araçlarından daha ucuzdur.

5 Merdiveni Oluşturan Elemanlar 1.Rıht Merdivenler düzgün aralıkla yatay ve dik yüzeylerden meydana gelmektedir. Merdivenlerde basamaklar arasındaki dik yüzeye rıht veya alın yüzeyi denir. Normal şartlarda rıht yüksekliği en az 12 cm, en çok 22 cm dir. Rıht Yüksekliği; Bahçe, park ve geçit merdivenlerde h=12-14 cm. Umumi binaların iç merdivenlerinde h=14-16 cm. Normal binaların iç merdivenlerinde h=16-18 cm. Bodrum ve çatı katı merdivenlerinde h=18-22 cm. Minare, kule vb. merdivenlerde h=20-22 cm.

6 1- Merdiven meyli 2- Basamak 3- Rıht 4- Merdiven kolu 5- Merdiven kolu genişliği 6- Limonluk 7- Sahanlık 8- Korkuluk ve küpeşte 9- Baş yüksekliği 10- Çıkış hattı 11- Merdiven kovası 12- Süpürgelik

7

8

9 Merdivende Baş Yüksekliği; Basamak ön kenarlarını birleştiren, eğim çizgisi ile tavan yüzeyi arasındaki düşey mesafeye baş yüksekliği denir. Normal sirkülasyon merdivenlerinde bu yükseklik, merdivenden eşya taşınacağı ve buna bağlı olarak insanın kol uzunluğu da dikkate alınarak hesap edilmelidir. Eğimi 20 olan merdivende H= 215 cm. Eğimi 30 olan merdivende H= 220 cm. Eğimi 45 olan merdivende H= 240 cm. olur.

10 Örnek Soru-1; Yandaki şekilde görülen konutlarda meskenlerde kullanılacak olan merdiven planının rıht yüksekliğini ve merdivenin planda kapladığı alanı bulunuz? (kat yüksekliği 280cm, kol genişliği 110cm, kova genişliği 10cm, basamak genişliği 30cm) Çözüm: Rıht yük.=kat yüksekliği / rıht sayısı Rıht yük.=280/16 Rıht yük.=17.5cm Merdiven alanı ölçülendirmeler yapıldıktan sonra hesaplanır. Alan=230x320 = 7.4m 2

11 Örnek Soru-2; Yandaki şekilde görülen konutlarda meskenlerde kullanılacak olan merdiven planının kat yüksekliğini ve merdivenin planda kapladığı alanı bulunuz? (rıht yüksekliği 18cm, kol genişliği 120cm, kova genişliği 20cm, basamak genişliği 28cm) Çözüm: Kat yük.= rıht yük. x rıht sayısı Kat yük.= 18 x 16 Kat yük.= 288cm Merdiven alanı ölçülendirmeler yapıldıktan sonra hesaplanır. Alan=316x260 = 8.2m 2

12 Örnek Soru-3; Yandaki şekilde görüldüğü gibi konutlarda meskenlerde kullanılacak olan merdivenin kat yüksekliği 320cm olan mimari plandaki rıht sayısını ve merdivenin planda kapladığı alanı bulunuz? (rıht yüksekliği 16cm, kol genişliği 120cm, kova genişliği 20cm, basamak genişliği 30cm) Çözüm: Rıht sayısı= Kat yük. / rıht yük. Rıht sayısı= 300 / 16 Rıht sayısı= 18.7cm ~ 18 adet Yeni rıht yüksekliği = 300/18 = 16.6cm Merdiven alanı ölçülendirmeler yapıldıktan sonra hesaplanır. Alan=360x260 = 9.4m 2

13 Betonarme Merdivenlerin Kaplamaları Merdiven, basamak ve rıhtları, güzel görünmesi, temizlenebilmeleri ve aşınmaya karşı dayanıklı hale getirilmesi için kaplama yapılır. Merdivenlerin, rıht ve basamaklarının kaplanmasında kullanılacak malzeme genellikle, yapının diğer kısımlarını tamamlayıcı özellik taşımalı ve bir bütünlük sağlamalıdır. Kaplamada suni taşlar, tabii taşlar, mozaik, ahşap malzemeler kullanılır. Suni taş, kalıplara dökülerek imal edildiğinden, tabii taşa nazaran daha geniş imkânlara sahiptir. Plak kalınlığı, suni taşta en az 2 cm, rıht ve basamakların bütün olması durumunda ise 3 cm olmalıdır. Tabii taş kaplamada aynı düzlemde olmayan yüzeylerin ayrı plaklarla kaplanması gerekir. suni taş kaplamada kademelerin bütün yüzeyleri tek bir parça halinde kaplanır.

14

15

16 Kagir Merdivenler Tabii taş, suni taş, tuğla, beton ve betonarme malzemelerden yapılır. Merdivenin taşıyıcı kısmı, tabii taştan ancak özel hallerde yapılabilir ve uzunluğu 120 cm yi geçmez. Taşıyıcı kısım suni taştan yapılırsa, içerisine betonarme çubukları konularak takviye edilmelidir. Beton veya tuğla ile taşıyıcı kısım yapılamaz, ancak basamakların kaplaması için kullanılabilir. Betonarme ile istenilen şekilde taşıyıcı merdiven yapılabilir, mukavemeti gerektiği şekilde arttırılabilir. Yangına karşı dayanıklıdır, bütün merdiven tiplerine uygulanabilir. Bu nedenle çok katlı yapılarda tercih edilir. Resmi ve umumi binalarda tercih edilir. Betonarme merdivenler yerinde inşa edildiği gibi prefabrik olarak da yapılabilir. Tabla olarak inşa edilir, basamakları sonradan yapılır ya da basamakları ile birlikte inşa edilir.

17

18

19

20 Ahşap Merdivenler Hafif, dayanıklı ve güzel görünümlü bir malzeme olan ahşap, iç mekânda inşa edilecek merdivenlerde tercih edilir. Yangına karşı dayanıksız oluşu, tecrit kabiliyetinin bulunmayışı nedeniyle çok katlı ve umumi binalarda kullanılmaz. Büro, mağaza, kitaplık ve iki katlı konutlarda dekoratif bir görünüş verdiği için çok kullanılır. Ahşap yapı tekniğindeki gelişmelerle çok rasyonel bir merdiven tipi oluşturmaktadır.

21 Metal Merdivenler Metal, yüksek dayanıklı bir malzeme olduğundan, en küçük boyutlarda, yapı elemanlarının yapımında kolaylık sağlar. Metal merdivenlerin, atölyede hazırlanarak, yerinde monte edilebilmek özelliği, inşaat süresinin kısalmasını sağlar. Söküldükten sonra tekrar kullanılabilir. Metal, merdiven kısımlarının çok küçük boyutlarda yapılabilmesini sonsuz form ve konstrüksiyonda inşası imkânını sağlar. Yüksek ısı, metalin mukavemetini yok ettiğinden, yangına karşı metal merdivenler dayanıksızdır. Metal merdivenler çok gürültü çıkarırlar. Endüstride bu önemli sayılmaz. Ancak diğer kullanma alanlarında kauçuk, linolyum, halı ve kaplama gereçleri ile kaplanarak gürültü giderilebilir. Endüstri binalarında kullanılır. Ayrıca az yer kapladığından iki kata kadar mağazalarda kullanılabilir. Metal olarak en çok çelik kullanılır. Ancak, paslanma ve korozyon mahzurlarına karşı alüminyum tercih edilir. Özellikle prefabrik merdivenler için alüminyum çok uygun bir malzemedir.

22 Yürüyen Merdivenler İnsan yoğunluğunun çok olduğu yer ve binalarda, düşey sirkülasyonu devamlı ve daha çabuk sağlamak için, yürüyen merdivenler kullanılır. Yürüyen merdivenler, bir merdiven paleti kolu ve bunun yürümesini sağlayan motor ve elemanlarının bulunduğu odadan meydana gelir. Genellikle büyük mağazalarda kullanılır. Binada gerekli olan genişlik ve hızlarda, bütün katlara dağıtılmalıdır. Konveyörün uluslararası hızı 0.50m/sn dir. Yoğun sirkülasyon için 1.00 m/sn hızda olanlar kullanılabilir. Sirkülasyonun az olduğu durumlarda 0.65 m/sn hızdaki yürüyen merdivenler kullanılır. Şekil ve emniyeti bakımından, merdiven eğimi 30 olmalıdır. Basamak genişliği 40 cm, boyu 100 cm, ortalama 80 cm olmalıdır. Sabit kat ile irtibatı 80m geçmemelidir. Merdiven kenarları kapalı ve küpeşte yüksekliği 80 cm dir.

23

24 Asansörler Dik olarak insan ve yük taşıyan sirkülasyon aracına asansör denir. Asansör yapımı ve yerine montajı, ayrı bir uzmanlık dalıdır. İnşaatın bir parçası olmakla birlikte yapımı için özel talimat ve yönetmeliği vardır. Asansörler İçin Yönetmelik Asansörler ve etrafındaki duvarlar, ateşe dayanıklı ve ateşten korunmalı olmalıdır. Asansör zemini, zemin yüzeyinden 2,5 m yukarda olmalı Çelik halatlar birbirinden en az net 20 mm uzakta olmalıdır. Boşluk kapaklarının ateşe dayanıklı olması gereklidir. Asansör boşluğuna herhangi bir şeyin düşmesi engellenmelidir. Beş kattan yüksek yapılarda asansör yapımı şarttır. Genel iş asansörlerinde giriş, otomatik kapanabilir, iki panelli ve kapısı raylı olmalıdır. Asansör kabini, boşlukta iyi bir şekilde hareket edebilmelidir. Bir asansör boşluğunda iki asansör çalışıyorsa, aralarında 210 cm yüksekliğinde bir perde bulunmalıdır. Asansör alttan su ve rutubete karşı korunmalıdır. Asansör halatının kalınlığı, hız ve yoğunluğa göre seçilmelidir. Kapı yüksekliği cm olmalı ve dışa açılmalıdır. Yükselme hızı 0.50 m/sn ile 1.50 m/sn arasında olabilir

25

26

27