YOZGAT İLİ NİZAMOĞLU MÜZESİ VE KARAMAN MÜZESİ GİYİM-KUŞAM ÖRNEKLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ

Transkript

1 YOZGAT İLİ NİZAMOĞLU MÜZESİ VE KARAMAN MÜZESİ GİYİM-KUŞAM ÖRNEKLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ Nuray DEMİREL AKGÜL Özet Yaşanılan süreç içinde giysiler; toplumların kültürel mirasının bir parçası haline gelmiş ve giysi koleksiyonları tarihsel dönemler içinde büyük önem kazanmıştır. Geleneksel yaşamda, her kuşak kendinden önceki kuşağı izleyerek giyim- kuşam anlayışını, belli başlı yerler ve kişiler aracılığıyla günümüze kadar taşımıştır. Giysilerin muhafazası ve sergilenmesi için belli şartları oluşturan, aynı zamanda kültürel dinamizmin öğelerinden biri olan müzeler; koleksiyonların gelecek kuşaklara aktarılmasını ve daha az hasarla ulaştırılmasını hedeflenmektedirler. Müzeler, geçmişten günümüze aktarılan kültürel özelliklerimizi, toplumla ve aynı zamanda farklı toplumlarla paylaşılmasına olanak vermektedir. Bu anlamda müzeler; toplumun bilimsel ve kültürel geçmişini yansıtan ve geleceğini biçimleyecek öğeleri araştıran, toplayan, koruyan, sergileyen, belgeleyen, yaşatan ve yönlendiren bir yaygın eğitim kurumu (Atagök, 995; 3) olma özelliğini korudukları için büyük önem taşırlar. Yozgat İlinde belgelenen zengin etnografik eserlerin yanı sıra Yozgat merkez ilçede bulunan Nizamoğlu Konağı müzesindeki giyim-kuşam örnekleri incelenmiş, kültürel değerlerinin zengin olduğu görülmüştür. Bu bağlamda yapılan araştırma ile; Yozgat İli, Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi nde muhafaza edilen kıyafetlerle, Karaman İli, Karaman Müzesi nde yer alan kıyafetlerin; ait oldukları döneme, türüne, cinsiyete, model özelliğine ve süsleme tekniğine göre karşılaştırması yapılmıştır. Bu bildiri de amaç; müzeler arası giyim-kuşam örneklerinin benzer ve farklı yönlerini ortaya çıkarmak, bilimsel verilerle belgelemek, maddi kültürümüzün özgün eserlerini tanıtmak ve kültürel birikimlerimizi evrenselleştirmektir. Bu çalışma kapsamında; Nizamoğlu Müzesi nde bulunan geleneksel giysilerin örneklemini, Nizamoğlu Müzesi nde envantere kayıtlı toplam 8 adet giysiden dönemlerine, çeşitlerine, renklerine ve model özelliğine göre, tesadüfi (random) yöntemle seçilmiş 57 adet giysi oluşturmaktadır. Karaman müzesindeki geleneksel giysilerin örneklemi de aynı yöntemle belirlenmiştir. Araştırma verileri, Müze envanterinde bulunan bilgiler ve fotoğraflar üzerinden gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamına alınan giysilerin analizi geliştirilen Giysi Tanıtım Formu ile yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda elde edilen veriler tablolara aktarılarak değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır. Araştırmada, giysilerin türlerine göre yapılan analizinde, cepken sayısında, kumaş türünde, renk tercihlerinde ve süsleme tekniklerinde benzerlik gösterdiği belirlenmiştir. Araştırmaya konu olan bölgelerin derin bir tarihe ve kültüre sahip olduğu düşünüldüğün de giyim kültürü ile ilgili araştırmaların yetersizliği nedeniyle konu ile ilgili araştırmaların desteklenmesi önerilmiştir. Anahtar Kelimeler: Yozgat, Karaman, kültür, giyim-kuşam, müze. Kaynakça: Atagök,Tomur(995), Çağdaş Müzecilik Uygulamaları İçin Müzecilik Eğitimi II. Müzecilik Semineri Bildirileri.9-23 Eylül. İstanbul.s.3. Öğr. Gör., Gazi Üniversitesi, Polatlı Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, Ankara,Türkiye, nuraydemirel@gazi.edu.tr 544

2 Abstract Comparatıve Analysıs Of Karaman Museum Clothıng-Fınery Samples And Yozgat Nizamoğlu Museum Clothes have become a part of the cultural heritage of societies over time and clothing collection has gained great importance in historical periods.in traditional life,with following the previous ones,each generation moved their clothes understanding till now by favour of specifis place and people. Museums, which are also one of the elements of the cultural dynamism and creates certain conditions for preservation and exhibition of clothes and also one of the elements of the cultural dynamism, aims to be transferred to the future generations and the less damage delivered.museums allows to share our cultural propert transmitted from the past with our society and different societies.in this sense, museums are of great importance because it reflects the scientific and cultural history of the community and the search for elements that shapes the future, collects, preserves it, exhibited, documented and it is a non-formal education where he lived and directing (Atagök, 995; 3). As well as a rich ethnographic artifacts documented in Yozgat, samples of clothes were examined found to be rich in cultural values in the Nizamoğlu mansion museum in the center of Yozgat. With research in this regard,comparison of protected clothes in the Nizamoğlu Mansion Ethnography Museum and located clothes in the Karaman Museum were made depending on the period to which they belong, species, sex, model feature and adornment techniques. Aims of his communique are to reveal similar and differen aspects of samples of clothes among museum,to authenticate by scientific data, to promote the original works of material culture and to universalize our cultural heritage. Within the scope of this work, the sample of traditional clothing in the Nizamoğlu Museum creates 57 pieces clothes selected by random method according to Nizamoğlu Museum of the inventory period registered a total of 8 clothes, variety, gender and model feature. The sample traditional clothes in Karaman museum is determined by the same method. The research data was carried out information and photos which are located in the museum inventory. Analysis of the clothes,which are covered in this rsearch, are made with reformed dress promotion form. The data obtained from analysis were evaluated and commented by transferring the table. In the study, the analysis carried out according to the type of clothing, the number of jackets, fabric type, it was determined that the similarity in color preferences and decoration techniques.because the research part has a deep history and culture,supporting research on the subject has been proposed due to the lack of research on the clothing culture. Keywords: Yozgat, Karaman,Culture,Clothes,Museum Reference: Atagök,Tomur(995), Çağdaş Müzecilik Uygulamaları İçin Müzecilik Eğitimi II. Müzecilik Semineri Bildirileri.9-23 Eylül. İstanbul.s.3.. Giriş Yaşanılan süreç içinde giysiler; toplumların kültürel mirasının bir parçası haline gelmiş ve giysi koleksiyonları tarihsel dönemler içinde büyük önem kazanmıştır. Geleneksel yaşamda, her kuşak kendinden önceki kuşağı izleyerek giyim kuşam anlayışını, belli başlı yerler ve kişiler aracılığıyla günümüze kadar taşımıştır. Giysilerin muhafazası ve sergilenmesi için belli şartları oluşturan, aynı zamanda kültürel dinamizmin öğelerinden biri olan müzeler; koleksiyonların gelecek kuşaklara aktarılmasını ve daha az 545

3 hasarla ulaştırılmasını hedeflenmektedirler. Başlangıçta eski eserleri toplama ve sergileme amacı taşıyan müzeler, günümüzde pedagojik, sosyolojik, psikolojik içerikler edinmiş, hatta Müzeoloji adıyla üniversitelerde ayrı eğitimi alınan bağımsız bir bilim dalı kimliğine kavuşmuştur. Doğal oluşumu içerisinde, önceleri tarihi yapılarda koleksiyonlarını koruyup sergileyen müzeler, giderek çağdaş müzecilik anlayışı ile yeniden yapılanmış, bunun ötesinde saklayacakları eserlere göre tasarımı yapılmış yeni binalarda, yer alan yaygın eğitim kurumları durumuna gelmişlerdir (Atasoy, 994 : 38). Bu bakımdan, müzeye girecek eserlerin seçimi, bakımları, onarımları, saklama ve sergileme koşulları, yöntemleri; ayrıca tanıtımları konusunda araştırmalar yapılmakta ve her gün gelişen yeni metotlar uygulanmaktadır (Atasoy, 999 : 6). Modern Müzecilik anlayışında müzelerin değişik açılardan toplum için önem taşıdıkları da görülmektedir. Her ulus geride bıraktığı yaşantısını yetişen yeni kuşağa tanıtmak, milli benliklerini geçmişten aldıkları güçle sürdürebilecekleri için atalarının oluşturdukları uygarlıkları tanımak ve tanıtmak arzusundadır. Bu açıdan modern müzecilikte müzeler, milli kültür ve terbiye açısından toplum için büyük önem taşımaktadırlar ( Başaran, 995: 48, Başaran, 996 : 7). Bu çalışmada, farklı kültürel değerlere sahip iki yerleşim yerinde bulunan Yozgat İli, Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi nde muhafaza edilen kıyafetlerle, Karaman İli, Karaman Müzesi nde yer alan kıyafetlerin; ait oldukları döneme, türüne, cinsiyete, model özelliğine ve süsleme tekniğine göre karşılaştırması yapılmıştır. Bu bildiride amaç; müzeler arası giyim-kuşam örneklerinin benzer ve farklı yönlerini ortaya çıkarmak, bilimsel verilerle belgelemek, maddi kültürümüzün özgün eserlerini tanıtmak ve kültürel birikimlerimizi evrenselleştirmektir. Bu araştırmanın, Karaman Müzesi ve Nizamoğlu Konağı Etnoğrafya Müzesi nde yer alan geleneksel giysilere dikkat çekme ve bölgelerin giyim kültürü ile ilgili çalışmalara katkıda bulunma açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Araştırmada ilk olarak Karaman ve Yozgat illeri tarihi, kültürel ve sosyo-ekonomik açıdan ele alınmış ve illere ait müzeler tanıtılmıştır. Araştırmanın ikinci bölümünde kullanılan yöntem anlatılmış, üçüncü bölümde bulgular ve son bölümde sonuçlar sunulmuştur. 2. Karaman İli ve Karaman Müzesi Çok eski tarihi geçmişi olan, farklı ekonomi ve kültürlerin karışıp kaynaştığı Karaman, birçok medeniyetlere beşiklik etmiş, en eski çağlardan itibaren bölgeler arasındaki kültür aracılığı rolünü de üstlenmiştir. İl sınırları içerisinde söz konusu medeniyetlerin özelliklerini yansıtan, tarihi, turistik, kültürel ve arkeolojik bakımdan önem arz eden birçok eser vardır. Hititlerden başlamak üzere Roma, Bizans, Karamanoğulları ve Osmanlılardan kalma çok sayıda anıt, yazıt, kilise, manastır, kale, köprü, sarnıç, cami, medrese, türbe, kümbet, han, hamam gibi asırlık eserler bulunmaktadır ( Şehir Klasik dönemlerde Laranda olarak bilinir. 256 da Karamanoğulları devletinin başkenti olan Laranda, Cumhuriyetin ilanından sonra Konya iline bağlı olarak Karaman adını almıştır. Karaman 5 Haziran 989 tarihinde Türkiye nin 70. vilayeti olmuştur ( 546

4 Fotoğraf : Karaman Müzesi Karaman Müzesi, Karaman ın merkezinde, Karamanoğulları Beyliği Devrinin örneklerinden birisi olan Hatuniye Medresesi nin arkasında yer almaktadır. Karaman ve çevresinde tarih öncesi ve tarihi devirlere ait birçok uygarlığın izlerine rastlanmaktadır. Karaman çevresinde pek çok höyük ve ören yeri bulunmaktadır. Ancak Karaman da müzecilik faaliyetlerinin geç başlaması sonucu buralarda bulunan taşınabilir eserlerden birçoğu başka müzelere götürülmüştür. Karaman da ilk müze 96 yılında Turizm Derneği ve kütüphane içerisinde kurulmuştur. Eserler 963 yılında çarşı içinde bir binada, 966 yılında İbrahim Bey İmareti nde, 968 yılında kiralık bir evde, 97 yılında ise şimdiki hizmet verdiği binada teşhir edilmiştir. Müze binası iki katlı olup, her katta 550 m² kullanım alanı bulunmaktadır. Alt katta ileride ziyarete açılabilecek ikinci bir teşhir salonu, depo, fotoğrafhane, işlik ve kitaplık yer almaktadır. Üst katta yer alan teşhir salonu iki seksiyondan oluşmaktadır ve eserler 32 vitrinde teşhir edilmektedir. Arkeolojik seksiyonda Neolitik Çağdan Geç Bizans Çağına kadar birçok uygarlığa ait eser bulunmaktadır. Etnografik seksiyonda da Selçuklu, Anadolu Beylikleri, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ait eserler bulunmaktadır. Müze bahçesinde çoğunluğu Roma Dönemine ait mezar stilleri olmak üzere Bizans ve Türk-İslâm Dönemine ait taş eserler yeşil saha üzerinde düzenlenmiştir ( Müzede 39 adet geleneksel giysi bulunmaktadır ancak bunlardan sadece bir tanesi teşhir edilmektedir. Diğer giysiler depoda tutulmaktadır. 3. Yozgat İli ve Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi İlin, asıl adı BOZOK olup, zamanla Yozgat olarak değiştirilmiştir. Oğuz ların; BOZOK koluna mensup Türkmenlerin bu bölgeye akınıyla birlikte, yöre BOZOK ismiyle anılmıştır. 800 lü yıllara doğru bu ismin yanı sıra YOZGAT adı da telaffuz edilmiştir. Yozgat adının menşei konusunda ise, değişik söylentiler ileri sürülmektedir: Bir rivayete göre, Yozgat Saray Köyü nden (bugün itibariyle kasaba) itibaren aşağıdan yukarıya doğru kat kat yükselmektedir. Bu kat kat yükselişin ve rakımının yüksekliğinden dolayı önceleri Yüz kat denmiş, zamanla bu isim söylene söylene Yozgat halini almıştır( 547

5 Yozgat İli Hitit, Galat ve Romalılar dönemlerinde de önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. Bu bölgedeki tarihsel süreç içinde kültürel birikimlerde güzel sanatlar düzeyinde birçok etnografik eserin üretildiği dikkat çekmektedir. Yozgat İli İlçe ve köylerinde işleme, dokuma, örme sanatlarından kilim, çuval, heybe, yolluk dokumacılığı, tığ, şiş, iğne, mekik, boncuk oyaları örücülüklerinin yanı sıra geleneksel giyim kuşam kültürü açısından da zengin ve çok özel örnekler bulunmaktadır. Fotoğraf 2: Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi Yozgat Müzesi (Nizamoğlu Konağı) Gayri Menkul Eski Eserler Yüksek Kurulu Başkanlığınca 975 yılında korunması gerekli eski eserler kapsamına alınmıştır. Yozgat Merkez İstanbulluoğlu Mahallesinde yer alan konak, 87 tarihinde yapılmış uzun yıllar konut olarak kullanılmış bir müddet Kız Sanat Okulu ve bir dönem de Tekel Deposu olarak hizmet vermiştir. 979 yılında kamulaştırılan Konak büyük bir onarım sonrası 985 yılında Müze olarak hizmete girmiştir. Bu arada Müze binasının idari hizmetlere uygun olmaması da düşünülerek hemen Nizamoğlu Konağının bitişiğinde bulunan iki katlı ahşap bina alt katı idare, üst katı lojman olarak kullanılmak üzere 983 yılı sonunda kamulaştırılmış ve Müze binasıyla birlikte hizmete girmiştir. Müzenin alt kat salonlarında arkeolojik eserler, üst kat salonlarında ise etnografik eserler sergilenmektedir. Üst kat odalarda 9.yy resim sanatının nadide örnekleri dikkate değerdir. Nizamoğlu Konağı esas itibarıyla bir Etnografya Müzesi olarak açılmıştır. 985 yılından 2008 yılına kadar Yozgat Müzesi etnografik teşhir özelliklerini korumuş, son yapılan düzenlemelerle ilin arkeolojik potansiyelini yansıtan üç salon ziyaretçilerin beğenisine açılmıştır (www. kulturportali.gov.tr). 4. Yöntem Bu çalışmada; Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi ve Karaman Müzesi nde bulunan geleneksel giysilerin incelenmesi, bilimsel tekniklerle analiz edilerek karşılaştırılması ve sonuçların belgelendirilerek geleneksel giysi kültürüne ve literatürüne katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Bu araştırmada betimsel yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Karaman Müzesi nde envantere kayıtlı toplam 39 adet giysi, Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi nde envantere kayıtlı toplam 8 giysi oluşturmaktadır. Müzelerde bulunan giysiler dönemlerine, çeşitlerine, renklerine ve model özelliğine göre değerlendirilmiş ve bu değerlendirme sonucunda Karaman Müzesi nden 5, Nizamoğlu Konağı Etnografya 548

6 Müzesi nden 57, her iki müzeden toplamda 72 adet giysi araştırma örneklemine alınmıştır. Araştırma verileri, Müze envanterlerinde bulunan bilgiler ve fotoğraflar üzerinden gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamına alınan giysilerin analizi geliştirilen Giysi Tanıtım Formu ile yapılmıştır. Giysi tanıtım formunda giysilerin fotoğrafı, envanter numarası, adı, bulunduğu yer, müzeye geliş tarihi, müzeye geliş şekli, devri, ölçüleri, kumaş türü, renk, dikiş türü, model özelliği ve süsleme teknikleri bilgilerine yer verilmiştir. Araştırma kapsamına alınan giysiler ilk aşamada Giysi Tanıtım Formuna göre analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda elde edilen veriler tablolara aktarılarak değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır. 5. Bulgular ve Yorum Bu bölümde, araştırma örnekleminde yer alan 72 adet giysiden kumaş türü, işleme deseni, model özelliği ve renk bakımından benzerlik gösteren giysiler, analiz etmek amacıyla geliştirilen Giysi Tanıtım Formları ve bu formlardan elde edilen veriler doğrultusunda hazırlanan değerlendirme tabloları ve yorumları yer almaktadır. Giysi tanıtım formlarında bulunan giysilerin fotoğrafı, envanter numarası, adı, bulunduğu yer, müzeye geliş tarihi, müzeye geliş şekli, devri, ölçüleri, kumaş türü ve renk bilgileri müze envanter kayıtlarından alıntı yapılmıştır. Formda yer alan giysilerin dikiş türü, model özelliği ve süsleme teknikleri araştırmacı tarafından yorumlanmıştır. Örneklem grubunda yer alan giysilerden 2 tanesi araştırmacı tarafından geliştirilen Giysi Tanıtım Formunda benzerlik ve farklılıklar açısından tablo ve tablo 2 de karşılaştırma yapılmış, diğer giysiler ise fotoğraflar üzerinden değerlendirilmiştir. Tablo 3 ve 4 de; araştırma örneklemine dahil edilen 72 adet giysinin; dönem, renk, kumaş ve giysi türü açısından frekans dağılımları tespit edilmiştir. Tablo : Karaman Müze sine Ait Üç Etek GİYSİ TANITIM FORMU: ENVANTER NO ADI BULUNDUĞU YER 47 ÜÇ ETEKLİ SIRMALI CEPKEN KARAMAN MÜZEYE GELİŞ TARİHİ MÜZEYE GELİŞ ŞEKLİ MUSTAFA KEKLİK TEN SATIN ALINDI 250L DEVRİ TEKNİK ÖZELLİKLERİ ÖLÇÜLERİ Boy:,42m En: 68 cm KUMAŞ TÜRÜ RENK DİKİŞ TÜRÜ MODEL ÖZELLİĞİ SÜSLEME TEKNİKLERİ SIRMALI İPEK KIRMIZI Makine dikişiyle iç kısımlar beyaz renkte astarlanarak çalışılmıştır. Hakim yaka ve önden açık üçetekte, kol alt dikişleri ve yan dikişlerde yırtmaç yapılmıştır. Kırmızı ipek üzerine altın sarısı simle işlenmiş nebati motifler ve kenarları sırma ile dilim dilim işlenmiş bir cepken olup belden aşağısı üç dilimli olup, zamanla yıpranmıştır. (Bayraktar,Fatma, Demirel N, 206 ;6) Tablo ve tablo 2 değerlendirildiğinde; her iki giysi türünün müzelere geliş tarihlerinin 970 lerde olduğu, kumaş türlerinin ipek olması ve model kesim özelliği açısından benzerlik gösterdiği görülmüştür. 549

7 Tablo2: Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi Bindallı GİYSİ TANITIM FORMU:2 ENVANTER NO 392 ADI BULUNDUĞU YER ÜÇ ETEK ENTARİ YOZGAT MÜZEYE GELİŞ TARİHİ MÜZEYE GELİŞ ŞEKLİ DEVRİ SATIN ALMA-000 L CUMHURİYET TEKNİK ÖZELLİKLERİ ÖLÇÜLERİ Boy:30cm En: 60 cm KUMAŞ TÜRÜ RENK DİKİŞ TÜRÜ MODEL ÖZELLİĞİ SÜSLEME TEKNİKLERİ SEVAİ YEŞİL, PEMPE Makine dikişiyle iç kısımlar beyaz renkte astarlanarak çalışılmıştır. Hakim yaka ve önden açık üçetekte, kol dikişleri ve yan dikişlerde yırtmaç yapılmıştır. Sevai tabir edilen kumaştan yapılmıştır. Beyaz yeşil, mor renkli enli bordürlerin arasından sarı bordürler geçmektedir. Üzerinde garip bir çiçek sürekli tekrar edilmiştir.kenarlar girintili çıkıntılıdır.siyah iple sırınmıştır.yıpranmıştır. Fotoğraf No 3: Karaman Müzesi 550

8 Fotoğraf No 4: Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi Fotoğraf no 3 ve fotoğraf no 4 değerlendirildiğinde; her iki giysi türünün kumaş çeşidi, renk ve işleme motiflerinde kullanılan desen özelliği açısından birebir benzerlik gösterdiği görülmüştür. Fotoğraf No 6: Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi Fotoğraf No 5: Karaman Müzesi 55

9 Fotoğraf No 7:Karaman Müzesi Kıyafeti Fotoğraf No 8: Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi Kıyafeti Fotoğraf no 7 ve fotoğraf no 8 değerlendirildiğinde; her iki giysi türünde benzer süsleme tekniği ve desen özelliği kullanıldığı görülmüştür. Müzeye geliş tarihlerine bakıldığında, Karaman Müzesinde bulunan giysinin daha önce edinildiği görülmüştür. Dönemleri açısından incelendiğinde ise; Karaman a ait giysinin döneminin bilinmediği, Yozgat a ait giysinin de Cumhuriyet döneminden olması giysilerin farklı yönlerini göstermiştir. Fotoğraf No 9: Karaman Müzesi Kıyafeti Fotoğraf No 0:Nizamoğlu Konağı Etnografya Müze Kıyafeti Tablo 3: Giysilerin Kumaş, Renk, Ait Oldukları Dönem Ve Giysi Türleri Açısından Değerlendirilmesi Karaman Müzesi Giysi türü Kumaş Türü f % Dönem f % Bindallı 3 20 İpek Osmanlı 4 2 Kırmızı Üç Etek Kadife 8 53,3 İslami 2 3,3 Kahverengi 3 20 Cepken Sarka 0 6 Keçe Yörük 2 3,3 Yeşil Entari Keten Cumhuriyet Bordo Saten 2 3,3 Dönemi yok 6 40 Mor 5 33,3 Bez Renk % F 5 00 f % Siyah 3 20 Sarı 5 00 Tablo 3 de, araştırma kapsamına alınan 5 adet giysinin, envanter bilgileri verilerek, detaylı analizleri yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda elde edilen bilgiler, giysi türü, kumaş türü, dönem ve renk açısından 552

10 değerlendirilmiştir. Karaman Müze sinde yer alan geleneksel giysilerin oluşturduğu örneklem grubunun % 6 sının kadın cepkeni, % 20 sinin bindallı, % lık kısımlarının ise diğer giysi türlerini temsil ettiği görülmektedir. Örneklem grubunun yarısından çoğunu oluşturan cepkenler; kadifeden olup, dival tekniğinde ( Maraş İşi) zengin kompozisyonlarla ve bitkisel motiflerle işlenmiştir. Araştırma kapsamına alınan, Karaman Müzesi geleneksel giysilerinde kullanılan kumaş, renk ve dönemleri incelendiğinde; kumaş türünde en çok kadife kumaşın, renkte ise mor renk tercih edilirken, ait oldukları dönemde ise çoğunlukla döneminin bilinmediği, %2 sının Osmanlı Dönemine ait olduğu tespit edilmiştir. Tablo 4: Giysilerin Kumaş, Renk, Ait Oldukları Dönem ve Giysi Türleri Açısından Değerlendirilmesi Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi Giysi türü Kumaş Türü Dönem Renk f % f % f % f % Bindallı 0 7,5 İpek 0 7,5 Osmanlı - - Kırmızı 7 29,8 Üç Etek 2 2 Kadife 25 43,8 İslami - - Renkli 4 7 Cepken Sarka 29 50,8 Keçe - - Yörük Mavi 5 8,7 Entari Keten - - Cumhuriyet 44 77, Bordo 0 7,5 Saten 5 26,3 Dönemi yok 3 22,8 Mor 2 2 Bez 7 2,2 Pembe 4 7 Lacivert 3 5,2 Beyaz 2 3, Tablo 4 de, araştırma kapsamına alınan 57 adet giysinin, envanter bilgileri verilerek, detaylı analizleri yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda elde edilen bilgiler, giysi türü, kumaş türü, dönem ve renk açısından değerlendirilmiştir. Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi nde yer alan geleneksel giysilerin oluşturduğu örneklem grubunun % 50,8 inin kadın cepkeni, % 7,5 inin bindallı, kalan %3,7 lik kısımlarının ise diğer giysi türlerini temsil ettiği görülmektedir. Örneklem grubunun yarısından çoğunu oluşturan cepkenler; kadifeden olup, dival tekniğinde ( Maraş İşi) zengin kompozisyonlarla ve bitkisel motiflerle işlenmiştir. Özder ve arkadaşlarının 2007 yılında Yozgat İli Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi El Sanatları Ve Giyim Kuşam Kültürü Örneklerinin Elektronik Ortamda Tanıtılması konulu çalışmalarının sonuçlarında; Müzede incelenen bindallı, şalvar ve cepkenlerin bir grubunda; kadife ve atlas kumaşlar üzerine dival işi bitkisel ve geometrik motiflerin işlendiği tespiti araştırma bulguları ile örtüşmektedir (Özder, Baykasoğlu ve Yalçınkaya 2008:300). Araştırma kapsamına alınan, Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi geleneksel giysilerinde kullanılan kumaş, renk ve dönemleri incelendiğinde; kumaş türünde en çok kadife kumaş kullanılırken, renkte ise kırmızı ve bordo renk tercih edilmiş, ait oldukları dönemde ise % 77, lik kısmının Cumhuriyet Dönemine ait olduğu, kalan %22,9 luk kısımda döneminin bilinmediği tespit edilmiştir. 553

11 6. Sonuç ve Öneriler: Yaşanılan süreç içinde giysiler; toplumların kültürel mirasının bir parçası haline gelmiş ve giysi koleksiyonları tarihsel dönemler içinde büyük önem kazanmıştır. Geleneksel yaşamda, her kuşak kendinden önceki kuşağı izleyerek giyim kuşam anlayışını, belli başlı yerler ve kişiler aracılığıyla günümüze kadar taşımıştır. Giysilerin muhafazası ve sergilenmesi için belli şartları oluşturan, aynı zamanda kültürel dinamizmin öğelerinden biri olan müzeler; koleksiyonların gelecek kuşaklara aktarılmasını ve daha az hasarla ulaştırılmasını hedefleyen kurumlar olarak ön plana çıkmaktadır. Tarihin birçok döneminde, birçok yerleşime sahne olan Yozgat ve Karaman illeri kültürel açıdan önemli bir yere sahiptir. Çalışma kapsamına alınan müzeler, bölgelere ait tarihsel ve kültürel eserlerin yer aldığı önemli mekânlardır. Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi ve Karaman Müzesi nde bulunan geleneksel giysileri inceleyerek, giysilerin benzer ve farklı yönlerini ortaya koymayı amaçlayan bu araştırmada 72 adet giysi analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda; giysi türlerinde müzelerde çoğunlukla cepkenin bulunduğu, bunu sırasıyla ceket, entari, hırka ve eteğin takip ettiği belirlenmiştir. Kullanılan kumaşlar incelendiğinde en fazla kadife kumaşın kullanıldığı görülmektedir. Kadife kumaştan sonra ipek, saten, bez ve keten kumaş kullanılmıştır. Kullanılan kumaş renkleri incelendiğinde; Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesinde en fazla düz kumaş üzerine sırası ile kırmızı, bordo, mavi, alacalı, pembe, lacivert ve beyaz renk tercih edilmişken; Karaman Müzesi nde ise; mor, kahverengi, siyah, yeşil, bordo, sarı ve kırmızı renklerin takip ettiği görülmektedir. Giysiler ait oldukları dönem özelliği açısından karşılaştırıldıklarında; Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi giysilerinin büyük çoğunluğunun Cumhuriyet Dönemine ait olması ilgi çekici bir durumdur. Kullanılan astar kumaşı açısından örneklemin yarısından fazlasında Amerikan bezinin (pamuklu bez kumaş) kullanıldığı görülmektedir. Giysilerin daha çok ön ortasında kapama özelliği olduğu, arka ortasının kumaş katı olduğu görülmektedir. Dikim tekniği olarak en fazla makine dikişi kullanılmıştır. Süslemelerde seçilen temalardan bitkisel bezemelerde çiçek, kıvrım dal, lale motifleri; geometrik bezemelerde S kıvrım, düz şerit, daire kıvrım bulunmaktadır. Müzelerde yapılan incelemeler sonucunda, geleneksel giysilerden yalnızca bir tanesinin teşhir edildiği, diğerlerinin ise depoda saklandığı belirlenmiştir. Bölgenin geleneksel giysilerinden önemli parçalarını bünyesinde bulunduran Müzenin bu durumu, eserlere olan ilgiyi azalttığı ve ön plana çıkmalarına engel olduğu düşünülmektedir. Müzede korumaya alınan giysilerin, müze depolarında kalmayıp gün ışığına çıkarılarak sergilenmesi, araştırmacılar tarafından konu edinilmesine zemin hazırlayabilir. Bu anlamda modern müzecilikte koleksiyonların daha etkili tarzda sergilenmesi için, geleneksel metotlar yanında, teknolojik araçlardan da faydalanmak, kaçınılmaz olmuştur. 7. Kaynakça: Atasoy, Sümer (999). Müzecilikten Yansımalar,.Baskı, Anka Yayınları, İstanbul. Atasoy, Sümer (994). Çağdaş Müzecilik Anlayışı ve Türk Müzeciliği Anons Plastik sanatlar Dergisi 4-42, ss Başaran, Cevat ( 996 ). Çağdaş Müzeciliğimiz Akademik Araştırmalar, ss.6 8. Bayraktar, Fatma ve Demirel, Nuray (205). Karaman Müzesi nde Sergilenen Geleneksel Giysilerin İnce- 554

12 lenmesi Uluslararası Orta Anadolu e Akdeniz Beylikleri Tarihi, Kültürü Ve Medeniyeti Sempozyumu II Karamanoğulları Beyliği Sempozyumu Bildirileri Karaman Özder, L.,Baykasoğlu,N.ve Yalçınkaya,T.(2008). İcanas Bildirileri Yozgat İli Nizamoğlu Konağı Etnografya Müzesi El Sanatları ve Giyim Kuşam Kültürü Örneklerinin Elektronik Ortamda Tanıtılması Uluslar arası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi 38.Icanas Kongresi -Maddi Kültür.Atatürk Kültür,Dil ve Tarih Yük.Kur. Korza Yayınevi.Cilt III.(ISBN ) Ankara. Karaman Müzesi (205)., 28, 62, 66, 67, 355, 389, 47, 423, 424, 425, 226, 539, 857, 87 Nolu Eserlerin Envanter Bilgileri, Karaman. İnternet Kaynakçası; Erişim tarihi: muzesi.html, Erişim tarihi: Erişim tarihi: Erişim Tarihi: Erişim Tarihi: