Afþar Baraj Gölü'nün (Manisa-Türkiye)Trofik Statüsünün Belirlenmesi

Transkript

1 Ekoloji 20, 81, (2011) doi: /ekoloji Afþar Baraj Gölü'nün (Manisa-Türkiye)Trofik Statüsünün Belirlenmesi Muavviz AYVAZ 1, Ersin TENEKECIOGLU 2*, Edis KORU 3 1Foundation for Environmental Protection and Research, PK 63, Konak, Izmir-TURKIYE 2DSI II. Bolge Mudurlugu, Sanayi Caddesi, No: 39, Bornova, Izmir-TURKIYE 3Ege University, Faculty of Fisheries, Bornova, Izmir-TURKIYE *Corresponding author: etenekecioglu@hotmail.com Özet Bu çalýþmada Manisa il sýnýrlarýnda yer alan Afþar baraj gölünden mevsimsel olarak alýnan su numulerinde sýcaklýk, çözünmüþ oksijen, ph, elektriksel iletkenlik (EC) ve ýþýk geçirgenliði in situ olarak ölçülmüþtür. Baraj gölü suyunda klorofil-a, amonyum (NH 4 +), nitrit (NO 2 - ), nitrat (NO 3 - ), orto-fosfat (PO 4-3 ) analizleri gerçekleþtirilmiþtir. Gölün trofik durumu Carlson trofik indeksine ve OECD kriterine göre tayin edilmiþtir. Elde edilen bulgulara göre; klorofil-a sonbahar mevsiminde 39,1 μg/l ile en yüksek ortalama deðere ulaþmýþtýr. Seki-disk deðerleri minimum 26 cm ve maksimum 312 cm aralýðýnda deðiþmiþtir. Sekidisk ile klorofil-a deðerleri arasýnda korelasyon katsayýsý -0,4 olarak tespit edilmiþtir. Su sýcaklýðý yýl içinde minimum 11,7 C, maksimum 29,5 C olarak tespit edilmiþtir. Amonyum deðerleri minimum 0,13 mg/l ve maksimum 1,35 mg/l aralýðýnda deðiþmiþtir. Nitrit deðerleri minimum 0 mg/l ile maksimum 0,025 mg/l aralýðýnda deðiþmiþtir. Nitrat minimum 0 mg/l ile maksimum 1,80 mg/l aralýðýnda deðiþmiþtir. Orto-fosfat minimum 0,00 mg/l ile maksimum 1,16 mg/l aralýðýnda deðiþmiþtir. Çözünmüþ oksijen minimum 5,2 mg/l ile maksimum 10,7 mg/l aralýðýnda deðiþmiþtir. Afþar Baraj gölü ph'sý minimum 7,08 ve maksimum 8,53 aralýðýnda deðiþim göstermiþtir. Elektriksel iletkenlik (EC) minimum 472 μmhos/cm, maksimum 588 μmhos/cm olarak ölçülmüþtür. Tayin çalýþmalarýyla Afþar baraj gölünün fitoplanktonunda Cyanobacteria (7 genus), Ochrophyta (12 genus), Charophyta (5 genus), Chlorophyta (8 genus), Dinoflagellata (2 genus), Cryptophyta (2 genus) ve Euglenozoa (1 genus) olmak üzere 37 genus tespit edilmiþtir. Baraj gölünün zooplanktonuna ait Rotifera'lardan 11 genus, Crustacea'lardan 5 genus, Protozoa'lardan 3 genus olmak üzere 19 genus tespiti yapýlmýþtýr. OECD kriterlerine ve Carlson trofik indeksinin klorofil-a ve seki-disk deðerlendirmelerine göre gölün ötrofik seviyede olduðu tespit edilmiþtir. Anahtar Kelimeler: Afþar Baraj Gölü, fiziko-kimyasal parametre, Manisa, plankton, trofik statü. Determination of Trophic Status of Afsar (Manisa-Turkey) Dam Lake Abstract In this study; temperature, dissolved oxygen, ph, electric conductivity (EC) and secchi disc parameters were in situ measured in water samples, collected seasonally, of Afsar Dam Lake, situated in Manisa province. Chlorophyll-a, ammonium (NH 4 +), nitrite (NO 2 - ), nitrate (NO 3 - ), ortho-phosphate (PO 4-3 ) analyses were conducted. Trophic status was detected according to Carlson Trophic Index and OECD criteria. According to the findings; the highest chlorophyll-a average value was reached in autumn with 39.1 μg/l. Secchi-disc value varied between minimum 26 cm and maximum 312 cm. Correlation coefficient among secchi-disc and chlorophyll-a values was Water temperature was minimum 11.7 C and maximum 29.5 C. Amonnium values were minimum 0.13 mg/l and maximum 1.35 mg/l. Nitrite values were minimum 0 mg/l and maximum mg/l. Nitrate values were minimum 0 mg/l and maximum 1.80 mg/l. Ortho-phosphate value was minimum 0 mg/l and maximum 1.16 mg/l. Dissolved oxygen was minimum 5.2 mg/l and maximum 10.7 mg/l. ph value was minimum 7.08 and maximum Electrical conductivity (EC) was minimum 472 μmhos/cm, maximum 588 μmhos/cm. A total of 37 phytoplankton and 19 zooplankton taxa were determined. Of these, 7 belong to Cyanobacteria, 12 to Ochrophyta, 5 to Charophyta, 8 to Chlorophyta, 2 to Dinoflagellata, 2 to Cryptophyta, 1 to Euglenozoa, 11 to Rotifera, 5 to Crustacea and 3 to Protozoa. Dam lake water was eutrophic according to Carlson trophic index and OECD. Keywords: Afsar Dam Lake, Manisa, physico-chemical parameters, plankton, trophic status. Ayvaz M, Tenekcioglu E, Koru E (2011) Determination of Trophic Status of Afsar (Manisa-Turkey) Dam Lake. Ekoloji 20 (81): GÝRÝÞ Türkiye'de 677 adet baraj gölü bulunmaktadýr. (Anonymous 2010) Bu rakam içsular potansiyelimizin yaklaþýk %30'na tekabül etmektedir. Bu potansiyelin su ürünleri açýsýndan akýlcý kullanýmý ve/veya saðlýklý içme suyu temini bakýmýndan Geliþ: / Kabul: No: 81,

2 Ekoloji barajlarda su kalitesinin izlenmesi önem taþýmaktadýr. Bunun ön koþulu ise baraj göllerinin özellikleri ile ilgili veritabanýnýn oluþturulmasýdýr. Bu amaca yönelik olarak atýlacak ilk adým baraj göllerinin trofik seviyelerinin tespit edilmesidir. Trofik seviyenin belirlenmesi, göllerin sýnýflandýrýlmasýna ve balýkçýlýða yönelik saðlýklý ve geçerli planlamalarýn yapýlabilmesine de imkan saðlayacaktýr. Ýç sularda ötrofikasyon süreci insanoðlunun bilinçsizce yaptýðý uygulamalar sonucu hýzlanmakta ve göller yok olma tehlikesiyle karþý karþýya kalmaktadýr. Ortamdaki mineral besin elementlerinin artýþýna ilk tepki veren bölgeler küçük kýyýsal ekosistemlerdir. Bu sebeple baraj gölleri gibi iç sularda global bir problem olan ötrofikasyon ile ilgili bazý deðiþkenlerdeki varyasyonun varlýðýnýn tespit edilmesi, çalýþýlan bölgenin, bu önemli çevre sorunu konusundaki durumunun belirlenmesine katkýda bulunacaktýr. Göllerdeki fosfor ve azot gerekli uygun konsantrasyonlarda verimliliði artýrýrken, belirli düzeyin üzerindeki konsantrasyonlarda ötrofikasyona sebep olduklarýndan zararlý etkilere yol açmaktadýr. Ýç sular ile ilgili yapýlan bilimsel çalýþmalarda trofik seviye sýnýflandýrýlmasý gölün su kalitesi hakkýnda önemli bilgiler vermektedir (Gedik ve ark. 2010, Polat ve Ozmen 2011) Su kalitesi türlerin bileþimlerini, verimlerini, bolluk derecelerini ve sucul türlerin fizyolojik durumlarýný etkiler. Baraj gölleri, alýcý ortam olmalarý nedeniyle çevre kirliliðinden birinci derece etkilenmektedirler. Göllerdeki kirlilik sadece barýndýrdýðý canlýlarý etkilemekle kalmaz, bu olumsuz etki besin zinciri yoluyla insana kadar ulaþýr (Yýlmaz 2004, Kalyoncu ve ark. 2008, Akbulut ve ark. 2010). Endüstriyel, evsel ve tarýmsal aktivitelerden kaynaklanan kirleticiler ilk olarak akarsulara karýþmakta ve yine akarsular vasýtasýyla göllere ve denizlere ulaþmaktadýr. Bu sebeple su ürünleri üretimde kullanýlan sularýn özellikleri iyi analiz edilmelidir. Ayrýca doðal kaynaklarýn kullanýmýnda ekolojik denge korunmalýdýr. Ekolojik dengenin korunmasýnda gerekli önlemlerin alýnabilmesi için su ortamýnda fiziksel, kimyasal ve biyolojik faktörlerin periyodik olarak araþtýrýlmasý gereklidir. Ayrýca akuakültür çalýþmalarý yapýlan su ortamlarýnda suyun kalitesi, kirliliðin tespiti ve kafeslerin bulunduðu ortama ne þekilde etki ettiði ortaya konulmalýdýr (Tas 2006, Tepe 2009). Tatlýsu göllerinin kullanýmý ve istenilen nicelik ve nitelik açýsýndan devamlýlýðýnýn saðlanmasý, trofik 38 Ayvaz ve ark. seviyenin iyi saptanmasýna baðlýdýr (Yerli ve ark. 1997). Bu amaca yönelik olarak çalýþmamýzda Afþar Baraj Gölü nün trofik seviyesi Carlson trofik indeksi ve OECD kriterlerine göre tespit edilmiþtir. MATERYAL VE METOT Trofik seviyenin tespitine yönelik olarak 2007 yýlýnda Afþar Baraj Gölü nde etüt gerçekleþtirilmiþtir. Manisa il sýnýrlarý içinde bulunan sulama ve taþkýn koruma amacýyla inþa edilen Afþar Baraj Gölü nün normal su kotundaki hacmi 84 hm 3, göl alaný ise 5,7 km 2 'dir. Barajda depolanan su ile 13,500 ha'lýk tarým alaný sulanmaktadýr (Anonymous 2011). Su örnekleri, baraj gölünü temsil edecek þekilde seçilen istasyonlarda (Þekil 1) Nansen su alma þiþesi vasýtasýyla mevsimsel olarak yüzey, orta ve dipten alýnmýþtýr. Örnek alma iþlemi esnasýnda suyun fiziksel ve kimyasal özelliklerinden sýcaklýk, çözünmüþ oksijen, ph, elektriksel iletkenlik (EC) ve ýþýk geçirgenliði in situ olarak ölçülmüþtür. Oksijen ve sýcaklýk; YSI marka oksijenmetre ile, ph; Hanna marka HI 9025C ph metre ile, elektriksel iletkenlik (EC); Hanna marka HI 9033 model kondüktivimetre ile ve ýþýk geçirgenliði 20 cm çaplý seki-disk ile ölçülmüþtür. Kimyasal parametre analizleri ise plastik þiþeler içinde laboratuvara getirilen örneklerde tespit Þekil 1. Afþar Baraj Gölü istasyon lokasyonlarý. No: 81, 2011

3 Afþar Baraj Gölü'nün (Manisa-Türkiye) Trofik Statüsünün... Ekoloji edilmiþtir. Bu kapsamdaki analiz metotlarý: Amonyum azotu; Nessler metodu ile, nitrit azotu; sülfanilik asit ve naftilamin kullanýlarak kolorimetrik yöntemle, nitrat azotu; brusin sülfat kullanýlarak kolorimetrik yöntemle, orto-fosfat; amonyum molibdat kullanýlarak kolorimetrik yöntemle analiz edilmiþtir. Analizler "Su Analizleri Metodlarý" (Baltacý 2000) esas alýnarak yapýlmýþtýr. Klorofil-a için su örnekleri, 5 metre uzunluðunda plastik hortum vasýtasýyla alýnmýþ ve 2 L lik plastik þiþelere konulmuþtur. Laboratuara getirilen su örnekleri buzdolabýnda muhafaza edilmiþ, analizleri ertesi gün gerçekleþtirilmiþtir. Klorofil-a tayininde metanol yöntemi kullanýlmýþtýr (Youngman 1978). 1 litrelik homojenize edilen numune suyu, GF/C Watman filtre kaðýdýnda süzüldükten sonra pens vasýtasýyla el deðmeden kývrýlýp katlanarak cam þiþelere yerleþtirilmiþ ve üzerlerine 14 ml metanol ilave edilmiþtir. Sýcaklýðý 70 C getirilmiþ olan su banyosu içinde yerleþtirilen cam þiþeler, 1 dk süreyle kaynamaya maruz býrakýldýktan sonra 5 dk süreyle karanlýk ortamda tutulmuþlardýr. Bu süre sonunda cam baget yardýmýyla þiþe içindeki filtre kaðýtlarý iyice ezilmiþtir. Enjektör vasýtasýyla cam þiþelerden çekilen 10 ml çözgen sývý, 5000 rpm'de 20 dk süreyle santrifüj edilmiþtir. Süre sonunda tüplerden 5 ml süpernatat enjektör vasýtasýyla çekilmiþ ve metanole karþý spektrofotometrede 665 nm dalga boyunda absorbans deðerleri ölçülmüþtür. Klorofil-a miktarý, aþaðýda verilen formül yardýmýyla hesaplanmýþtýr (Jespersen ve Christofersen 1987). Klorofil-a (μg/l)= [13,9.A.v1] / [d.v2] A : 665 dalga boylarýndaki absorbans deðeri. v1: Ekstrat Hacmi (cm 3 ). v2: Süzülen numune suyunun hacmi (L). d: Spektrofotometre tüpünün geniþliði. Yýllýk ortalama klorofil-a miktarýný temel alan OECD indisi trofik seviye düzeyini sürekli olasýlýk daðýlýmý þeklinde tanýmlarak, klorofil-a ve seki-disk parametreleri baz alýnarak oluþturulan indis deðerleri Carlson'ýn trofik indeksine göre ortaya konulmuþtur. Plankton örnekleri, Hidrobios marka 55μ'luk göz açýklýðýna sahip ve 8,5 cm çaplý plankton kepçesi vasýtasýyla vertikal çekim ile elde edilmiþtir. Plankton numuneleri plastik þiþelere yerleþtirilmiþ ve %4'lik formaldehit ile fiske edilmiþtir. Kalitatif ve kantitatif plankton analizleri laboratuvarda inverted trinoküler mikroskop vasýtasýyla gerçekleþtirilmiþtir. Fitoplankton ve zooplankton türlerinin tayini için Edmondson (1959), Borutski (1963), Flössner (1972), Ruttner-Kolisko (1974), Sims (1996) ve John ve ark. (2003) dan yararlanýlmýþtýr. Teshis edilen taksonlarýn sistematik hiyerarþideki güncel konumlarý internet sitesinden kontrol edilmiþtir (Guiry ve Guiry 2011). BULGULAR Afþar Baraj Gölü nde klorofil-a deðerleri yýl boyunca minimum 0,2 μg/l ile (kýþýn 2 no'lu istasyonda), maksimum 49,5 μg/l (sonbaharda 1 no'lu istasyonda) aralýðýnda deðiþmiþtir. Yýllýk genel ortalama deðer ise 11,8 μg/l olarak gerçekleþmiþtir. Ýlkbahar dönemi ortalama 1,9 μg/l (min. 1,3 μg/l, mak. 3,0 μg/l) olan klorofil-a deðeri, yaz döneminde artýþ göstermiþtir. Bu dönemde ölçülen klorofil-a deðeri ortalama 3,8 μg/l'dir (min. 1,8 μg/l, mak. 5,8 μg/l). Baraj gölünde en yüksek klorofil-a deðerleri sonbaharda tespit edilmiþtir. Ortalama 39,1 μg/l (min. 31,3 μg/l, mak. 49,5 μg/l) olan klorofil-a, kýþ döneminde azalmaya baþlamýþtýr. Kýþýn tespit edilen ortalama deðer 2,2 μg/l 'dir (min. 0,2 μg/l, mak. 4,9 μg/l) (Tablo 1). Ýstasyonlardan elde edilen seki-disk deðerleri minimum 26 cm (sonbaharda 3 no'lu istasyonda) ve maksimum 312 cm aralýðýnda deðiþmiþtir (ilkbaharda 3 no'lu istasyonda). Yýllýk ortalama deðer 93,9 cm olarak tespit edilmiþtir. Seki-disk ve klorofil-a deðerleri arasýndaki iliþki incelendiðinde; minimum seki-disk deðerinde (26 cm) 31,3 μg/l, maksimum seki-disk deðerinde ise (312 cm) 1,3 μg/l klorofil-a deðerleri tespit edilmiþtir (Þekil 2). Afþar Baraj Gölü nde seki-disk ile klorofil-a deðerleri arasýnda korelasyon katsayýsý -0,4 olarak tespit edilmiþtir. Baraj gölünün su sýcaklýðý yýl içinde hava sýcaklýðý ve derinliðe baðlý olarak deðiþim göstermiþtir. Minimum deðer 11,7 C (kýþýn 2 no'lu istasyonda), maksimum deðer ise 29,5 C olarak tespit edilmiþtir (yazýn 1 no'lu istasyon orta). Amonyum minimum 0,13 mg/l (ilkbaharda 1 no'lu istasyon dip) ve maksimum 1,35 mg/l aralýðýnda deðiþmiþtir (kýþýn 3 no'lu istasyon yüzey). Yýllýk ortalama deðer 0,71 mg/l olarak tespit edilmiþtir. Çalýþma süresince nitrit minimum 0 mg/l ile (ilkbahar 1 ve 2 no'lu istasyon orta) maksimum 0,025 mg/l (kýþýn 1 ve 3 no'lu istasyonlar yüzey) aralýðýnda deðiþmiþtir. Baraj gölünde nitrat minimum 0,00 mg/l ile (ilkbaharda 1 ve 2 no'lu istasyonlar orta) maksimum 1,80 mg/l (ilkbahar 2 no'lu istasyon dip) No: 81,

4 Ekoloji Ayvaz ve ark. aralýðýnda deðiþmiþtir. Orto-fosfat minimum 0,00 mg/l ile (ilkbaharda 1 ve 2 no'lu istasyonlar orta) maksimum 1,16 mg/l (sonbahar 1 no'lu istasyon yüzey) aralýðýnda deðiþmiþtir. Çözünmüþ oksijen deðerleri incelendiðinde minimum 5,2 mg/l (kýþýn 2 no'lu istasyon) maksimum 10,7 mg/l (sonbahar 1 no'lu istasyon) aralýðýnda deðiþmiþtir. Afþar Baraj Gölü ph'sý mevsimlere göre minimum 7,08 (sonbahar 3 no'lu istasyon) maksimum 8,53 (ilkbahar 3 nolu istasyon) aralýðýnda deðiþim göstermiþtir. Baraj göl suyunun Elektriksel Ýletkenlik deðeri minimum 472 μmhos/cm (kýþýn 2 no'lu istasyon), maksimum 588 μmhos/cm (ilkbahar 2 no'lu istasyon) olarak ölçülmüþtür (Þekil 3). OECD kriterlerine ve Carlson'ýn trofik indeksinin klorofil-a ve seki-disk deðerlendirmelerine göre gölün ötrofik seviyede olduðu tespit edilmiþtir (Tablo 3, 4). Afþar Baraj Gölü Planktonu Afþar Baraj Gölü nde Cyanobacteria (7 genus), Ochrophyta (12 genus), Charophyta (5 genus), Chlorophyta (8 genus), Dinoflagellata (2 genus), Cryptophyta (2 genus) ve Euglenozoa (1 genus) genuslarýna ait olmak üzere toplam 37 takson tespit edilmiþtir (Tablo 2). Afþar Baraj Gölü fitoplanktonlarý sayý ve tür olarak en fazla yaz döneminde bulunmaktadýr. Bu dönemde dominant tür Ceratium sp.'dir. Cyanobacteria'ya ait tespit edilen 7 genus en fazla yaz döneminde görülmekte, sonbaharda ise 2 genusla temsil edilmektedir. Gloeocapsa sp. her mevsim bulunmakta, Spirulina sp. ise sadece yaz döneminde 2 no'lu istasyonda tespit edilmiþtir. Ochrophyta'ya ait 12 genus hemen her mevsim bulunmuþtur. Kalitatif olarak en fazla ilkbaharda, kantitatif olarak ise yaz mevsiminde tespit edilmiþtir. Bu sýnýfýn en baskýn genusu Aulacoseira sp.'dir. Charophyta ya ait hemen her mevsim bulunmuþtur. Zygnema sp. ilkbaharda aþýrý çoðalma göstermiþtir. 8 genus ile temsil edilen Chlorophyta üyeleri, her mevsim tespit edilmiþtir. Bu sýnýfa ait dominant genus olan Pediastrum sp., yaz ve sonbahar dönemlerinde aþýrý çoðalma göstermiþtir. Dinoflagellata, baraj gölünde 2 genus ile temsil edilmiþtir. Bu sýnýfa ait Ceratium sp. ve Peridinium sp. her mevsim tespit edilmiþtir. Baskýn tür olan Ceratium sp. yaz döneminde aþýrý çoðalma göstermiþtir. Cryptophyta ya ait 2 genus tan biri olan Cryptomonas sp. sadece yaz mevsiminde tespit edilmiþtir. Zooplanktondan ise Rotifera'lardan 11 takson, Crustacea'lardan 5 takson, Protozoa'lardan 3 takson olmak üzere 19 takson tespit edilmiþtir. Afþar Baraj Gölü nün zooplankton kompozisyonunda 3 genus ile temsil edilen zooplanktonlardan Codonella sp. her dönem bulunurken, Paramescium sp. ise sadece kýþ döneminde tespit edilmiþtir. 11 genus ile temsil edilen Rotifera ya hemen her dönem rastlanmýþtýr. En yoðun bulunduklarý dönem yaz dönemidir. Bu sýnýfýn dominant genusu olan Keratella sp., yaz döneminde patlama yapmýþtýr. Fillinia sp. Hexarthra sp. ve Synchaeta sp. sadece ilkbahar döneminde, Monostyla sp. ise yaz döneminde tespit edilmiþtir. Crustacea'ya ait 5 genus tespiti yapýlmýþtýr. En az kýþ, en çok yaz döneminde bulunmuþlardýr. Tablo 1. Afþar Baraj Gölü fiziko-kimyasal parametreleri. 40 No: 81, 2011

5 Afþar Baraj Gölü'nün (Manisa-Türkiye) Trofik Statüsünün... Ekoloji Tablo 2. Afþar baraj gölü plankton taksonlarý. Þekil 2. Afþar Baraj Gölü ortalama Klorofil-a ve seki-disk deðerlerinin mevsimsel deðiþimi. Þekil 3. Afþar Baraj Gölü ortalama elektrik iletkenlik deðerlerinin mevsimsel deðiþimi. Tablo 4. Afþar baraj gölünün Carlson Trofik Ýndeks deðerleri. Tablo 5. Afþar baraj gölü N:P oranlarý. Tablo 3. Afþar baraj gölünün OECD kriteri açýsýndan trofik seviyesi. TARTIÞMA Tatlýsu göllerinin kullanýmý ve istenilen nicelik ve nitelik açýsýndan devamlýlýðýnýn saðlanmasý trofik düzeyinin iyi saptanmasýna baðlýdýr (Yerli ve ark. 1997). Sucul ekosistemlerde fitoplankton yoðunluðunun en iyi göstergelerinden bir tanesi klorofil-a miktarýdýr (Odabasi ve Buyukates 2009). Klorofil-a birincil üretimi (primer produktivite) ve ötrofikas- No: 81,

6 Ekoloji Ayvaz ve ark. yon seviyelerini gösteren önemli su parametrelerinden biridir. Bir rezervuarda herhangi bir zamanda ve herhangi bir noktada gözlenen klorofil-a konsantrasyon seviyeleri, göl suyu içerisindeki etkileþimler ve çok sayýda fiziksel, kimyasal ve biyolojik mekanizmalarý içeren kompleks olaylar sonucunda açýða çýkar (Wetzel 1983). Afþar Baraj Gölü'nde trofik seviyenin belirlenmesine yönelik fiziksel ve kimyasal parametrelerin analiz sonuçlarýna göre klorofil-a Sonbahar'da en yüksek deðerlere ulaþmýþtýr. Minimum deðerler ise Ýlkbahar ve Kýþ aylarýnda tespit edilmiþtir. Atýcý ve Obalý (2002, 2006), Yedigöller'de yaptýklarý çalýþmada maksimum ve minimum klorofil-a deðerlerini sýrasýyla yaz ve kýþ aylarýnda; Sarýyer Baraj Gölü nde yaz aylarýnda (25 μg/l), ilkbahar ve kýþ aylarýnda; Krokowski (2007) Loch Lomond'da maksimum klorofil-a konsantrasyonunu yaz aylarýnda tespit etmiþlerdir. Bu sonuçlara göre Afþar Baraj Gölü nün klorofil-a konsantrasyonlarýnýn mevsimsel deðerleri, Sarýyer Baraj Gölü ile benzerlikler göstermektedir. Seki-disk, suyun turbiditesini ve ýþýk geçirgenliðini ölçmede kullanýlan en basit yöntemlerden biridir. Suyun ýþýk geçirme özelliði, akuatik ortamda beslenme zincirinin ilk halkasýný oluþturan fitoplankton ve diðer su bitkileri tarafýndan kullanýlan ýþýðýn miktarý bakýmýndan çok önemlidir (Cirik ve Cirik 2008). Seston adý verilen su içinde yüzen veya asýlý halde duran parçaçýklarýn (toz, kili þilt, balçýk, inorganik partikülleri organik detritus ve canlý olan planktonik organizmalar) neden olduðu bulanýk, ýþýk geçirgenliðini doðrudan etkiler. Afþar Baraj Gölü nde minimum ve maksimum seki-disk deðerleri sýrasýyla 33 cm ile kýþ, 312 cm ile ilkbahar aylarýnda gerçekleþmiþtir. Carlson (1977, 1980), çalýþmalarýnda klorofil-a'nýn pratik olarak ölçülmesinde seki-diskin basit ve etkili bir araç olduðunu belirtmiþtir. Buna karþýn Edmondson (1980), bu iliþkiye temkinli yaklaþmak gerektiðini savunmuþtur. Bu çalýþmada bu iki deðiþken arasýndaki korelasyon katsayýsýnýn -0,4 olduðu hesaplanmýþtýr. Bu deðer, göl suyunda türbiditenin temelde planktondan kaynaklandýðýný ve seki deðerlerinin bunun iyi bir göstergeçi olduðunu göstermektedir. Araþtýrma yapýlan diðer rezervuarlarda minimum ve maksimum seki deðerleri Topçam Baraj Gölü nde ilkbahar (70 cm) ve yaz aylarýnda (320 cm) (Sömek ve ark. 2005); Beyþehir Gölü nde ilkbahar (138 cm) ve kýþ aylarýnda ( cm)(altýndað ve Yiðit 2004); Yeniþehir Gölü nde yaz (40 cm) ve Ýlkbahar aylarýnda (92 cm)(bozkurt 2006); Sarýyer Baraj Gölü nde ise minimum ve maksimum seki deðerleri yaz (50 cm) ve kýþ (450 cm) aylarýnda tespit edilmiþtir (Atýcý ve Obalý 2006). Deðiþik rezervuarlarda birbirlerinden oldukça farklý seki bildiriþleri, ýþýk geçirgenliði üzerine birçok deðiþik faktörün etkili olduðunu göstermektedir. Göllerde su sýcaklýðý, mevsimlere, gölün coðrafik konumuna, derinliðine, yüzey alanýna, içinde erimiþ halde bulunan madensel tuzlara ve absorbe edilen güneþ ýþýðýna baðlý olarak deðiþebilir (Cirik ve Cirik 2008). Sulama, enerji temini ve taþkýn koruma amacýyla inþa edilen baraj gölünün su sýcaklýðý yýl içinde hava sýcaklýðý ve derinliðe baðlý olarak deðiþim göstermiþtir. Afþar Baraj Gölü su sýcaklýklarýnýn mevsimsel deðiþimi ve deðerleri Sarýyer Baraj Gölü nde (Atýcý ve Obalý 2006); Marmara Gölü nde (Yýldýz ve ark. 2007); Yeniþehir Gölü ndeki (Bozkurt 2006) çalýþmalarla benzerlik göstermiþtir. Göllerde genelde gözlenen termal tabakalaþma, baraj gölünde yaz aylarýnda sulama ve buharlaþma gibi nedenlerden ötürü su seviyesinin düþmesinden dolayý oluþmamýþtýr. Göl suyu sýcaklýk deðerleri, gölün ýlýk su balýk türlerinin yaþamasý ve üremesine uygun olduðunu göstermektedir. Azot tatlýsularda, çözünmüþ moleküler N 2, amonyum (NH 4 +), nitrit (NO 2 -) ve nitrat (NO 3 -) formlarýnda bulunabilir. Azot sulara; göl yüzeyine çökelme (atmosfer), sediment ve suda azot fiksasyonu ile ve yüzey ve yeraltý sularýndan drenaj ile katýlabilir. Amonyum (NH 4 +), organik maddenin bakteriler tarafýndan yýkýlmasýndan çýkan ana üründür ve sulardaki ana kaynaðý bu yýkým iþlemidir (Wetzel 1983). Amonyum iyonu (NH 4 +) suda yaþayan organizmalar için önemli ölçüde toksik deðildir. Buna karþýn serbest amonyak düþük deriþimlerde bile toksik etki yapar. Amonyum /amonyak deðeri, ph ve sýcaklýða baðýmlýdýr. Yüksek ph (8,5<) deðerinde amonyak yüzdesi ve buna baðlý toksisite hýzlý bir þekilde artar. Amonyaðýn toksik etkisinin oksijen eksikliði, sýcaklýðýn artýþý ve diðer toksik maddelerin bulunmasý ile daha da artabileceðine dikkat çekilmiþtir (Uslu ve Türkman 1987). Yaptýðýmýz ölçümlerde sonbaharda klorofil-a ve biyo-kütle artýþý gözlenmiþtir. Takip eden kýþ aylarýnda sonbahardan kalan biyo-kütlenin, gölde yýkýma uðramasý sonucu amonyum miktarý kýþ aylarýnda en yüksek seviyesine ulaþmasý þeklinde yorumlanabilir. No: 81, 2011

7 Afþar Baraj Gölü'nün (Manisa-Türkiye) Trofik Statüsünün... Ekoloji Ölü organik maddelerin mikroskobik bakteriler ve mantarlarýn faaliyetleri ile parçalanmasý sonucu amonyum þeklinde mineral azot ortaya çýkar. Bu nedenle amonyum ötrofik sularýn organik maddece zengin hipolimnion tabakasýnda bol miktarda bulunur (Cirik ve Cirik 2008). Azot türevleri olan amonyum, nitrit ve nitrat seviyelerinde yýl içinde oluþan dalgalanma birbirlerine paralel seyrederek, yaz aylarýnda düþük, kýþ aylarýnda ise yüksek ölçülmüþtür. Amonyum, hayvansal atýklardan oluþan en temel azotlu atýk üründür. Amonyum ayný zamanda azotlu organik maddelerin ayrýþmasý sonucu da açýða çýkar (Tommasso 1994). Suda amonyum birikimi, sucul organizmalara karþý toksik olduðundan istenmez ve toksik etkisi ph ve su sýcaklýðý arttýkça artýþ göstermektedir (Emerson ve ark. 1975). Afþar Baraj Gölü nde amonyum deðerleri minimum 0,13 mg/l (ilkbaharda 1 no'lu istasyon dip) ve maksimum 1,35 mg/l aralýðýnda deðiþmiþtir (kýþýn 3 no'lu istasyon yüzey). Yýllýk ortalama deðer 0,71 mg/l olarak tespit edilmiþtir. Amonyum minimum, maksimum ve ortalama deðerlerini Tepe ve ark. (2006) nýn Karagöl'de yaptýklarý çalýþmada sýrasýyla 0,13 mg/l, 0,197 mg/l ve 0,16 mg/l; Atýndað ve Özkurt (1998) Kunduzlarda 0,10 mg/l, 0,40 mg/l ve 0,25 mg/l; Taþ (2006) ise Derbent Baraj Gölü nde 0 mg/l, 0,5 mg/l ve 0,18 mg/l olarak tespit etmiþlerdir. Ortalama ve maksimum deðer açýsýndan Afþar Baraj Gölü nün amonyum konsantrasyonu diðer rezervuarlara göre daha yüksek deðerdedir. Ayrýca fitoplankton konsantrasyonunun açýk bir belirteçi olan klorofil-a ile amonyum deðerleri arasýnda korelasyon katsayýsý -0,31 olarak tespit edilmiþtir. Bu da fitoplankton bolluðu üzerine amonyumun etkili olduðunu göstermektedir. Nitrit, amonyum azotunun gram negatif kemoototrofik aerobik bakteriler tarafýndan iki basamaklý oksidasyon olayý olan nitrifikasyon olayýnýn orta ürünüdür. Ortamda birikim yapmaz ve ara ürün olduðundan hemen nitrata dönüþür (Boyd ve Tucker 1998). Nitrit (NO 2 -) amonyum ve nitrata kýyasla yüzeysel sularda düþük deriþimlerde bulunur. Bunun nedeni nitritin bir ara ürün olmasýdýr, ya oksitlenerek nitrata dönüþmekte veya anaerobik ortamda indirgenerek amonyaða dönüþmektedir. Yeterli derecede nitrifikasyona uðramamýþ atýk sularýn ortama verilmesi durumunda çok yüksek deðerlere çýkabilir ve canlýlara toksik etkiler gösterebilir (Uslu ve Türkman 1987). Kýþ aylarýnda pik yapmasýnýn nedeni, ara ürünü olan nitriti nitrata çeviren bakterilerin 15 C'ýn altýnda faliyetinin yavaþlamasý olduðu düþünülmektedir. Afþar Baraj Gölü nde nitrit deðerleri minimum 0 mg/l, maksimum 0,025 mg/l ve ortalama 0,012 mg/l olarak tespit edilmiþtir. Klorofil-a ile nitrit deðerleri arasýndaki korelasyon katsayýsý ise -0,20'dir. Nispeten zayýf da olsa fitoplankton bolluðunun nitrit deðerlerinden etkilenmekte olduðu söylenebilir. Ýnorganik azotun tatlýsulara giriþ yapan genel formu nitrat (NO 3 -)'týr (Wetzel 1983) ve sularda bulunan baðlý azot bileþiklerinin en önemlisidir. Çoðu yüzey suyu bir miktar nitrat içerir, bununla birlikte, nitratýn ana kaynaklarýndan biri insan ve hayvan atýklarýdýr. Doðal sulardaki nitrat, inorganik bileþik azotun yaygýn formudur ve kirlenmemiþ sularda bulunan nitrat, nitrifikasyonun son ürünüdür (Tepe 2009). Ortamda ilkbahar aylarýnda nitrat miktarýnýn artýþ göstermesinin nedeni havalarýn ýsýnmasý, yani 15 C'ýn üzerine çýkmasý ile nitrifikasyon bakterilerinin faaliyetinin hýzlanmasý olarak gösterilebilir. Afþar Baraj Gölü nde nitrat deðerleri minimum 0,2 mg/l, maksimum 0,7 mg/l ve ortalama 0,4 mg/l olarak tespit edilmiþtir. Altýndað ve Özkurt (1998) Çatörende bu deðerleri sýrasýyla 0 mg/l, 0,15 mg/l ve 0,08 mg/l olarak; Bozkurt (2006) Yeniþehir Gölü nde ise 0,4 mg/l, 12,5 mg/l ve 4 mg/l olarak bildirmiþtir. Klorofil-a ile nitrat deðerleri arasýndaki korelasyon katsayýsý Afþar Baraj Gölü için -0,63'dir. Fitoplankton bolluðunun kuvvetli bir þekilde nitrat deðerlerinden etkilenmekte olduðu söylenebilir Fosfor, su ortamlarýndaki çok yönlü ve karýþýk kimyasal ve biyokimyasal dengelerin anahtar elemanlarýndan biridir. Sularda fosfor çeþitli fosfat türleri þeklinde bulunur. Fosfor fotosentezle üretim yapan ototrof canlýlarýn büyümelerini sýnýrlayýcý etkilere sahiptir (Uslu ve Türkman 1987). Göl sistemlerinde bir çok formu olan azotun aksine en belirgin inorganik fosfor formu ortofosfattýr (PO 4-3). Tatlýsularda bulunan fosforun %90'ýndan fazlasý organik fosfat olarak canlýlarýn hücre içeriðinde bulunur (Wetzel 1983). Bütün organik fosfor bileþiklerinin temel yapýtaþýný orto-fosfat anyonu oluþturur (Uslu ve Türkman 1987). Fosfor, kirlenmemiþ doðal sularda oldukça küçük miktarlarda (0,01-0,03 mg/l) bulunur ve tatlý su kaynaklarýnýn özellikle plankton gibi sucul No: 81,

8 Ekoloji Ayvaz ve ark. organizmalarýn verimliliðini belirler (Tepe ve Boyd 2003). Fosfatýn sonbahar mevsimindeki artýþý ortamdaki klorofil-a miktarýnýn artýþýndanda görüleceði gibi fosfat baðlayabilen mavi yeþil alglerin artýþýndan yada fosfatlý gübrelerin kullanýmýndan kaynaklanabilir. Afþar Baraj Gölü nde orto-fosfat deðerleri minimum 0,1 mg/l, maksimum 1,16 mg/l ve ortalama 0,3 mg/l olarak tespit edilmiþtir. Sömek ve ark. (2005), Topçam Baraj Gölü nde orto-fosfat deðerlerini sýrasýyla 0,01 mg/l, 1,21 mg/l ve 0,2 mg/l olarak; Bozkurt (2006) ise Yeniþehir Gölü nde 0, 0,55 mg/l ve 0,12 mg/l olarak bildirmiþtir. Bu çalýþmada Afþar Gölü nde klorofil-a ile orto-fosfat deðerleri arasýndaki korelasyon katsayýsý +0,69 olarak tespit edilmiþtir. Bu göl için orto-fosfat konsantrasyonlarýnýn fitoplankton bolluðu üzerinde sýnýrlayýcý etkisinin olmadýðý söylenebilir. Redfield (1934), yaptýðý çalýþmalarda suyun sahip olduðu karbon : azot : fosfat oranlarý ile fitoplanktonun bünyesindeki karbon : azot : fosfat oranlarýnýn birbirine çok benzer olduðu tespit etmiþ ve bu oranlarý (C:N:P) 106:16:1 þeklinde vermiþtir. Bu oran esas alýndýðýnda ve Liebig'in Minimum Kanunu gereðince Afþar Baraj Gölü nde fitoplanktonun geliþiminde sýnýrlayýcý elementin azot olduðu tespit edilmiþtir (Tablo 5). Bu hususun bir diðer doðrulamasý da yukarýda bahsedilen azot formlarý ve ortofosfat deðerleri ile klorofil-a deðerleri arasýndaki korelasyon katsayýlarýdýr. Çözünmüþ oksijen sularda, özellikle göllerde, kimyasal süreçler ve canlýlar için en önemli parametrelerden biridir. Sudaki çözünmüþ oksijen kaynaklarý atmosfer ve suda gerçekleþen fotosentezdir. Ancak atmosferden gelen miktar fotosentezden gelen miktarýn yanýnda çok düþük olduðundan, sudaki çözünmüþ oksijen miktarý doðrudan fotosentezle iliþkilendirilebilir. Sudaki oksijen çözünürlüðü, su sýcaklýðý ve sudaki tuz içeriði ile ters orantýlýdýr (Wetzel 1983). Afþar Baraj Gölü nde minimum oksijen deðeri 5,2 mg/l ile kýþ ayýnda maksimum deðer ise 10,7 mg/l ile sonbaharda tespit edilmiþtir. Çalýþma yapýlan diðer rezervuarlarda çözünmüþ oksijenin sýrasýyla minimum ve maksimum deðerleri þu þekilde bildirilmiþtir; Devegeçidi Baraj Gölü nde 5,8 mg/l (yaz) ve 11,8 mg/l (ilkbahar) (Baykal ve ark. 2004), Topçam Baraj Gölü nde 4,7 mg/l (yaz) ve 10,9 mg/l (kýþ) (Sömek ve ark. 2005), Beyþehir Gölü nde 8,0 mg/l (ilkbahar) ve 11,8 mg/l 44 (sonbahar) (Altýndað ve Yiðit 2004), Marmara Gölü nde 5,9 mg/l (ilkbahar) ve 7,9 mg/l (kýþ) (Yýldýz ve ark. 2007). Cole (1979), göl sularýnýn iki oksijen kaynaðýnýn fotosentez ve atmosfer olduðunu, atmosferik basýnçla gaz halindeki oksijenin difüzyon yoluyla göl suyuna geçiþ yaptýðýný, ancak teorik olarak sadece moleküler difüzyon yoluyla yüzeyden 5 metre derinliðe kadar ulaþmasýnýn yýllar alacaðýný, gaz halindeki çözünmüþ oksijenin gölün derinliklerine ulaþmasýnda ana mekanizmanýn difüzyonu takiben adveksiyon akýmlarý olduðundan bahseder. Bu çalýþmada çözünmüþ oksijen ile fitoplankton bolluðunun saðlam bir göstergesi olan klorofil-a konsantrasyonu arasýnda korelasyon katsayýsý 0,7 gibi güçlü bir deðer olarak bulunmuþtur. Düþük klorofil-a konsantrasyonunun tespit edildiði Kýþ aylarýnda göl suyunun çözünmüþ oksijen deðerinin düþük olmasý, yüksek klorofil-a deðerinin tespit edildiði sonbahar aylarýnda ise çözünmüþ oksijen deðerlerinin de yüksek olmasý çalýþma süresince göl suyunun ana oksijen kaynaðýnýn fotosentez olduðuna iþaret etmektedir. ph deðeri, suda erimiþ halde bulunan CO 2 ile yakýndan iliþkilidir. Fotosentez sonucu fitoplanktonlar ortamda bulunan CO 2 'yi tüketip ph'yý yükseltirler. Sucul bir ortamýn ph deðerinin canlý yaþamýný tehlikeye sokmamasý ve bu su kaynaðýnýn balýk yetiþtiriciliði amacýyla kullanýlabilir olmasý için 6,5-8,5 sýnýr deðerlerini geçmemesi gereklidir. Çalýþmada elde edilen ph deðerleri bu sýnýr deðerler aralýðýndadýr. Ortalama ph deðerleri Marmara Gölü nde (Yýldýz ve ark. 2007) 7,9; Beyþehir Gölü nde (Altýndað ve Yiðit 2004) 8,02; Kurtboðazý ve Çamlýdere Baraj Göllerinde (Demir 2005) sýrasýyla 8,2 ve 8,1 olarak bildirilmiþtir. Afþar Baraj Gölü nün ortalama ph deðeri 8,1'dir. Bu durum baraj gölü ve göllerin ph deðerlerinin birbirlerine çok yakýn olduðunu göstermektedir. Sularýn elektriksel iletkenliði iyonlarýn suda varlýðýna, toplam deriþimine, hareketliliklerine, deðerliklerine, göreli deðiþimlerine ve sýcaklýða baðlýdýr (Anonymous 1985). Elektriksel iletkenliðin kýþýn azalma göstermesinin olasý sebebi, mevsimin yaðýþlý olmasý nedeniyle baraj göllerinin hacimlerinin artmasý ve bunun bir sonucu olarak iyon konsantrasyonlarýnýn görece azalmasýdýr. Rezervuarlarda yapýlan diðer çalýþmalarda ortalama elektriksel iletkenlik deðerleri Marmara No: 81, 2011

9 Afþar Baraj Gölü'nün (Manisa-Türkiye) Trofik Statüsünün... Ekoloji Gölü nde 649 μs/cm (Yýldýz ve ark. 2007); Beyþehir Gölü nde 335 μs/cm (Altýndað ve Yiðit 2004); Sarýyar Baraj Gölü nde 550 μs/cm (Atýcý ve Obalý 2006) olarak bildirilmiþtir. Afþar Baraj Gölü nde ise 529 μs/cm olarak tespit edilmiþtir. Rezervuarlarýn elektriksel iletkenlik deðerlerindeki deðiþimin nedenleri arasýnda yaðýþ havzalarýnýn jeolojik özellikleri, yaðýþ rejimleri, toprak kullaným amaçlarýnýn farklý olmasý gösterilebilir. Ülkemiz rezervuarlarýnda yapýlan çalýþmalarda fitoplanktonda hakim taksonlarýn Ochrophyta üyeleri olduðunu göstermektedir (Baykal ve ark. 2004, Atýcý ve Obalý 2006). Bu çalýþmada da Ochrophyta'dan Aulacoseira sp. ve Chlorophyta'dan Pediastrum sp. aþýrý çoðalma göstermiþ ve fitoplanktonun baskýn taksonlarýný oluþturduklarý tespit edilmiþtir. Reynolds (2006)'da Pediastrum sp. mezotrofik göllerin tipik organizmasýdýr. Klorofil-a deðerleri de gölün meso-ötrof karakterde olduðuna iþaret etmektedir. Zooplanktonda ise 11 genus ile temsil edilen Rotifera her dönem rastlanmýþtýr, yoðun bulunduklarý dönem yaz dönemidir ve dominant genusu Keratella'dýr. Göllerin trofik seviyelerinin belirlenmesi için çok sayýda kriter belirlenmiþ ve kullanýlmýþtýr. Kriterlerin çokluðu, bir gölün trofik seviyesinin o gölün nutrient yükü ve konsantrasyonu, prodüktivitesi, fauna ve floranýn kalite ve kantiteleri ve hatta gölün sahip olduðu morfometrisi de içeren çok boyutlu özelliðe sahip olduðu fikrinin oluþmasýna neden olmuþtur. Yani trofik seviyenin bir veya iki parametrenin incelenmesiyle deðerlendirilmesi olasý gözükmemektedir. Bu düþünce çok parametreli indislerin oluþturulmasýný saðlamýþtýr. Bununla birlikte bu sistemin kullanýþlýlýðýnýn da bir sýnýrlamasý vardýr ki o da çok sayýda parametrenin ölçüm zorluðu ve zorunluluðudur. Çok boyutlu trofik kavramýna alternatifi olarak geliþtirilen indisler ise, organik madde veya nutrient girdi oranlarý gibi tek bir kriteri kendilerine temel alýr. Tek bir kriterin temel alýnmasýyla oluþturulan indisler hem belirsizlikleri ortadan kaldýrýr hem de göl suyunda meydana gelen olasý deðiþimlere karþý duyarlýdýrlar. Bu düþünce tek bir kriteri baz alan, hem çok parametreli indislerin kapsamýný hem de tek parametreli indislerin basitliðini bünyesinde barýndýran çeþitli indislerin oluþturulmasýna olanak saðlamýþtýr. Bu düþünceden hareketle oluþturulan ve en çok kullanýlan indisler Carlson'ýn Trofik indeksi (Carlson 1977) ve OECD'nin trofik indisleridir (Anonymous 1982). Yýllýk ortalama klorofil-a miktarýný temel alan OECD indisi trofik seviye düzeyini sürekli olasýlýk daðýlýmýný þeklinde tanýmlar. Trofik sýnýflandýrma sistemi için OECD sýnýr deðerine göre, klorofil-a 2,7-78 μg/l aralýðýndaki göller ötrofik olarak, μg/l aralýðýndaki göller hipertrofik olarak adlandýrýlmaktadýr (Ryding ve Rast 1989). Carlson'ýn trofik indeks tablosu ile karþýlaþtýrýldýðýnda; Afþar Baraj Gölü klorofil-a ve seki-disk deðerlendirmelerine göre ötrofik, seki-diske dayanan indis deðerlerinin klorofil-a'ya dayanan indis deðerlerinden büyük oluþlarý, yani indis deðerleri arasýnda sapmanýn olmasý, türbiditenin sadece planktondan kaynaklanmadýðýný, organik olmayan partiküllerinde de bulanýklýkta rol oynadýklarýný göstermektedir. Su ürünleri açýsýndan önemli bir potansiyele ve çeþitli çalýþma konularýný bünyelerinde barýndýran rezervuarlarýn karakterlerinin belirlenmesi ülkemizin içsu zenginliðini oluþturan bu su kütlelerinden maksimum düzeyde deðerlendirilmesi açýsýndan önem arz etmektedir. Bu tip çalýþmalar göllerimizle ilgili veritabanlarýnýn oluþturulmasýna da zemin saðlamaktadýr. Gerçekte su kaynaklarýmýz ile ilgili ulusal ölçekte entegre bir veri sisteminin oluþturulmasý elzem bir konudur. Bu tip veriler, göllerimizin taþýma kapasitelerinin belirlenmesini ve teorik potansiyelin belirlenmesini mümkün kýlabilecektir. Ancak bu sayede, uygulamalý çalýþmalar yapan ve/veya mevzuat gereði görevlerinden biri olan kurum ve kuruluþlar, su kaynaklarýnýn deðerlendirilmesinde ve ileriye yönelik planlamalarýný yapabilmelerinde ellerinde gerçekçi bir araça ve temel alacaklarý saðlam bir zemine sahip olabileceklerdir. KAYNAKLAR Anonymous (1982) Eutrophication of Waters Monitoring Assessment and Control. OECD Report, Paris. Anonymous (1985) Standart Methods for the Examination of Water and Wastewater. APHA, AWWA, Washington. No: 81,

10 Ekoloji Ayvaz ve ark. Anonymous (2010) Devlet Su Ýþleri (DSÝ) Genel Müdürlüðü 2009 Yýlý Faaliyet Raporu. Devlet Su Ýþleri Genel Müdürlüðü, Ankara. Anonymous (2011) Devlet Su Ýþleri 2. Bölge Müdürlüðü Verileri. Devlet Su Ýþleri Genel Müdürlüðü, Ankara. Akbulut M, Kaya H, Celik ES, Odabasi DA, Odabasi SS, Selvi K (2010) Assessment of Surface Water Quality in the Atikhisar Reservoir and Saricay Creek (Canakkale, Turkey). Ekoloji 19 (74): Altýndað A, Özkurt Þ (1998) A Study on the Zooplanktonic Fauna of the Dam Lakes Kunduzlar and Çatören (Kýrka-Eskiþehir). Turkish Journal of Zoology 22: Altýndað A, Yiðit S (2004) Beyþehir Gölü Zooplankton Faunasý ve Mevsimsel Deðiþimi. Gazi Üniversitesi, Gazi Eðitim Fakültesi Dergisi 24 (3): Atýcý T, Obalý O (2002) Yedigöller ve Abant Gölü (Bolu) Fitoplanktonunun Mevsimsel Deðiþimi ve Klorofil-a Deðerlerinin Karþýlaþtýrýlmasý. Ege University Journal of Fisheries and Aquatic Science 19 (3-4): Atici T, Obali O (2006) Seasonal variation of phytoplankton and value of chlorophyll a in the Sariyar Dam Reservoir (Ankara, Turkey). Turkish Journal of Botany 30 (5): Baltacý F (2000) Su Analiz Metodlarý. DSÝ Genel Müdürlüðü, Ýçme ve Kanalizasyon Dairesi Baþkanlýðý, Ankara. Baykal T, Açýkgöz Ý, Yýldýz K, Bekleyen A (2004) A Study on Algae in Devegeçidi Dam Lake. Turkish Journal of Botany 28: Borutski EV (1963) Fauna of USSR, Crustacea, Freshwater Cyclopoida. Israel Program for Scientific Translations, Jerusalem. Boyd CE, Tucker CS (1998) Pond aquaculture water quality management. Kluwer Academic Publishers. Norwell, Massachusetts. Bozkurt A (2006) Yeniþehir Gölü (Reyhanlý, Hatay) Zooplanktonu. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 23: Carlson RE (1977) A Trophic Index for Lakes. Limnology and Oceanography 22 (2): Carlson RE (1980) More Complication in The Chlorophyll-Secchi Disk Relationship. American Society of Lnnnology and Oceanography 25 (2): Cirik S, Cirik Þ (2008) Limnoloji. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayýnlarý No:21, Ýzmir. Cole GA (1979) Texbook of Limnology. The CV Mosby Company, Saint Louis. Demir N (2005) Zooplankton of Two Drinking Water Reservoirs in Central Anatolia: Composition and Seasonal Cycle. Turkish Journal of Zoology 29: Edmondson WT (1959) Freshwater Biology, 2nd Edition. John Wiley and Sons Inc., New York. Edmondson WT (1980) Secchi-disk and Chlorophyll. American Society of Limnology and Oceanography 25 (2): Egemen Ö (2011) Su Kalitesi. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayýn No:14, Ýzmir. Emerson K, Russo RC, Lund RE, Thurston RV (1975) Aqueous ammonia equilibrium calculations: Effect of ph and temperature. Journal of the Fisheries Research Board of Canada 32: Flössner D (1972) Krebstiere, Crustacea; Kiemen und Blattfüsser, Branchiopoda, Fischlause, Branchiura. Tierwelt Deutschlands. Veb Gustav Fischer Verlag, Jena. Gedik K, Verep B, Terzi E, Fevzioglu S (2010) Determination of Water Quality of Fýrtýna Stream (Rize) in Terms of Physico-Chemical Structure. Ekoloji 19 (76): Guiry MD, Guiry GM (2011) AlgaeBase ( World-Wide Electronic Publication. National University of Ireland, Galway. Jespersen AM, Christofersen K (1987) Measurements of Chlorophyll A from Phytoplankton Using Ethanol As Extraction Solvent. Archiv für Hydrobiologie 109: John DM, Whitton BA, Brook AJ (2003) The Freshwater Algal Flora of the British Isles: An Identification Guide to Freshwater and Terrestrial Algae. Cambridge University Press, Cambridge. Kalyoncu H, Barlas M, Yorulmaz B (2008) The Relationship between the Physicochemical Structure and the Epilithic Algae Diversity of Aksu River (Isparta-Antalya). Ekoloji 17 (66): No: 81, 2011

11 Afþar Baraj Gölü'nün (Manisa-Türkiye) Trofik Statüsünün... Ekoloji Krokowski (2007) Changes in the trophic state and phytoplankton composition and abundance in Loch Lomond, Scotland, UK. International Journal of Oceanography and Hydrobiology 36 (1): Odabasi S, Buyukates Y (2009) Daily Variations of Chlorophyll-a, Environmental Parameters And Nutrients: Sarýçay Creek As An Exemplary (Canakkale, Turkey). Ekoloji 19 (73): Polat F, Ozmen H (2011) Determination of the Trophic Level of Almus Dam Lake and Research its Phosphorus Carrying Capacity. Ekoloji 20 (78): Redfield AC (1934) On the Proportions of Organic Derivatives in Sea Water and Their Relation to the Composition of Plankton. In: Daniel RJ (ed), James Johnstone Memorial Volume, University Press of Liverpool, Liverpool, Reynolds CS (2006) Ecology of Phytoplankton. Cambridge University Press, Cambridge. Ruttner-Kolisko A (1974) Plankton rotifers: biology and taxonomy. Schweizerbart, Stuttgart. Ryding SO, Rast W (1989) The Control of Eutrophication of Lakes and Reservoirs. Man and The Biosphere Series Volume I, UNESCO & The Parthenon Publishing Group, Paris. Sims PA (1996) An Atlas of British Diatoms. Biopress Ltd, Dorchester. Sömek H, Balýk S, Ustaoðlu MR (2005) Topçam Baraj Gölü (Çine-Aydýn) Fitoplanktonu ve Mevsimsel Deðiþimleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Eðirdir Su Ürünleri Fakültesi Yayýnlarý 1 (1): Tas B (2006) Investigation of Water Quality of Derbent Dam Lake (Samsun). Ekoloji 15 (61): Tepe Y, Boyd CE (2003) A reassessment of Nitrogen Fertilization for Sunfish Ponds. Journal of World Aquaculture Society 34 (4): Tepe Y, Ateþ A, Mutlu E, Töre Y (2006) Karagöl'ün (Erzin-Hatay) Bazý Fiziko-Kimyasal Özellikleri. Ege University Journal of Fisheries and Aquatic Science 23 (1/1): Tepe Y (2009) Determination of the Water Quality of Reyhanlý Yeniþehir Lake (Hatay). Ekoloji 18 (70): Tommasso JR (1994) The toxicity of nitrogenous wastes to aquaculture animals. Rewiews of Fisheries Science 2: Uslu O, Türkman A (1987) Su Kirliliði ve Kontrolü. T.C. Baþbakanlýk Çevre Genel Müdürlüðü Yayýnlarý, Eðitim Dizisi, Ankara. Wetzel RG (1983) Limnology, 2nd Edition. Saunders College Publishing, Philadelphia. Yerli SV, Gündüz E, Akbulut A (1997) Trophic Status of Sultan Marshes, Turkey. Fresenius Environmental Bulletin 6: Yýldýz Þ, Altýndað A, Ergönül MB (2007) Seasonal Fluctuations in the Zooplankton Composition of a Eutrophic Lake: Lake Marmara (Manisa, Turkey). Turkish Journal of Zoology 31: Yýlmaz F (2004) Physico-Chemical Features of Mumcular Dam Lake (Mugla-Bodrum). Ekoloji 14 (50): Youngman RE (1978) Measurement of Chlorophyll-a. Water Research Center Technical Report, TR- 82, Medmenham. No: 81,