BEDENSEL YETERSİZLİĞİ VE SÜREĞEN HASTALIĞI OLAN ÇOCUKLAR II

Transkript

1 Ünite 8 BEDENSEL YETERSİZLİĞİ VE II Öğr. Gör. Halil İbrahim ERTUĞ Engelin Oluştuğu Yere Göre (Tipine) Sınıflandırma Merkezi Sinir Sistemi İle İlgili Yetersizlikler Kas İskelet Sistemi İle İlgili Yetersizlikler Sağlıkla İlgili Yetersizlikler Srebral Palsi Kas Hastalığı Spina Bfida Kol Bacak Eksikliği Astım Çocuk Felci Kalça Çıkıklığı Kistik Fibrozis Spina Bifida Hamileliğin erken dönemlerinde bilinmeyen bir nedenle omurgada doğuştan bir yetersizlik olması sonucunda spina bifida meydana gelmektedir. Her iki bin doğumdan bir tanesinde bu hastalık meydana gelmektedir. Multiple Sklerosis Eklem İlthabı Kanser Omurilik Zedelenmesi Travmatik Beyin Yaralanmaları Eklem Romatizması (Romatoid Artrid) Gevrek Kemikliler Lösemi AIDS Şeker Hastalığı 1

2 Spina Bifida Spina Bifidali çocukların çoğunlukla bacaklarında farklı düzeylerde felçler vardır. İdrar ve gaita kontrolü ile ilgili yetersizlikler vardır. Büyük bir çoğunluğu vücudunun üst kısmını iyi bir şe kilde kullanmaktadırlar. Genellikle cihazlar koltuk değnekleri ya da yürüteçlerle yürüyebilmektedirler. Tuvalet problemleri okulöncesi dönemde ve okul döneminde çeşitli sorunlar yaşamalarına neden olmaktadır. Spina Bifida Bu çocukların %80-90 ında hidrosefali gelişmektedir. Bu durum tedavi edilmeden bırakıldığında başın büyümesine ve beyinin zedelenmesine neden olmaktadır. Hidrosefali yapılan shunt ameliyati ile çözümlenebilmek tedir. Böylelikle zihinsel yetersizlik ve ek sinir problemeleri durdurulabilmektedir. Çocuk Felci (Poliomyelit) Virüslerin meydana getirdiği bir hastalık olan çocuk felci bulaşıcı bir hastalıktır. Virüsler çocuk sinir sistemine yerleşerek çeşitli zedelen melere yol açmaktadırlar. 2

3 Çocuk Felci (Poliomyelit) Virüslerin yerleştiği yere göre mide sorunları, felç, kas eri mesi, yutkunma ve solunum güçlüğü gibi birçok belirtiler açığı çıkmaktadır. Çocuk felci bulaşıcı ve tedavisi zor bir hastalık olduğu için aşılama önemlidir. ( ) İlaç tedavisi, beslenme, fizyoterapi, cihazlama ile hastalığın meydana getirdiği yetersizlikler en aza indirilmeye çalışılır. Multiple Sklerosis (MS) Değişen derecelerde fiziksel yetersizliğe neden olan iler leyici bir sinir sistemi hastalığıdır. (13-19 ve yaş) Hastalığın sebebi tam olarak bilinmemektedir. Çocuklarda nadir olarak görülmektedir. Hastalığın erken dönemlerinde aşırı yorgunluk, denge bozukluğu, kas güçsüzlüğü, duyu bozuklukları görülür. Multiple Sklerosis (MS) Hastalığın ileri dönemlerinde zihinsel problemler, konuşma bozukluğu, spastitite, görme bozukluğu, mesana ve bağırsak sorunları, depresyon ve çeşitli ağrı lar görülebilmektedir. Hastalık kişiden kişiye değişebilmektedir. Tekrarlanan ataklarla kişinin durumu yavaş yavaş kötü ye gitmektedir. Kesin tedavisi henüz bilinmemekle birlikte, ilaç tedavisi, fizyoterapi, beslenme gibi önlemlerle hastalığını seyri yavaşlatılabilmektedir. 3

4 Omurilik Zedelenmesi Omuriliğin içinde, çevresinde ve omurgada gelişen bir hastalığın, omuriliği sıkıştırması, baskıya uğratması ya da zedelemesi sonucu omurilik felci ortaya çıkabilir. Bu hastalık grupları şu başlıklar altında toplanabilir. Omurilik Zedelenmesi Tümörler: Omurga-omurilik bölgesinde oluşan tümörlerin omuriliğe baskı yapması sonucunda omurilik felci olabilmektedir. Enfeksiyonlar: Omurga veremi (pott), menenjit gibi enfeksiyon hastalıklarının omuriliği deforme etmesi sonucu omurilik felci oluşabilmektedir Omurilik Zedelenmesi Yumuşak doku hastalıkları: İleri derecede omurga fıtıkları ve omurgayı çevreleyen dokulardaki deformasyonlar gibi yumuşak dokularda gelişen hastalıklar da omurilik felci meydana getirebilmektedir. Travmalar: Trafik kazaları, yüksekten düşmeler, sportif yaralanmalar (sığ suya balıklama atlama vb.), ateşli silah yaralanmaları iş kazaları, doğal afetlerdir. Tramvatik Beyin Yaralanmaları Travmatik beyin yaralanmaları çocuklarda ve adolesan larda yaygındır. Kafa travmalarının önemli nedenleri arasında araba, motosiklet kazaları, düşmeler, saldırılar, ateşli silah yaralanmaları ve çocuk istismarı sayılabilir. Ağır kafa travmaları çoğunlukla koma ile sonuçlanır. 4

5 Tramvatik Beyin Yaralanmaları Zihinsel yetersizlik, dil konuşma kaybı, hafıza kaybı, nöbetler, hareket ile ilgili problemler meydana gelebilir. Dikkat eksikliği ve öğren me ile ilgili problemler meydana gelebilir. Vücut hareketleri kemikler, kaslar ve eklemler aracılığıy la gerçekleşmektedir. Kas iskelet sistemi ile ilgili yetersizlikler kemikler, eklem ler ve kaslar gibi vücudun fiziksel yapısıyla ilgili yetersiz likleri kapsamaktadır. Bu öğrencilerin akademik, sosyal, psikolojik desteği içeren programlara katılması gerekmektedir. Bu öğrenciler fiziksel durumu müsait olanlar dakika dikkatini yoğunlaştırıyorlarsa eğitimlerin dönebileceği ka bul edilmektedir. Kas Hastalığı (Musküler Distrofi) Protein ve kas dokularının kaybı olarak ifade edilen kas hastalığında, protein ve dokuların yerini yağlar ve diğer dokular almaktadırlar. Böylece sağlıklı işleyen kas sisteminin yapısı bozularak sağlıksız hale gelmektedir. Özellikle erkek çocuklarda görülen anneden çocuğa kalıtsal yolla geçen bir problemdir. Kas Hastalığı (Musküler Distrofi) Nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte üç-dört yaş civarında fiziksel yapı bozulmaya başlamaktadır. Hastalığı durduracak kesin bir tedavi olmamakla birlikte fizyoterapi, düzenli egzersiz ve uygun yardımlarla bağımsızlıkları desteklenebilmektedir. 5

6 Kalça çıkıklığı Uyluk kemiğinin kısmen veya tamamen kalça eklemin deki leğen kemiğinin yerleşkesinden çıkması sonucu oluşmaktadır. Kemik ve eklem bozukluklarına yol açmaktadır. Kız çocuklarında daha fazla görülen kalça çıkıklığının erken tanılanması durumunda eklem normale dönebilmektedir. Tanı geciktikçe düzeltilmesi güçleş mekte ve bu durum okul için sorun yaratmaktadır. Kalça çıkıklığı Kalça çıkıklığı belirtileri nelerdir? Elle yapılan muayenede uyluk kemiği başının belirgin biçimde yüksek olması Yürüme yaşından önce çocuğun her iki kalçasının yanlara doğru tam açılmaması Çıkık kalça tarafındaki bacağın kısa olması. Hasta sırtüstü yatarken bacakların birlikte bükülmesi kısalığı belirgin hale getirir; bu durumda dizlerin aynı düzlem üzerinde olup olmadığına bakılır. Barlow Testi' mutlaka yapılmalıdır. Kalça çıkıklığı Kalça çıkıklığı belirtileri nelerdir? Daha kısa olan bacağın uyluk bölümünde deri büklümleri ya da boğumları fazladır. Yürüyen çocuklarda özellikle tek taraflı çıkıklarda topallama, iki taraflı çıkıklarda ise paytak yürüyüş. Çocukta yürüme gecikmesi. 6

7 Eklem iltihabı Mikropların eklemlere yerleşmesi ve iltihaplanmanın meydana gelmesi sonucu oluşan hastalıktır. Nedeni tam olarak bilinmeyen eklem iltihabı dizde, ellerde, el bileklerinde, ayak ve ayak bileklerinde ağrı ve şişlik şeklinde görülmektedir. Gevrek kemikliler (brittle bones) Henüz bilinmeyen nedenlerden dolayı kemiklerde sertleşme olmamakta, küçük darbelerde bile kemiklerde kırılma görülmekte ve uzun süre tedavi gerektirmektedir. Çocuğun orta kulak kemiklerinde de hasar olma ihtimali bulunduğundan dolayı işitme problemleri görülebilmek tedir. Ergenlik döneminin bitiminde sona eren bu hastalık, en yoğun bir-üç yaş ve on-on beş yaş arasında görülmektedir. Gevrek kemikliler (brittle bones) Çocuğun kemiklerinin destek araç gereçlerle korunması ve tekerlekli sandalye kullanılması gerekmektedir. Bu hastalığa sahip çocuklar için özel eğitim sınıfları oluşturulmalı ve fiziksel uyarlamalar yapılmalıdır. Bu çocuklar normal zekâya sahiptirler. Doğuştan Şekil Bozukluğu Çocuğun doğuştan kol ve bacaklarında ya da eklemlerin den birinde ya da birkaçında şekil bozukluğu vardır. Doğuştan şekil bozukluğunun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Her 50 doğumdan birinde meydana gelmek tedir. Çok hafif vakalar olabileceği gibi ağır vakalarda olabilmektedir.(kalpte, beyinde, yemek borusunda) 7

8 Doğuştan Şekil Bozukluğu Bozukluğun doğumdan hemen sonra fark edilip tedavi edilmesi önem taşımaktadır. Ciddi vakalarda cerrahi mü dahale gerekebilir. Kol ve bacaklarda herhangi bir düzeyde eksiklik olduğunda protez ve yardımcı cihaz kullanılabilmektedir. Bir çok durum çocuğun sağlığını kalıcı ya da geçici olarak ya da zaman zaman etkileyebilmektedir. Genelde uzun süreli periyotlarla var olan, iyileşmeyen ve ortadan kalkmayan, çocuğun zaman zaman hastanede yatmasını ya da evde dinlenmesini gerektiren, ilaç ve diğer tıbbi müdahalelerin yanı sıra cerrahi girişimlerin gerekli olabileceği sağlık yetersizlikleridir. Bu hastalıklar sebebiyle zaman zaman çocuklar yorgun olabilmekte, normal yaşama katılamayacak şekilde halsiz düşmektedirler. Bu hastalıklar bu yönleri ile çocuğun normal gelişimini ve eğitimini olumsuz yönde etkileyebilmektedirler. Sosyal gelişimini, fiziksel gelişimini olumsuz yönde etkileyebil mektedir. 8

9 , beyindeki elektriksel işlev düzensizliğinden kaynaklanan, nöbetlerle kendini gösteren ve hareket, duyu, davranış bozukluğuna ve bilinç kaybına neden olan sinir sistemi ile ilgili bir sağlık sorunudur. Kafa tramvaları, ateşli hastalıklar, zehirlenmeler, tümörler, sinir sistemi hastalıkları epilepsiye neden olmakla birlikte vakaların %75 inin nedeni bilinmemektedir de nöbetler en önemli bir özelliktir. Nöbetlerin ne zaman ortaya çıkacağı belirsizidir. Ancak bazı durumların tetiklediği düşünülmektedir. Her yaşta ortaya çıkacağı gibi çoğunlukla çocukluk yaşlarında ortaya çıkmaktadır. li çocukların zekası normaldir. Nöbetler olmadığın da beyin normal bir şekilde işlemektedir. Öğretmen okuldaki sağlık personeli ve belki çocuğun sı nıf arkadaşlarının, çocuk nöbet geçirmeden önce konu ile ilgili olarak bilgilendirilmesi gerekmektedir. Çocuğun epilepsi türüne göre yapılması gerekenler ve önlemler farklılık göstermektedir. Öğretmen bilgilendirme yapar ken bu konuyu göz önünde bulundurması gerekmektedir. 9

10 En yaygın olarak görülen dört tip epilepsi nöbeti vardır: Genel tonikklonik nöbet (büyük nöbet): nöbetleri içinde en dikkat çeken, en belirgin ve en ağır tipi genel tonikklonik nöbettir. li kişi nöbetin geleceğini hiç hissetmeyebilir ya da aura denilen bir ön dönem yaşayabilir. Aura döneminden sonra kaslar kasılmakta, sertleşmekte, bilinç kaybı olmakta ve yere düşme görülmektedir. En yaygın olarak görülen dört tip epilepsi nöbeti vardır: Nöbetsiz tip (küçük nöbet) Bu tip genel tonik-klonik nöbetlerden daha az şidette olmakla birlikte daha sık ortaya çıkmaktadır. Nöbetsiz tip epilepsi genellikle çocuklarda görülmekte ve zamanla geçmektedir. Çocuk bu nöbet sırasında birkaç saniyeliğine (en fazla yarım dakika) yere düşmeden bilincini kaybeder. Çocuk nöbet geçirdiğinin farkında olabilir ya da olmayabilir. En yaygın olarak görülen dört tip epilepsi nöbeti vardır: Karışık kısmi nöbet (psikomotor nöbet) Bu tip nöbet elde, ayakta ya da yüzde istemsiz hareketler yani seğirmeler şeklinde ortaya çıkmaktadır. Nöbet sırasında çocuk ağzını şapırdatmakta, dudaklarını yalama, etrafta amaçsızca dolaşma, bağırma, baş sallama ve giysilerini çıkarma gibi uygun olmayan ve amaçsız hareketler yapmaktadır. En yaygın olarak görülen dört tip epilepsi nöbeti vardır: Karışık kısmi nöbet (psikomotor nöbet) Karışık kısmi nöbetler 2-5 dakika sürmekte, çocuğun bilinci yerinde gözükmemektedir, ancak bazı çocuklar nöbet periyodu içinde kendilerine sorulan sorulara cevap verebilmektedir. Bu da çocuğun çevresindekileri yanıltmakta ve çocuğun yaptıkları problem davranış olarak değerlendirilmektedir. Çocuk daha sonra nöbet sırasında olanları hatırlamamaktadır 10

11 ile ilgili çocuk ve çevresindekiler bilgilendirilmelidir. Ayrıca epilepsisi olan kişilerde bisiklet, yüzme ve araba kullanma gibi sporlar tehlikeli olmakla birlikte ilaç kullanımı düzenli olduğu sürece bir tehlike arz etmemektedir. Ünite 8 TEŞEKKÜRLER Öğr. Gör. Halil İbrahim ERTUĞ 11