Sahibi ve Yazı İşleri Müdürü / Publishing Manager Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Adına Doç Dr. Bekir KOÇLAR

Transkript

1 YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES Hakemli Dergi, Yıl 2015 Sayı:28/ Bahar Peer-Reviewed Journal, Year:2015 Issue: 28 / Spring Sahibi ve Yazı İşleri Müdürü / Publishing Manager Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Adına Doç Dr. Bekir KOÇLAR Editörler / Editor Yrd. Doç Dr. Abdulaziz KARDAŞ Yayın Kurulu/Enstitü Yönetim Kurulu Editorial Board / Institute Board of Directors Prof. Dr. M. Şirin ÇIKAR Doç. Dr. Bekir KOÇLAR Doç. Dr. Hasan ÇİÇEK Yrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ Yrd. Doç. Dr. Ramazan ÖZMEN Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul ÇAVDAR Danışma Kurulu / Advisor Board Prof. Dr. Zeki TAŞTAN Prof. Dr. Ali Fuat DOĞU Doç. Dr. Ferit İZCİ Doç. Dr. Suvat PARİN Doç. Dr. Cesur PEVLEVANOĞLU Doç. Dr. S. Cem ŞAKTANLI Doç. Dr. Mehmet AYGÜN Doç. Dr. Rafet ÇAVUŞOĞLU Doç. Dr. M. Akif ARVAS Yrd. Doç. Dr. Abdulkerim UZAĞAN Yrd. Doç. Dr. Ahmet EYİM Yrd. Doç. Dr. Ali HATALMIŞ Yrd. Doç. Dr. Mehmet KULAZ Yrd. Doç. Dr. M. Metin BARLIK Yrd. Doç. Dr. Rahmi TEKİN Yrd. Doç. Dr. Yunus KAPLAN İngilizce Reaksiyon Yrd. Doç. Dr. Aydın GÖRMEZ Sekreterya / Secretary Ercan ÇALIŞ Ahmet KÖKLÜ Dizgi/Baskı Baranoğlu Ofset Matbaacılık : (0432) VAN Yazışma Adresi Yrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü/VAN Tel: /2002- Fax: İleti Adresi: sbedergisi@yyu.edu.tr Baskı Yılı: 2015

2 İÇİNDEKİLER / Contents Dil ve Edebiyat/Language and Literature Yrd. Doç. Dr. Tahir ZORKUL Sokak Çocuklarının Dünyasına Bir Bakıș: Sokakta Tek Bașına Yrd. Doç. Dr. Melih ERZEN Dostluk ve Kıskançlık Kavramları Çerçevesinde Mevlâna Âșık ve Mâșuk Oyunu Eğitim Bilimleri / Educational Sciences Doç. Dr. Zihni MEREY Yrd. Doç. Dr. Murat KEÇE Eğitimcilerin İnsan Hakları Eğitimine Yönelik Tutumları İktisadi ve İdari Bilimler/ Economic and Administrative Sciences Prof. Dr. Atılhan NAKTİYOK Yrd. Doç. Dr. Burcu TURAN Yöneticilerin Çevresel Belirsizlik Algısının Stratejik Liderlik Davranıșları Üzerindeki Rolü: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yöneticileri Üzerinde Bir Uygulama Yrd. Doç. Dr. Ayșe Gözde KOYUNCU Arș. Gör. Dr. Barıș Koyuncu Örgüt Açısından Yeniliğin Önemi Ve Örgütsel Yenilik Dr. Zafer SEZGİN Ekonomik Küreselleșmenin İki İtici Gücü: Çok Uluslu Firmalar ve Uluslararası Ekonomik Kurulușlar İlahiyat ( Din Bilimleri ) / Teologie Doç. Dr. Vecihi SÖNMEZ Mu'tezili Düșüncede Mütevelled (Dolaylı) Fiiller İle Mübâșir (Doğrudan) Fiiller Arasındaki Fark Arș. Gör. Faruk KAZAN Ahlaki Açıdan İslam'da Dört Toplum Tipi Dr. Fatma PINAR İmâm-I A'zâm Ebu Hanife, Et-Tahavî ve Ömer En-Nesefi'nîn Akaid Metinlerinde Allah İnancı Tarih / History Arș. Gör. Ferit YÜCEBAȘ TBMM Zabıt Cerideleri'ne Göre İlk Meclis'te Van Milletvekilleri ve Faaliyetleri Arș. Gör. İlke ÖRÇEN YİĞİT Türkiye'de Kömür Madenciliğinin Tarihi SAYI HAKEMLERİ / Reviewers of the 28rd Issue Prof Dr. İbrahim ÖZCOȘAR Prof. Dr. Mehmet KUBAT Prof. Dr. Metin AYIȘIĞI Prof. Dr. Reha SAYDAN Prof. Dr. Resul ÖZTÜRK Prof. Dr. Selahattin SÖNMEZSOY Prof. Dr. Zeki TAȘTAN Doç. Dr. Mehmet AYGÜN Doç. Dr. Menaf TURAN Doç Dr. Nihat ȘİMȘEK Doç. Dr. Vecihi SÖNMEZ Doç. Dr. Zafer KANBEROĞLU Yrd. Doç. Dr. Aysun YARALI AKKAYA Yrd. Doç. Dr. Melih ERZEN Yrd. Doç. Dr. M. Akif ARVAS Yrd. Doç. Dr. Metin YILDIZ Yrd. Doç. Dr. M. Halil ERZEN Yrd. Doç. Dr. Yasin DOĞAN Artuklu Üniversitesi İnönü Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Gaziantep Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kafkas Üniversitesi

3 HAKEMLERİMİZ Prof. Dr. Azmi SÜSLÜ Prof. Dr. Ali Fuat DOĞU Prof. Dr. Bayram KODAMAN Prof. Dr. Bülent KARAKAȘ Prof. Dr. B. Kemal YEȘİLBURSA Prof. Dr. Salim CÖHCE Prof. Dr. S. Esin DAYI Prof. Dr. Gülay ÖĞÜN BEZER Prof. Dr. Hasan BABACAN Prof. Dr. İbrahim ÖZCOȘAR Prof. Dr. İsa YÜCEER Prof. Dr. M. Salih ARI Prof. Dr. M. Șirin ÇIKAR Prof. Dr. Mehmet KUBAT Prof. Dr. Metin AYIȘIĞI Prof. Dr. Necdet HAYTA Prof. Dr. Nevzat TARTI Prof. Dr. Recai KARAHAN Prof. Dr. Reha SAYDAN Prof. Dr. Resul ÖZTÜRK Prof. Dr. Serpil SÜRMELİ Prof. Dr. Selahattin SÖNMEZSOY Prof. Dr. Șakir GÖZÜTOK Prof. Dr. Yakup CİVELEK Prof. Dr. Zeki TAȘTAN Doç. Dr. Abdullah DUMAN Doç. Dr. Abdulmecit CANATAK Doç. Dr. Adnan ÇEVİK Doç. Dr. Bedri SARICA Doç. Dr. Bekir KOÇLAR Doç. Dr. Gülsen BAȘ Doç Dr. Faruk ALAEDDİNOĞLU Doç. Dr. Ferit İZCİ Doç. Dr. Mehmet AYGÜN Doç. Dr. Menaf TURAN Doç. Dr. Mehmet DEMİRTAȘ Doç. Dr. M. Salih MERCAN Doç. Dr. M. Șükrü MOLLAVELİOĞLU Doç. Dr. Mustafa SARICA Doç. Dr. Nihat ȘİMȘEK Doç. Dr. Ömer KÜPELİ Doç. Dr. Rafet ÇAVUȘOĞLU Doç. Dr. Sabri AZGÜN Ankara Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Süleyman Demirel Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Uludağ Üniversitesi İnönü Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Marmara Üniversitesi M. Akif Ersoy Üniversitesi Mardin Artuklu Üniversitesi Bitlis Eren Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi İnönü Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Gazi Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Atatürk Üniversitesi On Dokuz Mayıs Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bartın Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sıtkı Kocman Üniversitesi Pamukkale Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bitlis Eren Üniversitesi Bitlis Eren Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Pamukkale Üniversitesi Gaziantep Üniversitesi Kâtip Çelebi Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Atatürk Üniversitesi

4 Doç. Dr. Selma BAȘ Doç. Dr. Tuncay ÖĞÜN Doç. Dr. Vecihi SÖNMEZ Doç. Dr. Zafer KANBEROĞLU Yrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAȘ Yrd. Doç. Dr. Abdulhadi TİMURTAȘ Yrd. Doç. Dr. Abdullah EROL Yrd. Doç. Dr. Abdurrahim TUFANTOZ Yrd. Doç. Dr. Ahmet EYİM Yrd. Doç. Dr. Arif GEZER Yrd. Doç. Dr. Aydın GÖRMEZ Yrd. Doç. Dr. Bülent ALAN Yrd. Doç. Dr. Cengiz ATLI Yrd. Doç. Dr. E. Yașar DEMİRCİ Yrd. Doç. Dr. Ercan ÇAĞLAYAN Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul ÇAVDAR Yrd. Doç. Dr. Erkan AFȘAR Yrd. Doç. Dr. Fatih GENCER Yrd. Doç. Dr. Fırat YILDIZ Yrd. Doç. Dr. Güneș ȘAHİN Yrd. Doç. Dr. M. Akif ARVAS Yrd. Doç. Dr. Mehmet KULAZ Yrd. Doç. Dr. Mehmet PINAR Yrd. Doç. Dr. Mehmet TOP Yrd. Doç. Dr. Melih ERZEN Yrd. Doç. Dr. Metin EREN Yrd. Doç. Dr. Metin YILDIZ Yrd. Doç. Dr. M. Halil ERZEN Yrd. Doç. Dr. M. Nuri KARDAȘ Yrd. Doç. Dr. Murat ÖZTÜRK Yrd. Doç. Dr. Nevzat KELEȘ Yrd. Doç. Dr. Nilgün BİLİCİ Yrd. Doç. Dr. Oktay BAȘAK Yrd. Doç. Dr. Osman AYTEKİN Yrd. Doç. Dr. Ömer DEMİRBAĞ Yrd. Doç. Dr. Ramazan ÖZMEN Yrd. Doç. Dr. Rahmi TEKİN Yrd. Doç. Dr. Rașit KOÇ Yrd. Doç. Dr. Recep DEMİR Yrd. Doç. Dr. Sait EBİNÇ Yrd. Doç. Dr. Tekin AVANER Yrd. Doç. Dr. Veysi SEVİNÇLİ Yrd. Doç. Dr. Yalçın KARACA Yrd. Doç. Dr. Yasin DOĞAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sıtkı Koçman Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mardin Artuklu Üniversitesi Iğdır Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Muș Alparslan Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bitlis Eren Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kafkas Üniversitesi

5 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar, Yrd. Doç. Dr. Tahir Zorkul tzorkul@yyu.edu.tr Özet ; insan ve tabiat sevgisi, ölüm ve gibi pek çok konuyu gündeme getirir. Bu dikkat çeken meselelerden biri de sokak. Bu konuya özel b meseleye dikkat çekmek isteyen yazarlard Sokakta (1972) da göz irdeler. Biz n romanda incelemeye. Anahtar Kelimeler: çocuk edebiya sokak ç Abstract Cildren s literature is one of the special area showing the course of its own development in the literature field written works adrdressing the children brings up many issues like human and natural love jealousy, sacrifice sharing friendship peace honesty kindness cooperation solidarity sacrifice heroism death and separation. One of the issues pointed out in addition to this subject is the street children s world which has become a world wide issue. One of the authors who has a special interest in addressing nda s bildirinin 1

6 2 Tahir Zorkul (1972), examines the street children s world with a critical perspective without ignoring the social background. In this article we will try to examine how the situations that street children have fallen into adressed in the novel Keywords: literature, street children. ki bireylerin duygu, ve hayallerine hitap eden içermektedir (Sever, 2007:8). günden bu yana da beraberinde getiren bir kavram. Kimi yazarlar kimileri de :30) olarak ve çocuklara her yönüyle u kapsamda vücuda getirilmesi savunurlar. ve s bir nin ileri sürülür :197). çocuklar için neredeyse hiçbir edebiyat eseri bilinmektedir. çocuklara yönelik, gündeme gelmesinin bir sonucu ileri sürülür 63). ürünlerden an bir edebiyat bir tür olma :64). 17. y ise, çocuk bir dönem :197). Kavram olara denk gelir ve hedef kitle olarak ele alan biçimi :29). Türkiye de çocuk, dünyadaki çocuk im seyrinden pek de. Klasik dönemde çocuklara yönelik daha ziyade eserlerin Hayriyye ve Sünbülzade Vehbî nin Lütfiyye (Çakmak ve Geçgel, 2006:10). Bu eserlerin her ne kadar çocuklar için ahi, konu ve

7 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3 çok büyüklere hitap ettikleri; bu yüzden de çocuk edebi dikleri bilinmektedir ( :24). B Bu dönemin gibi dan öykülerini içeren çevirilerd (Çakmak ve Geçgel, 2006:10). Bir süre sonra da çeviri eserler, Bu dönemde özellikle Ahmet Mithat Efendi nin Hace-i Evvel ve Hisse telif ç yer :24). :210). Özellikle Ahmet Rasim, Ahmet Mithat, Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin, Tevfik Fikret, Ali Ekrem kalemler çocuk edebiyat :25). gerçekl Harf Devrimi yle birlikte. Kitaplar, Latin harfleriyle milli bir politika olarak bu kapsamda Ancak, bu dönemde bizde çocuk edebiy minde, önceki dönemlerin aksine izlenir. Özellikle çocuklara yönelik. Çocuklar bu yeni dönemin kitaplar yazarlar, :25; Çakmak ve Geçgel, 2006:11). güçtür. 50 li itap ve kitap sergileri. Bu dönemde çocuklara dikkat çeker. Eflatun Cem Güney, Vâlâ 2008:26).

8 4 Tahir Zorkul bu eserlerin y söylenemez. Söz konusu kitaplardaki çizimler, boyama ve düzenleme nin bütünüyle göre tasarlanm, :26). ki dönemlerde Tür Tarkan, ilk olarak gazetelerde tefrika edilir;. dönemde okul Cin Ali serisinin de, 2008:27) ( Küçük Gezegende Tatil Ev Osman (1972), Akraba Hasan (1972) ve Hayri Usta (Komisyon, 2001:232; Necatigil, 1995:84). Osman Kimseden Korkum Yok Benim, gibi toplumsal gerçekçi bir çizgide, b evlerine gündeli verilir.

9 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5 ak terimi, de street children/street kids, da les enfants des rues, Almanca da ise stra enkinder gibi ifadelerle kentin bir terimdir. Söz konusu çocuklar ndan ve korun denetiminden uzak bir biçimde geçirirler. Bu çocukl kendilerine meslek herhangi bir evleri bulunmayan olmayan, bütünüyle sokakta ve sömürü sonucu ak üzere Hâlbuki sokakta evdekine nazaran söz konusudur. (GUNEYDOGUM, 2014). WHO) nün 1993 teki raporunda kaklara mahkûm edilme nedenleri; Fakirlik, - felâketler, - - Fiziksel ve cinsel istismar, - Göç yoluyla yerinden etme, - - Kültürel sebepler, -

10 6 Tahir Zorkul dünyada ve Y. Söz, ilkokul Osman. Osman, derslerinde karar verir. olarak amama, bu yüzde. Osman, ona önerir. Osman b ; ; Osman, bir yandan erken; öte yandan da tüm. Osman, gün geçtikçe okula çekinerek gid y ölümünden sonra belirgin biçimde bozulmalar gözlenir. Örnek bir çocukken bu duruma, onu derin bir Okuldan da büsbütün kopar. Her g tedir. k için okula bir gün O günden sonra Ancak Osman bir süre sonra yeniden okulu asmaya, vaktini sokak

11 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7, çevresindeki. Onu anlamaya çabalamak yerine sorgulama ve suçlama yoluna giderler Osman, bu a yenilerini ekler. Oysa Osman a onu hiç bir biçimde emindir. B de b Nihayet öyle de olur. Osman, onun sokaktan kurtulur, eski haline döner. Onun yönlendirmeleriyle, vaktini sokaklarda geçirmek yerine önce evinin, da küçük bir marangoz atölyesinde gönüllerini yeniden fetheder. dan ve yeniden okula çok memnundur 1. Yazar, bilinçli olarak kendince M s tercih etmedeki ikinci. Romandan örnek vermek mek ve ; ; Nuri, maruz kal için; Metin annesi ve kurtulmak için

12 8 Tahir Zorkul. Roman hayat gibi (s. 174). söz konusu dâhil eder daha Bu aileleri ve sevk eder. Nihayetinde bu çocuklar b yerleri için sokakta kaderlerine terk edilirler. Yazar, üzerinde durur. Belki, ailelerin ve Mustafa gibileri na devam edebilir; Zeynep annesiyle daha fazla vakit geçirebilir; Hayri, Nuri, Metin ve Ahmet gibileri 2. Sokak çocuklar, orunmadan uzak, Bu mekânlarda pek çok tehlike mevcuttur Bunlar, güvensizlik, çaresizlik duygusu, fiziksel ve cinsel istismar sonuçlar. tehlikeler daha çok linde belirir. Romanda ikinci dereceden önemli bir karakter olan Hayri, kapkaç istemez. O da bu yüzden böyle bir Hayri yi sever ve onu sayarlar. Onlar kendileri için tek dost olarak geçimler Hâlbuki Hayri, mafya

13 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 olisin suç çetesini ele. Fakat çoktan 3. Romanda toplumun sokak çocuklar iki kelime ile izah edilir: S. Ancak yazar, ir ve kaderi olmad dillendirir. Bunu bir hale getirir. kendisini, için ve böylece. Bunun sonucunda da yalan söylemek k, sigara içmek gibi ir. em bu kadar iç içe hem bir o kadar da iç öründüklerinin aksine tertemiz birer kal fark eder. dir. temsil eder. O, örnek bir toplumun prototipi ona nasihatte bulunmaz, onun anlamaya da çabalar. Sonunda onun güvenini kazan sohbette, dile getirir: (91). söylemeleri topl

14 10 Tahir Zorkul nde durulur. B öteden beri önerisiyle büyütür. bu bahçede okuldan kaçarak Kaybettin onun için üzülmemeli. (s. 170). i söyletmekle Romanda küçük da sürüklenseler, kötü yola da seler una en çocuk olan Osman, daha sonra inden eski haline döner ve yeniden örnek bir çocuk olur. ile bu manada önemlidir. (s. 161). olarak nitelemesi üzerine, toplumun Senin

15 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11 (s. 161). Bunun kendi gözler önüne serer. Ben Osman a gereken (s. 161). Sonuç Netice itibariyle ir pencere aralayan, hacimce az olan Sokakta eserine asla nasihat yollu cümlelere yer vermez; k yerine, ç. Onlara nasihat etmek, m. Öyle ki, kabul görseydi ; ö yüzünden belge istemeseydi, Osman, yalan söylemeyi, sahte evrak düzenlemeyi ve annesinin yerine bu K ve ailelerin toplumun; özellikle de dil ve edebi kurgusuyla da dikkat çekici niteliktedir. KAYNAKÇA Ansiklopedisi, Cilt: I, YKY, ÇAKMAK GÜLEÇ, Havise; GEÇGEL, Hulusi: Çocuk,, Ankara :, Wikipedia Web sitesinden , Behçet:, 16., SEVER, Sever:, Ankara 2007., Tacettin:,, Kök Ankara 2006.

16 12 Tahir Zorkul, Mustafa Ruhi:, Kök Ankara GUNEYDOGUM:, Guneydogum Web YALÇIN,, G Ç, Ankara 2008.

17 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar, DOSTLUK ve KISKANÇLIK KAVRAMLARI OYUNU * Yrd.Doç.Dr. Melih ERZEN Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, erzenmelih@gmail.com Özet Mevlâna, zaman ve mekân. S ostluk vurgusuyla iz Mevlâna ve edebi eserlere mevzu. Nitekim onun ele alan Cumhuriyet dönemi tiyatro yaza Recep Bilginer'in 1992 isimli iki perdelik oyunu da alan eserlerden biridir. kurulu olan bu oyunda, eniden yorumlan O duygusu Esasen, oyunun, cepheleriyle söylenebilir. oyun, konu olmak suretiyle. Recep Bilginer'in Mevlâna; (1992) oyununda irdelemek ve onun ki yerini örneklendirmektir. * Bu makale, Ekim 2014 tarihlerinde Urumiye'de Sempozyumu 13

18 14 Melih Erzen Anahtar Kelimeler: Türk Tiyatrosu, Mevlânâ, Recep Bilginer, Dostluk, K IN THE POINT OF FRIENDSHIP AND JEALOUSNESS: Abstract Being as a Sufi, philosopher and poet Mevlana had made an effect passed time and place. Mevlana, who emphasized love, kindness and friendship, became the subject of many researches as well as literature. Hence there are many books, which are about his life and ideas. Recep Bilginer, who is one of the theater writer of Cumhuriyet age, published a single stage game called Mevlâna ve in The stage is about Mevlana s life. Being mainly stated the i the stage represents a new analysis of Mevlana s life and his ideas. The stage jealousness on his muruts. Truly, friendship and jealousness, the subject of the play, can be considered in the Mevlana s doctrine. In this point of view, the play introduces some aspects of that doctrine. Being a subject of a 20th century play, the play shows Mevlana s ideas, who lived in 13rd century, is building a lasting thinking world. The objective of this study is to make clear how RecepBilginer attempted to declare a new point of view to Mevlana s ideas world by his Mevlâna ve (1992) theater stage. KeyWords:Turkish Theater, Mevlânâ, Recep Bilginer, Friendship, Jealousness Celâleddîn-i Rûmî, tasavvuf tarihinin belki de en dikkat çekici (Öngören, 2004: ). zamanda ünlü bir (Çelebi, 2006: 63-90) da bu kavramlar çerçevesinde ird görülmektedir. Bu noktada birçok eserden olup bu görülmektedir. Nitekim

19 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15 er, 15. gazeteci olup Vatan,,, Ekspres, Tasvir gibi birçok olur (Kurdakul, 1989: 147); a onu Tiyatroyu, ve (Bilginer, 2005: 13) Bilginer'in,. O, "genellikle, itlilik meydana Bilginer, " -erkek konulu (Ener, 2009: 217). Recep Bilginer'in oyunu, Oyun, 2 bölümden ve t Oyunun birinci bölümünde s, müritlerin s vlâna ve Müritlerin Alâeddin le öldürmeleri de bu bölümdedir. n iki kez Müritlerin istemesi

20 16 Melih Erzen Mesnevi yi vefat etmesiyle oyun nihayet bulur. Mevlâna veziri Muineddin Pervane, Mesnevî'nin yaz Kuyumcu Kuralc ederek ona mürit olan Alâeddin Oyunda zaman n net bir ifade olmamakla 1273'te a oyundaki zaman dilimin 1. in ifade edilmesinde görmelerine verilir Sen önce kendine bir ayna seç. ötesindeyim." (Bilginer, 2001: 6) de manevi anlamda

21 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17 kemâle : "Ben bu dostlukla, yenilendim, o eski kendimi yitirdim." (Bilginer, 2001: 9). büyük vezir gözler önüne serer: " otururlar. MEVLÂNA: Dost nerdedir? MEVLÂNA: Sen körsün, görmüyorsun." (Bilginer, 2001: 25). Mevlâna ile kur Alâeddin Çelebi ve mürit üzere bu önlemler Alâeddin i ve müritlerini Her gün öfkelener gi ve dostluk buna engel olur. Bu öyle bir dostluktur ki neredeyse ilahî vuslatl. Bu dostluk beklenirken, tam aksine, her ikisi de bu derin dostluk sayesinde birer lar bir diyalogda birbirlerine : "

22 18 Melih Erzen a " (Bilginer, 2001: 79). onun ilahî boyutudur. " " (Bilginer, 2001: 7) ifadesi onun bu itibarla dost,, Alâeddin ve mürit Mürit " " (Bilginer, 2001: 84). Alâeddin, sen, " (Bilginer, 2001: 88) Mevlâna,. Böylece " O da ben.." (Bilginer, 2001: 88-89). " de, dost gene o dost!" (Bilginer, 2001: 89) diyen

23 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 19, dan bir esnaf olan Kuyumcu Selahaddin'dir. Onu dostu ve halifesi olarak ilan eden Mevlâna, mürit Müritlerin bu durumdan gibi Selahaddin'i de orta kadar bencil ve kibirli davranan mürit etkili olur. Nitekim mürit u etkisini örneklendir Oyunda dost için planlar yapan müritlere göre ler " " (Bilginer, 2001: 93) deyince verilir. Mevlâna, b olan herhangi gütmez. Tam aksine,ona nin iyi bir dost ol tür: "PAPAZ: Aziz dostum, sen benim kiliseme, ben senin medresene dost evine gelir gibi, MEVLÂNA: Dostun dosta sevgisidir bu." (Bilginer, 2001: 106). 2. Esaretinden Olgunluk Denizine Recep Bilginer'in oyununda ön plana kavram olan, " "

24 20 Melih Erzen gönül do si, müritler ve Alâeddin de Biri, dir. tüm tada öncülük yapar. resm gören bu, memnuniyetsizliklerini bildirmek suretiyle ileride haber verir gibidirler: " Soyumuz sopumuz belli. " (Bilginer, 2001: 8). Nitekim de emeyen gömülür. Onun tekrar eski haline dönmesi ise mümkün olur. Esasen Mevl ras mürit Oysa.

25 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21 Alâeddin Çelebi'dir "Eskiden medresede ders veren, cami " (Bilginer, 2001: 62) Alâeddin nefretini Nitekim " " (Bilginer, 2001: 63) ifadesi, durumu Kuyumcu Selahaddin de Mevlâ -hem de ilmi yönden eksik, - bulm l öfkelerini bu kez de Selahaddin'e : " Bu ümmi.. (...) bekleyen köpeklere döndük. Biz mürit miyiz, yoksa köpek mi? " (Bilginer, 2001: 91). Ancak Mevlâna'ya gönül veren kimselerden A.Süryanos'un durumu, leri

26 22 Melih Erzen ederken, ile ilgilidir: "MEVLÂNA: Beni, benim gibi dünya nimetlerinde gözü olmayan bir MEVLÂNA: dostluk. (...) MEVLÂNA: " (Bilginer, 2001: 79-80). Alâeddin in de ölüm haberini alan Mevlâna, Sultan Veled'le k ed 3. en Bir Mevlâna Portresi d feda Bilhassa Mevlâna ve oyun boyunca - kendimizi daha iyimser olmaya zorlarsak- ki uyla, da fark gözetmeyen hümanist biri çerçevesinde,

27 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23 Mesela söylemesi, onun yere kapanarak ona defalarca secde etmesi. Oyunda göze batan buna benzer tertip etmesi, tarihsel Bilginer'in, un kaleme göstermek istercesine olur olmaz hemen her yerde semâ ettirmesi, Mevlâna'ya durduk yerde bir müzisyen gibi t Sizler, ey " (Bilginer, 2001: 32) nevinden ifadelerle onu, oldukça Bilginer'in, ederek - temsilcisi oyunun birçok sahnesinde a kibirli; kendisini sevmeyen mürit dolu bir zat olarak. Z iradeli, lerin onlara tamamen kendisine hayran biri o da " birlikte hissedilir. Mesela k, dönmek isteyen müritler ondan af dilerken "

28 24 Melih Erzen ems, sizin de efendinizdir. (...) yüzlü insanlar görmekten verdi." (Bilginer, 2001: 49-50). Alâeddin le diyalog Ama ben âdemim, o iblis!" (Bilginer, 2001: 77) oyunun ciddi veya objektif bir eser olarak dirilmesine tmektedir. Öte yandan oyunda göze da yer verilmesi, teknik bir irdenbire sahneden çekerek müritler ve Alâeddin i Sultan Veled'in müdahale ederek bilgiler vermesi, gerçeklik duygusunu zedeler. Sonuç

29 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25 verirken Bilginer'in en çok "dostluk" ve " " ellikle Alâeddin Çelebi ve mürit k duygusu,. meydana get lerin hatalardan ders üstün Eserin yer tarihsel gerçeklerle yazar Kaynaklar, Ankara:, Tiyatro Ansiklopedisi Mevlânâ ve Mevlevîlik ENER, Aydan (2009)., -i Rûmî",, C.29, Ankara: TDV SCHIMMEL, Annemarie (2004)., 2.,

30 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar, Abdülbaki KARABULAK, Doç. Dr. Zihni MEREY, Yrd. Doç. Dr. Murat KEÇE, muratkece5@gmail.com Özet saptamak için Karaman - Kepenekçi - - uygul Anahtar Kavramlar: H imi, 26

31 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 27 abstract The purpose of this study is to investigate the attitudes of administartion and teachers toward human rights education regarding several different variables. To determine human rights education attitudes, the twofactor Attitude Scale Towards Human Rights Education developed by Karaman - Kepenekçi (1999) was used. This so-called scale was applied to 195 administrators and teachers working in the city center of Van in the academic year of As a result of the application, either administrators or teachers, attitudes towards human rights education were found out to be positive when the average scores were examined. Another point in the study is that educators attitudes towards human rights education do not show a significant change according to their positions, seniorities, branches, genders and the environment they grow. KeyWords: Education, Human Rights, Human Rights Education, Teacher, Administrator, Attitude. insana özgüdür ve bu haklardan (, Akt:Karaman - Kepenekçi, 2008). haklar ir. Bu noktada (Erbay ve Tuncay, 2010).

32 28 Abdulbaki Karabulak,Zihni Merey, Murat Keçe tirmek ancak ve ancak (Karaman - Kepenekçi, 2008:226). (Erbay ve Tuncay, 2010). nsan haklar bilgisi için, insan haklar e itimi artt r. Birle mi Milletler Anla mas, örgütün kurulu amaçlar aras nda herkesin insan haklar na ve temel özgürlüklerine sayg n n geli tirilip güçlendirilmesinde uluslararas i birli ini sa lama amac n da belirtmi tir. Örgütün kurulu undan üç y l sonra, Evrensel Bildiri ilan edilmi tir. Evrensel Bildirge, tüm insanlar, onur ve haklar yönünden özgür do arlar demektedir. nsan, salt insan olmas insan n ki ilik ve özüne içkin bir de er olan insan onurunu ta mas nedeniyle insan haklar n n öznesidir. Evrensel bildirgeye yans yan anlay la, insan haklar kendili inden kazan l r ama kendili inden bilinmez ve ö renilmez. Do u tan ve kendili inden kazan lan haklar, ö renilmedikçe yok say l r. nsan haklar ndan ayr dü ünmek, haklar ndan soyutlamak, özünde insan yads makt r. nsan, kendi haklar kadar ba ka insanlar n da haklar bulundu u, onlara da sayg gösterme bilincinde olmal d r. nsan haklar e itimi toplumda ya ayan bireylerin birbirlerini ho görmelerini ve uzla malar n sa layacakt r (Üste, 2007) nsan haklar e itiminin amaçlar, insan haklar yaz l hukukunda ve çe itli uluslararas toplant larda a a daki özellikler s kl kla yinelenmi tir: nsan haklar e itimi; kar l kl anlay, ho görü, sayg ve dayan ma davran lar n özendirmelidir. nsan haklar e itimi; bireye hak bilinci kazand rman n yan s ra, ba kas n n haklar na sayg göstermesini de ö retmelidir.

33 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 29 nsan haklar e itimi; bir insan hakk d r ve sosyal adalet, bar, demokrasi ve geli tirmeyi tam gerçekle tirmenin ön ko uludur. nsan haklar e itimi; insan haklar n n güvenceye ba lanaca ve ihlallerin önlenece i sa lam bir temel olu turur (Üste, 2007) ç (Kuzgun, 2009). " denli bir önem ar Literatür i Ancak (Karaman- Kepenekçi, 1999; Karatekin, Merey, Sönmez ve 2012). yönetici) 3.Yöntem, 1- a) Görevlerine, b) Meslekteki c)

34 30 Abdulbaki Karabulak,Zihni Merey, Murat Keçe d) uplarda manidar bir 2- a) Görevlerine, b) Meslekteki c) d) Kepenekçi

35 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Verilerin Çözümlenmesi ve Analizi bölgelerine (köy- t -Testi ve bir boyutlu varyans analizi Bulgular ve Yorum Tablo 1. M ad. f % f % f % f % f % No 1 3, , , , , , , , , , , , , , , , , , ,

36 32 Abdulbaki Karabulak,Zihni Merey, Murat Keçe 20 4, , , , ortalama puana ( (Demokratik yö konusunda Tablo 1. - Cinsiyet N S sd t p 32 Erkek ,781 67,993 67,993 4,52 5,71 181, Kadn 32 21, ,69 Erkek ,860 5,36 181, (t (181) (181)

37 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 33 söylenebilir. Tablo 2 - Görevi N Yönetici Yönetici Orta 102,23 69,65 80,34 93,10 102,35 89,43 sd X 2 P 2 10, , Kolmogorov- [D (184) =0,315;p<.01 - (x 2 (x 2 ktedir.

38 34 Abdulbaki Karabulak,Zihni Merey, Murat Keçe Tablo 3. -Wallis Testi Mesleki N , , , , , ,25 ve üzeri ve üzeri ,19 98,18 93,54 108,17 86,11 59,42 sd X 2 P 5 4, , Kolmogorov- [D (184) =0,209;p<.01 Kruskal Wallis H testi sonucunda (x 2 =4 2

39 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 35 Tablo 4. -Wallis Yöneticilik üzeri üzeri N ,99 41,78 52,59 35,50 63,00 6,00 39,63 42,19 52,59 24,50 49,00 6,00 sd X 2 P 5 6, , Kolmogorov- [D (82) =0,355;p<.01 -Wallis H (x 2 =6,880;p>.05) (x 2 =6,252;p>.05) a dikkate deneyimli idareciler ile daha az deneyimli

40 36 Abdulbaki Karabulak,Zihni Merey, Murat Keçe Tablo 5. Ölçek Alan Seminer/Kursa Evet Evet N ,36 90,71 85,89 98, , , , ,00 U p 3369, , l bir (u=3369,00; p>.05) bu konuda kurs alan seminer ya da kurs alma durumuna gör (u=3433,00; p>.05)

41 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 37 ni olabilir birincisi, cevaplayanlardan kaynaklanan hata (dikkatli okunmadan Tablo 6. uskal-wallis Testi Birimi Köy Köy N ,00 83,53 92,91 88,50 95,86 96,53 94,83 52,00 sd X 2 P 3 0, , Kolmogorov- [D (192) =0,417;p<.01] tespiti sonucunda nonparametrik test tekniklerinden Kruskal- (x 2 =0,979;p>.05) t (x 2 =0,699;p>.05) göstermektedir.

42 38 Abdulbaki Karabulak,Zihni Merey, Murat Keçe 5.Sonuç ve Öneriler 5.1. Sonuç Karaman - Kepenekçi (1999), Karatekin, Merey,. -Merey- r da bu durumu desteklemektedir (Karatekin, Merey, (2012) retmenlerinin yöneticilerden göstermektedir. Buna göre g Karaman - ok.

43 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 39 kurs v e si Karaman - Kepenekçi (1996) vb. n 5.2.Öneriler, insan hak ve özgürlükleri ile ilgili Konferanslar, paneller ve seminerler düzenlenmelidir. düzenlenmelidir.

44 40 Abdulbaki Karabulak,Zihni Merey, Murat Keçe insani hale getirilmesi ve insan Kaynakça. ARSLAN, M. Metin (Tarihsiz),, wikispaces.com/file/view/DEMOKRAS%C4%B0+ve+ %C4%B0NSAN+HAKLARI.doc BÜYÜKÖZTÜRK er,çakmakebruk l ç, AKGÜN, Özcan Erkan, KARADEN Z rinve DEM REL, Funda (2009). BilimselAra t rmayöntemleri,ankara:pegemakademi. CLAUDE, Richard Pierre (2006),, ÇARIKÇI, Seda ve ER, Kemal O. (2010) Üniversitesi Necatibey, ss POLAT, Necati (2004),,, ERBAY, Ercüment, dergiler/ taad3 /index. html# /194/ Tarihi: GÖZÜTOK, F. Dilek. (1995). GÖZÜTOK, F. Dilek. (1993). Okulda Dayak. Ankara, 72 Ofset.

45 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 41 (2011 Bilim, Cilt: KARASAR, Niyazi (1999).BilimselAra rmayöntemi, Ankara: NobelYay nlar. KARAMAN - KEPENEKC, KARAMAN - KEPENEKC Bilimleri Fakültesi Dergisi, Tarihi: MEREY, Zihni - SÖNMEZ, Ö. Faruk - Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p , ANKARA-TURKEY KINCAL, Remzi Y. (2004), Ankara,, Ankara Tarihi: ÖNEY, Metin (1998), Türkiye VAROL, S. Rana (2004),, Bilimleri Dergisi, 4(2) s.353 TOURAINE, Alain (2002), Demokrasi Nedir? (Çev. Olcay KUNAL) ÜSTE, R. Bahar (2007), nemi, 7 (1), s

46 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar, ROLÜ: Yrd. Doç. Dr. Burcu TURAN Naktiyok Meslek Yüksekokulu burcuturan82@yahoo.com.tr Özet Anahtar Kelimeler:Çevre,Stratejik Liderlik,Çevresel Belirsizlik Abstract The main purpose of this study is to determine the role of the perception of environmental uncertainty on strategic leadership attitude. While the perception of environmental uncertainty is being determined; dynamism, heterogeneity, hostility that are sub-concepts of environmental uncertainty and managerial, political, ethic, transformational leaderships that are sub-concepts of strategic leadership have been associated. In this study, concept of the environment is determined and environmental uncertainty is defined by describing environment. After leadership and its theories have been handled, historical developments and 42

47 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 43 features of strategic leadership are argued and four dimensions of the strategic leadership are clarified. In the research part of the study, survey and analyses are stated which have been applied on the administrators of YYU to determine the relationship between environmental uncertainty and strategic leadership. Key Words: Environment, Strategic Leadership, Environmental Uncertainty. belli erini ör v ihtiyaç duyar. Çünkü strateji, rakiplerin faaliyetlerini göz önünde bulunduran ve çevrenin analiz edilerek belirlenen uzun dönemli e belirsiz Stratejik liderlik, organizasyonu gelecekte en yüksek düzeye atejik

48 44 Burcu Turan I-ÇEVRE KAVRAMI nde sürdürür. Örgütsel güçlerdir 1. Bir anlamda ö 2. sokarlar. Hiçbir örgüt (bütün sistemler gibi) kendine gerekli olan gücü (girdiyi) 3 görülür. Çünkü ken çevre içerisinde faaliyet gösteren örgüt faaliyetini sürdürmek için. ir anlamda çevresel 1 Curcman, The Systems Approach, Dell, New York 1968, 36, 2 Robbins Stephen, Organizational Theory: Structure, Design and Aplications, New Jersey 1987, 43. 3

49 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 45 biçimlendirir. sosyal gerekir

50 46 Burcu Turan Ülkenin Teknolojik Ülkenin Sosyo - Kül Ülkenin Ekonomik Ülkenin Politik Ürün Finans i Genel Çevre çevre ç çevre letme Yönetim Kurulu Ülkenin Hukuki Üretim Ekonomik Düzenle. ve denetle. Kurumlar Pazar lama Rekabet Sendika lar Ortaklar Uluslararas Hukuksal Uluslararas Teknoljik Sos-Kül. Siyasi Kaynak: Hayri Ülgen ve Kadri Mirze,, 44 ALGISI 4. 5 : 1-2- Çevredeki 4 Dokuz Eylül kültesi Dergisi, 4(1), 2003, J. Naylor, Management, Pitman Publishing, London 1999,

51 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi belirlemede ve tahmin yürütmede yetersizlik, saptamadaki alg 6. Çevresel belirsizlik örgütlerin çevreyi sürekli inceleyerek belirlilik durumuna göre daha fazla bilgi elde etmelerini gerektirir. Çevresel belirsizlik 7 örgütlerin azaltmaya ça için bir araç olabilir 8. Çünkü örgütler belir getirir 9. II- zamanlar 6 Pat H. Dickson, K. Mark Weaver, Environmental Determinants and Individual - Level Moderators of Alliance Use, Academy Management Journal, 4(2), 1997, Naylor, S. A. Zahra ve D.M. Garvis, International Corporate Entrepreneurship and Firm Performance: The Moderating Effect of International Environmental Hostility, Journal of Business Venturing, 15, 2000, T. L. Wheelenve J. D. Hunger, Strategic Management and Business Policy, Twelfth Ed., Prentice Hall Inc., New Jersey 2010, 146.

52 48 Burcu Turan eklinde ifade 10. lemektir 11. Stratejik liderlik, örgütsel tahmin etmeye dayanan bir liderlik sürecidir. Stratejik liderlik, stratejik beklenmektedir 12 : n stratejik liderlik 10 oktora 2007, Is Ethical Leadership and Stratejic Leadership a Dilemma? A Descriptive Survey, Procedia Social and Behavioral Sciences, 24, 2011, 1381.

53 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Tablo1.Pisapia fikirleri etkileyerek, örgütün yönünü Yönetimsel Yönetimsel uygulamalar, mevcut Etik Etik uygulamalar, izleyenlerin örgütsel Politik Kaynak ve ödül) Politik uygulamalar, örgütte destek ve faaliyetlerini kapsar. Kaynak: Pisapia, J. ve Lin Y., 2011 den 13 i ve

54 50 Burcu Turan III- Yöneticiler belirle amaçlarda;. belirlemek, s Yöneticilerin faaliyet gösterdikleri çevreyi ne ölçüde belirsiz Yöneticiler içerisi

55 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 51 verebilecek ve strateji Dinamik ve belirsiz bir çevrede faaliyet gösteren örgütler için için bir vizyon, misyon v 15. oynayarak stratejik birçok fonksiyonu da yerine getirmek z H1 H2 da 15 R. Maghrooi, E. Rolland, Strategies Leadership: The Art ofbalancing Organizational Mission with Policy, Procedures and External Environment, Journal of Leadership Studies, 2, 1997, 62-87

56 52 Burcu Turan BULGULAR Tablo 2. F Yüzd e (%) F Yüzd e (%) Rektör 1 0,3% Cinsiyet 99 Rektör Yrd. 3 1,0% Erkek ,8 % 66,2 % Dekan 10 3,4% 14 5,0% Pozisyo n S.Plan S.Yön Dekan Yrd. 24 8,1% Müdür 31 10,5 % Müdür Y ,2 % 81 27, % 35,3 % Kurumdaki Süre ,7% 60 Evet Evet ,2 % 33,8 % 13,7 % 86,3 % Yöneticiliktek i Toplam Süre Statü drc.yö n 2.drc.yö n ,2 % 80,8 % 48,4 % 30,8 % 20,8 % 42,1 % 46,2 % 11,6 % 50,8 % 49,2 % - yakl

57 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Tablo 3. KEN X SS F % F % F % F % F % Y.Lider 4,21, , 13 4, , , , P. 3,83, , 14 4, , , , D. 3,48, , 27 13, , , , E.Lider 4,21, , 61 2, , , , Toplam 3,93, , 62 5, , , , zaman) ve her

58 54 Burcu Turan Tablo 4Çevresel Belirsizlik X SS F % F % F % F % F % Heterojenlik 3,8391, , , , , ,2 Olumsuzluk 2,6476, , , , ,2 55 6,2 Dinamizm 3,5488, , , , , ,8 Toplam 3,3452, , , , , ,5 Tablo 4 te yöneticilerfaaliyet gösterdikleri çevrenin heterojenlik ve dinamizm olumsuzlu m

59 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 55 Tablo 5. FAKTÖRLER S1 S2 S3 S4 Ç1 Ç2 S1.Yönetsel Liderlik S2.Politik Liderlik S3. Liderlik S4. Etik Liderlik 1,469 ** 1,386 **,738 ** Ç1.Heterojenlik,138 * Ç2.Olumsuzluk Ç3.Dinamizm ÇB.ÇEVRESE L K *p<0,05 -,210 **,236 **,796 **,52 9 ** 1,38,42 6 ** 6 ** 1,39,10,0 5 ** ,22,0,22 4 ** 1 ** 15,36,09 4 ** 6,1 32 *,7,77,78 9 ** 3 ** 75 **,088,29 5 **,25 8 **,1 23 * 1 -,22 1 ** 1 Ç 3 -,54 0 **, ** -,22 7 **,05 1,2 64 **,6,72,28 5 ** 6 ** 77 ** ** p<0,01 Tablo 5 de Tabloya göre stratejik,256 Stratejik liderlik ile çevresel belirsizlik faktörlerinden heterojenlik (,227 S L 1,2 56 ** Ç B 1

60 56 Burcu Turan stratejik liderlik d de ifade etmek mümkündür.,138) ve -,210) de z. -,224) ise olumsuz yönde Politik liderlikle çe mümkündür.

61 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 57 ilgili öne ise ndan da önemli ölçüde etkilenen bir liderlik biçimidir. Tablo 6.Çevresel Belirsizlik Faktörlerinin Stratejik Liderlik ÜzerineEtkisi Faktörle r t t t t Heteroje,227** 4, ,12 1,8 Olumsuz ,06 1,0 Dinamiz ,26 4,,22 3,1 R 2,052 -,070 **,083 ** Düzeltil,048 -,067,074 F 2 16,078** ,147* 8,857** * p<0,05 ** p<0,01 heterojenlik ve liderlik Tablo

62 58 Burcu Turan göstermektedir. a inin etkisinin ( =,227) çevresel heterojenlik faktörüne ( =,264)oranla daha belirsizlik faktörlerinin birarada heterojenlikfaktörünün stratejik lid =-0,0121 ve p>0,05) ve olumsuzluk faktörünün( =,001ve p>0,05) etkisi dinamizm faktörünün ( =0,223 ve p<0,05) etkisi ise pozitif =,223). Korelasyon analizindeki verilerle birlikte regresyon analizi söylenebilir

63 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 59 Sonuç yönelik bilgi toplama, analiz etme, seçim yapma, karar ve uygulama çevresini do Üniversitesi'nde idari görevde bulunan akademik personel üzerinde sonucunda dört boyut elde edilmi tir. Bu boyutlar Çevresel belirsizlik tir. Bu boyutlar isehet toplama, analiz etme, seçim yapma, karar ve uygulama faaliyetlerini ifade etmektedir.

64 60 Burcu Turan. Buna göre; stratejik liderlik ile çevresel Stratejik liderlik ile çevresel belirsizlik faktörlerinden eyi daha dinamik ve iderlerin çevrelerine uyum atejik liderlik özelliklerini daha fazla olarak kullanmak isteyebilir. amaçlayan stratejik liderlik boyutu ve daha geleneksel bir liderlik fazla

65 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 61 li evresel belirsizlik azaltabilir. Kaynakça Curcman, The Systems Approach, Dell, New York Dickson, Pat H.,Weaver K. Mark, Environmental Determinants and Individual - Level Moderators of Alliance Use, Academy Management Journal, 4(2), Lisans Maghrooi, R., Rolland, E., Strategies Leadership: The Art ofbalancing Organizational Mission with Policy, Procedures and External Environment, Journal of Leadership Studies, 2, 1997, Etkisi, i, 4(1), 2003, Naylor, J., Management, Pitman Publishing, London 1999,

66 62 Burcu Turan Pisapia, J. ve Lin Y., Stephen, Robbins, Organizational Theory: Structure, Design and Aplications, New Jersey Tutar, Hasan Is Ethical Leadership and Stratejic Leadership a Dilemma? A Descriptive Survey, Procedia Social and Behavioral Sciences, 24, 2011, Ülgen, Hayri ve Mirze, Kadri,, Wheelen, T. L. ve Hunger, J. D., Strategic Management and Business Policy, Twelfth Ed., Prentice Hall Inc., New Jersey Zahra,S. A. vegarvis, D.M., International Corporate Entrepreneurship and Firm Performance: The Moderating Effect of International Environmental Hostility, Journal of Business Venturing, 15, 2000,

67 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar, THE IMPORTANCE OF INNOVATION IN TERMS OF Yrd. Doç Dr. Özet hem de daha önce - Anahtar Kelimeler: Örgüt, Yenilik, Örgütsel Yenilik, Örgüt Kültürü Abstract Innovation is associated with performing some changes in the conduct of the current way of business, as well as creating, adopting and implementing unknown new ways and methods within business perspective. These mentioned factors of innovation in business are related with both the employees and the general the trend of the organization. Although, this topic has been discussed in operational literature basically from a profitability perspective, the studies that are taking into account the human dimension are limited. Undoubtedly the main actors of innovation philosophy and practices are employees and management. Therefore, in this study, the concept of innovation has been approached via psycho-social perspective. 63

68 64 Ayşe Gözde Koyuncu,Barış Koyuncu Within this framework, the importance of innovation in terms of organization is emphasized and the concept of organizational innovation is discussed in detail. Keywords: Organization, Innovation, Organizational Innovation, Organizational Culture Jel Classification: Firm Objectives, Organization, and Behavior: Other Bilgiye bilgiye, enformasyona ve yüksek ol mümkün olmak verebilecek yenilikler r (Durna,2002: 35). 1. benimsenmesinde ve dilmelidir (Rogers, 1995: 372). Bir örgüt içerisinde her zaman çözüm aranacak problemlerle getirilen çözümler yenilik olarak ifade edilmektedir. O nedenle,

69 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 65 örgüt ve yenilik ara Kimberly (1986), yenilik ve örgüt aras sürmektedir. Bunlar; a- b- c- d- e- Kendisi bir yenilik olarak örgüt perspektifinden ise bu soru Belli bir yenilik, örgüt içinde bunu (Kimberly vd., 1990: 164). sadece araç görevi üstlenmemekte bizatihi sorunun çözümü olarak kabul edilmektedir (Kimberly vd., 1990: ). ki insan

70 66 Ayşe Gözde Koyuncu,Barış Koyuncu 2 bi da n bireylerdir. Bu yönüyle çevrelerine dikkatlice bakmak, sorular sormak ve dinlemek liderler ve karar vericiler, (change agents) ile süreçte önemli bir belirleyicidir (King, 1990: 28). - n yönü ve gücü, bireylerin karar bürokratik veya organik bir sisteme sahip olan bir örgütün yenilik

71 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 67 merkeziyetçilik, bürokratikl nedenle özel sektörde bulunan bir örgütün, kamu sektöründe bulunan görülmektedir. Bunlar, örgütün üyelerinin özellikleri ya da, örgütün özellikleri ve ekstra örgütsel faktörler olarak Örgütün özel ve kültürü olarak ifade edilmektedir (King, 1990: 31-36). Örgüt ve üzerind oktada ortak (Pearce and Ensley, 2004: ). olarak görülmektedir. Özetlenecek olursa, örgütsel (Uzkurt, 2008: ): 1-

72 68 Ayşe Gözde Koyuncu,Barış Koyuncu 2- tekno 3- yönetim, 4-5-, örgütsel proaktivite ve çevresel faktörler. Elbette ki t yenilik i iklimi gibi ka 3., çözmek için yeni f çekmektedirler(lam, 2006:116).

73 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 69 nelik üçüncü teori ise, örgütsel Örgütsel yenilik ile ilgili olarak ortaya konulan ilk model Stratejik liderlik ise bu noktada örgütün yapmak istedikleri ile ek olar (Nyström, 1990: ). (innovativeness me süreci kategorik ve görülmektedir kü Buna göre, rol kültürü klasik bürokratik örgüt tipinin özelliklerini yönetilmesidir. Özellikle büyük örgütlerde örgüt üyelerinin otoriteyle sürecini engelleyebilmektedir. Birey kültüründe ise bireylerin

74 70 Ayşe Gözde Koyuncu,Barış Koyuncu öneml -134). rleri kapsar (Uzkurt, 2008: 131). Christiansen (1997), örgüte hâkim olan kültürün özelliklerine sergileyeceklerinden söz eder. Yazara göre üyeler yeniliklere direnç gösterebilecekleri gibi samimiyetle destekleyebilirler. Yönetim, teknik ise bu sürecin King ve Anderson, 1995:2 den aktaran Uzkurt 2008, 92). Bu örgütsel yenilik gelmelidir. Bu ürün, süreç, ya da örgütt örgütün bütünü grubu)

75 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 71 bütünü, bir bölümü ya da genel olarak toplum için bir fayda herkes için Uzkurt (2008) yeniliklerin örgüt içerisinde benimsenmesinin y Burns ve Stalker (1979), yenilikçi örgütleri iki ideal tip kurulu olan mekanik (mechanistic) örgütler ile daha esnek bir organik zel bir rol simgelemektedir. Tidd vd. (2005, 469) böylesi örgütlerin hem dikkat çekmektedir. Alan prosedürler

76 72 Ayşe Gözde Koyuncu,Barış Koyuncu yönetilebilirlik a inanmak, yönetsel bir zaafa yol açabilecek ciddi bir otoritesini a 97-98). l yenilik için iderlerin rol üstlenirken, fikir -141). d

77 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 73 edbirlerden biri de, yeteneklerine güven düzeyi olara Sonuç Yenilik, bilgi temelli bir süreç olmakla birlikte bu bilgilerin timi ve iletimi için gerek umsal projelerden görülmektedir. çaba sarf etmeye yöneltecek bi destekleyen güçlü bir örgüt iklimi zorunlu hale gelmektedir. Bu Kaynakça BASIM, N.H., KORKMAZYÜREK, H. ve TOKAT, O.A. (2008 Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi BURNS, T. and STALKER, G.M.(1979), The Management of Innovation, Tavistock Publications, Bristol.

78 74 Ayşe Gözde Koyuncu,Barış Koyuncu CHRISTIANSEN, J.A.(1997), Learning to Improve Innovation Performance: The Role of The General Manager, Doctoral Dissertation, INSEAD. DURNA, U. (2002), Yenilik Yönetimi, Ankara. DRUCKER, P. (2002), The Dicipline of Innovation, The Innovative Enterprise August 2002, pp FAIRTLOUGH, G. (1994), Innovation and Organisation, The Handbook of Industrial Innovation Edited By Dodgson Mark and Rothwell Roy, Edward Elgar Publishing, England. S.(2010), HANDY, C.B. (1985), Understanding Organizations, (4.th ed.), New York, USA: Facts on File Publications. KIMBERLY, J.R. (1986), The Organizational Context of Technological Innovation. In D.D. Davis (Ed), Managing Technological Innovation, San Francisco: Jossey-Bass, pp KIMBERLY, J.R., RENSHAW, L.R., SCHWARTZ, J.S., HILLMAN, A.L., PAULY, M.V. and TERPLENSKY, J.D. (1990), Rethinking Organizational Innovation, Innovation and Creativity At Work: Psychological and Organizational Strategies, Edt. West and Farr, John Wiley& Sons Ltd., New York, USA, pp, KING, N. (1990). Innovation at work: the research literature. Innovation and Creativity at Work: Psychological and Organizational Strategies. M. A. West and J. L. Farr. Chichester, John Wiley & Sons Ltd. KING, N. ve ANDERSON, N.(1995), Innovation and Change in Organizations, London & New York Routledge. Kuramsal ve Uygula LAM, A. (2006), Organizational Innovation, The Oxford Handbook of Innovation, Edited By Jan Fagerberg, David C. Mowery and FRichard R. Nelson, Oxford University Press, pp , New York. MOHR, L. B Determinants of Innovation in Organizations. The American Political Science Review, 63(1),

79 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 75 NYSTRÖM, H.(1990), Organizational Innovation, Innovation and Creativity At Work: Psychological and Organizational Strategies, Edt. West and Farr, John Wiley& Sons Ltd., New York, USA, pp, OSLO KILAVUZU, (2005), Yenilik Verilerinin OECD&EUROSTAT ROGERS, E.M.(1995), Diffusion of Innovations,(4th ed.) A Division of Macmillan Publishing Co., Inc, United States of America. PEARCE, C.L. and ENSLEY, M.D. (2004), A Reciprocal and Longitudinal Investigation of the Innovation Process: The Central Role of Shared Vision In Product and Process Innovation Teams (PPITs), Journal of Organisational Behavior 25, TIDD, J., BESSANT, J. and K. (2005), Managing Innovation: Integrating Technological, Market and Organizational Change, Wiley. TROTT, P.(2002), Innovation Management and New Product Development, (2nd ed.), Prentice Hall, Pearson Education. UZKURT, C.(2008), Olarak Yenilik Yönetimi Ve Yenilikçi Örgüt Kültürü, Beta WEST, M.A.(1990), The Social Psychology of Innovation In Groups, Organizational Strategies, Edt. West and Farr, John Wiley& Sons Ltd., New York, USA. WEST, M.A. and FARR, J.L.(1990), Innovation at Work, ity At Work: Psychological and Organizational Strategies, Edt. West and Farr, John Wiley& Sons Ltd., New York, USA. WILSON, D.C. (1992), A Strategy of Change: Concepts and Controversies in the Management of Change, London, Routledge. H.O.(2007 7(1)2007:

80 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar, TWO DRIVING FORCE OF ECONOMIC GLOBALIZATION: MULTINATIONAL COMPANIES AND INTERNATIONAL ECONOMIC INSTITUTIONS Dr. Zafer zsezgin@ziraatbank.com.tr Özet okuluslu firmalar k ile icaret Örgütünün, edilmektedir. Anahtar kelimeler: Ekonomik Summary Globalization basically emphasizes economic integration as well as political and cultural dimensions. International organizations and multinational corporations play critical role in the economic globalization. The international institutions are working to create a homogeneous market on global scale. However multinational firms are spread their activities such as investment, production, sales in the entire sphere. Western origins of two powers are creating doubts about globalization is a process which is aiming protect western benefits. It is alleged global economy has been structured by 76

81 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 77 D7 using WB, IMF and WTO for facilitating multinational firms bussiness not for fair market mechanism. Key words: Economic Globalization, International Economic Institutions, Multinational Companies 1. yeni tescillenen neo- sürülmektedir. hareketleri gibi ekonomik nitelikli 2. b maktad (Bayar, 2008:25) U -liberal bi birçok