13 adet Faaliyete geçen yabancı sermayeli firma

Transkript

1

2

3 İçindekiler Veriler Hazırlayan: Prof. Dr. Adem ŞAHİN - TOBB-ETÜ Öğretim Üyesi işbirliği ile hazırlanmıştır. Derleme - Düzenleme Ali Reşat Yılmazbilen, Tuğba Eracar, Mehmet Ali Çıtak, Kıvanç Yarangümeli, Ayşegül Keskin Aydın, Baran Özkalp Grafik Tasarım: İsmail Hakkı Eser Yayıncı: Comart Kurumsal İletişim Hizmetleri Ltd. Şti. Bu kitabın tüm hakları Comart Kurumsal İletişim Hizmetleri Ltd. Şti.'ne aittir. Kaynak gösterilmeksizin kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir yöntemle kopya edilemez, çoğaltılamaz, yayımlanamaz. ISBN: Basım ve Cilt: Elma Teknik Basım Matbaacılık Önsöz 4 Önsöz 6 I. BÖLÜM: AVRUPA BİRLİĞİ GIDA ve İÇECEK SANAYİ AB Gıda ve İçecek Sanayi nde Önemli Göstergeler AB Gıda ve İçecek Sanayi nin Yapısı AB Dış Ticareti (2014) Hanehalkı Harcamaları ve Gıda ve İçecek Ürünleri Dünya Trendleri Fırsatlar ve Tehditler 14 II. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ NE AİT BAZI EKONOMİK VERİLER Gıda ve İçecek Sanayi nde İşletme Sayıları Gıda ve İçecek Sanayi nde İstihdam Gıda ve İçecek Sanayi nde Toplam Üretim Gıda ve İçecek Sanayi nde Satış Ciroları Gıda ve İçecek Sanayi nde Katma Değer Gıda ve İçecek Sanayi nde İş Gücü Verimliliği Gıda ve İçecek Sanayi nde Yoğunlaşma Gıda ve İçecek Sanayi nde Yabancı Sermaye 30 III. BÖLÜM: TÜRKİYE DE HANEHALKI TÜKETİM HARCAMALARI İÇİNDE GIDA ve İÇECEK SANAYİ NİN YERİ Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı Hanehalkı Gıda ve İçecek Harcamaları Hanehalkı Harcamaları İçinde Gıda ve İçecek Harcamalarının Yeri Gıda ve İçecek Harcamalarının Bölgelere Göre Dağılımı 35 IV. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ NDE AR-GE Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE Harcamaları Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamalarının Dağılımı Gıda ve İçecek Sanayi nde AR-GE Harcamalarının Dağılımı AR-GE Faaliyetlerinde İstihdam 41 V. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ NDE BAZI EKONOMİK GÖSTERGELER Büyüme Fiyat Endeksleri Sanayi Üretim Endeksleri Kapasite Kullanımı Yatırım Teşvikleri Üretimde Ücret ve Kazanç Endeksleri 58 VI. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ NDE DIŞ TİCARET VERİLERİ İhracat ve İthalat Dış Ticaret Dengesi 75 VII. BÖLÜM: KÜRESEL GIDA PAZARINA AİT BAZI EKONOMİK GÖSTERGELER Buğday İri Daneli Tahıllar (Kaba Tahıllar) Pirinç Şeker Yağlı Tohum Et ve Et Ürünleri Süt ve Süt Ürünleri FAO Fiyat Endeksleri 84 İşletme sayısı adet %1,83 Dış ticaret fazlası milyon dolar %2,7 Uluslararası yatırım girişi 958 milyon dolar %113,4 İstihdam kişi 13 adet Faaliyete geçen yabancı sermayeli firma İhracat milyon dolar %5,2 İthalat milyon dolar %7,8 İçecek Sanayi toplam üretim ,1 milyar TL %2,97 %14,9 GSYİH içindeki pay milyon dolar Dış ticaret karşılama oranı %209,1 Gıda Sanayi toplam üretim 144,2 milyar TL %15,5 AR-GE harcaması milyon dolar Birinci Basım: Temmuz 2016 Ankara 3-5 Gıda ve İçecek Sanayi nin Ana Harcama Gruplarına ve Ülkelere Göre Fiyat Düzeyleri 36 YÖNETİCİ ÖZETİ 85

4 Önsöz Makro Ekonomik Veriler Giderek artan dünya nüfusu, tarımsal üretim ve dolayısıyla gıda üretiminde artışı zorunlu kılmaktadır. Tarım sektöründe miktar, kalite ve verimlilik artışıyla birlikte sürdürülebilir üretim, bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. İnsanların yeterli ve dengeli beslenmesine yetecek gıda arzı yoluyla açlığı ve yoksulluğu ortadan kaldırmak, BM çatısı altında bütün dünyanın benimsediği Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi'nin en önemli hedefleri arasındadır. Ülkemiz bugün, bulunduğu coğrafyanın sunduğu nimetlerle 78 milyon nüfusu, komşu ülke Suriye'deki çatışmalardan kaçarak kendisine sığınan 3 milyon mülteciyi doyuracak miktarda bir üretim yapmaktadır. Bunun üzerine her yıl ülkemizi ziyaret eden yaklaşık 30 milyon turiste de, ülkemizin verimli topraklarında yetişen tarım ürünleri ile dünya standartlarında üretim yapan gıda ve içecek sanayiimizin ürünleri sunulmaktadır. Aynı zamanda Türkiye, tarım ürünleri ve gıda ihracatıyla küresel gıda güvencesine de katkı sağlamaktadır. Tarım sektörü, son yıllarda süreklilik arz eden bir büyüme trendi sergilemektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye ekonomisi 2015 yılında yüzde 4 oranında büyüdü. Türkiye de özellikle kırsalda kalkınmanın lokomotifi olan tarım sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015'te bir önceki yıla göre sabit fiyatlarla yüzde 7,6'lık artışla 11 milyar 926 milyon lira, cari fiyatlarla yüzde 19'luk artışla 148 milyar 288 milyon lira olarak gerçekleşti. Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015, tarımsal ürünleri hammadde olarak kullanan ve böylece ekonomiye katma değer yaratan Türkiye gıda ve içecek sanayindeki gelişmeyi gözler önüne sermektedir. TÜİK'in harcamalar yöntemine göre açıklamış olduğu GSYİH verileri çerçevesinde, 2015 yılında hem GSYİH hem de gıda ve içecek sanayi yüzde 11,7 ile aynı oranda büyümüştür. Sadece ambalajlı gıda olarak sektörün GSYİH'ya katkısı 371 milyar TL'dir. Gıda sektöründe 2015 yılı itibariyle faaliyet gösteren 42 bin 560 işletmede, 486 bin kişi istihdam edilmektedir yılından bu yana her yıl düzenli olarak artan gıda ve içecek sanayi ihracatı, Türkiye toplam ihracatının yüzde 8,7, sanayi ihracatının yüzde 8,8, imalat sanayi ihracatının yüzde 8,6 oranında azaldığı 2015'te gerileme yaşamıştır. Sektör ihracatı, bir önceki yıla göre yüzde 5,2 oranında (658 milyon dolar) azalışla 12 milyar dolar seviyesine gerilemiştir. Gıda ve içecek sanayi ithalatı ise geçen yıl bir önceki yıla göre yüzde 7,8 oranında (485,6 milyon dolar) azalarak 5,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu sonuçla gıda ve içecek sanayinin dış ticaret fazlası, 2015 yılında bir önceki yıla göre yüzde 2,7 oranında (172 milyon dolar) azalarak 6,3 milyar dolar olmuştur Yılı Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri'nin, başta sektör paydaşları olmak üzere ilgili herkese faydalı olması dileğiyle Önsöz GSYİH + %11,7 Cari fiyatlarla büyüme milyon TL TÜFE + %7,67 On iki aylık ortalamalara göre artış TÜFE + %8,81 Bir önceki yılın aynı ayına göre artış ÜFE + %5,28 On iki aylık ortalamalara göre artış ÜFE + %5,71 Bir önceki yılın aynı ayına göre artış İhracat - %8,7 İhracat milyon dolara geriledi İthalat - %14,4 İthalat milyon dolara geriledi Özelleştirme Milyon Dolar AR-GE Harcamaları +24, milyon TL Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 5

5 Önsöz AB Gıda ve İçecek Sanayi Doğal kaynakların azalmasının yanı sıra, iklim değişikliği ve küresel ısınma sonucu daha sık yaşanan olağan dışı hava olayları tarımsal üretimi olumsuz etkiliyor, her geçen gün artan dünya nüfusu için yeterli gıdanın üretimini zorlaştırıyor. Yapılan projeksiyonlar dünya nüfusunun 2050 yılında 9 milyara ulaşacağı öngörüsünden hareketle, yaşamın devamı için gıda üretiminin bugünkü seviyesinden yüzde oranında artması gerektiğini gösteriyor. Dünyada açlık ve yetersiz beslenmenin önüne geçilebilmesi için, geride kalan yılın toplamından daha fazla miktarda gıda üretimine ihtiyaç var. Türkiye, stratejik önemi daha da artan gıda üretimi konusunda şanslı bir ülke. Gıda sektörü ve ona hammadde tedarik eden tarım sektörü, Türkiye ekonomisinin en önemli sektörlerinin başında geliyor. Üretimiyle ülkemizde sayıları 6 milyona yaklaşan çiftçimizin alın terine değer katan, ürünleriyle insanımızın yeterli ve dengeli beslenmesine katkı sunan gıda sektörü, ülke ekonomisine katkılarıyla da öne çıkıyor. Günümüzde 42 bin civarındaki işletmede, 490 bine yakın kişiyi istihdam eden gıda ve içecek sektörü, GSYH ya da 371 milyar TL lik katkı yapıyor. Ülkemizin en büyük üretim sanayileri arasında bulunan gıda sektörü, dış ticarette de fazla veren sektörler arasında yer alıyor yılından itibaren her yıl düzenli olarak artan gıda ihracatı, çeşitli faktörlerin etkisiyle 2015 yılında genel ihracatta yaşanan düşüşe paralel olarak geriledi. Gıda sektörü, buna rağmen, 5.7 milyar dolarlık ithalata karşılık, yaklaşık 1 milyar dolarlık kayıpla 12 milyar dolar tutarında ihracat gerçekleştirerek, 2015 yılını da dış ticaret fazlası ile kapatmayı başardı. Ülke olarak 2023 için toplam ihracatta 500 milyar dolar, tarım ürünleri ve gıda ihracatında ise 40 milyar dolar hedefimiz var. Ekonomiye katma değer yaratan, insanımıza istihdam sağlayan, ihracat pazarlarında kaliteli ürünleriyle boy gösteren gıda ve içecek sektörü, bu hedeflere ulaşılmasında üzerine düşen görevin bilincinde olarak çalışmalarını sürdürüyor. Gıdahattı olarak Türkiye nin en büyük sektörü olmak yolunda hızla ilerleyen Türk gıda ve içecek sektöründeki gelişmeleri, Türk Gıda ve İçecek Sanayi 2015 Envanteri ile bir kez daha dikkatlerinize sunuyoruz. Envantere katkı veren tüm kurum, kuruluş ve kişilere teşekkürlerimiz ve sektöre katkı vermesi dileklerimizle Önsöz Bölüm:1 AB Gıda ve İçecek Sanayi* * Bu bölümdeki bilgiler, Avrupa Birliği Gıda ve İçecek Endüstrileri Konfederasyonu (FoodDrinkEurope), Data & Trends of the European Food and Drink Industry, 2015 raporundan derlenmiştir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 7

6 1-1 AB Gıda ve İçecek Sanayi nde Önemli Göstergeler 1-2 AB Gıda ve İçecek Sanayi nin Yapısı İş Hacmi Çalışan sayısı Küresel ihracat pazarında AB payı Sektör içerisinde KOBİ lerin payı* ARGE 2,8 milyar avro İmalat sanayinde iş hacmi payı (%) İmalat sanayinde katma değer payı (%) İmalat sanayinde istihdam payı (%) 1,244 milyar avro %14,6 pay ile AB nin en büyük üretim sektörü. 4,2 milyon kişi %15,5 pay ile AB de en fazla istihdama sahip sektör. % yılında bu oran %20,5 idi. Gıda ve İçecek Sanayi iş hacmi içerisinde KOBİ lerin payı %49,6 * 2013 yılı verisi Faaliyet gösteren işletme sayısı * * 2012 yılı verisi %54,4 %15 %12 %9,7 %8,9 %56,3 %12,8 %11,9 %9,8 %9,3 %55,3 %15 %11,6 %10,1 %8 Gıda ve İçecek Sanayi Otomativ Metal ürünleri Kok Kömürü ve Petrol Ürünleri Makine - Teçhizat İhracat İthalat Dış ticaret dengesi 91,7 milyar avro 64,1 milyar avro 91,7 64,1 milyar avro milyar avro +27,6 milyar avro Gıda ve İçecek Sanayi nde net ihracatçı Gıda ve İçecek Sanayi istihdamı içerisinde KOBİ lerin payı %63,3 Tüketim %14* * Hanehalkı tüketimine oranla Katma değer üretimi %1,8* * AB GSYİH sine oranla AB nin iş hacmi, katma değer ve istihdam açısından en büyük sektörü olan Gıda ve İçecek Sanayi; işletme, 1,244 milyar avro iş hacmi ve 100 milyar avronun üzerinde dış ticaret büyüklüğü ile 4,2 milyon kişiye istihdam sağlamaktadır. Toplam iş hacminin %20 sini temsil eden et sektörü, iş hacmi açısından AB Gıda ve İçecek Sanayi nin en büyük alt sektörüdür. Fırıncılık ürünleri ve unlu mamuller sektörü ise toplam istihdamın %32 sini, işletme sayısının da %54 ünü oluşturmaktadır. Fırıncılık ve unlu mamuller, et, süt ve süt ürünleri, içecekler ve çeşitli gıda ürünleri alt sektörleri AB Gıda ve İçecek Sanayi nin en büyük 5 alt sektörüdür ve toplam cironun dörtte üçünü, toplam çalışan ve firma sayısının ise %80 inden fazlasını temsil etmektedir. İş Hacmi, İstihdam, Katma Değer ve İşletme Sayısının Alt Sektörler Bazında Dağılımı İş hacmi (%) İstihdam (%) Katma değer (%) İşletme sayısı (%) Diğer Et Ürünleri İçecek Fırıncılık Ürünleri ve Unlu Mam. İşlenmiş Meyve ve Sebze Öğütülmüş Tahıl ve Nişasta Ür. Diğer Gıda Ürünleri Süt ve Süt Ürünleri Hayvan Yemi Katı ve Sıvı Yağlar Balık Ürünleri Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 9

7 1-3 AB Dış Ticareti (2014) AB Gıda ve İçecek Sanayi dış ticaret dengesi 2014 yılında 27,6 milyar avroya ulaşarak rekor kırmıştır. AB Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı son on yılda ikiye katlanarak 91,7 milyar avroya ulaşmıştır. AB Gıda ve İçecek ihracatı Rusya hariç AB üyesi olmayan ülkelerde yükselen bir oranla artmaktadır. AB Gıda ve İçecek ithalatı 2014 te hacim ve değer olarak yaklaşık %2 oranında artmıştır. Bölgeler bazında NAFTA (Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi) AB nin en büyük ticaret ortağı olmayı sürdürürken bu bölgeyi EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Alanı), ASEAN(Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği), ACP (Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleri) ve MERCOSUR(Brezilya, Arjantin, Uruguay ve Paraguay) bölgeleri takip etmektedir. AB nin En Fazla Ticaret Yaptığı İlk 10 Ülke (2014) (Milyon Avro) İhracat ABD 14,566 İthalat BREZİLYA 6,706 RUSYA 6,335 ABD 4,853 ÇİN 5,583 ARJANTİN 4,341 İSVİÇRE 5,304 İSVİÇRE 4,137 AB Gıda ve İçecek İhracatında Alt Sektörlerin Payı 2014 (%) JAPONYA 4,607 ÇİN 3,655 Bölgelere Göre AB Dış Ticareti (2014) (Milyon Avro) HONG KONG 3,662 ENDONEZYA 3,647 NORVEÇ 3,146 TAYLAND 2,549 KANADA 2,592 AVUSTRALYA 2,348 TÜRKİYE 2,505 NORVEÇ 1,989 Sektörler Bazında İhracat (Milyon Avro) S.ARABİSTAN 2,219 MALEZYA 1,765 Alt sektörler itibarı ile en fazla ihracat büyümesi %10 ile süt ve süt ürünleri, %9 ile çikolata ve şekerleme ve %9 ile öğütülmüş tahıl ve nişasta ürünleri alt sektörlerinde gerçekleşmiştir. AB Gıda ve İçecek ithalatında ise en büyük artışlar %17 ile çikolata ve şekerleme, %10 ile süt ve süt ürünleri ve %10 ile hayvan yemleri alt sektörlerinde gerçekleşmiştir. ACP: Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleri; Andean Group: Bolivya, Kolombiya, Ekvator, Peru ve Venezuela; ASEAN: Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği; Balkanlar: Arnavutluk, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Kosova, Makedonya, Karadağ, Sırbistan; CIS/Bağımsız Devletler Topluluğu: Ukrayna, Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Rusya, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan; EFTA: Avrupa Serbest Ticaret Alanı; GCC: Kuveyt, Bahreyn, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Suudi Arabistan; MERCOSUR: Brezilya, Arjantin, Uruguay ve Paraguay; NAFTA: Kanada, ABD, Meksika Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 11

8 1-3 AB Dış Ticareti (2015) 1-5 Dünya Trendleri AB Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı 2015 in ilk çeyreğinde 2014 ün ilk çeyreğine göre %6 oranında artarak önceki beş yıla göre daha yüksek seviyede gerçekleşmiştir yılı ilk çeyreği itibarı ile AB Gıda ve İçecek Sanayi ihracatında en fazla artış gösteren 3 ihraç ürünü hazır gıdalar, et ürünleri, sıvı ve katı yağlar olmuştur. Yine 2015 yılı ilk çeyreği verilerine göre AB gıda ve İçecek ithalatında en fazla artış yaşanan alt sektörler çikolata ve şekerleme ürünleri ve işlenmiş sebze ve meyvelerin ithalatı alt sektörleri olmuştur. AB Dış Ticareti Dünyada Gıda ve İçecek Sanayi (milyar avro) ( ) ( ) Kaynak: Eurostat, Comext 2013 yılı verilerine göre AB, %18 lik payı ile global gıda ve içecek ihracatında birinci, %14 lük payı ile global gıda ve içecek ithalatında ise ikinci sırada yer almaktadır. AB nin küresel yiyecek ve içecek ihracatındaki payı halen 2003 teki seviyesinden düşük, ancak arasında gördüğü en düşük seviyeden geri yükselmekte olduğu görülmektedir. sıralamasında ise ABD, AB, Japonya, Çin ve Rusya nın yer aldığı görülmektedir. Dünyada Gıda ve İçecek Sanayi ne bakıldığında AB, ABD ve Çin ön plana çıkmaktadır. AB gıda ve içecek sektörünün ciro bakımından lider olduğu görülmektedir. Çin ise en fazla işletmeye ve çallışan sayısına sahip olması bakımından başı çekmektedir. 1-4 Hanehalkı Harcamaları ve Gıda ve İçecek Ürünleri 2013 yılında hanehalkı harcamaları içinde gıda ve içecek harcamalarının payı önceki yıla göre sabit kalarak %14 olarak gerçekleşmiştir. AB üye ülkeleri arasında gıda ve içecek harcamalarına ayrılan pay %11 ile %32 arasında değişmektedir. Hanehalkı harcamaları içinde gıda ve içecek harcamaları konut, su ve enerji harcamalarından sonra ikinci sırada yer almaktadır. Hanehalkı Tüketim Harcamaları (%) (2013) Dünyada Gıda ve İçecek Sanayi İhracatı (%) İnceleme dönemi olan yılları arasında global ihracat neredeyse 3 katına çıkmıştır. İnceleme döneminde en büyük ihracatçıların sırasıyla AB, ABD, Çin ve Brezilya olmuştur. Global ithalat AB, Gıda ve İçecek sektöründeki cironun toplam üretimdeki ciroya katkısı bakımından Yeni Zelanda, Avustralya, Brezilya, Kanada ve Rusya nın ardından altıncı sırada yer almaktadır yılında AB de gıda ve içecek için yapılan toplam harcama 1,066 milyar avro olarak gerçekleşmiştir. Son 5 yılda tüketici tarafından ödenen gıda fiyatları (perakende fiyatları) enflasyona paralel şekilde, yıllık ortalama %2 oranında artmıştır Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 13

9 1-6 Fırsatlar ve Tehditler Türk Gıda ve İçecek Sanayi ne Ait Bazı Ekonomik Veriler 2050 yılında dünya nüfusunun 9 milyar kişiye ulaşması beklenmektedir. Global gıda talebinin 2050 yılına kadar %60 artması beklenmektedir. Enerji talebinin 2030 yılına kadar %45, tarımsal su talebinin ise yine 2030 yılına kadar %30 artacağı öngörülmektedir da bir hektar alan 2 kişiyi beslerken 2050 de 5 kişiyi beslemesi öngörülmektedir. Gıda üretiminin dayandığı doğal kaynaklar üzerindeki baskı gelecekte dünya çapında gıda talebinin yükselmesi ile giderek artacaktır. İklim değişimi, gıda üretimini etkileyecek yükseklikte sıcaklık ve öngörülemez hava olayları ihtimalini artıracağı tahmin edilmektedir yılında Çin in ABD yi geçerek dünyanın en büyük ekonomisi olması beklenmektedir yılında dünyanın en büyük üç ekonomisinin her biri (Çin, ABD ve Hindistan), kendilerini takip eden beş ekonominin toplamından (Endonezya, Japonya, Almanya, Brezilya ve Meksika) daha zengin konuma gelmesi öngörülmektedir yılında ilk 10 ekonomi (milyar dolar) Bölüm:2 Türk Gıda ve İçecek Sanayi ne Ait Bazı Ekonomik Veriler Kişi başına düşen ekilebilir alan (kullanımda olan hektar) Gelecekteki küresel zorluklar (% artış) Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 15

10 2-1 Gıda ve İçecek Sanayi nde İşletme Sayıları Gıda ve İçecek Sanayi nde İşletme Sayıları ( ) SANAYİ Madencilik ve Taşocakçılığı Enerji İmalat Sanayi GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi İçecek Sanayi Türkiye İstatistik Kurumu nun (TÜİK) 2015 yılında açıklamış olduğu Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri verilerine göre; 2013 yılında olan Gıda ve İçecek Sanayi ndeki işletme sayısı, 2015 yılında %1,83 (766 adet) artarak a yükselmiştir. İnceleme döneminin başlangıcı olan ve işletme sayısının olduğu 2008 yılına göre ise artış oranı, %22,3 olmuştur. Gıda Sanayi ndeki işletme sayısı, 2014 yılında bir önceki yıla göre %1,8 (745 adet) artarken, İçecek Sanayi'ndeki işletme sayısı %4,1 (21 adet) artmıştır. Sanayi sektöründe 2013 yılında faaliyet gösteren işletme sayısı iken, 2014 yılında bu sayı %2,3 azalarak 'ye gerilemiştir. Sanayi sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde ise bu sayı 2013 yılına göre %2,1 azalarak 'e düşmüştür. Bir başka ifade ile 2014 yılı işletme sayıları bakımından Gıda ve İçecek sanayileri için olumlu bir yıl olurken, sanayi ve imalat sanayileri için durum olumsuzdur. TÜİK in yayımlamış olduğu verilerde Gıda ve İçecek Sanayi nin alt sektörlerine ait veriler 2013 yılı bazında verilirken, 2014 yılına ait verilerde alt sektörlere ait bilgiler henüz açıklanmamıştır. Bu nedenle alt sektör analizlerinde 2013 yılı verileri esas alınmıştır. İşletme Sayılarındaki Yıllık Değişimler (%) ( ) Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında İşletme Sayıları Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı Etin işlenmesi ve saklanması Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Patatesin işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyve suyu imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı Sıvı ve katı yağ imalatı Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı 4 5 Süt ürünleri imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı Dondurma imalatı Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Fırın ve unlu mamuller imalatı Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı Diğer gıda maddelerinin imalatı Şeker imalatı Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı Kahve ve çayın işlenmesi Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı Hazır yemeklerin imalatı Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı Hazır hayvan yemleri imalatı Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı Ev hayvanları için hazır gıda imalatı 8 13 İçecek Sanayi Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması 6 9 Üzümden şarap imalatı Bira imalatı 4 3 Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi Gıda ve İçecek Sanayi, alt gruplar itibarıyla incelendiğinde en fazla yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller imalatı grubunda gerçekleştiği, en az işletmeye sahip alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanmasında olduğu görülmektedir. En az işletmeye sahip alt grup olmasına rağmen bir önceki yıla göre işletme sayısındaki artış oranı bakımından öne çıkan alt sektör %26,1 ile balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması sektörü olmuştur. İnceleme dönemi içinde Gıda ve İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren işletmelerin gerek sanayi gerekse de imalat sanayi işletmeleri içindeki payının en yüksek olduğu yıl 2014 yılı olurken, bu oranın en düşük olduğu yıl ise 2008 yılı olduğu görülmektedir. Gıda ve İçecek Sanayi İşletme Sayılarının Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) ( )

11 2-2 Gıda ve İçecek Sanayi nde İstihdam Gıda ve İçecek Sanayi nde İstihdam ( ) SANAYİ Madencilik ve Taşocakçılığı Enerji İmalat Sanayi GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi İçecek Sanayi Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri 2014 yılı sonuçlarına göre; 2013 yılında Gıda ve İçecek Sanayi nde kişi olan çalışan sayısı, 2014 yılında kişi (%2,95) artarak kişi olmuştur. Gıda ve İçecek Sanayi istihdamı, 2008 yılına göre ise %48 ( kişi) oranında artmıştır. Gıda Sanayi nde istihdam 2013 yılına göre %2,8 oranında artış gösterirken, İçecek Sanayi istihdamında artış %6,1 olarak gerçekleşmiştir. İnceleme döneminin başlangıç yılı olan 2008 yılına göre istihdam, Gıda Sanayi nde %48, İçecek Sanayi nde %46 oranında artmıştır. Sektörde çalışanların 'ının Gıda Sanayi'nde, 'sinin ise İçecek Sanayi'nde olduğu görülmektedir. Sanayi sektöründe 2013 yılında istihdam edilenlerin sayısı iken, 2014 yılında %2,6 oranında artarak kişiye yükselmiştir. İmalat sanayinde ise bu sayı 2013 yılında olan çalışan sayısı 2014 yılında %2,8 oranında artarak kişiye yükselmiştir. Çalışan Sayılarındaki Yıllık Değişimler (%) ( ) Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında İstihdam GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı Etin işlenmesi ve saklanması Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Patatesin işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyve suyu imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı Sıvı ve katı yağ imalatı (*) Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı (*) Süt ürünleri imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı Dondurma imalatı Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Fırın ve unlu mamuller imalatı Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı Diğer gıda maddelerinin imalatı Şeker imalatı Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı Kahve ve çayın işlenmesi Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı Hazır yemeklerin imalatı Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı Hazır hayvan yemleri imalatı Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı Ev hayvanları için hazır gıda imalatı İçecek Sanayi Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması (*) (*) Üzümden şarap imalatı Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi yılı verilerine göre alt gruplar itibarı ile incelendiğinde; çalışan sayıları bakımından en fazla yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller imalatı grubunda gerçekleştiği, istihdamın en az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir. Bir önceki yıla göre artış oranı bakımından en iyi performansı %24 lük artışla hazır hayvan yemleri imalatı sektörü göstermiştir. Gıda ve İçecek Sanayi'nde istihdam edilenlerin hem sanayi istihdamı hem de imalat sanayi istihdamı içindeki payı 2013 ve 2014 yıllarında aynı oranda kalırken, 2012 yılına göre az da olsa artmıştır ve 2010 yılındaki %12,4 lük pay inceleme dönemindeki en yüksek değer olurken, en düşük değer %10,8 ile 2008 yılında elde edilmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi nde Çalışanların Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) ( ) Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 19

12 2-3 Gıda ve İçecek Sanayi nde Toplam Üretim (Milyon TL) Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında Üretim Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; 2013 Gıda ve İçecek Sanayi'ndeki üretim (Milyon TL) ( ) yılında üretim değeri bakımından en fazla değerinin gerek sanayi gerekse imalat yoğunlaşmanın diğer gıda maddeleri imalatı sanayi üretimi içindeki payı 2014 yılında GIDA VE İÇECEK SANAYİ SANAYİ Gıda Sanayi grubunda gerçekleştiği, üretim değerinin en 2013 yılına göre artmıştır. Gıda ve İçecek Madencilik ve Taşocakçılığı Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz Sanayi üretiminin sanayi sektörü içindeki Enerji Etin işlenmesi ve saklanması hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve payı 2013 yılında 12,5 iken 2014 yılında İmalat Sanayi Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması saklanması olduğu görülmektedir ,9 a, imalat sanayi içindeki payı ise GIDA VE İÇECEK SANAYİ Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı yılında bir önceki yıla göre üretim değerini 15,5 ten 15,9 a yükselmiştir yılındaki Gıda Sanayi Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması en fazla arttırmayı başaran alt sektör ise 11,8 olan sanayi içindeki ve 14 olan imalat İçecek Sanayi Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Patatesin işlenmesi ve saklanması %42,8 lik artış oranı ile hazır hayvan yemleri sanayi içindeki pay inceleme döneminin en Sebze ve meyve suyu imalatı imalatı sektörü olmuştur. düşük değerleri olmuştur. Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı Üretimdeki Yıllık Değişimler (%) ( ) Sıvı ve katı yağ imalatı (*) Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı (*) Gıda ve İçecek Sanayi Üretiminin Gıda ve İçecek Sanayi nde Üretim ( ) TÜİK, Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri ne göre; Gıda ve İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren işletmelerin toplam üretimi 2013 yılında 132 milyar TL iken, 2014 yılında %15,4 artarak 152,4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam inceleme döneminin başlangıç yılı olan 2008 yılına göre %128,3 (85,6 milyar TL) oranında bir artışı ifade etmektedir. Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi üretim değeri, 2013 yılına göre, 2014 yılında %15,5 oranında artarak 144,2 milyar TL'ye, İçecek Sanayi üretim değeri de %14,9 oranında artarak 8,1 milyar TL'ye yükselmiştir yılında sanayi sektörü üretim değeri 1.058,5 milyon TL iken, bu sayı %11,7 oranında artarak 2014 yılında 1.182,7 milyon TL ye yükselmiştir. Üretim değeri bakımından sanayi sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde ise bu değer 2014 yılında %12,1 oranında artarak 957,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Süt ürünleri imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı (*) Dondurma imalatı (*) 697 Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Fırın ve unlu mamuller imalatı Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı Diğer gıda maddelerinin imalatı Şeker imalatı Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı Kahve ve çayın işlenmesi Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı Hazır yemeklerin imalatı Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı Hazır hayvan yemleri imalatı Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı Ev hayvanları için hazır gıda imalatı İçecek Sanayi Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması Üzümden şarap imalatı (*) (*) Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) ( ) Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 21

13 2-4 Gıda ve İçecek Sanayi nde Satış Ciroları Gıda ve İçecek Sanayi nde Satış Ciroları ( ) (Milyon TL) Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında Satış Ciroları Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; 2013 (Milyon TL) ( ) yılında ciro değeri bakımından en fazla yoğunlaşmanın diğer gıda maddeleri imalatı GIDA VE İÇECEK SANAYİ SANAYİ Gıda Sanayi grubunda gerçekleştiği, ciro değerinin en az Madencilik ve Taşocakçılığı Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz Enerji Etin işlenmesi ve saklanması hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve İmalat Sanayi Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması saklanması olduğu görülmektedir GIDA VE İÇECEK SANAYİ Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı Gıda Sanayi yılında en yüksek ciro artış oranını yakalayan Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması İçecek Sanayi alt sektörün ise %47,1 lik artış oranı ile hazır Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Patatesin işlenmesi ve saklanması hayvan yemleri imalatı sektörünün olduğu Sebze ve meyve suyu imalatı görülmektedir. Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri sonuçlarına göre; Gıda ve İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren işletmelerin yapmış olduğu toplam satış cirosu 2013 yılında 138,4 milyar TL iken; 23,3 milyar TL (%16,8) artarak 2014 yılında 161,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi inceleme döneminin başlangıç yılı olan 2008 yılına göre ise satış cirosunu %131,2 oranında artırmayı başarmıştır. Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi'ndeki cironun 2013 yılına göre 22,2 milyar TL (%17) artarak 2014 yılında 153,4 milyar TL'ye, İçecek Sanayi cirosunun ise aynı yıllarda 1,1 milyar TL (%14,7) artarak 8,3 milyar TL'ye yükseldiği görülmektedir. Sanayi sektörünün geneli için 2013 yılında ciro değeri 1.103,2 milyar TL iken, 2014 yılında %12,3 oranında artarak 1.239,2 milyar TL'ye yükselmiştir. Ciro değeri bakımından sanayi sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde bu değer, %12,9 luk artışla 2014 yılında 1.013,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi %16,8 lik artış oranı ile gerek sanayi gerekse de imalat sanayinden daha iyi performans sergilemiştir. Satış Cirolarındaki Yıllık Değişimler (%) ( ) Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı Sıvı ve katı yağ imalatı (*) Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı (*) Süt ürünleri imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı (*) Dondurma imalatı (*) 704 Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Fırın ve unlu mamuller imalatı Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı Diğer gıda maddelerinin imalatı Şeker imalatı Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı Kahve ve çayın işlenmesi Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı Hazır yemeklerin imalatı Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı Hazır hayvan yemleri imalatı Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı Ev hayvanları için hazır gıda imalatı İçecek Sanayi Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması Üzümden şarap imalatı (*) (*) Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi Gıda ve İçecek Sanayi'ndeki ciro değerinin gerek sanayi gerekse imalat sanayi cirosu içindeki payı, 2014 yılında 2013 yılına göre artmıştır yılında %11,9 olan sanayi içindeki pay, 2009 yılında %13,4 ile en yüksek seviyesine çıkmış, 2011 ve 2013 yıllarında gerileyerek %12,5 e kadar düşmüştür yılında ise tekrar yükselerek %13 e çıkmıştır yılındaki %11,9 luk değer inceleme dönemindeki en düşük değer olurken 2009 ve 2010 yıllarında elde edilen %13,4 lük değer en yüksek değer olmuştur. Gıda ve İçecek Sanayi Satış Cirolarının Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) ( ) Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 23

14 2-5 Gıda ve İçecek Sanayi nde Katma Değer Gıda ve İçecek Sanayi nde Katma Değer ( ) (Milyon TL) Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında Katma Değer Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde ise SANAYİ Madencilik ve Taşocakçılığı Enerji İmalat Sanayi GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi İçecek Sanayi TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri sonuçlarına göre; Gıda ve İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren işletmelerin yaratmış oldukları toplam katma değer, 2013 yılında 20,5 milyar TL iken 2014 yılında %14,6 oranında artarak 23,5 milyar TL olarak gerçekleşmiştir yılına göre ise Gıda ve İçecek Sanayi nin katma değeri %113,7 oranında artmıştır. Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi'nin 2013 yılında yarattığı katma değerin yaklaşık 19 milyar TL, İçecek Sanayi'nin katma değerinin ise 1,5 milyar TL olduğu görülmektedir. Gıda Sanayi'ndeki katma değer 2014 yılında 2013 yılına göre %14,3 artarken, İçecek Sanayi katma değeri %17,6 oranında artmıştır. Sanayi geneline bakıldığında ise 2013 yılında sanayi sektörünün geneli için katma değer 198,9 milyar TL iken, 2014 yılında %14,1 oranında artarak 226,9 milyar TL'ye ulaşmıştır. Yaratılan katma değer bakımından sanayi sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde ise bu değer, 2013 yılında 162,6 milyar TL iken 2014 yılında %15 lik artışla 187 milyar TL ye yükselmiştir yılları arasında Gıda ve İçecek Sanayi nde faaliyet gösteren işletmelerin yaratmış oldukları katma değer yıllara göre sürekli olarak artan bir eğilim gösterirken (2013 yılında İçecek Sanayi hariç), sanayi ve imalat sanayinde 2009 yılında bir düşüş söz konusu olmuştur. Katma Değer Yıllık Değişimler (%) ( ) (Milyon TL) ( ) GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı Etin işlenmesi ve saklanması Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Patatesin işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyve suyu imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı Sıvı ve katı yağ imalatı (*) 771 Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı (*) 193 Süt ürünleri imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı Dondurma imalatı Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Fırın ve unlu mamuller imalatı Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı Diğer gıda maddelerinin imalatı Şeker imalatı Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı Kahve ve çayın işlenmesi Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı Hazır yemeklerin imalatı Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı Hazır hayvan yemleri imalatı Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı Ev hayvanları için hazır gıda imalatı İçecek Sanayi Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması (*) (*) Üzümden şarap imalatı Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi yılında katma değer bakımından en fazla yoğunlaşmanın diğer gıda maddeleri imalatı grubunda gerçekleştiği, yaratılan katma değerin en az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir yılında bir önceki yıla göre katma değerini en fazla arttırmayı başaran alt sektör %137,8 lik artış oranı ile hazır hayvan yemleri imalatı sektörü olmuştur. Gıda ve İçecek Sanayi'nin yaratmış olduğu katma değerin gerek sanayi gerekse imalat sanayi katma değeri içindeki payı, 2009 yılından sonra 2011 yılına kadar azalırken, 2012 yılında artmış, 2013 ve 2014 yıllarında ise azalmıştır yılında, Gıda ve İçecek Sanayi katma değerinin sanayi sektörü içindeki payı %10 iken; bu pay, 2009 yılında %11,3 ile inceleme dönemindeki en yüksek değerini almıştır ve 2011 yıllarında azalan pay, 2012 yılında tekrar %10,4 seviyelerine kadar yükselmiş, 2013 ve 2014 yıllarında ise %10,3 ile çok fazla değişmeyerek aynı seviyede gerçekleşmiştir. Bu payın inceleme döneminde en düşük değerini aldığı yıl ise %9,3 ile 2011 yılı olmuştur. Gıda ve İçecek Sanayi Katma Değerinin Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) ( ) Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 25

15 2-6 Gıda ve İçecek Sanayi nde İş Gücü Verimliliği Gıda ve İçecek Sanayi nde İş Gücü Verimliliği ( ) (TL) Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında İş Gücü Verimliliği İnceleme döneminde iş gücü verimliliğinin SANAYİ Madencilik ve Taşocakçılığı Enerji İmalat Sanayi Gıda ve İçecek Sanayi Gıda Sanayi İçecek Sanayi TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri sonuçlarına göre; Gıda ve İçecek Sanayi nde iş gücü verimliliği (çalışan başına katma değer) 2013 yılında TL iken, 2014 yılında %11,3 oranında artarak TL olarak gerçekleşmiştir yılına göre ise Gıda ve İçecek Sanayi iş gücü verimliliği %44,4 oranında artmıştır. Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi verimlilik değerinin 2014 yılında TL olduğu; buna karşın İçecek Sanayi'nin verimlilik değerinin ise TL ile 2,4 kat daha fazla olduğu görülmektedir. Bir başka ifade ile 2014 yılında çalışan başına yaratılan katma değer, İçecek Sanayi nde daha yüksektir. Gıda Sanayi'ndeki verimlilik, 2013 yılına göre %11,2 oranında, İçecek Sanayi'nde ise %10,8 oranında artmıştır yılları arasında sanayi sektörü verimliliği yıllara göre 2012 yılı hariç, sürekli olarak artış eğilimi gösterirken, aynı dönemde Gıda ve İçecek Sanayi nin verimliliği ise 2010 yılı hariç benzer bir eğilim göstermiştir. Gıda ve İçecek Sanayi iş gücü verimliliği 2010 yılında %0,1 oranında, az da olsa bir düşüş göstermiştir yılında sanayi sektörünün geneli için iş gücü verimliliği TL iken, 2012 yılındaki azalmaya rağmen 2014 yılında TL ye yükselmiştir. İmalat sanayinde ise bu değer TL seviyesinden TL ye yükselmiştir Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 27 (TL) ( ) GIDA VE İÇECEK SANAYİ Gıda Sanayi Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı Etin işlenmesi ve saklanması Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması Patatesin işlenmesi ve saklanması Sebze ve meyve suyu imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı Sıvı ve katı yağ imalatı (*) Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı (*) Süt ürünleri imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı Dondurma imalatı Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı Fırın ve unlu mamuller imalatı Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı Diğer gıda maddelerinin imalatı Şeker imalatı Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı Kahve ve çayın işlenmesi Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı Hazır yemeklerin imalatı Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı Hazır hayvan yemleri imalatı Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı Ev hayvanları için hazır gıda imalatı İçecek Sanayi Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması (*) (*) Üzümden şarap imalatı Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi İçecek Sanayi nde en yüksek oranda artış gösterdiği yıl %16,8 ile 2008 olurken, 2011 yılında %2,5, 2013 yılında ise %8,7 oranında azalmıştır. Gıda Sanayi nde de en yüksek oranlı verimlilik artışı %16,3 ile 2013 yılında elde edilirken, 2010 yılında %0,2 oranında düşüş yaşanmıştır. Alt gruplar itibarı ile incelendiğinde 2013 yılında çalışan başına katma değer tutarının en yüksek olduğu alt sektörün hazır hayvan yemleri imalatı sektörü, çalışan başına katma değer tutarının en düşük olduğu alt sektörün ise fırın ve unlu mamuller imalatı grubunun olduğu görülmektedir. Bir önceki yıla göre iş gücü verimliliğini en fazla arttırmayı başaran sektör %92,5 lik artış oranı ile hazır hayvan yemleri imalatı sektörü olmuştur. İş Gücü Verimliliğinde Yıllık Değişimler (%) ( )

16 2-7 Gıda ve İçecek Sanayi nde Yoğunlaşma Türkiye İstatistik Kurumu, 2014 yılında "Sanayi ve Hizmet Sektöründe Yoğunlaşma Çalışması" 2012 yılı sonuçlarını açıklamıştır. Bu çalışmada temel alınan yoğunlaşma oranı (CR4), bir ekonomik sınıftaki en büyük 4 girişimin ciroları toplamının, o ekonomik sınıftaki toplam ciro değerine bölünmesiyle elde edilmiştir. (CR8) ise bir ekonomik sınıftaki en büyük 8 girişimin ciroları toplamının, o ekonomik sınıftaki toplam ciro değerine bölünmesiyle elde edilmiştir yılı CR4 değerlerine göre Gıda ve İçecek Sanayi alt sektörlerinin 9 u çok yüksek, 5 i yüksek, 10 u orta ve 5 i de düşük derecede yoğunlaşma oranına sahiptir yılında 10 olan çok yüksek yoğunlaşma oranı 2012 yılında 9 a, 7 olan yüksek yoğunlaşma oranı 5 e düşerken, 7 olan orta yoğunlaşma oranına sahip sektör sayısı 10 a çıkmıştır. Düşük derecede yoğunlaşma oranına sahip sektör sayısı ise değişmemiştir yılında %89,79 la çok yüksek yoğunlaşma oranına sahip hazır yemeklerin imalatı 2012 yılında %66,16 lık oranla yüksek yoğunlaşma oranına sahip sektörler grubunda yer almıştır. Gıda ve İçecek Sanayi nde Alt Sektörler Bazında Yoğunlaşma Oranları (2012) CR4 CR8 "Girişim "Yoğunlaşma Sayısı" Derecesi" Bira imalatı 100,00 99,97 5 Çok yüksek Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı 100,00 97,19 6 Çok yüksek Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması 100,00 96,51 6 Çok yüksek Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı 99,28 95,22 16 Çok yüksek Dondurma imalatı 97,22 95, Çok yüksek Ev hayvanları için hazır gıda imalatı 100,00 91,98 8 Çok yüksek Patatesin işlenmesi ve saklanması 97,95 88,17 26 Çok yüksek Şeker imalatı 91,15 80,99 72 Çok yüksek Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 96,31 75,20 14 Çok yüksek Kahve ve çayın işlenmesi 78,76 68, Yüksek Hazır yemeklerin imalatı 83,50 66,16 32 Yüksek Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı 77,94 57, Yüksek Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi 66,67 56, Yüksek Üzümden şarap imalatı 67,51 56, Yüksek Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması 64,21 49,78 69 Orta Sebze ve meyve suyu imalatı 66,68 48, Orta Etin işlenmesi ve saklanması 60,12 47, Orta Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı 66,81 44,93 96 Orta Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı 71,64 43,96 50 Orta Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması 72,09 42,26 53 Orta Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı 50,47 38, Orta Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı 55,66 37, Orta Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı 44,40 34, Orta Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı 49,59 33, Orta Sıvı ve katı yağ imalatı 39,25 24, Düşük Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı 31,26 21, Düşük Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması 23,51 15, Düşük Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 17,38 10, Düşük Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 9,55 6, Düşük Düşük derecede yoğunlaşma (CR4<30) Orta derecede yoğunlaşma (30<CR4<50) Yüksek derecede yoğunlaşma (50<CR4<70 Çok yüksek derecede yoğunlaşma (CR4>70) 2011 yılında yüksek yoğunlaşma oranına sahip etin işlenmesi ve saklanması, başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddeleri imalatı ve balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması sektörleri 2012 yılında orta yoğunlaşma grubunda yer almıştır. İçecek Sanayi'nde yer alan alt sektörler genelde yüksek ve çok yüksek derecede yoğunlaşma oranına sahipken, Gıda Sanayi'nde yer alan alt sektörler daha çok orta ve düşük derecede yoğunlaşma segmentinde yer almaktadır. Başka bir ifade ile İçecek Sanayi'nde faaliyet gösteren işletme sayıları daha az olduğundan, bu sektördeki yoğunlaşma oranları daha yüksek çıkmaktadır. Bira ve damıtılmış alkollü içeceklerin imalatı sektörleri gibi işletme sayıları oldukça az olan alt sektörler en yüksek yoğunlaşma oranlarına sahipken, işletme sayıları oldukça fazla olan ekmek, taze pastane ürünleri ve kek imalatı ve öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı sektörlerindeki yoğunlaşma oranları ise oldukça düşük seviyelerdedir. İşletme sayısı 100'ün üzerinde olmasına rağmen, dondurma imalatı sektöründeki yoğunlaşma oranının çok yüksek seviyelerde çıkması, bu sektörde ilk dört firmanın piyasaya yön verdiğini göstermektedir. Yine aynı şekilde peksimet, bisküvi imalatı, dayanıklı pastane ürünleri ve kek imalatı sektöründeki %51,37'lik yoğunlaşma oranı da sektörde faaliyet gösteren çok sayıda işletme olmasına rağmen, ilk dört firmanın piyasada ne derece etkili olduğunu göstermektedir. Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde Yoğunlaşma Oranları (2012) 0,00 20,00 40,00 60,00 80,00 100,00 120,00 99,97 97,19 96,51 95,22 95,20 91,98 88,17 80,99 75,20 68,80 66,16 57,44 56,88 56,11 49,78 48,37 47,01 44,93 43,96 42,26 38,37 37,33 34,26 33,81 Çok Yüksek 24,94 21,95 15,93 Yüksek Orta 10,81 6,81 Düşük Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2015 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 29