Sistem Analizi ve Tasarımı

Transkript

1 Bilgisayar ve Yazılım Mühendisliğinde Sistem Analizi ve Tasarımı Dr. Gökhan SİLAHTAROĞLU Papatya Yayıncılık Eğitim İstanbul, Ankara, İzmir ve Adana

2 PAPATYA YAYINCILIK EĞİTİM Bilgisayar Sis. San. ve Tic. A.Ş. Ankara Caddesi, Prof. Fahreddin Kerim Gökay Vakfı İşhanı Girişi, No: 11/3, Cağaloğlu (Fatih)/İstanbul Tel : (0 212) (0 532) Faks : (0 212) e-posta : admin@papatya.gen.tr Web : Sistem Analizi ve Tasarımı Gökhan SİLAHTAROĞLU 2. Basım Kasım 2014 Editör : Dr. R. Haluk KUL Yayın Danışmanı : Dr. Rifat ÇÖLKESEN Üretim : Olcay KAYA Pazarlama : Mustafa DEMİR Sayfa Düzenleme : Papatya & Kelebek Tasarım Kapak Tasarım : Papatya & Kelebek Tasarım Basım ve Ciltleme : Altan Basım San. ve Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 11968) Matbaacılar Sit. 222/A Bağcılar/İstanbul ( ) Bu kitabın her türlü yayın hakkı yayınevine aittir. Yayınevinden yazılı izin alınmaksızın alıntı yapılamaz, kısmen veya tamamen hiçbir şekil ve teknikle ÇOĞALTILAMAZ, BASILAMAZ, YAYIMLANAMAZ. Kitabın, tamamının veya bir kısmının fotokopi makinası, ofset vs gibi tekniklerle çoğaltılması, hem çoğaltan hem de bulunduranlar için yasadışı bir davranıştır! Silahtaroğlu, Gökhan Sistem Analizi ve Tasarımı, Gökhan Silahtaroğlu - İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim, XII, 224 s. ; 24 cm. Kaynakça ve dizin var. Sertifika No: ISBN: Bilişim 2. Mühendislik 3. Zaman Planlaması 4. Veritabanı 5. Veri Akış I. Title. II

3 Anneme ve Babama III

4 Teşekkür Uzun yıllardır vermekte olduğum sistem analizi ve tasarımı dersini ilgiyle dinleyen, soru ve yorumlarıyla kitabımım gelişmesine katkıda bulunan tüm öğrencilerime, Kitabın tamamlanması aşamasında özenli çalışmalarıyla katkıda bulunan ve bunun için uzun bir zaman harcayan editörüm Dr. Rıza Haluk Kul a, Örnek rapor ve arayüz tasarımlarına katkılarından ötürü öğrencilerim Nurtaç Aygün, Sinan Elmalı, Tuba Ekşi, Serpil Aslan, Şükran Kokkokoğlu, Fatma Zehra Kara, Mahmut Oktay, Açelya Atilla, Muhammed Emin Dolmacı ve Leyla Topuz a, Ayrıca bu 2. basımda düzeltmeleri yapan öğrencim Meltem Akgün e Yarattığı çalışma ortamı ve gösterdiği sabır için eşim Işıl Silahtaroğlu na teşekkür ederim. Gökhan SİLAHTAROĞLU Sahrayıcedid, Kasım 2009 IV

5 İçindekiler Önsöz xi Bölüm 1. Bilişim Sistemleri Analizi ve Tasarımı Sistem Analizi ve Tasarımı Nedir? Bilişim Sistemi Türleri Bir Sistem Analiste Bulunması Gereken Özellikler Sistem Analistinin Çalışma Alanları Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü Evreleri Planlama Evresi Analiz Evresi Tasarım Evresi Uygulama Evresi Destek Evresi Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsünün Evrelendirme Yöntemleri Bilgisayar Destekli Yazılım Mühendisliği Araçları Evrik Mühendislik (Reverse Engineering) Nesne Tabanlı Çözümleme ve Tasarım Diğer Metodoloji Seçenekleri Proje Yönetimi Projenin Başlatılması Özet Sorular 30 Bölüm 2. Proje Planlama Evresi Planlama Evresinin Önemi Problemin Tanımlanması Yapılabilirlik (Fizibilite) Raporlarının Hazırlanması Kurumsal ve Kaynak Fizibilitesi Teknolojik Fizibilite Yasal Fizibilite Projede Çalışacak Personel Özet Sorular 40 V

6 Bölüm 3. Finansal Fizibilite Finansal Fizibilite Giderler Gelirler Örnek Finansal Fizibilite Raporu Yatırım Getirisi Özet Sorular 49 Bölüm 4. Zaman Planlaması Zaman Planlaması GANNT Şeması PERT / CPM Kritik Yol Analizi Özet Sorular 66 Bölüm-5. Analiz Evresi Analiz Evresi Nedir? İşlevsel Gereksinimler Teknik ve Kaynak Gereksinimleri Fiziksel Gereksinimler Sistem Arayüzleri Veriyle İlgili Gereksinimler Güvenlik Gereksinimleri Kullanıcılar ve İnsan Faktörü Örnekleme Örnek Sayısının Hesaplanması Özet Sorular 80 Bölüm 6. Bilgilerin Toplanması: Yazılı-Basılı Belge İncelemesi 81 ve Yüz Yüze Görüşme Tekniği 6.1. Yazılı-Basılı Belge İncelemesi Yüz Yüze Görüşme Yöntemi Soru Türleri Açık Uçlu Sorular Kapalı Uçlu Sorular 88 VI

7 Görüşmenin Yapısı Görüşmenin Kaydı Özet Sorular 93 Bölüm 7. Bilgilerin Toplanması: Anket ve Gözlem Anket Yönetimi Anket Ölçekleri Anket Uygulama ve Denetim Yolları Gözlem Yöntemi Özet Sorular 105 Bölüm 8. Bilgilerin Toplanması: Prototip ve Ortak Uygulama 107 Geliştirme Ortamı 8.1. Prototip Prototip Türleri Kaba Prototip Çalışmayan (Görsel) Prototip Tam Donanımlı Prototip Temel Özelliklere Sahip Prototip Hızlı Uygulama Geliştirme Gereksinim Planlama Süreci HUG Tasarım Çalıştayları Süreci Uygulama Süreci Ortak Uygulama Geliştirme Tasarımı Özet Sorular 118 Bölüm 9. Veri Akış Şemaları Veri Akış Şeması Neden Gerekli? Veri Akış Şemalarındaki Yaygın Hatalar Örnek Veri Akış Şeması Çizimi Kavramsal ve Mantıksal Veri Akış Şeması Çocuk (Oğul) Veri Akış Şemaları Fiziksel Veri Akış Şemaları Özet Sorular 134 VII

8 Bölüm 10. Sistem Çözümleme ve Sonlandırma Çalışmaları Olay Tabloları Durum Formları İşlevsel Analiz Raporları Örnek İşlevsel Analiz Raporu İş Akış Şemaları Özet Sorular 149 Bölüm 11. Tasarıma Geçiş ve Kullanıcı Arayüzü Tasarımları Form Tasarımı Kullanıcı Arayüzleri Ekran Tasarımı Örnek Arayüz Ekran Tasarım Raporu Özet Sorular 171 Bölüm 12. Veritabanı Tasarımı Veritabanı ve Veritabanı Yönetim Sistemleri Veritabanı Yönetim Sistemleri Yapısı Veri Modelleri Nesne Temelli Mantıksal Modeller Kayıt Temelli Mantıksal Modeller Fiziksel Modeller Varlık İlişkisel Model Örnek Veritabanı Tasarımı Özet Sorular 188 Bölüm 13. Ağ Tasarımı Kullanıcı/Sunucu Mimarisi Ağ Türleri Ağ Topolojileri/Ağ Haritası Ağ Tasarımı Modellemesi Dağıtık Sistemler ve Avantajları İletişim Kuralları (Protokol) Özet Sorular 199 VIII

9 Bölüm 14. Uygulama ve Destek Evreleri Uygulama Evresi Kodlama (Yazılım) Eğitim Sınama (Test) Kabul Sınaması İzleği Dönüşüm Belgelendirme Özet Sorular 211 Ek A. Z Tablosu ve Değerler 213 Kaynakça 215 Dizin 217 IX

10 Kısaltmalar Kısaltma ATM BÇS CAN CASE CPM DBMS EF EGS ES FAN FTP HUG ID İDS LAN KDS LF LS MERNIS MİS OGS OOA OOD OOS OSI PAN PERT ROI SDLC SGYD UML ÜDYS WAN VTYS YBS Açıklaması Automatic Teller Machine Bilgi Çalışma Sistemleri Commerce Area Network Computer Assisted Systems Engineering Critical Path Method DataBase Management System Earliest Finish Elektronik Denetim Sistemi Earliest Start Family Area Network File Transfer Protocol Hızlı Uygulama Geliştirme Identification İletişim Destek Sistemleri Local Area Network Karar Destek Sistemleri Latest Finish Latest Start Merkezi Nufus İdaresi Sistemi Muamele İşlem Bilişim Sistemleri Otamatik Geçiş Sistemi Object Oriented Analysis Object Oriented Design Ofis Otomasyon Sistemleri Open System Interconnection Personal Area Network Project Evaluation And Review Technique Return On Investment System Development Life Cycle Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü Unified Modeling Language Üst Düzey Yönetici Destek Sistemleri Wide Area Network VeriTabanı Yönetim Sistemleri Yönetim Bilişim Sistemleri X

11 Önsöz Bu kitap üniversitelerin Fen, Mühendislik ve İdari Bilimler Fakültelerine bağlı bölümlerde, müfredatta bulunan "Sistem Analizi ve Tasarımı" dersini alan öğrencilere bir bilişim sisteminin baştan aşağıya nasıl kurulacağını ve aşamalarını örneklerle anlatan bir kaynak sunabilmek amacıyla hazırlanmıştır. Kitabın, ayrıca, sektörde sistem veya iş analizi, yazılım mühendisliği gibi görevleri yürüten uzman kişilere de yararı olacağı kanaatindeyim. Kitap genel olarak Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü evreleri çerçevesinde şekillenmiş olsa da, Hızlı Uygulama Geliştirme Yaklaşımlarına da yer verilmiştir. Toplam 14 ayrı bölümden oluşan kitabın her bir bölümü ayrı bir ders konusu olarak tasarlanmıştır. Kitapta okuyucuya daha önce yapılmış bilişim sistemi projelerinden konuya yönelik örnekler de verilmiştir. İlk bölüm sistem analizi ve tasarım genel kavramları ve sistem analistliğinin ne olduğunu anlatan giriş bölümüdür bölümler SGYD planlama evresine ayrılmış ve bu evrede yapılması gereken işler anlatılmıştır Bölümler analiz evresine ayrılmıştır. Analiz aşamasında bilgi toplam süreci ve bilgi toplama teknikleri örnekler anlatılırken, 8. bölümde Hızlı Uygulama Geliştirme yaklaşımına yer verilmiştir. Kitabın bölümleri tasarım evresinde, veri tabanı, ağ ve ara yüz tasarımları sunulmuştur. 14. ve son bölümde uygulama ve destek evreleriyle belgelendirme süreci anlatılmıştır. XI

12 Terimler Türkçe ailesel alan ağı arayüz bilgi bilişim bire-bir / bire-çok birleştirilmiş modelleme dili çocuk (oğul) çok-a-bir / çok-a-çok dış ağ etmen evre geniş alan ağı geri besleme görsel hızlı uygulama geliştirme iç ağ izlek kişisel alan ağı kritik yol yöntemi kurallar dizisi nesne tabanlı çözümleme nesne tabanlı tasarım olay ortak uygulama geliştirme örnek resim haritası sistem geliştirme yaşam döngüsü ticari alan ağı varlık veri / veri akış veri modeli veritabanı yatırım getirisi yerel alan ağı İngilizce family area network interface knowledge information one to one / one to many unified modeling language child many to one / many to many extranet factor phase Wide Area Network feedback visual rapid application development intranet procedure personal area network critical path method protocol object oriented analysis object oriented design event joint application development prototip image map system development life cycle commerce area network entity data / data flow data model database return on investment local area network XII