TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ UYGULAMALARI VE KARŞILAŞILAN SORUNLAR

Transkript

1 TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ UYGULAMALARI VE KARŞILAŞILAN SORUNLAR Belgin SATICI Biyolog Sağlık Kuruluşları Atıklarının Yönetimi Şube Müdürlüğü

2 TÜRKİYE DE OLUŞAN TIBBİ ATIK MİKTARI (kg/yatak/gün)

3 2010 YILI TIBBİ ATIK MİKTARI

4 TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ 20/05/1993 tarihli ve sayılı Resmi Gazete (mülga yönetmelik) 22/07/2005 tarihli ve sayılı Resmi Gazete 30/03/2010 tarihli ve sayılı Resmi Gazete (değişiklik) 03/12/2011 tarihli ve sayılı Resmi Gazete (değişiklik)

5 FAALİYETLERİ SONUCU ATIK OLUŞUMUNA NEDEN OLAN SAĞLIK KURULUŞLARI Üniversite hastaneleri ve klinikleri, Genel maksatlı hastaneler ve klinikleri, Doğum hastaneleri ve klinikleri, Askeri hastaneler ve klinikleri. BÜYÜK MİKTARDA ATIK ÜRETEN SAĞLIK KURULUŞLARI Sağlık merkezleri, tıp merkezleri, dispanserler, Ayakta tedavi merkezleri, Morglar ve otopsi merkezleri, Hayvanlar üzerinde araştırma ve deneyler yapan kuruluşlar, Bakımevleri ve huzurevleri, Tıbbi ve biyomedikal laboratuarlar, Hayvan hastaneleri, Kan bankaları ve transfüzyon merkezleri, Acil yardım ve ilk yardım merkezleri, Diyaliz merkezleri, Rehabilitasyon merkezleri, Biyoteknoloji laboratuvarları ve enstitüleri, Tıbbi araştırma merkezleri. ORTA MİKTARDA ATIK ÜRETEN SAĞLIK KURULUŞLARI Sağlık hizmeti verilen diğer üniteler (muayenehaneler, diş ve ağız sağlığı muayenehaneleri vb), Veteriner muayenehaneleri, Akapunktur merkezleri, Fizik tedavi merkezleri, Evde yapılan tedavi ve hemşire hizmetleri, Güzellik, kulak delme ve dövme merkezleri, Eczaneler, Ambulans hizmetleri, Hayvanat bahçeleri. KÜÇÜK MİKTARDA ATIK ÜRETEN SAĞLIK KURULUŞLARI

6 SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI

7 KAPSAM atıkların üretildikleri yerlerde ayrı toplanması geçici depolanması taşınması bertaraf edilmesi

8 GENEL İLKELER Tıbbi, tehlikeli ve evsel atıkların oluşumunun ve miktarının kaynağında en aza indirilmesi esas olup; tıbbi atıkların alıcı ortama verilmesi yasaktır. Tıbbi atıkların tehlikeli ve evsel atıklar ile karıştırılmaması, kaynağında diğer atıklardan ayrı olarak toplanması, biriktirilmesi, taşınması, bertarafı esastır. Tıbbi atıkların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı tıbbi atık üreticileri, taşıyıcıları ve bertarafçıları kusur şartı olmaksızın sorumludurlar. Tıbbi atık üreticileri atıklarının bertarafı için gerekli harcamaları karşılamakla yükümlüdürler. Tıbbi atıkların yönetiminden sorumlu kişi, kurum/kuruluşlar, bu atıkların çevre ve insan sağlığına olabilecek zararlı etkilerinin azaltılması için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler. Tıbbi atık yönetimiyle ilgili personelin periyodik olarak eğitimden ve sağlık kontrolünden geçirilmesi esastır.

9 Yönetmelik ile; -Bakanlık ve Mülki Amirlere görev ve yetkiler -Tıbbi Atık Üreticileri ve Belediyelere yükümlülükler verilmiştir.

10 BAKANLIK; Program ve politikaları saptamak, uygulamaya yönelik işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 2006/7 sayılı Genelge 2006/25 sayılı Genelge 2008/9 sayılı Genelge 2010/17 sayılı Genelge Tıbbi atıkların yönetimiyle ilgili faaliyetlerin denetimini yapmak, Tıbbi atık bertaraf tesisleri ile sterilizasyon tesislerine çevre lisansı vermek.

11 MÜLKİ AMİRLER; Tıbbi atıkların yönetimiyle ilgili bütün faaliyetlerin denetimini yapmak, aykırılık halinde yaptırım uygulamak, Oluşan, toplanan ve bertaraf edilen tıbbi atık miktarlarını temin etmek, değerlendirmek ve yıl sonunda rapor halinde Bakanlığa göndermek, Tıbbi atık taşıma araçlarına taşıma lisansı vermek, faaliyetlerini denetlemek, bilgilerini Bakanlığa göndermek, Tıbbi atıkların toplama, taşıma ve bertaraf ücretini MÇK aracılığıyla belirlemek, Bertaraf tesisleri ile sterilizasyon tesislerini denetlemek, aykırılık halinde yaptırım uygulamak.

12 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Ünite içi atık yönetim planını hazırlamak ve uygulamak atıkların kaynağında ayrı toplanması, kullanılacak ekipman ve araçlar, atık miktarları, toplama sıklığı, geçici depolama sistemleri, toplama ekipmanlarının temizliği, dezenfeksiyonu, kaza anında alınacak önlemler, sorumlu personel ve eğitimleri.

13 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Atıkları kaynağında ayrı toplamak

14 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Ayrı toplanmış atıkları bu iş için tahsis edilmiş araçlar ile ayrı ayrı taşımak

15 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Atıkları geçici depolamak

16 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Görevli personeli eğitmek/eğitimini ve özel giysilerini sağlamak

17 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) İl mahalli çevre kurulu tarafından tespit edilen tıbbi atık bertaraf ücretini bertaraf eden kurum ve kuruluşa ödemek

18 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Tıbbi Atık Miktarı Oluşan tıbbi atık miktarını düzenli olarak kayıt altına almak ve yıl sonu itibari ile valiliğe göndermek

19 BELEDİYELER Tıbbi atık yönetim planını hazırlamak, uygulamak ve halkın bilgilenmesini sağlamak hizmet verdikleri sağlık kuruluşları, bu kuruluşların tıbbi atık miktarları, geçici depolama sistemleri, toplama ve taşınmada kullanılacak ekipman ve araçlar, toplama rotaları, araç temizleme ve dezenfeksiyon, kaza anında alınacak önlemler, yapılacak işlemler, sorumlular ve eğitim tıbbi atıkların bertarafında uyguladıkları sistemler

20 BELEDİYELER Tıbbi atıkları sağlık kuruluşlarından alarak bertaraf tesisine taşımak/taşıttırmak ( Büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer yerlerde ise belediyeler sorumludur.) Tıbbi atık taşıma araçlarına taşıma lisansı almak

21 BELEDİYELER Geçici atık depolarına yapı ruhsatı vermek

22 BELEDİYELER Görevli personeli eğitmek/eğitimini ve özel giysilerini sağlamak

23 BELEDİYELER Tıbbi Atık Miktarı Sağlık kuruluşlarından toplanan, taşınan ve bertaraf edilen tıbbi atık miktarını kayıt altına almak ve yıl sonu itibari ile valiliğe göndermek

24 BELEDİYELER Tıbbi atık bertaraf/sterilizasyon tesislerini kurmak/kurdurmak, işletmek/işlettirmek Kuracakları tıbbi atık bertaraf tesisleri ile sterilizasyon tesisleri için çevre lisansı almak

25 TIBBİ ATIKLARIN BERTARAFI Sterilizasyon Y a k m a Sterilize edilen tıbbi atıklar evsel atık düzenli depolama alanlarında depolanarak bertaraf edilir

26 YAKMA Yakma işlemine tabi tutulacak tıbbi atıklar içinde büyük miktarlarda genotoksik atık mevcutsa, sıcaklığın en az 1100 C olması zorunludur. Yakılacak tıbbi atıklar içinde termometreler, kullanılmış piller/bataryalar, civa ve kadmiyum içeren atıklar, radyolojik atıklar, ampuller ve basınçlı kaplar bulunmaz. Tıbbi atıkların yakılarak bertaraf edilmesinde, tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmeliğin ilgili maddelerinde belirtilen esaslara uyulur.

27 YAKMA Ülkemizdeki tek yakma tesisi olan İZAYDAŞ Kocaeli İlinde faaliyet göstermekte olup, patolojik atıkların bertarafını yapmaktadır. 03/12/2011 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de Yönetmelikte yapılan değişiklik ile 2014 yılından itibaren Büyükşehir Belediyelerinin sorumluluk alanlarında günlük 10 ton tıbbi atık oluşması halinde tıbbi atıklar yakılarak bertaraf edilecektir. SAĞLIK KURULUŞLARI tarafından münferit YAKMA TESİSİ KURULAMAZ ve İŞLETİLEMEZ!

28 STERİLİZASYON Tıbbi atıkların bertarafında alternatif bir teknolojidir. Bakteri sporları dahil her türlü mikrobiyal yaşamın fiziksel, kimyasal, mekanik metotlar veya radyasyon yoluyla tamamen yok edilmesi veya bu mikroorganizmaların seviyesinin %99,9999 oranında azaltılması olarak tanımlanır. Sterilizasyon işlemi sonrasında canlı mikroorganizma sayısının milyonda bire düşmesi yada diğer bir ifadeyle sterilizasyonun sağlanamama olasılığının bir milyon işlemde birden daha düşük olması amaçlanır.

29 STERİLİZASYON Tıbbi Atıkların Bertarafında Yakma Dışı Teknolojiler Termal Prosesler - Düşük Isılı Termal Prosesler -Otoklav -Geliştirilmiş otoklav -Mikrodalga -Kuru ve sıcak hava - Orta Isılı Termal Prosesler -Ters polimerizasyon -Termal depolimerizasyon - Yüksek Isılı Termal Prosesler -Piroliz-oksidasyon -Plazma piroliz

30 STERİLİZASYON Kimyasal Prosesler -Sodyum hipoklorit -Klorin dioksit -Ozonlama Radyasyon Prosesler -Elektron ışın Biyolojik Prosesler -Enzim bazlı prosesler

31 NİÇİN STERİLİZASYON? Kullanım Kolaylığı -Operatörlerin hızlı eğitimi -Tam otomatik prosesler -Düşük maliyetli sistemler Güvenli Ekonomik -Tüm ekipmanlar güvenli -Atık parçalama ve sterilizasyon işlemleri kapalı sistem -İşlemler arasında atık ile temas yok -İnşası ve montajı kolay -Bertaraf maliyetleri düşük -İşletme maliyetleri düşük -Yatırımın geri dönüşümü (amortisman) kısa Çevre ile dost -Tehlikeli emisyonlar yok -Proseslerde kimyasal madde kullanılmıyor -Radyasyon yok -Temiz ve çevreyle dost teknoloji

32 STERİLİZASYON Enfeksiyöz atıklar ile kesici-delici atıklar sterilizasyon yöntemi ile zararsız hale getirilebilirler. Patolojik atıklar ile kimyasal maddeler, genotoksik/sitotoksik ajanlar, radyolojik atıklar ve basınçlı kaplar sterilizasyona tabi tutulamaz. SAĞLIK KURULUŞLARI tarafından münferit STERİLİZASYON TESİSİ KURULAMAZ ve İŞLETİLEMEZ!

33 STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BÖLÜMLERİ GEÇİCİ ATIK DEPOSU Atıkların işleme tabi tutulmadan önce güvenli bir şekilde depolanabileceği kapalı bir mekandır. Kapı (dışa doğru açılan/sürmeli, turuncu renkli, amblem) En az iki günlük kapasite İç yüzeyi özel malzeme ile kaplı Soğutma tertibatı (+4 ºC) Pasif havalandırma

34 STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BÖLÜMLERİ STERİLİZASYON ÜNİTESİ Mekanik güvenlik ve performans açısından uluslar arası standartlara uygunluk Atık parçalama mekanizması Yardımcı üniteler (buhar kazanı, kompresör, su yumuşatma ünitesi )

35 STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BÖLÜMLERİ STERİLİZASYON İŞLEMİNİN KONTROLÜ Kimyasal indikatörler (renk değişikliği) Biyolojik indikatöler (Bacillus stearothermophilus, Bacillus subtilis Minimum 4 log10-6 log10 azalma) Rutin testler (haftalık, altı aylık)

36 STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BÖLÜMLERİ Kayıt (Miktar, Basınç, Sıcaklık, Süre, Testler) Konteyner/araç yıkama-dezenfeksiyon ünitesi (Konteynerler ve araçlar günde en az bir kere dezenfekte edilir) İdari bölümler (Büro, Laboratuvar, Yemekhane, Soyunma odası, WC-duş)

37 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - EDİRNE

38 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - KAYSERİ

39 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - KONYA

40 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - BURSA

41 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - TRABZON

42 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - AYDIN

43 ÇEVRE LİSANSI Yakma sistemleri ve sterilizasyon sistemleri büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer yerlerde ise belediyeler veya yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar tarafından kurulur ve işletilir. Tıbbi atık sterilizasyon ve/veya bertaraf tesisi kurmak ve işletmek isteyen kişi, kurum ve kuruluşlar Bakanlıktan çevre lisansı almak zorundadır. Çevre lisansı alınması işlemlerinde Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır. Çevre lisansı almış olan tesis işletmecileri tesisin işletme koşulları, tesisle ilgili ölçümler ve mevzuata uygun çalıştığına ilişkin bilgi ve belgeleri içeren raporları Bakanlığın belirleyeceği periyotlarda Bakanlığa sunmakla yükümlüdür.

44 2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI Sağlık kuruluşlarının faaliyetleri sırasında ortaya çıkan atıklar diğer atık türlerinden daha yüksek oranda enfeksiyon riski taşırlar. Tıbbi atıkların yetersiz ve uygunsuz muamelesi, ciddi halk sağlığı sonuçları oluşturduğu gibi çevre üzerinde de olumsuz etkiler yapmaktadır. Güvenli tıbbi atık yönetimi, çevre ve insan sağlığının korunmasında önem arz etmektedir.

45 2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI tarihli ve sayılı Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik in 9 uncu maddesi 2 nci fıkrasının (c) bendi gereğince enfeksiyon yapıcı olarak tanımlanan, herhangi bir ön işleme tabi tutulmamış tıp ve veterinerlik kuruluşlarından kaynaklanan tıbbi atıkların düzenli depolama alanlarına kabul edilmesi yasaklanmıştır. Bu nedenle tıbbi atıkların yakılarak bertaraf edilmesi ya da sterilizasyon işlemine tabi tutularak zararsız hale getirilmesi gerekmektedir.

46 2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI 2010 yılının tıbbi atık çözüm yılı olması amaçlanarak Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğümüzce bir eylem planı hazırlanmıştır. Bu çerçevede yapılan çalışmalar sonucunda sterilizasyon tesislerinin ülke geneline yaygınlaşması gayesi ile 05 Kasım 2010 tarihinde 2010/17 sayılı genelge yayımlanmıştır.

47 2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI 2010/17 sayılı genelge ile; daha düşük maliyetli, tüm ekipmanların güvenli olduğu, atık parçalama ve sterilizasyon işlemlerinin kapalı sistemde gerçekleştiği, parçalama sistemleri ile atık hacminde azalmanın sağlandığı, işlemler sırasında atıkla temasın bulunmadığı, inşası ve montajı kolay olan, yatırım geri dönüşümünün kısa olduğu, tehlikeli emisyonların oluşmadığı çevre dostu olan sterilizasyon tesislerinin ülke genelinde yaygınlaştırılması zorunlu hale getirilmiştir.

48 2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI Kurulu bulunan tesisler ile ihtiyaç duyulan kapasiteler esas alınarak bir değerlendirme yapılmış ve mevcut tesislerde halen kapasite açığı olduğu tespit edilmiştir. Kapasite açığının değerlendirilmesi maksadı ile de lisanslı tesislerin çevre illere de hizmet vermesi gerektiği bir çözüm olarak ortaya çıkarılmıştır.

49 2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI Taşıma maliyetleri ve tesis kapasiteleri göz önüne alınarak Genelgenin EK-1 inde Tıbbi Atık Gönderecek İller ile bu illerin tıbbi atıklarını alacak olan Tıbbi Atık Alacak İller listelenmiştir. Bu çerçevede kurulu bulunan sterilizasyon tesislerinin diğer il ve ilçelerin tıbbi atıklarını da toplayacak şekilde, bu illerde sterilizasyon tesisleri kuruluncaya kadar faaliyette bulunması istenmiştir. Ayrıca yapılan planlama kapsamı dışında belediyelerin kendilerine daha uygun sterilizasyon tesislerini belirleyerek Bakanlığın onayını almak kaydı ile bu tesislerle de sözleşme yapabilmelerine olanak sağlanmıştır.

50 EK 1: TIBBİ ATIK ALACAK VE GÖNDERECEK OLAN İLLER

51 GENELGE KAPSAMINDA TIBBİ ATIK ALACAK VE GÖNDERECEK OLAN İLLER

52 2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI Genelgenin EK-2 sinde Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi Kurması Gereken İller listelenmiştir. Sözkonusu İllerin belediyeleri il bazında ya da komşu iller ile birlikte gerekli izinler, ÇED Gerekli Değildir Kararı, ihale ve yapım süreçlerini tamamlayarak, Aralık 2011 e kadar tesisleri işletmeye almakla sorumlu tutulmuşlardır.

53 EK 2: TIBBİ ATIK STERİLİZASYON TESİSİ KURMASI GEREKEN İLLER

54 GENELGE KAPSAMINDA TIBBİ ATIK STERİLİZASYON TESİSİ KURMASI GEREKEN İLLER

55 STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BULUNDUĞU İLLER *Aydın *Zonguldak *Konya *Trabzon *Sakarya *İzmir *Çorum *Denizli *Tokat *Kocaeli *Aksaray *Yozgat *Gaziantep *Kırıkkale *Nevşehir *Afyonkarahisar *Eskişehir *Amasya *Erzurum *Edirne *Mersin *Isparta *Tekirdağ *Çanakkale *Van *Kayseri *Samsun *Bursa *Malatya

56 STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BULUNDUĞU İLLER

57 KARŞILAŞILAN SORUNLAR Sağlık Kuruluşlarında oluşan atıkların kaynağında uygun ayrılmaması, Atıkların yönetiminde atık listesinin kullanılmaması, Atık yönetimi konusunda eğitimli personel yetersizliği, Yönetmeliğin Ek-2 sinde yapılan sağlık kuruluşlarının sınıflandırılması ile Sağlık Bakanlığının yaptığı sağlık kuruluşları sınıflandırmasının farklılığı,

58 KARŞILAŞILAN SORUNLAR Az miktarda tıbbi atık üreten sağlık kuruluşlarının tıbbi atık bertaraf ücretlendirmesi, Eczanelerin kendilerini tıbbi atık üreticisi olarak görmemeleri, Tanınabilir patolojik atıkların bertarafı, Yönetmelikte sağlık kuruluşları ve belediyelerinin atık yönetim planlarının onaylanmasına ilişkin hüküm bulunmaması, Protokol yapmayan il ve ilçe belediyelerinin mevcut olması.

59 DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM Belgin SATICI Biyolog Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığı Sağlık Kuruluşları Atıklarının Yönetimi Şube Müdürlüğü Telefon : Faks : belgin.satici@csb.gov.tr