TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

Transkript

1 TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Belgin SATICI Biyolog

2 TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ 20/05/1993 tarihli ve sayılı Resmi Gazete (mülga yönetmelik) 22/07/2005 tarihli ve sayılı Resmi Gazete 30/03/2010 tarihli ve sayılı Resmi Gazete (değişiklik) 03/12/2011 tarihli ve sayılı Resmi Gazete (değişiklik)

3 FAALİYETLERİ SONUCU ATIK OLUŞUMUNA NEDEN OLAN SAĞLIK KURULUŞLARI Üniversite hastaneleri ve klinikleri, Genel maksatlı hastaneler ve klinikleri, Doğum hastaneleri ve klinikleri, Askeri hastaneler ve klinikleri. BÜYÜK MİKTARDA ATIK ÜRETEN SAĞLIK KURULUŞLARI Sağlık merkezleri, tıp merkezleri, dispanserler, Ayakta tedavi merkezleri, Morglar ve otopsi merkezleri, Hayvanlar üzerinde araştırma ve deneyler yapan kuruluşlar, Bakımevleri ve huzurevleri, Tıbbi ve biyomedikal laboratuarlar, Hayvan hastaneleri, Kan bankaları ve transfüzyon merkezleri, Acil yardım ve ilk yardım merkezleri, Diyaliz merkezleri, Rehabilitasyon merkezleri, Biyoteknoloji laboratuvarları ve enstitüleri, Tıbbi araştırma merkezleri. ORTA MİKTARDA ATIK ÜRETEN SAĞLIK KURULUŞLARI Sağlık hizmeti verilen diğer üniteler (muayenehaneler, diş ve ağız sağlığı muayenehaneleri vb), Veteriner muayenehaneleri, Akapunktur merkezleri, Fizik tedavi merkezleri, Evde yapılan tedavi ve hemşire hizmetleri, Güzellik, kulak delme ve dövme merkezleri, Eczaneler, Ambulans hizmetleri, Hayvanat bahçeleri. KÜÇÜK MİKTARDA ATIK ÜRETEN SAĞLIK KURULUŞLARI

4 SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI

5 KAPSAM atıkların üretildikleri yerlerde ayrı toplanması geçici depolanması taşınması bertaraf edilmesi

6 GENEL İLKELER Tıbbi, tehlikeli ve evsel atıkların oluşumunun ve miktarının kaynağında en aza indirilmesi esas olup; tıbbi atıkların alıcı ortama verilmesi yasaktır. Tıbbi atıkların tehlikeli ve evsel atıklar ile karıştırılmaması, kaynağında diğer atıklardan ayrı olarak toplanması, biriktirilmesi, taşınması, bertarafı esastır. Tıbbi atıkların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı tıbbi atık üreticileri, taşıyıcıları ve bertarafçıları kusur şartı olmaksızın sorumludurlar. Tıbbi atık üreticileri atıklarının bertarafı için gerekli harcamaları karşılamakla yükümlüdürler. Tıbbi atıkların yönetiminden sorumlu kişi, kurum/kuruluşlar, bu atıkların çevre ve insan sağlığına olabilecek zararlı etkilerinin azaltılması için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler. Tıbbi atık yönetimiyle ilgili personelin periyodik olarak eğitimden ve sağlık kontrolünden geçirilmesi esastır.

7 Yönetmelik ile; -Bakanlık ve Mülki Amirlere görev ve yetkiler -Tıbbi Atık Üreticileri ve Belediyelere yükümlülükler verilmiştir.

8 BAKANLIK; Program ve politikaları saptamak, uygulamaya yönelik işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 2006/7 sayılı Genelge 2006/25 sayılı Genelge 2008/9 sayılı Genelge 2010/17 sayılı Genelge Tıbbi atıkların yönetimiyle ilgili faaliyetlerin denetimini yapmak, Tıbbi atık bertaraf tesisleri ile sterilizasyon tesislerine çevre lisansı vermek.

9 MÜLKİ AMİRLER; Tıbbi atıkların yönetimiyle ilgili bütün faaliyetlerin denetimini yapmak, aykırılık halinde yaptırım uygulamak, Oluşan, toplanan ve bertaraf edilen tıbbi atık miktarlarını temin etmek, değerlendirmek ve yıl sonunda rapor halinde Bakanlığa göndermek, Tıbbi atık taşıma araçlarına taşıma lisansı vermek, faaliyetlerini denetlemek, bilgilerini Bakanlığa göndermek, Tıbbi atıkların toplama, taşıma ve bertaraf ücretini MÇK aracılığıyla belirlemek, Bertaraf tesisleri ile sterilizasyon tesislerini denetlemek, aykırılık halinde yaptırım uygulamak.

10 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Ünite içi atık yönetim planını hazırlamak ve uygulamak atıkların kaynağında ayrı toplanması, kullanılacak ekipman ve araçlar, atık miktarları, toplama sıklığı, geçici depolama sistemleri, toplama ekipmanlarının temizliği, dezenfeksiyonu, kaza anında alınacak önlemler, sorumlu personel ve eğitimleri.

11 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Atıkları kaynağında ayrı toplamak Tıbbi Atıklar Evsel Atıklar Ambalaj Atıkları Tehlikeli Atıklar

12 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Tıbbi Atıkların Toplanmasında kırmızı renkli plastik torbalar kullanılır. -yırtılmaya, delinmeye, patlamaya ve taşımaya dayanıklı; -orijinal orta yoğunluklu polietilen hammaddeden üretilmiş, -sızdırmaz, çift taban dikişli ve körüksüz, -çift kat kalınlığı 100 mikron, -en az 10 kilogram kaldırma kapasiteli, -üzerinde Uluslar arası Biyotehlike amblemi ve DİKKAT! TIBBİ ATIK ibaresi bulunan Kesici-Delici Atıkların Toplanmasında plastik veya aynı özelliklere sahip kartondan yapılmış kutu veya konteynerler kullanılır. -delinmeye, yırtılmaya, kırılmaya ve patlamaya dayanıklı, -su geçirmez, -açılması ve karıştırılması mümkün olmayan, -üzerinde Uluslararası Biyotehlike amblemi ile DİKKAT! KESİCİ ve DELİCİ TIBBİ ATIK ibaresi bulunan

13 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Ayrı toplanmış atıkları bu iş için tahsis edilmiş araçlar ile ayrı ayrı taşımak

14 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Tıbbi atık torbaları, sağlık kuruluşu içinde özel araçlar ile toplanırlar. -tekerlekli ve kapaklı, -paslanmaz metal, plastik veya benzeri malzemeden yapılmış, -keskin kenarları olmayan, -temizlenmesi, dezenfeksiyonu kolay, -sadece bu iş için ayrılmış, -turuncu renkli, -üzerinde Uluslararası Biyotehlike amblemi ve Dikkat! Tıbbi Atık ibaresi bulunan.

15 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Atıkları geçici depolamak

16 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) 20 ve üstü yatağa sahip sağlık kuruluşları -iki bölmeli (evsel+tıbbi), -en az 2 günlük atık kapasiteli, -temizlenmesi kolay malzeme ile kaplı, -yeterli aydınlatma ve pasif havalandırması bulunan, -dışa açılan veya sürmeli kapıları olan, -kapıları turuncu renkli, üzerinde Uluslararası Biyotehlike amblemi ve Dikkat! Tıbbi Atık ibaresi bulunan, -araçların rahat ulaşabileceği yerde, yoğun insan ve hasta trafiğinin olduğu yerlerden uzak.

17 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) 20 den az yatağa sahip sağlık kuruluşları -en az 2 günlük atık kapasiteli, -kilitlenebilir kapaklı, -dik köşeler içermez, kesişen yüzeyler yumuşak dönüşlerle birbirine birleşir, -dış yüzeyi turuncu renkli, - üzerinde Uluslararası Biyotehlike amblemi ve Dikkat! Tıbbi Atık ibaresi bulunur, -yoğun insan ve hasta trafiğinin olduğu yerler ile gıda depolama, hazırlama ve satış yerlerinden uzakta bulunmalıdır, -her gün veya herhangi bir kazadan hemen sonra temizlenir/dezenfekte edilir.

18 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Görevli personeli eğitmek/eğitimini ve özel giysilerini sağlamak

19 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Atıkların taşınmasıyla görevli personel, turuncu renkli özel elbise giyer. -eldiven -koruyucu gözlük -maske -çizme Personelin eğitimi sağlanır. Tıbbi atıkların -toplanması, -taşınması, -geçici depolanması, -yarattığı sağlık riskleri, -neden olabilecekleri yaralanma ve hastalıklar, -bir kaza veya yaralanma anında alınacak tedbirler konusunda eğitime tabi tutulur.

20 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) İl mahalli çevre kurulu tarafından tespit edilen tıbbi atık bertaraf ücretini bertaraf eden kurum ve kuruluşa ödemek

21 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Tıbbi Atık Miktarı Oluşan tıbbi atık miktarını düzenli olarak kayıt altına almak ve yıl sonu itibari ile valiliğe göndermek

22 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) 03/12/2011 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de Yönetmelikte yapılan değişiklik ile 01 Temmuz 2012 tarihinden itibaren tıbbi atıkların geçici atık depolarından bertaraf tesislerine taşınması sırasında Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinin 12 nci maddesinde yer alan esaslara uyulması ve mezkûr Yönetmeliğin ekindeki EK-9A da yer alan Ulusal Atık Taşıma Formunun kullanılması zorunlu kılınmıştır. Yönetmeliğin EK-1 inde yer alan (c) bölümünde belirtilen ünitelerden kaynaklanan tıbbi atıkların taşınması sırasında ulusal atık taşıma formu kullanılması şartı aranmaz; ancak tıbbi atıkların bu ünitelerden alınması esnasında tıbbi atık alındı belgesi/makbuzu kullanılması zorunludur.

23 TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI) Taşıma işlemi yapılacak araçlarda atık taşıma formu bulundurulması zorunludur. Ulusal Atık Taşıma Formları atık üreticisi tarafından ilgili Valilikten (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü) temin edilir. Form 4 Nüshadan oluşur A, B, C, D E (Uluslararası Taşıma için kullanılır) A A B C C D A ve C nüshaları 2şer adet

24 BELEDİYELER Tıbbi atık yönetim planını hazırlamak, uygulamak ve halkın bilgilenmesini sağlamak hizmet verdikleri sağlık kuruluşları, bu kuruluşların tıbbi atık miktarları, geçici depolama sistemleri, toplama ve taşınmada kullanılacak ekipman ve araçlar, toplama rotaları, araç temizleme ve dezenfeksiyon, kaza anında alınacak önlemler, yapılacak işlemler, sorumlular ve eğitim, tıbbi atıkların bertarafında uyguladıkları sistemler,

25 BELEDİYELER Tıbbi atıkları sağlık kuruluşlarından alarak bertaraf tesisine taşımak/taşıttırmak ( Büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer yerlerde ise belediyeler sorumludur.) Tıbbi atık taşıma araçlarına taşıma lisansı almak

26 BELEDİYELER Geçici atık depolarına yapı ruhsatı vermek

27 BELEDİYELER Görevli personeli eğitmek/eğitimini ve özel giysilerini sağlamak

28 BELEDİYELER Tıbbi Atık Miktarı Sağlık kuruluşlarından toplanan, taşınan ve bertaraf edilen tıbbi atık miktarını kayıt altına almak ve yıl sonu itibari ile valiliğe göndermek

29 BELEDİYELER Tıbbi atık bertaraf/sterilizasyon tesislerini kurmak/kurdurmak, işletmek/işlettirmek Kuracakları tıbbi atık bertaraf tesisleri ile sterilizasyon tesisleri için çevre lisansı almak

30 TIBBİ ATIKLARIN BERTARAFI Sterilizasyon Y a k m a Sterilize edilen tıbbi atıklar evsel atık düzenli depolama alanlarında depolanarak bertaraf edilir

31 YAKMA Yakma işlemine tabi tutulacak atıklar içinde büyük miktarlarda genotoksik atık mevcutsa, sıcaklığın en az 1100 C olması zorunludur. Yakılacak tıbbi atıklar içinde termometreler, kullanılmış piller/bataryalar, civa ve kadmiyum içeren atıklar, radyolojik atıklar, ampuller ve basınçlı kaplar bulunmaz. Tıbbi atıkların yakılarak bertaraf edilmesinde, tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmeliğin ilgili maddelerinde belirtilen esaslara uyulur.

32 YAKMA Ülkemizdeki tek yakma tesisi olan İZAYDAŞ Kocaeli İlinde faaliyet göstermekte olup, patolojik atıkların bertarafını yapmaktadır. 03/12/2011 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de Yönetmelikte yapılan değişiklik ile 2014 yılından itibaren Büyükşehir Belediyelerinin sorumluluk alanlarında günlük 10 ton tıbbi atık oluşması halinde tıbbi atıklar yakılarak bertaraf edilecektir. SAĞLIK KURULUŞLARI tarafından münferit YAKMA TESİSİ KURULAMAZ ve İŞLETİLEMEZ!

33 STERİLİZASYON Tıbbi atıkların bertarafında alternatif bir teknolojidir. Bakteri sporları dahil her türlü mikrobiyal yaşamın fiziksel, kimyasal, mekanik metotlar veya radyasyon yoluyla tamamen yok edilmesi veya bu mikroorganizmaların seviyesinin %99,9999 oranında azaltılması olarak tanımlanır. Sterilizasyon işlemi sonrasında canlı mikroorganizma sayısının milyonda bire düşmesi yada diğer bir ifadeyle sterilizasyonun sağlanamama olasılığının bir milyon işlemde birden daha düşük olması amaçlanır.

34 NİÇİN STERİLİZASYON? Kullanım Kolaylığı -Operatörlerin hızlı eğitimi -Tam otomatik prosesler -Düşük maliyetli sistemler Güvenli Ekonomik -Tüm ekipmanlar güvenli -Atık parçalama ve sterilizasyon işlemleri kapalı sistem -İşlemler arasında atık ile temas yok -İnşası ve montajı kolay -Bertaraf maliyetleri düşük -İşletme maliyetleri düşük -Yatırımın geri dönüşümü (amortisman) kısa Çevre ile dost -Tehlikeli emisyonlar yok -Proseslerde kimyasal madde kullanılmıyor -Radyasyon yok -Temiz ve çevreyle dost teknoloji

35 STERİLİZASYON Enfeksiyöz atıklar ile kesici-delici atıklar sterilizasyon yöntemi ile zararsız hale getirilebilirler. Patolojik atıklar ile kimyasal maddeler, genotoksik/sitotoksik ajanlar, radyolojik atıklar ve basınçlı kaplar sterilizasyona tabi tutulamaz. SAĞLIK KURULUŞLARI tarafından münferit STERİLİZASYON TESİSİ KURULAMAZ ve İŞLETİLEMEZ!

36 STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BÖLÜMLERİ GEÇİCİ ATIK DEPOSU Atıkların işleme tabi tutulmadan önce güvenli bir şekilde depolanabileceği kapalı bir mekandır. Kapı (dışa doğru açılan/sürmeli, turuncu renkli, amblem) En az iki günlük kapasite İç yüzeyi özel malzeme ile kaplı Soğutma tertibatı (+4 ºC) Pasif havalandırma

37 STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BÖLÜMLERİ STERİLİZASYON ÜNİTESİ Mekanik güvenlik ve performans açısından uluslar arası standartlara uygunluk Atık parçalama mekanizması Yardımcı üniteler (buhar kazanı, kompresör, su yumuşatma ünitesi )

38 STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BÖLÜMLERİ STERİLİZASYON İŞLEMİNİN KONTROLÜ Kimyasal indikatörler (renk değişikliği) Biyolojik indikatöler (Bacillus stearothermophilus, Bacillus subtilis Minimum 4 log10-6 log10 azalma) Rutin testler (haftalık, altı aylık)

39 STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BÖLÜMLERİ Kayıt (Miktar, Basınç, Sıcaklık, Süre, Testler) Konteyner/araç yıkama-dezenfeksiyon ünitesi (Konteynerler ve araçlar günde en az bir kere dezenfekte edilir) İdari bölümler (Büro, Laboratuvar, Yemekhane, Soyunma odası, WC-duş)

40 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - EDİRNE

41 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - KAYSERİ

42 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - KONYA

43 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - BURSA

44 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - TRABZON

45 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - AYDIN

46 UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - ESKİŞEHİR

47 ÇEVRE LİSANSI Yakma sistemleri ve sterilizasyon sistemleri büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer yerlerde ise belediyeler veya yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar tarafından kurulur ve işletilir. Tıbbi atık sterilizasyon ve/veya bertaraf tesisi kurmak ve işletmek isteyen kişi, kurum ve kuruluşlar Bakanlıktan çevre lisansı almak zorundadır. Çevre lisansı alınması işlemlerinde Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır.

48 2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI Sağlık kuruluşlarının faaliyetleri sırasında ortaya çıkan atıklar diğer atık türlerinden daha yüksek oranda enfeksiyon riski taşırlar. Tıbbi atıkların yetersiz ve uygunsuz muamelesi, ciddi halk sağlığı sonuçları oluşturduğu gibi çevre üzerinde de olumsuz etkiler yapmaktadır. Güvenli tıbbi atık yönetimi, çevre ve insan sağlığının korunmasında önem arz etmektedir.

49 2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI tarihli ve sayılı Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik in 9 uncu maddesi 2 nci fıkrasının (c) bendi gereğince enfeksiyon yapıcı olarak tanımlanan, herhangi bir ön işleme tabi tutulmamış tıp ve veterinerlik kuruluşlarından kaynaklanan tıbbi atıkların düzenli depolama alanlarına kabul edilmesi yasaklanmıştır. Bu nedenle tıbbi atıkların yakılarak bertaraf edilmesi ya da sterilizasyon işlemine tabi tutularak zararsız hale getirilmesi gerekmektedir.

50 2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI Mevcut sterilizasyon tesislerinin Ülke geneline yaygınlaşması gayesi ile 05 Kasım 2010 tarihinde 2010/17 sayılı genelge yayımlanmıştır. Taşıma maliyetleri ve tesis kapasiteleri göz önüne alınarak Genelgenin EK-1 inde Tıbbi Atık Gönderecek İller ile bu illerin tıbbi atıklarını alacak olan Tıbbi Atık Alacak İller listelenmiştir. Genelgenin EK-2 sinde Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi Kurması Gereken İller listelenmiştir.

51 2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI Genelge ile Ülkemizde kurulu bulunan sterilizasyon tesislerinin diğer il ve ilçelerin tıbbi atıklarını da toplayacak şekilde, bu illerde sterilizasyon tesisleri kuruluncaya kadar faaliyette bulunması istenmiştir. Yapılan planlama kapsamı dışında belediyelerin kendilerine daha uygun sterilizasyon tesislerini belirleyerek Bakanlığın onayını almak kaydı ile bu tesislerle de sözleşme yapabilmelerine olanak sağlanmıştır.

52 EK 1: TIBBİ ATIK ALACAK VE GÖNDERECEK OLAN İLLER

53 GENELGE KAPSAMINDA TIBBİ ATIK ALACAK VE GÖNDERECEK OLAN İLLER

54 EK 2: TIBBİ ATIK STERİLİZASYON TESİSİ KURMASI GEREKEN İLLER

55 GENELGE KAPSAMINDA TIBBİ ATIK STERİLİZASYON TESİSİ KURMASI GEREKEN İLLER

56 STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BULUNDUĞU İLLER ADANA ERZURUM ORDU AFYONKARAHİSAR GAZİANTEP SAKARYA AKSARAY ISPARTA ŞANLIURFA AMASYA İZMİR TEKİRDAĞ AYDIN KASTAMONU TOKAT BURSA KAYSERİ TRABZON ÇANAKKALE KIRIKKALE VAN ÇORUM KONYA YOZGAT DENİZLİ MALATYA ZONGULDAK EDİRNE MANİSA KOCAELİ ELAZIĞ MERSİN SAMSUN ESKİŞEHİR NEVŞEHİR BİTLİS

57 STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BULUNDUĞU İLLER

58 Yıllara ve Sektörlere Göre Hastane Sayısı, Türkiye Kaynak: Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü - Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011

59 Yıllara ve Sektörlere Göre Hastane Yatağı Sayısı, Türkiye Kaynak: Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü - Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011

60 (Bin Ton) İl Müdürlüklerinden ve sterilizasyon tesislerinden iletilen bilgiler doğrultusunda 2011 yılı Tıbbi Atık Miktarı yaklaşık ton/yıl olarak hesaplanmıştır. Tıbbi Atık Miktarı

61 TIBBİ ATIKLARIN YÖNETİMİ Toplam 36 adet Sterilizasyon tesisi ile 79 İl e hizmet verilmektedir Tıbbi Atıkların Yıllara Göre Bertarafını Sağlayan Tesislerin Dağılımı Düzenli Depolama Yakma Sterilizasyon

62 DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM Belgin SATICI Biyolog Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığı Sağlık Kuruluşları Atıklarının Yönetimi Şube Müdürlüğü Telefon : Faks : belgin.satici@csb.gov.tr Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Eğiticilerin Eğitimi Programı ANTALYA