BAFRA GENOTĐPĐNĐN ANKARA ŞARTLARINDA YETĐŞTĐRĐCĐLĐĞĐ
|
|
- Osman Irmak
- 7 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 TÜRKĐYE CUMHURĐYETĐ ANKARA ÜNĐVERSĐTESĐ SAĞLIK BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ BAFRA GENOTĐPĐNĐN ANKARA ŞARTLARINDA YETĐŞTĐRĐCĐLĐĞĐ Đrfan GÜNGÖR ZOOTEKNĐ ANABĐLĐM DALI YÜKSEK LĐSANS TEZĐ DANIŞMAN Prof. Dr. Halil AKÇAPINAR ANKARA
2 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BAFRA GENOTİPİNİN ANKARA ŞARTLARINDA YETİŞTİRİCİLİĞİ İrfan GÜNGÖR ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN Prof. Dr. Halil AKÇAPINAR 2011-ANKARA
3
4 iii ÖNSÖZ Türkiye hayvancılığında Koyun yetiştiriciliğinin ayrı bir yeri vardır. Ülkemizde koyunculuk genellikle ekstansif veya yarı entansif olarak yerli koyun ırkları ile yapılmaktadır. Yerli koyun ırkları düşük kombine verimlidirler. Ancak verimsiz ve kalitesi düşük meraları değerlendirme, kaba yemden iyi yararlanma, hastalıklara ve olumsuz çevre şartlarına karşı dayanıklı olma gibi iyi özelliklere de sahiptirler. Halk elinde yetiştiriciliği yapılabilecek, çeşitli çevresel koşullara dayanıklı, daha yüksek verimli melez ırklar gereklidir. Bunun için 1980 li yıllarda başlatılan Sakız x Karayaka melezleme denemeleriyle yeni bir ırk olan Bafra Koyunu geliştirilmiştir. Bu ırk, bugün Karadeniz, İç Anadolu, Doğu Anadolu, Ege ve Akdeniz bölgelerinde halk elinde sayısal olarak az da olsa yetiştirilmektedir. Bafra ırkı kuzu eti ve süt üretimi bakımından iyi bir potansiyele sahip olabileceği değerlendirilmektedir. Bu nedenle bu ırkın farklı iklim koşullarında verim özelliklerinin incelenmesi bu potansiyelin değerlendirilmesi bakımından önemlidir. Bu çalışmada karasal iklim koşullarının etkili olduğu Ankara Çubuk ilçesinde özel yetiştirici koşullarında koyunlarda canlı ağırlık ve döl verimi ile kuzularda yaşama gücü ve büyüme özellikleri incelenmiş ve uygulamaya yönelik bilgiler elde edilmiştir. Araştırmanın planlanmasından tamamlanmasına kadar her aşamada bilgi ve deneyimlerinden faydalandığım doktora tez danışmanım Sayın Prof. Dr. Halil AKÇAPINAR a, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı Başkanı sayın Prof. Dr. Ceyhan ÖZBEYAZ a, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı öğretim üyesi sayın Prof. Dr. Necmettin ÜNAL a, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı öğretim elemanları ve çalışanları ile her türlü destek ve yardımı esirgemeyen işletme sahibi sayın Yusuf ŞENGÜN e çok teşekkür ederim.
5 iv İÇİNDEKİLER Kabul ve Onay Önsöz İçindekiler Simgeler ve Kısaltmalar Çizelgeler Sayfa No ii iii iv vi vii 1. GİRİŞ 1.1. Bafra Koyunu 1.2. Koyunlarda Canlı Ağırlık 1.3. Döl Verimi 1.4. Kuzularda Yaşama Gücü 1.5. Kuzularda Büyüme GEREÇ VE YÖNTEM 2.1. Gereç 2.2. Yöntem BULGULAR 3.1. İklimsel Değerler 3.2. Koyunlarda Canlı Ağırlık 3.3. Koyunlarda Döl Verimi 3.4. Kuzularda Yaşama Gücü 3.5. Kuzularda Büyüme ve Bazı Vücut Ölçüleri TARTIŞMA 4.1. Koyunlarda Canlı Ağırlık 4.2. Koyunlarda Döl Verimi 4.3. Kuzularda Yaşama Gücü
6 v 4.4. Kuzularda Büyüme ve Bazı Vücut Ölçüleri SONUÇ VE ÖNERİLER ÖZET SUMMARY KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ
7 vi SİMGELER ve KISALTMALAR F 1 g G 1 kg P X Sx n Birinci melez Gram Geriye birinci melez Kilogram Önemlilik düzeyi Aritmetik Ortalama Standart Hata Denek Sayısı
8 vii ÇİZELGELER Sayfa No Çizelge 3.1. Ankara İlinde (Çalışmanın Yürütüldüğü) Son Yıllara Ait Ortalama İklimsel Değerler 19 Çizelge 3.2. Amasya İlinde (Koyunların Getirildiği) Son Yıllara Ait Ortalama İklimsel Değerler 20 Çizelge 3.3. Koyunlarda canlı ağırlık ortalamaları ile Standart Hataları 21 Çizelge 3.4. Koyunlarda döl verimi özellikleri 23 Çizelge 3.5. Kuzularda yaşama gücü 24 Çizelge 3.6. Kuzularda büyümenin çeşitli dönemlerinde canlı ağırlık bakımından en küçük kareler ortalamaları (kg) ve Standart Hataları 25 Çizelge 3.7. Kuzularda sütten kesimde (90. gün) cidago yüksekliği ve vücut uzunluğu bakımından en küçük kareler ortalamaları (cm) 26
9 1 1. GİRİŞ Koyun yetiştiriciliği, önemi ülkelere göre değişmekle birlikte dünyanın birçok bölgesinde yapılmaktadır. Çayır ve otlakları geniş ve kurak iklim şartlarına sahip bölgelerde halkın geçim kaynağı olarak önemli bir yere sahiptir. Kalitesi düşük, geniş meralı yerlerde en karlı hayvancılık koludur. Ucuz tarla ürünlerinin daha karlı hale getirilmesinde; bağ, bahçe ve tarla kenarlarındaki otların besin olarak değerlendirilmesinde önem arz etmektedir. Koyun bir mera hayvanı olup, besin ihtiyacının büyük kısmını meradan sağlar. Olumsuz çevre şartlarına ve hastalıklara dayanıklı, idaresi kolay, masrafı az ve üretim yönünden güvencelidir. Sığırların yararlanamadığı bitki örtüsünü de değerlendirebilir (Yalçın, 1985; Akçapınar, 2000). Koyunculukta yetiştirme yönü, yetiştirilecek ırk, yetiştiricilik yapılacak bölgenin coğrafik yapısı, iklim şartları, mera ve yem kaynakları, pazar imkanları gibi faktörlere bağlı olarak farklılık göstermektedir. Koyun yetiştiriciliğinde yetiştirme amacı; İngiltere, Almanya, Fransa, A.B.D gibi gelişmiş ülkelerde kuzu eti, Akdeniz ülkelerinde süt ve süt kuzusu eti üretimi, Avustralya ve Yeni Zelanda da yapağı ve kuzu etidir. Yetiştirme amacının ülkelere ve bölgelere göre değişiklik göstermesinde, çevre şartlarının ve koyun ürünlerine olan talebin farklı olması, koyunlardan daha iyi yararlanma ve üretimde kaliteyi artırma isteği etkili olmaktadır. Dünya genelinde etçi ırklarla yapılan koyun yetiştiriciliği faaliyetinde gelirin yaklaşık % i et veriminden elde edilirken, % i ise yapağı veriminden sağlanmaktadır. Et verim yönlü yetiştiriciliği yapılan ırklarda süt veriminin yavrularını besleyebilecek düzeyde olması yeterli olarak kabul edilmektedir. Süt ve kombine verimli ırklarla yapılan yetiştiricilikte gelirin genellikle yarısı süt üretiminden sağlanırken, diğer yarısı yine et veriminden sağlanmaktadır (Akçapınar, 2000; Ünal ve ark., 2007).
10 2 Türkiye de koyunculukta yetiştirme yönü genellikle et, süt ve yapağı yönünde kombinedir. Ancak bu verimlerin düzeyi ırklara göre farklılık göstermekle beraber genellikle düşük düzeydedir. Bunlardan Sakız ırkı yüksek süt ve döl, Kıvırcık ırkı kuzu eti, İvesi ırkı süt verimi yönünden önemlidir. Koyun yetiştiriciliği Türkiye de, tarım alanı olarak kullanılmayan yerlerdeki bitki örtüsünü, et, süt ve yapağı gibi verimlere dönüştüren, ekonomiye ve insanların beslenmesine katkıda bulunan bir hayvancılık koludur. Koyun yetiştiriciliğinin Türkiye de süt ve et üretimine önemli düzeyde katkısı bulunmaktadır (Yıldız ve Denk, 2006). Türkiye hayvan varlığının sayısal olarak önemli bir kısmını koyun oluşturmaktadır. Ancak Türkiye koyun sayısı azalmaktadır yılında 40,4 milyon olan koyun sayısı, 2000 de 28,5 milyona, 2009 yılında ise 21,8 milyona düşmüştür yılında koyun populasyonunun % 95,3 ü yerli ırklarından, % 4,7 si ise Merinos ve melezlerinden oluşmaktadır (Anonim, 2009). Türkiye de koyun sayısındaki azalmaya rağmen hayvanlarda verimler iyileştirilememiştir. Hayvan başına elde edilen verim düzeyi düşük olduğu için kişi başına düşen üretim düzeyi de düşüktür. Bu durum göz önüne alındığında Türkiye de döl verimi yüksek, etçilik özelliği iyi olan koyunların yetiştirilmesi et üretiminin artırılması bakımından önemlidir. Türkiye de hayvancılık faaliyetleri içinde koyun yetiştiriciliğinin önemli bir yeri vardır. İklim şartları, arazi yapısı, meraların geniş ve genellikle düşük kaliteli olması ülke hayvancılığı içinde koyun yetiştiriciliğinin önemini artırmaktadır. Özellikle Orta Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde karasal iklim etkili olduğu için yıllık yağış miktarı hem düşük hem de düzensizdir. Bu bölgelerin meraları genellikle çok zayıf olup daha ziyade koyunların otlatılmasına uygundur. Türkiye de kuzu etine olan talep halen yüksektir ve gelecekte de bunun böyle olması beklenmektedir. Dolayısıyla, kuzu etinin miktar ve kalitesini artırmaya yönelik çalışmaların yapılması gerekmektedir (Akçapınar, 1996; Akçapınar ve ark., 2000; Yılmaz ve ark., 2002).
11 3 Türkiye de yetiştirilen yerli koyun ırkları genellikle düşük kombine verimli ırklardır. Sakız ırkı yüksek süt ve döl verimi, Kıvırcık ırkı kaliteli kuzu eti, İvesi ırkı süt verimi yönünden dikkati çekmektedir (Akçapınar, 2000). Sakız ve Kıvırcık ırklarının kullanıldığı ıslah çalışmaları yapılmaktadır (Gönül 1974; Güney ve ark., 1990; Arıtürk ve ark., 1987; Altınel ve ark., 1998; Akçapınar ve ark., 2000; Akçapınar ve ark., 2001; Ünal, 2002; Akçapınar ve ark., 2005; Ünal ve ark., 2006). Bu ırklar ile diğer yerli ırklar arasındaki melezlemelerle üstün verimli, Türkiye nin coğrafi şartlarına uyumlu, hastalıklara dirençli ve kuzu eti üretiminde yararlanılabilecek genotiplerin geliştirilmesi çalışmaları yürütülmektedir. Hayvansal proteinler, insan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Türkiye de kişi başına tüketilen hayvansal protein miktarı yetersiz ve azalma eğilimi göstermektedir yılında tüketilen hayvansal protein miktarı 26 g / gün / kişi iken 2005 yılında bu değer 23 g / gün / kişi ye gerilemiştir. Et önemli hayvansal kökenli protein kaynaklarından birisidir. Türkiye de toplam et üretiminin % 17,05 i, toplam kırmızı et üretiminin % 42,48 i koyun ve kuzudan elde edilmektedir (Anonim, 2007). Başarılı bir koyunculuğun en önemli şartı, yetiştiricilik yapılacak bölgenin coğrafi ve ekonomik şartlarına göre yetiştirme yönünün ve şeklinin iyi tespit edilmesi ve amaca uygun koyun ırkı veya tipinin isabetli seçilmesidir. Bölgenin iklimi, mera ve yem imkânları ile koyun verimlerinin ekonomik durumu yetiştirilecek koyun tipinin tespitinde önemli olan faktörlerdir. Koyunların değişik çevre şartlarına uyumu üzerinde az araştırma yapılmıştır. Ancak bazı koyun ırklarının bazı bölgelere daha iyi uyum sağlayabildiği görülmektedir. Meselâ Türkiye'de yetiştirilen İvesi ve Sakız gibi süt tipi koyunlar incelendiğinde; İvesi ırkının değişik çevre şartlarına daha iyi uyum sağladığı, Sakız ırkının ise bu bakımdan çok hassas olduğu görülmektedir. İthal edilen et tipi koyun ırklarında da aynı durum görülmektedir. Bazı ırklar Türkiye'nin çevre şartlarına adapte olabildiği halde bazıları adapte olamamıştır (Akçapınar, 2000). Hayvancılıkta verimlerin artırılması amacı ile yapılan genotipin ıslahı, ya saf yetiştirme ya da melezleme ile yapılmaktadır. Birinci metot, zorluğu, pahalı olması ve uzun zaman gerektirmesi gibi nedenlerden pek tercih edilmemektedir. Buna
12 4 karşılık, kolay olması, daha kısa sürede sonuç alınmasından dolayı melezlemeye oldukça sık başvurulmaktadır (Yalçın, 1990; Akçapınar, 2000). Türkiye'nin Orta ve Doğu Anadolu bölgeleri, genellikle bu bölgelerin sert iklim ve fakir mera şartlarına uyabilen, et-süt-yapağı yönünden kombine verimli yerli koyun ırklarının (Akkaraman, Morkaraman, Dağlıç gibi) yetiştirilmesine uygundur. Bu bölgelerdeki şartları nispeten iyi işletmelerde, et-yapağı tipi koyunlar da (Türk Merinosu, Ramlıç, Etçi ırk x Yerli ırk melezi koyunlar gibi) başarılı şekilde yetiştirilebilir. Bu bölgelerde bakım ve besleme şartları, tamamıyla et üretimine veya süt üretimine yönelik yani et veya süt tipi koyun yetiştiriciliğine uygun değildir. Et veya süt tipi koyun ırklarının yetiştiriciliğinin en elverişli şekilde yapılabilmesi, yıl boyunca düzenli yağış alan, mera ve çayırları verimli, kaba ve kesif yem imkanları ile bakım şartları iyi olan bölgelerde ve işletmelerde mümkün olabilmektedir. Türkiye'de bu şartların tamamıyla sağlandığı bölgeler ve işletmeler mevcut değildir. Ancak adaptasyon kabiliyeti iyi ırklarla Ege, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde şartları nispeten iyi olan işletmelerde et veya süt tipi koyun yetiştiriciliğine geçilebilir (Akçapınar, 1996). Türkiye de hayvancılık faaliyetleri içinde koyun yetiştiriciliğinin ayrı bir yeri vardır. İklim şartları, arazi yapısı, meraların geniş ve genellikle düşük kaliteli olması, çeşitli sosyo - ekonomik nedenlerden ve Türk halkının damak tadı koyun yetiştiriciliğinin ülke hayvancılığı içinde ayrı bir yere taşımaktadır. Türkiye de yetiştirilen yerli koyun ırklarının verimlerinin artırılması gerektiği bir gerçektir. Bunun başarıya ulaşması için yetiştiricilik yapılacak bölgenin coğrafi, ekonomik şartlarına göre yetiştirme yönü ve şeklinin tespit edilmesi; iklim, mera, yem materyali gibi koşulların göz önünde bulundurulması ve uygun koyun genotipinin belirlenmesi gerekmektedir (Tekin, 1989; Yalçın, 1990; Akçapınar, 2000) Bafra Koyunu Türkiye de yerli koyunların verimlerinin artırılması için Cumhuriyet in ilanından beri ıslah çalışmaları yapılmaktadır. Bu kapsamda ilk başlarda Türkiye nin
13 5 ihtiyaçları da göz önünde tutularak yapağı verimini artırmaya yönelik çalışmalar yapılmıştır. Ancak daha sonraları tüm dünyada olduğu gibi et verimini artırmaya yönelik çalışmalar ön plana çıkmıştır. Bu sebeple Ile de France, Corriedale, Border Leicester, Alman Siyah Başlı, Dorset Down ve Hampshire Down gibi kültür ırkları ile melezleme çalışmaları yapılmıştır (Akçapınar, 1974; Eliçin ve ark., 1989; Akmaz ve ark., 1989; Yılmaz ve ark., 2002). Bu çalışmaların neticesinde elde edilen melez genotipler halk elinde yaygınlaştırılamamıştır. Diğer taraftan döl ve et verimini artırabilmek için yerli koyun ırkları arasında da melezleme çalışmaları yapılmıştır. Bu amaçla Sakız x Dağlıç (Gönül, 1974), Sakız x Karayaka (Arıtürk ve ark., 1985; Arıtürk ve ark., 1987; Aydoğan ve Gül, 1992; Ünal ve ark., 2003), Sakız x Akkaraman (Akçapınar ve ark., 2000; Ünal ve ark., 2006), Sakız x Kıvırcık (Altınel ve ark., 1998), Sakız x İvesi (Güney ve ark., 1990) melezleme çalışmaları yapılmıştır. Türkiye koyun ırkları içinde yüksek döl ve süt verimi ile dikkati çeken Sakız ırkı, İzmir Çeşme başta olmak üzere Ege bölgesinin kıyı kesimlerinde yetiştirilmektedir. Irkın diğer bölgelere uyum kabiliyeti düşüktür. Vücut iridir (cidago yüksekliği 70 cm). Aile işletmelerinde küçük gruplar halinde yetiştirilir. Canlı ağırlık kg, süt verimi kg, bir doğuma kuzu sayısı 1,7-2,3 düzeyindedir. Karayaka ırkı Karadeniz kıyı şeridinde, özellikle Sinop, Samsun, Ordu, Giresun ve Tokat illerinde yaygın olarak yetiştirilir. Eti lezzetli, yapağısı kabakarışık, verimleri (döl verimi, süt verimi, canlı ağırlık) düşük ve küçük yapılı bir ırktır. Canlı ağırlık kg, süt verimi kg, laktasyon süresi gün, bir doğuma kuzu sayısı 1,04-1,06 dır. Ancak et kalitesi iyidir. Karadeniz bölgesi şartlarına uygun, Karayaka ırkının bölgeye uyum kabiliyeti ve et kalitesi ile Sakız ırkının yüksek döl ve süt verimi özelliklerini yeni bir koyun tipinde kombine etmek amacıyla Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı ile Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından 1982 yılında Bafra Karaköy Tarım İşletmesi nde TÜBİTAK destekli projelerle melezleme çalışmaları başlatılmıştır. Bu çalışmalarla Sakız x Karayaka G 1 melezleri elde edilmiş ve melezler kendi aralarında yetiştirilerek yaklaşık % 75 Sakız ve % 25 Karayaka genotipi taşıyan ve BAFRA koyunu adı verilen yeni bir tip elde edilmiştir. Daha sonra Bafra koyunları Amasya
14 6 Gökhöyük Tarım İşletmesi ne götürülmüştür. Irkın yetiştiriciliğine bu işletmede devam edilmektedir (Arıtürk ve ark., 1985; Arıtürk ve ark., 1987; Atasoy ve ark., 2003, Ünal ve ark., 2003; Akçapınar ve ark., 2005; Ünal ve ark., 2008). Bafra Koyunu başta Orta ve Batı Karadeniz bölgesi olmak üzere, İç Anadolu, Doğu Anadolu, Ege ve Akdeniz bölgelerinde halk elinde sayısal olarak az da olsa yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bafra koyunun çeşitli bölge koşullarına uyum kabiliyetinin iyi olduğu belirtilmektedir. Bafra genotipi yüksek döl verimine sahip olup koyunlarda bir doğuma kuzu sayısı 1,78 2,2 düzeyindedir. Laktasyon süt verimi Oksitosin + Makinalı sağım yöntemiyle 150 kg, Makinalı sağım yöntemiyle ise 111 kg, laktasyon süresi 120 gün olarak bildirilmiştir (Ünal ve ark., 2003; Ünal ve ark., 2008). Bafra ırkında vücut beyaz yapağı ile örtülüdür. Ağız, göz etrafı ve kulaklarda siyahlıklar bulunabilir. Bazen vücudun diğer bölümlerinde de siyahlıklar görülebilir. Ancak vücudunda siyahlık olan hayvanların damızlıkta kullanılması tercih edilmez. Baş, karın altı ve bacaklar genellikle çıplaktır. Erkekler boynuzlu, dişiler ise boynuzsuz veya rudimenter boynuza sahiptir. Kuyruk dip kısmında az yağlı, ince ve uzundur (Ünal ve ark., 2007). Bafra genotipinin Türkiye nin diğer bölgelerine uyum sağlaması ve yaygınlaştırılması ve bu arada koyunculuğun yaygın olarak yapıldığı İç Anadolu Bölgesi ne uyum sağlaması ve yetiştirilmesi Türkiye hayvancılığı ve ekonomisi için çok önemlidir. Çünkü Bafra genotipinin elde edilmesinde yerli ırklardan yararlanılmıştır. Dolayısıyla bu tipin Türkiye nin değişik bölgelerine uyum kabiliyetinin belirlenmesi koyun yetiştiriciliği bakımından önemli imkanlar vadetmektedir. Bu amaçla Bafra genotipi koyunların İç Anadolu şartlarına uyum kabiliyetinin ortaya konması önemlidir. Hayvanların yeni bir çevreye uyum sağlaması demek, hayvanların yeni bölgede biyolojik yapısının ve fonksiyonlarının denge halinde olması, verim özelliklerinin normal olması ve kalıtsal gücünün gerektirdiği verimi ortaya
15 7 koymasıdır. Çiftlik hayvanlarında çevreye uyum kabiliyetini ortaya koyabilmek için hayvanların yetiştirildiği ve götürüldüğü bölgelerdeki yaşama gücünü ve verim özelliklerini ortaya koymak ve karşılaştırmak gerekir (Akçapınar ve Özbeyaz, 1999). Türkiye de Bafra genotipi ilgili çalışmalar yapılmış olmasına rağmen, Bafra koyunlarının halk elinde Ankara bölgesindeki verim ve adaptasyon yetenekleriyle ilgili bir çalışma yapılmamıştır. Dolayısıyla bu çalışma, bu alandaki eksikliği giderecek bilgilerin üretilmesi bakımından özgündür. Araştırmada ele alınan özellikler olan koyunlarda canlı ağırlık ve döl verimi ile kuzularda yaşama gücü ve büyümeyle ilgili literatür bilgiler aşağıda verilmiştir Koyunlarda Canlı Ağırlık Koyunlarda canlı ağırlık, ırk veya genotip, yaş, cinsiyet, bakım-besleme gibi faktörlere göre farklı olmaktadır. Bafra koyunlarının elde edilmesinde baba olarak kullanılan Sakız ırkında canlı ağırlık kg bildirilmektedir (Akçapınar, 2000). Gökhöyük Tarım İşletmesi nde yetiştirilen 1, 2, 3, 4 ve 5+ yaşlı Karayaka koyunlarda canlı ağırlık sırasıyla 40,8; 49,3; 53,7; 54,8 ve 56,6 kg; Bafra ırkında aynı değerler sırasıyla 49,3; 58,1; 63,1; 66,3 ve 69,6 bildirilmiştir (Atasoy ve ark., 2003). Gökhöyük Tarım İşletmesi nde yürütülen bir araştırmada (Atasoy ve ark., 2003) cidago yüksekliği, vücut uzunluğu, göğüs çevresi, göğüs derinliği ve göğüs genişliği ölçüleri Karayaka dişi toklularda sırasıyla 54,0; 57,8; 87,8; 27,7 ve 21,1 cm; Karayaka koyunlarda sırasıyla 59,8; 58,8; 95,9; 31,3 ve 23,6 cm olmuştur. Aynı özellikler Bafra dişi toklularda sırasıyla 63,0; 70,3; 95,1; 31,4 ve 20,4 cm; koyunlarda 68,6; 70,7; 100,7; 32,7 ve 22,2 cm bulunmuştur. Gökhöyük Tarım İşletmesi nde Bafra koyunların erken yaşta damızlıkta kullanılma imkanlarının araştırıldığı bir çalışmada 10 ve 18 aylık dişilerde çiftleştirme öncesi canlı ağırlık değerleri 43,53 ve 50,31 kg bildirilmiştir (Akçapınar
16 8 ve ark., 2005). Bafra ve Karayaka koyunların Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü şartlarına uyum kabiliyetinin araştırıldığı bir çalışmada yılları arasında yetiştirilen Bafra ve Karayaka koyunlarda kırkım sonu canlı ağırlık değerleri ortalama olarak 39,75 ve 38,89 kg olmuştur (Akçapınar ve ark., 2002). Akkaraman, Kıvırcık x Akkaraman F 1, Sakız x Akkaraman F 1, Kıvırcık x Akkaraman G 1 ve Sakız x Akkaraman G 1 koyunlarda kırkım sonu canlı ağırlık değerleri sırasıyla 53,5; 54,1; 53,4; 50,2 ve 49,2 kg bulunmuştur (Ünal ve ark., 2004). Ulaş Tarım İşletmesi koşullarında, Sakız x Akkaraman F 1 ve Kıvırcık x Akkaraman F 1 dişi toklularda ise kırkım sonu canlı ağırlık ve kg, koç katımı öncesi canlı ağırlık ve kg olmuştur (Akçapınar ve ark., 2001). Çeşitli işletmelerde yürütülen çalışmalarda kırkım sonu canlı ağırlık Akkaraman ırkında 60,3 kg (Çolakoğlu ve Özbeyaz, 1999); Sakız ırkında 51,4-52,0 kg (Arıtürk ve Özcan, 1960; Çelik, 1995; Çörekçi ve Evrim, 2000); Kıvırcık ırkında 42,7-49,4 kg (Çelik, 1995; Demir ve Başpınar, 1992); Karayaka ırkında ise 32,4-58,4 kg (Arıtürk ve ark., 1963; Atasoy ve ark., 2003; Ertuğrul, 1985) düzeylerinde bildirilmiştir Döl Verimi Koyunlarda döl verimi çeşitli ölçütler kullanılarak değerlendirilmektedir. Bunlar arasında östrüs oranı, gebelik oranı, doğum oranı, tek-ikiz-üçüz doğum oranı, bir doğuma kuzu sayısı ve kuzu verimi sayılabilir. Gökhöyük Tarım İşletmesi nde yetiştirilen Bafra koyunlarda doğum oranı % 93,7; tek, ikiz, üçüz ve dördüz doğum oranları sırasıyla % 35,0; 53,3; 9,9 ve 1,8; bir doğuma kuzu sayısı 1,78 ve kuzu verimi % 167,2 olmuştur. Aynı çalışmada Karayaka ırkında yukarıdaki özellikler sırasıyla % 92,3; 92,4; 7,6 (üçüz ve dördüz doğum oranları % 0); 1,08 ve % 99,3 bulunmuştur (Ünal ve ark., 2003). Bafra ırkında bir doğuma kuzu sayısının 2006 yılında 2,2 olduğu bildirilmektedir (Ünal ve ark., 2008).
17 9 Gökhöyük Tarım İşletmesi nde Bafra koyunların erken yaşta damızlıkta kullanılma imkanlarının araştırıldığı bir çalışmada (Akçapınar ve ark., 2005), 10 ve 18 aylık yaşta damızlıkta kullanılan hayvanlarda kuzulama oranı % 85,8 ve 91,4; kuzu verimi % 132 ve 152; bir doğuma kuzu sayısı 1,54 ve 1,67 bulunmuştur. Bafra ve Karayaka koyunların Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü şartlarına uyum kabiliyetinin araştırıldığı bir çalışmada , , ve yetiştirme dönemlerinde Bafra koyunlarında doğum oranı sırasıyla % 55,0; 43,6; 73,0 ve 81,5 (genel ortalama % 64,1); ikiz doğum oranı % 9,0; 35,3; 55,6 ve 31,8 (genel ortalama % 42,4), kuzu verimi % 60,0; 59,0; 113,5; 107,4 (genel ortalama % 91,3) ve bir doğuma kuzu sayısı 1,09; 1,35; 1,56 ve 1,32 (genel ortalama 1,42) düzeylerinde elde edilmiş, döl verimi özelliklerinin yıllar itibarıyla iyileşme gösterdiği belirlenmiştir (Akçapınar ve ark., 2002). Aynı araştırmada (Akçapınar ve ark., 2002) Karayaka koyunlarda bütün yılların ortalaması olarak doğum oranı % 50,0; ikiz doğum oranı % 5,3; kuzu verimi % 52,6 ve bir doğuma kuzu sayısı 1,05 düzeylerinde tespit edilmiştir. Iğdır Kazım Karabekir Tarım İşletmesi şartlarında yetiştirilen Bafra koyunlarda yetiştirme döneminde yürütülen bir çalışmada (Işık, 2010) doğum oranı %75,24; tek, ikiz ve üçüz doğum oranları sırasıyla %37,66; 57,28 ve 4,75; kuzu verimi % 125,24 ve bir doğuma kuzu sayısı 1,66 olmuştur. Karayaka ırkında önemli döl verimi özelliklerinden olan doğum oranı ve bir doğuma kuzu sayısı %87,1 93,5 ve 1,02-1,10 (Arıtürk ve ark., 1985; Ertuğrul, 1985; Aydoğan ve Gül, 1992; Ünal ve ark., 2003) düzeylerinde bildirilmektedir. Doğum oranı ve bir doğuma kuzu sayısı Sakız x Karayaka F 1 koyunlarda % 90,2-91,2 ve 1,28 ve 1,30; Sakız x Karayaka G 1 koyunlarda aynı özellikler sırasıyla % 91,0 ve 1,60 olmuştur (Arıtürk ve ark., 1987; Aydoğan ve Gül, 1992). Bir doğuma kuzu sayısı Dağlıç ırkında 1,03; Ile de France, Merinos ve Malya koçlarıyla birleştirilen Sakız x Dağlıç F 1 lerde sırasıyla 1,35; 1,31 ve 1,30 (genel olarak 1,32) olmuştur (Gönül, 1974). İki ve 3 yaşlı Sakız x İvesi F 1 koyunlarda bir doğuma kuzu sayısı 1,47 ve 1,48; aynı yaştaki İvesilerde ise 1,28 ve 1,15 olarak bulunmuştur (Güney ve ark.,
18 ). Kıvırcık ve Sakız x Kıvırcık F 1 koyunlarda ise 1,43 ve 1,32 olmuştur (Altınel ve ark., 1998). Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü koşullarında Akkaraman, Kıvırcık x Akkaraman F 1 ve Sakız x Akkaraman F 1 koyunlarda kuzulama oranı sırasıyla % 79,8; 84,0 ve 87,5; bir doğuma kuzu sayısı 1,26; 1,19 ve 1,52 olmuştur (Ünal ve ark., 2006) Kuzularda Yaşama Gücü Kuzularda yaşama gücü, canlı doğan ve belli yaşa kadar yaşayan kuzuların, canlı doğan kuzulara oranının hesaplanmasıyla değerlendirilmektedir. Kuzularda ölümlere ilk günlerde daha fazla rastlanmaktadır. Sütten kesimde yaşama gücü önemli bir kriterdir (Morris ve ark., 2000). Gökhöyük Tarım İşletmesi nde yapılan bir araştırmada (Ünal ve ark., 2003) kuzularda 30. ve 90. günde (sütten kesim) yaşama gücü Bafra ırkında % 93,3 ve 91,9; Karayaka ırkında % 97,2 ve 93,6 olmuştur. Yaşama gücü bakımından en yüksek değere tek doğan kuzular sahip olmuş, bunu ikiz, üçüz ve dördüz doğan kuzular takip etmiştir. Ayrıca anası 3 yaşlı kuzularda yaşama gücü en yüksek olurken, erkek ve dişilerde benzer olmuştur. Bafra ve Karayaka koyunların Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü şartlarına uyum kabiliyetinin araştırıldığı bir çalışmada (Akçapınar ve ark., 2002) yılları arasında yetiştirilen Bafra ve Karayaka ırkı kuzularda yaşama gücü 30. günde sırasıyla % 92,5 ve 85,0; 90. günde (sütten kesim) % 87,7 ve 80,0 tespit edilmiş ve yılların ilerlemesiyle yaşama gücünde iyileşme olduğu belirtilmiştir. Gökhöyük Tarım İşletmesi nde Bafra koyunların erken yaşta damızlıkta kullanılma imkanlarının araştırıldığı bir çalışmada (Akçapınar ve ark., 2005) 10 ve 18 aylık yaşta damızlıkta kullanılan hayvanlardan elde edilen kuzularda 30. günde yaşama gücü % 96,5 ve 97,7; 90. günde % 95,4 ve 95,1 bulunmuştur. Dişilerde
19 11 yaşama gücü 30. günde erkeklerden daha yüksek (P<0,05) olurken, 90. günde benzer olmuştur. Tek ve ikiz doğan kuzularda yaşama gücü benzer olurken, üçüzlerde daha düşük olmuştur (P<0,001). Iğdır Kazım Karabekir Tarım İşletmesi şartlarında yetiştirilen Bafra koyunlarda yapılan bir çalışmada (Işık, 2010) kuzularda 30. ve 90. günlerde yaşama gücü % 91,43 ve 74,29 bulunmuş; 90. günde (sütten kesim) tek ve çoklu doğanlarda % 80,77 ve 70,45 olmuştur. Karaca ve ark. (2002) tarafından Aydın da halk elindeki 5 işletme ile Adnan Menderes Üniversitesi - Ziraat Fakültesi bünyesinde oluşturulan çekirdek sürü olmak üzere toplam 6 sürüde yapılan bir araştırmada, Kıvırcık ırkı kuzularda yaşama gücü genel olarak % 64,6 bildirilmiştir. Kuzularda yaşama gücüne doğum tipi ve doğum ağırlığının etkisi önemli; yıl işletme, cinsiyet ve ana yaşının etkisi ise önemsiz (P>0,05) olmuştur. Karayaka kuzularda yaşama gücü Karaköy Tarım İşletmesi şartlarında 75. günde % 95,6 (Arıtürk ve ark., 1985), 105. günde % 89,0 (Aydoğan ve Gül, 1992) ve % 95,2 (Arıtürk ve ark., 1985); Gökhöyük Tarım İşletmesi şartlarında 75. günde % 96,4 (Ertuğrul, 1985) ve 90. günde % 93,6 (Ünal ve ark., 2003) olarak bildirilmiştir. Sakız x Karayaka F 1 kuzularda 105. günde % 96,2 (Arıtürk ve ark., 1985), Sakız x Karayaka G 1 kuzularda 105. günde bir araştırmada (Arıtürk ve ark., 1985) % 94,2; diğer bir araştırmada (Aydoğan ve Gül, 1992) % 91,3 olarak bulunmuştur. Ulaş Tarım İşletmesi koşullarında yetiştirilen Akkaraman, Sakız x Akkaraman F 1 ve Kıvırcık x Akkaraman F 1 kuzularda yaşama gücü 30. günde sırasıyla % 96,0; 96,0 ve 92,1; sütten kesimde (90. gün) ise % 89,5; 92,9 ve 87,1 olmuş; dişiler erkeklerden, tek doğanlar ikizlerden daha yüksek değerlere sahip olmuşlardır (Akçapınar ve ark., 2000). Başka bir araştırmada (Ünal, 2002) Akkaraman ve Sakız x Akkaraman F 1 kuzularda yaşama gücü 30. günde % 97,8 ve 98,0; 90. günde % 91,3 ve 92,0 bulunmuştur. Yaşama gücüne ana yaşı, cinsiyet ve
20 12 doğum yılının etkisi önemsiz (P>0,05); doğum tipinin etkisi 90. günde önemli (P<0,01) tespit edilmiştir. Akçapınar ve Kadak (1982) yaptıkları bir araştırmada yarı entansif koşullarda yetiştirilen Akkaraman kuzularında yaşama gücünü 45., 105. ve 180. günlerde sırasıyla % 84,1; 77,3 ve 75,0 bildirmişlerdir. Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü koşullarında Akkaraman, Kıvırcık x Akkaraman F 2, Kıvırcık x Akkaraman G 1, Sakız x Akkaraman F 2 ve Sakız x Akkaraman G 1 kuzularda yaşama gücü değerleri 30. günde sırasıyla % 95,3; 98,7; 96,8; 88,3 ve 94,6; 90. günde (sütten kesim) % 91,2; 95,7; 95,6; 87,3 ve 94,2; dişilerde 180. günde % 90,8; 94,3; 93,7; 86,5 ve 93,7 tespit edilmiştir. Kuzuların yaşama gücüne yıl, ana yaşı, cinsiyet ve doğum tipinin etkileri önemsiz (P>0,05) olmuştur (Ünal ve ark., 2006) Kuzularda Büyüme Kuzularda büyüme değerlendirilirken doğum ağırlığı ile çeşitli yaşlardaki ağırlıkları ele alınmaktadır. Kuzularda büyümeye ana yaşı, yıl, doğum tipi, cinsiyet gibi çevresel faktörler etkili olmaktadır (Naikare ve Jagtab, 1998; Çolakoğlu ve Özbeyaz, 1999; Akçapınar ve ark., 2000; Akçapınar ve ark., 2005; Ünal ve ark., 2006). Gökhöyük Tarım İşletmesi Bafra sürüsünde yapılan bir araştırmada kuzularda doğum, 45. gün, 90. gün (sütten kesim) ve 180. gün ağırlıkları sırasıyla 3,7; 13,6; 22,5 ve 32,6 kg; aynı özellikler Karayaka ırkında 3,1; 11,4; 19,5 ve 29,6 kg bulunmuştur. Kuzularda büyümeye ana yaşı, doğum yılı, cinsiyet, doğum tipi ve doğum ağırlığının etkisi önemli olmuştur (Ünal ve ark., 2003). Bafra ve Karayaka koyunların Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü şartlarına uyum kabiliyetinin araştırıldığı bir çalışmada (Akçapınar ve ark., 2002) yılları
21 13 arasında yetiştirilen Bafra kuzularda doğum, 45. gün, 90. gün ve 180. gün canlı ağırlıkları sırasıyla 3,4; 9,4; 13,9 ve 23,0 kg; Karayaka kuzularda aynı özellikler sırasıyla 3,3; 8,6; 13,7 ve 22,1 kg tespit edilmiştir. Kuzularda büyümeye doğum yılı, cinsiyet, doğum tipi ve doğum ağırlığının etkisi önemli, ana yaşının etkisi önemsiz olmuştur. Gökhöyük Tarım İşletmesi nde Bafra koyunların erken yaşta damızlıkta kullanılma imkanlarının araştırıldığı bir çalışmada (Akçapınar ve ark., 2005) 10 ve 18 aylık yaşta damızlıkta kullanılan hayvanlardan elde edilen kuzularda doğum ağırlığı 3,5 ve 3,9 kg; 90. gün ağırlığı 18,3 ve 21,2 kg; 180. gün ağırlığı 26,1 ve 31,1 kg bulunmuştur. Büyümeye anaların damızlıkta kullanma yaşı, cinsiyet ve doğum tipinin etkisi önemli olmuştur. Başka bir araştırmada (Ünal, 2002) Akkaraman ve Sakız x Akkaraman F 1 kuzularda doğum ağırlığı 4,4 ve 4,3 kg; 90. gün ağırlığı 26,4 ve 25,5 kg; 180. gün ağırlığı 36,5 ve 35,5 kg; sütten kesimde (90. gün) cidago yüksekliği 54,8 ve 55,5 cm; vücut uzunluğu 53,6 ve 54,4 cm; göğüs çevresi 69,6 ve 68,3 cm; göğüs derinliği 24,5 ve 24,9 cm bildirilmiştir. Iğdır Kazım Karabekir Tarım İşletmesi şartlarında yetiştirilen Bafra koyunlarda yapılan bir çalışmada (Işık, 2010) kuzularda doğum ağırlığı ile 30., 60., 90. ve 180. günlerdeki canlı ağırlıklar için en küçük kareler ortalamaları sırasıyla 3,22; 6,45; 9,58; 12,27 ve 22,32 kg tespit edilmiştir. Kuzularda 90. günde cidago yüksekliği ve vücut uzunluğu 46,61 ve 48,44 cm olmuştur. Ulaş Tarım İşletmesi şartlarında yapılan bir araştırmada (Akçapınar ve ark., 2000) Akkaraman, Sakız x Akkaraman F 1 ve Kıvırcık x Akkaraman F 1 kuzularda doğum ağırlığı sırasıyla 4,7; 4,7 ve 4.6 kg, 30. gün ağırlığı 12,3; 11,5 ve 11,4 kg; 90. gün (sütten kesim) ağırlığı 23,7; 22,9 ve 21,8 kg; 180. gün canlı ağırlıkları 36,0; 35,0 ve 34,3 kg tespit edilmiştir. Kuzularda büyümeye doğum yılı, cinsiyet ve doğum tipinin etkisi önemli (P<0,001) olmuştur. Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü nde yürütülen bir araştırmada (Ünal ve ark., 2006) Akkaraman, Kıvırcık x Akkaraman F 2, Kıvırcık x Akkaraman G 1, Sakız x Akkaraman F 2 ve Sakız x Akkaraman G 1 kuzularda doğum ağırlığı sırasıyla 4,4; 4,3; 4,1; 4,2 ve 4,1 kg; sütten
22 14 kesim (90. gün) ağırlığı 21,1; 20,3; 19,6; 20,3 ve 19,9 kg; dişilerde 180. gün ağırlığı 31,9; 29,4; 30,3; 30,5 ve 30,1 kg tespit edilmiştir. Büyümeye genotip ve ana yaşının etkisi önemsiz (P>0,05); yıl, cinsiyet ve doğum tipinin etkisi önemli (P<0,001) bulunmuştur. Aynı araştırmada Akkaraman, Kıvırcık x Akkaraman F 2, Kıvırcık x Akkaraman G 1, Sakız x Akkaraman F 2 ve Sakız x Akkaraman G 1 kuzularda sütten kesimde cidago yüksekliği sırasıyla 55,4; 54,8; 53,2; 55,6 ve 57,0 cm; vücut uzunluğu 58,5; 56,8; 55,9; 57,3 ve 58,8 cm; göğüs çevresi 67,8; 64,2; 64,0; 63,0 ve 63,7 cm olarak belirlenmiştir. Bafra kuzularda besi performansı ve karkas özelliklerinin araştırıldığı bir çalışmada (Yakan ve Ünal, 2010), 30, 35, 40 ve 45 kg da kesilen gruplarda beside günlük canlı ağırlık artışı sırasıyla 0,283; 0,251; 0,241 ve 0,251 kg; soğuk karkas randımanı % 50,30; 51,93; 52,53 ve 52,38; karkasta et oranı % 53,98; 52,33; 54,38 ve 50,11 bildirilmiştir. Karayaka kuzularda doğum ağırlığı 3,1 3,7 kg, 75. gün ağırlığı 13,7 19,5 kg, 180. gün ağırlığı 23,0 ve 26,3 kg düzeylerinde bildirilmiştir (Ertuğrul, 1985; Arıtürk ve ark., 1985; Aydoğan ve Gül, 1992). Sakız x Karayaka F 1 kuzularda (Arıtürk ve ark., 1985; Aydoğan ve Gül, 1992) doğum ağırlığı 3,3 ve 4,0 kg, 105. gün ağırlığı 19,7 ve 22,0 kg, 180. gün ağırlığı 27,4 kg; Sakız x Karayaka G 1 kuzularda (Arıtürk ve ark., 1987; Aydoğan ve Gül, 1992) ise yukarıdaki değerler sırasıyla 3,1 ve 3,3 kg, 21,2 ve 22,2 kg, 28,3 ve 32,2 kg bulunmuştur. Bu araştırma, Ankara koşullarında ve halk elinde yetiştirilen Bafra koyun sürüsünde bazı önemli verim özelliklerinin incelenmesi ve böylece ırkın bölgeye uyumuyla ilgili bilgilerin elde edilmesi amacıyla yapılmıştır.
23 15 2. GEREÇ VE YÖNTEM 2.1. Gereç Bu araştırmanın hayvan materyalini Ankara - Çubuk - Gökçedere Köyü nde (Hilderesi Mevkii, No:37) bulunan GENPA Tarım ve Sanayi Malları Pazarlama Limited Şirketi ne ait koyunculuk işletmesindeki Bafra sürüsü oluşturmuştur. İşletme Bafra koyunu yetiştiriciliğine, 2006 yılında Gökhöyük Tarım İşletmesi nden temin edilen 20 baş dişi toklu, 2 baş koyun ve 2 baş koç ile başlamıştır. Araştırmada kullanılan hayvan sayıları, bulgular bölümünde ilgili tablolarda verilmiştir Yöntem Araştırmada 2010 yılı verileri işletmede yapılan ölçümlerle, daha önceki yıllara ait veriler ise işletme kayıtlarından alınmıştır. Çiftleştirmelerde serbest aşım yöntemi uygulanmıştır. Çiftleştirme döneminde koyun başına ortalama 200 g/gün fabrika yemi verilmiştir. Meraların uygun olduğu zamanlarda koyunlar meradan yararlanmıştır. Mera şartları uygun olmadığında koyunlar ağılda tutulmuş ve kaba yem olarak kuru ot ve buğday-arpa samanı verilmiştir. Gebeliğin son iki aylık döneminde ise koyun başına ortalama g/gün fabrika yemi verilmiştir. Koyunlar doğumdan sonra 1 ay süreyle ağılda kalmışlar ve kaba yeme ilave olarak koyun başına 600 g / gün fabrika yemi verilmiştir. Daha sonra koyunlar meraya gönderilmiş ve ilave kesif yem verilmemiştir. Doğan kuzular kuruduktan sonra 24 saat içinde 50 g a hassas terazi ile tartılmış; plastik kulak küpesi ile numaralanmış; her kuzunun doğum tarihi, doğum ağırlığı, ana yaşı, cinsiyeti ve doğum tipi kaydedilmiştir. Kuzuların tartımına ilk doğan kuzu 20 günlük olduktan sonra başlanmış ve kuzular 120 günlük yaşa kadar 1
24 16 aylık periyotlarla tartılmıştır. Kuzuların 30., 60., 90. ve 120. gün ağırlıkları interpolasyon yöntemiyle elde edilmiştir. Kuzular doğumu takiben 2 hafta süreyle anaları ile beraber tutulmuş, daha sonra sütten kesilinceye kadar sabah ve akşam birer saat süreyle olmak üzere günde iki defa analarını emmelerine imkan sağlanmıştır. Süt emme döneminde koyunlar sağılmamışlardır. Kuzulara ikinci haftadan itibaren kuru yonca ve kuzu büyütme yemi verilmeye başlanmıştır. Kuzular ortalama 90 günlükken sütten kesilmişlerdir. Kuzularda cidago yüksekliği ve vücut uzunluğu ölçüleri sütten kesimden önce ve sonra iki kez belirlenmiş, 90. gün değerleri interpolasyonla bulunmuştur. Cidago yüksekliği (yer ile cidago arası) ve vücut uzunluğu (art. humeri ile tüb. ichii arası) ölçü bastonu ile belirlenmiştir. Sürüdeki koyunların çiftleştirme öncesi canlı ağırlıkları tartılmıştır. Koyunların döl verimi özellikleri değerlendirilirken doğuran, tek, ikiz, üçüz+ doğuran koyun sayısı ve doğan kuzu sayısı belirlenmiş; doğum oranı ve kuzu verimi koç altı koyun sayısına göre; tek, ikiz ve üçüz+ doğum oranı ile bir doğuma düşen kuzu sayısı doğuran koyun sayısına göre hesaplanmıştır. Döl verimi özellikleri değerlendirilirken ölü doğumlar da dikkate alınmıştır. Kuzularda yaşama gücü ana yaşı, doğum yılı, cinsiyet ve doğum tipine göre 30. ve 90. güne kadar yaşayan kuzu sayısının canlı doğan kuzu sayısına oranı olarak hesaplanmıştır. İşletmede çiftleştirme ve doğum mevsimleri uzun sürdüğü için ana yaşı bakımından gruplandırma 1,0-1,5; 2,0-2,5; 3,0-3,5 ve 4,0-4,5 şeklinde yapılmıştır. Büyüme ve vücut ölçülerine ait veriler, 2010 yılı doğum mevsiminde Şubat ve Mart aylarında doğan kuzulardan alınmıştır.
25 17 Koyunlarda canlı ağırlık bakımından yaş grupları arasındaki karşılaştırmalarda tek yönlü variyans analizi, kuzularda yaşama gücü bakımından gruplar arası karşılaştırmalarda khi-kare (χ 2 ) testi kullanılmıştır. Kuzularda büyümeye ve vücut ölçülerine etki eden ana yaşı, cinsiyet ve doğum tipinin etkileri En Küçük Kareler Yöntemi ile incelenmiştir. Hesaplamalarda herhangi bir çevre faktörü içindeki etki paylarının toplamı sıfır olarak kabul edilmiştir. İncelenen çevre faktörlerinin etkilerinin önemliliği için variyans analizi, aralarındaki farklılık önemli bulunan ikiden fazla grubu karşılaştırmak için Duncan testi uygulanmıştır. Hesaplamalarda SPSS paket programından yararlanılmıştır.
26 18 3. BULGULAR 3.1. İklimsel Değerler Çalışmasının yürütüldüğü Ankara ile koyunların getirildiği Amasya illeri için Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü tarafından tespit edilen iklimsel değerlere (Anonim 2010) ait ortalamalar Çizelge 3.1 ve Çizelge 3.2 de verilmiştir. Ortalama sıcaklık Ankara da Temmuz ayında, Amasya da ise Temmuz ve Ağustos aylarında (24 C) en yüksek; Ankara ve Amasya da Ocak ayında (sırasıyla 0,3 ve 2,6 C) en düşük olmuştur. Aralık, Ocak, Şubat, Mart, Nisan ve Mayıs aylarında aylık ortalama yağış miktarı (kg/m 2 ) Ankara da sırasıyla 41,8; 40,5; 33,2; 36,6; 52,0 ve 49,0 olurken, Amasya da 48,7; 47,8; 35,7; 44,1; 59,7 ve 51,5 olarak gerçekleşmiştir.
27 19 Çizelge 3.1. Ankara İlinde (Çalışmasının Yürütüldüğü) Son Yıllara Ait Ortalama İklimsel Değerler (Anonim, 2010) İklim Özellikleri Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler ( ) Sıcaklık ( C) En Yüksek Sıcaklık ( C) En Düşük Sıcaklık ( C) Güneşlenme Süresi (saat) Yağışlı Gün Sayısı Yağış Miktarı (kg/m 2 ) Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen En Yüksek ve En Düşük Değerler ( ) En Yüksek Sıcaklık ( C) En Düşük Sıcaklık ( C)
28 20 Çizelge 3.2. Amasya İlinde (Koyunların Getirildiği) Son Yıllara Ait Ortalama İklimsel Değerler (Anonim, 2010b) İklim Özellikleri Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler ( ) Sıcaklık ( C) 2,6 4,1 8,3 13,5 17,7 21, ,6 8,2 4,3 En Yüksek Sıcaklık ( C) En Düşük Sıcaklık ( C) Güneşlenme Süresi (saat) Yağışlı Gün Sayısı Yağış Miktarı (kg/m 2 ) 6,8 9,2 14,3 20,1 24,7 28,6 30,9 31,2 27,6 21,7 14 8,5-1,2-0,4 2,6 6,9 10,5 13,9 16,3 16,3 12,6 8,3 3,4 0,8 2,1 3,1 4,6 5,8 7,5 9,1 9,8 9,4 7,7 5 3,2 1,9 11,7 10,6 12,3 13,3 12,6 8,4 3,4 2,7 5,1 7,9 9,9 12,1 47,8 35,7 44,1 59,7 51,5 36,3 15,6 10,3 21,4 38,3 50,2 48,7 Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen En Yüksek ve En Düşük Değerler ( ) En Yüksek Sıcaklık ( C) 21,3 24,1 31,2 35,8 37,5 41, ,2 40, ,7 22,9 En Düşük Sıcaklık ( C) ,4-15,3-5,1-0,1 4,8 8,5 8,8 3-2,7-5,6-12, Koyunlarda Canlı Ağırlık Koyunlarda döneminde çiftleştirme öncesi alınan canlı ağırlık ortalamaları Çizelge 3.3 de verilmiştir. Koyunlarda ortalama canlı ağırlık 58,02 ± 0,86 kg elde edilmiş, yaş grupları arasındaki farklılıklar önemsiz (P>0,05) olmuştur.
29 21 Çizelge 3.3. Koyunlarda canlı ağırlık ortalamaları ile Standart Hataları Yaş n X±Sx (kg) ,67 ± 1, ,00 ± 1, ,17 ± 2, ,23 ± 1,70 P - Genel 51 58,02 ± 0,86 - : Önemsiz (P>0,05) 3.3. Koyunlarda Döl Verimi Koyunlarda yetiştiricilik bakımından önemli döl verimi özellikleri için elde edilen bulgular Çizelge 3.4 de verilmiştir. Koyunlarda genel olarak doğum oranı % 93,1; tek, ikiz ve üçüz+ doğum oranları sırasıyla % 48,3; 38,3 ve 13,4; kuzu verimi % 155,6 ve bir doğuma kuzu sayısı 1,67 olarak bulunmuştur Kuzularda Yaşama Gücü Kuzularda yaşama gücünü incelemek için bütün yıllarda 90. güne (sütten kesim) kadar olan veriler değerlendirilmiştir. Ana yaşı, doğum yılı, cinsiyet ve doğum tipine göre hesaplanan yaşama gücü değerleri Çizelge 3.5 de sunulmuştur. Kuzularda genel olarak yaşama gücü 30. ve 90. günlerde % 86,2 ve 84,1 bulunmuştur. Yaşama gücüne 30. ve 90. günlerde ana yaşı ve cinsiyetin etkisi önemsiz (P>0,05), doğum yılı ve doğum tipinin etkisi çeşitli düzeylerde önemli (P<0,05; P<0,01; P<0,001) olmuştur.
30 Kuzularda Büyüme ve Bazı Vücut Ölçüleri Kuzularda büyümeyi incelemek için doğum ağırlığı ile 30., 60., 90. ve 120. gün ağırlıkları ele alınmış ve bu dönemlerdeki canlı ağırlıklara ait en küçük kareler ortalamaları Çizelge 3.6 da verilmiştir. Kuzularda doğum, 90. gün (sütten kesim) ve 120. gün canlı ağırlık bakımından en küçük kareler ortalamaları sırasıyla 3,17±0,03; 22,85±0,44 ve 28,19±0,54 kg olmuştur. Doğum ağırlığına ana yaşı, cinsiyet ve doğum tipinin etkisi önemli (P<0,001) olmuştur. İncelenen diğer dönemlerdeki canlı ağırlıklara doğum ağırlığı ve doğum tipinin etkisi önemli (P<0,01; P<0,001) olurken; ana yaşının etkisi 120. gün hariç, cinsiyetin etkisi ise 90. ve 120. gün hariç diğer dönemlerde değişik düzeylerde (P<0,05; P<0,01; P<0,001) önemli olmuştur.
31 23 Yetiştirme Dönemi Çizelge 3.4. Koyunlarda döl verimi özellikleri Yaş Koç altı koyun sayısı Doğuran koyun sayısı Doğum oranı (%) Doğan kuzu sayısı Tek doğuran koyun sayısı Tek doğum oranı (%) İkiz doğuran koyun sayısı İkiz doğum oranı (%) Üçüz+ doğuran koyun sayısı Üçüz+ doğum oranı (%) Kuzu verimi (%) ,0-1, ,0-2, Genel , , ,9 1 4,76 163,6 1, ,0-1, ,0-2, ,0-3, Genel , ,2 9 29,0 8 25,8 168,6 1, ,0-1, ,0-2, ,0-3, Genel , , ,2 3 7,1 131,1 1, ,0-1, ,0-2, ,0-3, ,0-4, Genel , , ,6 8 14,5 165,5 1,75 GENEL 1,0-1, , , ,0 4 6,8 126,5 1,46 Bir doğuma kuzu sayısı 2,0-2, , , ,6 8 16,7 171,4 1,75 3,0-3, , ,9 9 33,3 4 14,8 166,7 1,67 4,0-4, , , ,7 4 26,7 212,5 2,27 Genel , , , ,4 155,6 1,67 Not: Döl verimi özellikleri değerlendirilirken ölü doğumlar da dikkate alınmıştır. Yaşam gücü tablosundaki canlı doğan kuzuların sayısının farklı olması bundan kaynaklanmaktadır.
32 24 Çizelge 3.5. Kuzularda yaşama gücü İncelenen Çevre Faktörleri Yaşayan Kuzu Sayısı Yaşama Gücü (%) Canlı Doğan 30. Gün 90. Gün 30. Gün 90. Gün Ana Yaşı - - 1,0-1, ,5 84,3 2,0-2, ,5 84,3 3,0-3, ,9 80,5 4,0-4, ,8 87,5 Doğum Yılı ** * ,9 ac 88,9 ac ,8 a 81,8 ac ,4 b 73,7 a ,5 c 90,1 bc Cinsiyet - - Erkek ,5 82,3 Dişi ,0 86,1 Doğum Tipi ** *** Tek ,1 a 94,1 a İkiz ,0 ab 86,1 a Üçüz ,2 b 69,8 b GENEL ,2 84,1 - : Önemli Değil (P>0,05); * P<0.05; ** P<0.01; *** P<0.001 a, b, c : Aynı sütunda farklı harfleri taşıyan ortalamalar arası farklılıklar önemlidir (P<0.05).
33 25 Çizelge 3.6. Kuzularda büyümenin çeşitli dönemlerinde canlı ağırlık bakımından en küçük kareler ortalamaları (kg) ve Standart Hataları. İncelenen Çevre Faktörleri Doğum 30. Gün 60. Gün 90. Gün 120. Gün n n n n n Ana Yaşı *** * * * * 1,0-1,5 10 2,96±0,06a 10 10,39±0,54a 10 15,22±0,77a 9 20,21±1,06a 9 25,29±1,30a 2,0-2,5 24 3,17±0,04a 24 11,76±0,31bd 24 17,33±0,45b 24 23,62±0,62b 24 28,71±0,75b 3,0-3,5 6 3,27±0,08ab 6 11,58±0,59b 6 17,39±0,85b 6 23,75±1,17b 6 29,39±1,43b 4,0-4,5 31 3,29±0,04b 30 12,54±0,29cd 30 17,82±0,43b 30 23,82±0,59b 30 29,35±0,72b Cinsiyet *** ** * - - Erkek 38 3,25±0, ,16±0, ,48±0, ,29±0, ,48±0,69 Dişi 33 3,09±0, ,97±0, ,40±0, ,41±0, ,89±0,74 Doğum Tipi *** *** ** *** ** Tek 21 3,41±0,05a 21 13,16±0,39a 21 18,76±0,56a 21 25,49±0,77a 21 30,69±0,94a İkiz 37 3,13±0,04b 37 10,80±0,29b 37 16,17±0,42b 37 21,32±0,58b 37 26,76±0,71b Üçüz+ 13 2,98±0,06b 12 10,74±0,48b 12 15,89±0,69b 11 21,73±0,95b 11 27,10±1,16b DA Reg. 0,926*** 1,334*** 1,839** 2,243** Beklenen Ortalama 71 3,17±0, ,56±0, ,94±0, ,85±0, ,19±0,54 - : Önemli Değil (P>0,05); * P<0.05; ** P<0.01; *** P<0.001 a, b, c, d: Aynı sütunda farklı harfleri taşıyan ortalamalar arası farklılıklar önemlidir (P<0.05). DA Reg. : İncelenen dönemdeki canlı ağırlığın kuzunun doğum ağırlığına kısmi regresyonu Kuzularda sütten kesimde (90. gün) cidago yüksekliği ve vücut uzunluğuna ait en küçük kareler ortalamaları Çizelge 3.7 de verilmiştir. Kuzularda genel olarak cidago yüksekliği 55,08±1,07 cm ve vücut uzunluğu 56,68±0,81 cm olmuştur.
34 26 İncelenen çevre faktörlerinin cidago yüksekliği ve vücut uzunluğuna etkileri önemsiz bulunmuştur. Çizelge 3.7. Kuzularda sütten kesimde (90. gün) cidago yüksekliği ve vücut uzunluğu bakımından en küçük kareler ortalamaları (cm) İncelenen Çevre Faktörleri n Cidago Yüksekliği Vücut Uzunluğu Ana Yaşı - - 1,0-1,5 9 53,12±2,34 56,62±1,76 2,0-2, ,79±1,51 56,25±1,13 3,0-3,5 6 56,62±2,87 57,12±2,16 4,0-4, ,78±1,41 56,71±1,06 Cinsiyet - - Erkek 36 54,74±1,37 56,53±1,04 Dişi 33 55,41±1,38 56,82±1,04 Doğum Tipi - - Tek 21 55,68±1,70 58,59±1,28 İkiz 37 54,86±1,37 56,17±1,03 Üçüz ,70±2,09 55,25±1,57 Beklenen Ortalama 69 55,08±1,07 56,68±0,81 - : Önemli Değil (P>0,05)
35 27 4. TARTIŞMA Bafra genotipinin Türkiye nin çeşitli bölgelerine uyum sağlaması ve yaygınlaştırılması ve bu arada koyunculuğun yaygın olarak yapıldığı İç Anadolu Bölgesi ne uyum sağlaması ve yetiştirilmesi Türkiye hayvancılığı ve ekonomisi için çok önemlidir. Bafra genotipinin elde edilmesinde yerli ırklardan yararlanılmıştır. Dolayısıyla bu tipin Türkiye nin değişik bölgelerine uyum kabiliyetinin belirlenmesi koyun yetiştiriciliği bakımından önem taşımaktadır. Çalışmasının yürütüldüğü Ankara ile koyunların getirildiği Amasya illerinin iklimsel değerleri karşılaştırıldığında, Amasya nın kış aylarının daha sıcak, yaz aylarında benzer sıcaklıklara sahip olduğu; yıl boyunca daha fazla yağış aldığı görülmektedir. Ankara bölgesi karasal, Amasya bölgesi hem karasal hem de deniz (geçit bölgesi) iklimine sahiptir Koyunlarda Canlı Ağırlık Koyunlarda ortalama canlı ağırlık 58,02 ± 0,86 kg bulunmuş; 1, 2, 3 ve 4 yaşlılarda canlı ağırlık sırasıyla 55,67 ± 1,80; 57,00 ± 1,30, 59,17 ± 2,21 ve 61,23 ± 1,70 kg olmuştur. Canlı ağırlık bakımından en düşük değere 1 yaşlılar, en yüksek değere ise 4 yaşlılar sahip olmuşlardır. Sunulan bu araştırmada 1 yaşlılar için elde edilen değer, Gökhöyük Tarım İşletmesi nde yetiştirilen 1 yaşlı Bafra tokluları için elde edilen değerden (49,3 kg) daha yüksek; 2 yaşlılar için elde edilen değer Gökhöyük Tarım İşletmesi nde yetiştirilen 2 yaşlılar için elde edilen değere (58,1 kg) benzer olmuştur. Bu araştırmada 3 ve 4 yaşlılar için bulunan değerler, Gökhöyük Tarım İşletmesi nde yetiştirilen 3, 4 ve 5+ yaşlı Bafra koyunları için bildirilen değerlerden (sırasıyla 63,1; 66,3 ve 69,6 kg) daha düşük olmuştur (Atasoy ve ark., 2003). Diğer taraftan bu araştırmada 1 yaşlı dişiler için elde edilen değer, Gökhöyük Tarım İşletmesi nde Bafra koyunların erken yaşta damızlıkta kullanılma imkanlarının araştırıldığı bir
36 28 çalışmada 10 ve 18 aylık dişiler için bildirilen çiftleştirme öncesi canlı ağırlık değerlerinden (43,53 ve 50,31 kg) (Akçapınar ve ark., 2005) daha yüksek olmuştur. Sunulan bu araştırmada çeşitli yaş gruplarında elde edilen canlı ağırlık değerleri, Gökhöyük Tarım İşletmesi nde yetiştirilen 1, 2, 3, 4 ve 5+ yaşlı Karayaka koyunlarda bildirilen değerlerden (sırasıyla 40,8; 49,3; 53,7; 54,8 ve 56,6 kg) (Atasoy ve ark., 2003) yüksektir. Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü şartlarına Bafra koyunların uyum kabiliyetinin araştırıldığı bir çalışmada (Akçapınar ve ark., 2002), yılları arasında yetiştirilen Bafra koyunlarda kırkım sonu ortalama canlı ağırlık değeri (39,75 kg), bu araştırmada elde edilen değerden oldukça düşüktür. Bu araştırmada sürü için elde edilen ortalama canlı ağırlık değeri, Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü koşullarında Akkaraman, Kıvırcık x Akkaraman F 1, Sakız x Akkaraman F 1, Kıvırcık x Akkaraman G 1 ve Sakız x Akkaraman G 1 koyunlarda kırkım sonu canlı ağırlık için bildirilen değerlerden (sırasıyla 53,5; 54,1; 53,4; 50,2 ve 49,2 kg) (Ünal ve ark., 2004) daha yüksek olduğu görülmektedir. Ulaş Tarım İşletmesi koşullarında, Sakız x Akkaraman F 1 ve Kıvırcık x Akkaraman F 1 dişi toklularda kırkım sonu canlı ağırlık değerleri (47.36 ve kg) bu araştırmada 1 yaşlılar için elde edilen değerden daha düşük olmuştur (Akçapınar ve ark., 2001). Bafra koyunlarında canlı ağırlık, Akkaraman için bildirilen değere benzer (60.3 kg) (Çolakoğlu ve Özbeyaz, 1999); Sakız ( kg) (Arıtürk ve Özcan, 1960, Çelik, 1995; Çörekçi ve Evrim, 2000), Kıvırcık ( kg) (Çelik, 1995; Demir ve Başpınar, 1992); Karayaka ırkları ( kg) (Arıtürk ve ark., 1963; Atasoy ve ark., 2003; Ertuğrul, 1985) için bildirilen değerlerden daha yüksek olmuştur. Bu araştırmanın yürütüldüğü Bafra sürüsünü oluşturan koyunların çoğunluğu işletmede (Çubuk - Ankara) doğmuş ve büyümüşlerdir. Sürünün ortalama canlı ağırlığı, Gökhöyük Tarım İşletmesi nde yetiştirilen Bafra koyunlardan biraz düşük; Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü koşullarına adaptasyonun incelendiği Bafra koyunlarından oldukça yüksek, yerli bazı ırklara benzer veya daha
37 29 iyi olduğu görülmektedir. Bölgeye uyum bakımından Bafra koyunlarında canlı ağırlığın iyi düzeyde olduğu söylenebilir Koyunlarda Döl Verimi Koyunlarda genel olarak doğum oranı % 93,1; tek, ikiz ve üçüz+ doğum oranları sırasıyla % 48,3; 38,3 ve 13,4; kuzu verimi % 155,6 ve bir doğuma kuzu sayısı 1,67 bulunmuştur. Doğum oranı, , ve yıllarında benzer, de diğer yıllardan biraz düşük olmuştur. En yüksek doğum oranı 3,0-3,5 yaşlı koyunlarda elde edilmiş (%100), bunu 2,0-2,5; 4,0-4,5 ve 1,0-1,5 yaşlı koyunlar takip etmiştir. Koyunlarda genel olarak doğum oranı (% 93,1), Gökhöyük Tarım İşletmesi nde yetiştirilen Bafra ve Karayaka koyunlarda elde edilen doğum oranı değerlerine (% 93,7 ve 92,3) benzer (Ünal ve ark., 2003); Bafra koyunların Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü şartlarına uyum kabiliyetinin araştırıldığı bir çalışmada (Akçapınar ve ark., 2002) , , ve yetiştirme dönemlerinde Bafra koyunlarında elde edilen doğum oranı değerlerinden (sırasıyla % 55,0; 43,6; 73,0 ve 81,5; genel ortalama % 64,1) oldukça yüksektir. Diğer taraftan bu araştırmada koyunlarda doğum oranı, Iğdır Kazım Karabekir Tarım İşletmesi şartlarında yetiştirilen Bafra koyunlarında hesaplanan doğum oranından da (% 75,4) (Işık, 2010) yüksek olmuştur. Bu araştırmada 1,0-1,5 ve 2,0-2,5 yaşlılar için elde edilen doğum oranı değerleri (% 86,8 ve 98,0), Gökhöyük Tarım İşletmesi nde Bafra koyunların erken yaşta damızlıkta kullanılma imkanlarının araştırıldığı bir çalışmada (Akçapınar ve ark., 2005), 10 ve 18 aylık yaşta damızlıkta kullanılan (ortalama 1,5 ve 2 yaş civarında doğuran) hayvanlarda elde edilen doğum oranı değerlerine (% 85,8 ve 91,4) benzer veya daha yüksek olduğu görülmektedir. Bu araştırmada elde edilen doğum oranı değeri, Karayaka koyunlar (% 87,1 93,5) (Arıtürk ve ark., 1985; Ertuğrul, 1985; Aydoğan ve Gül, 1992; Ünal ve ark., 2003) ile Sakız x Karayaka F 1 ve G 1 koyunlarda (% ) (Arıtürk ve ark., 1987; Aydoğan ve Gül, 1992) bildirilen değerlere genel olarak
Akın Pala, akin@comu.edu.tr. http://akin.houseofpala.com
Akın Pala, akin@comu.edu.tr http://akin.houseofpala.com 1 Küçükbaş Hayvan Yetiştirme 2 3 Kaç tür koyun var, verimlerine göre Etçi ırklar, Sütçü ırklar, Yapağıcı ırklar 4 Kaç tür koyun var, anatomi Yurdumuzda
DetaylıBAFRA KOYUNUNUN (SAKIZ KARAYAKA G 1 ) KAZIM KARABEKİR TARIM İŞLETMESİ ŞARTLARINDA DÖL VERİMİ, YAŞAMA GÜCÜ VE BÜYÜME ÖZELLİKLERİ
T.C. KAFKAS ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BAFRA KOYUNUNUN (SAKIZ KARAYAKA G 1 ) KAZIM KARABEKİR TARIM İŞLETMESİ ŞARTLARINDA DÖL VERİMİ, YAŞAMA GÜCÜ VE BÜYÜME ÖZELLİKLERİ Arş. Gör. Serpil IŞIK
DetaylıSakız Koyunu. Prof.Dr.. Orhan KARACA. Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, AYDIN
Sakız Koyunu Prof.Dr.. Orhan KARACA Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, AYDIN SAKIZ Türkiye ve Yunanistan ın ortak ırkıdır Adını, İzmir in Çeşme ilçesine komşu olan Yunanistan
DetaylıKIVIRCIK VE SAKIZ x KIVIRCIK MELEZİ Fj KOYUNLARIN DÖLVERİMİ VE KUZULARININ YAŞAMA GÜCÜ. The fertility of Kıvırcık and Sakız x Kıvırcık crossbred
İstanbul Üniv. Vet. Fak. Dcrg. 28 (1). 155-161,2002 J. Fac. Vet. Med. Univ. istanbul 28(1), 155-161,2002 KIVIRCIK VE SAKIZ x KIVIRCIK MELEZİ Fj KOYUNLARIN DÖLVERİMİ VE KUZULARININ YAŞAMA GÜCÜ Hıdır DEMİR*
DetaylıKOYUNCULUK GAP TEYAP İHG
KOYUNCULUK GAP TEYAP İHG KOYUN IRKLARI Koyunları verimlerine göre 3 grupta toplayabiliriz. Etçi ırklar, Sütçü ırklar, Yapağıcı ırklar, Bir işletmede yetiştirilecek koyun ırkı seçilirken şu hususları dikkate
DetaylıAnkara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Zootekni Doktora Programı. Tez Savunma Tarihi: 13/11/2008
ii Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Zootekni Doktora Programı çerçevesinde yürütülmüş olan bu çalışma, aşağıdaki jüri tarafından Doktora Tezi olarak kabul edilmiştir. Tez Savunma Tarihi:
Detaylıönemli yer tutmaktadır. Çünkü Türkiye'nin coğrafi şartları, arazi durumu ve tarımsal ORTA ANADOLU'DA KOYUN YETİŞTİRiCİLİGİ VE EKONOMİK ÖNEMİ
Selçuk Üniversitesi Vet. Fak. Dergisi özel Sayı (51.- 59), 19.84 ORTA ANADOLU'DA KOYUN YETİŞTİRiCİLİGİ VE EKONOMİK ÖNEMİ Doç. Dr. Halil AKÇAPINAR* Koyun yetiştiriciliği dünyanın bütün ülkelerinde, hayvancılık
DetaylıSüt Tipi Oğlakların Doğum, 30. Gün ve 60. Gün Canlı Ağırlıkları Üzerine Sistematik Çevre Etmenlerinin Etkileri
Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2002, 39 (2):73-78 ISSN 1018-8851 Süt Tipi Oğlakların Doğum, 30. Gün ve 60. Gün Canlı Ağırlıkları Üzerine Sistematik Çevre Etmenlerinin Etkileri Arzu DUMAN 1 Erdinç DEMİRÖREN
DetaylıKOYUNCULUK. Koyun et, süt, yapağı, deri ve gübreleri ile insanlara ekonomik güç veren önemli bir hayvandır.
KOYUNCULUK Koyun et, süt, yapağı, deri ve gübreleri ile insanlara ekonomik güç veren önemli bir hayvandır. Hem çiftçi hem de ülke ekonomisini kalkındırmak için koyunculuğun yaygınlaştırılması gereklidir.
DetaylıSiyahbaşlı Merinos (Alman Siyahbaşlı Et x Karacabey Merinosu G 1 ) Koyunların Döl Verimi, Kuzularda Büyüme ve Yaşama Gücü Özellikleri
Hayvansal Üretim 50(2): 1-8, 2009 Araştırma Makalesi Siyahbaşlı Merinos (Alman Siyahbaşlı Et x Karacabey Merinosu G 1 ) Koyunların Döl Verimi, Kuzularda Büyüme ve Yaşama Gücü Özellikleri Ayhan Ceyhan 1*,
Detaylıİlk Tohumlama Döneminde Hamdani Koyunlarının Döl Verimi ve Kuzularının Süt Emme Dönemindeki Yaşama Gücü İle Büyüme Performanslarının Araştırılması
13 Uludag Univ. J. Fac. Vet. Med. 25 (2006), 12: 1317 İlk Tohumlama Döneminde Hamdani Koyunlarının Döl Verimi ve Kuzularının Süt Emme Dönemindeki Yaşama Gücü İle Büyüme Performanslarının Araştırılması
DetaylıThe Reproduction and Livability Traits of Bafra Sheep (Chios x Karayaka B1) at Kazım Karabekir Agriculture Centre
Van Vet J, 2015, 26 (2) 59-63 Van Veterinary Journal http://vfdergi.yyu.edu.tr ISSN: 2149-3359 Original Article e-issn: 2149-8644 The Reproduction and Livability Traits of Bafra Sheep (Chios x Karayaka
DetaylıSimental sığır ırkının anavatanı İsviçre dir. Simental hem süt ve hemde etçi olmalarından dolayı kombine bir sığır ırkıdır. Dünyada bir çok ülkede
BESİLİK BÜYÜKBAŞ SIMMENTAL (SİMENTAL) Simental sığır ırkının anavatanı İsviçre dir. Simental hem süt ve hemde etçi olmalarından dolayı kombine bir sığır ırkıdır. Dünyada bir çok ülkede yetiştirilmektedir.
DetaylıARAŞTIRMA. Anahtar Kelimeler: Saanen, Kıl keçisi, Melezleme, Büyüme, Yaşama Gücü
ARAŞTIRMA 2007: 21 (1): 21-26 http://www.fusabil.org Saanen X Kıl Keçisi F1 ve G1 Melezlerinde Büyüme ve Yaşama Gücü Özelliklerinin Araştırılması Ü. Gülcihan ŞİMŞEK Metin BAYRAKTAR Murad GÜRSES Fırat Üniversitesi
DetaylıThe Growth Traits of Bafra Sheep (Chios x Karayaka B1) at Kazım Karabekir Agriculture Centre
Van Vet J, 2015, 26 (2) 93-99 Van Veterinary Journal http://vfdergi.yyu.edu.tr ISSN: 2149-3359 Original Article e-issn: 2149-8644 The Growth Traits of Bafra Sheep (Chios x Karayaka B1) at Kazım Karabekir
DetaylıÇİFTLİK HAYVANLARINDA LİF ÜRETİMİ. 4. Hafta. Prof. Dr. Gürsel DELLAL
ÇİFTLİK HAYVANLARINDA LİF ÜRETİMİ 4. Hafta Prof. Dr. Gürsel DELLAL TÜRKİYE DE HAYVANSAL LİF ÜRETİMİ Türkiye de ticari olarak yapağı, tiftik, keçi üst kaba kılı ve ipek lifinin üretimi yapılmaktadır. Bununla
DetaylıAKKARAMAN. Yayılma Alanı: Orta Anadolu ve komşu bölgeleriyle kesiştiği yerler
AKKARAMAN Yayılma Alanı: Orta Anadolu ve komşu bölgeleriyle kesiştiği yerler Verim Yönü: Kombine, et ve süt Genel Tanımı: Yerli ırklar içinde iri yapılı olarak tanımlanır. Vücut dar ve uzundur. Sırt hattı
DetaylıTürkiye de hayvancılık sektörünün önündeki sorunları iki ana başlık altında toplamak mümkündür. Bunlar;
Tarımı gelişmiş ülkelerin çoğunda hayvancılığın tarımsal üretim içerisindeki payı % 50 civarındadır. Türkiye de hayvansal üretim bitkisel üretimden sonra gelmekte olup, tarımsal üretim değerinin yaklaşık
DetaylıET VERİMİ. Et verimi kavramı. Karkas kalitesi. Karkas bileşimini etkileyen faktörler. Karkas derecelendirme. Karkas parçalama tekniği.
ET VERİMİ Et verimi kavramı Karkas kalitesi Karkas bileşimini etkileyen faktörler Karkas derecelendirme Karkas parçalama tekniği Et kalitesi 1 Et Verimi Kavramı Et verimi denilince: Genel anlamda; hayvanların
DetaylıHakkari Üniversitesi, Çölemerik Meslek Yüksekokulu, Laborant Veteriner sağlık, HAKKARİ, Türkiye 1
Araştırma Makalesi / Research Article Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech. 4(3): 65-73, 2014 Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Iğdır University Journal
DetaylıÇine Çaparı. Prof.Dr.. Orhan KARACA. Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, AYDIN
Çine Çaparı Prof.Dr.. Orhan KARACA Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, AYDIN Çine Çaparı nın Yayılma Alanı Aydın bölgesinin özgün yerli koyunudur. Başlıca yayılma alanı Aydın
DetaylıRAMLIÇ VE DAĞLIÇ KOYUNLARDA KIRKIM SONU CANLI AĞIRLIK, YAPAĞI VERİMİ VE ÖZELLİKLERİ. Veteriner Hekim Özge BAĞKESEN ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI
RAMLIÇ VE DAĞLIÇ KOYUNLARDA KIRKIM SONU CANLI AĞIRLIK, YAPAĞI VERİMİ VE ÖZELLİKLERİ Veteriner Hekim Özge BAĞKESEN ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN Yrd Doç. Dr. Serdar KOÇAK Tez No:2017-023
DetaylıUluslararası Hayvancılık 99 Kongresi, 21-24 Eylül 1999, İzmir
ÇİNE ÇAPARI, ÇİNE TİPİ VE MENEMEN x ÇİNE TİPİ (F 1 ) KUZULARDA KİMİ BESİ VE KESİM ÖZELLİKLERİ Orhan KARACA 1 İbrahim CEMAL Okan ATAY ÖZET Bu araştırma Çine Çaparı (ÇÇ), Çine Tipi (ÇT; sentetik yerel) ve
DetaylıSakız, Kıvırcık ve Alman Siyah Başlı Koyun Irkları Arasındaki Melezlemeler İle Kaliteli Kesim Kuzuları Elde Etme Olanaklarının Araştırılması *
Tr. J. of Veterinary and Animal Sciences 22 (1998) 257-265 TÜBİTAK A. ALTINEL, M. EVRİM, M. ÖZCAN, H. BAŞPINAR, F. DELİGÖZOĞLU Sakız, Kıvırcık ve Alman Siyah Başlı Koyun Irkları Arasındaki Melezlemeler
DetaylıSerdar MAVİLİ Yüksek Lisans Tezi Zootekni Anabilim Dalı Prof. Dr. Zafer ULUTAŞ 2012 Her hakkı saklıdır.
ROMANOV X KARAYAKA F1 MELEZİ KUZULARIN BÜYÜME ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ Serdar MAVİLİ Yüksek Lisans Tezi Zootekni Anabilim Dalı Prof. Dr. Zafer ULUTAŞ 2012 Her hakkı saklıdır. T.C. GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ
DetaylıBaşlama Tarihi 2011 Bitiş Tarihi 2015 Proje Bütçesi - Mehmet Emin VURAL, Veteriner Hekim
Devam Eden Projeler Renkli Tiftik Keçisinin Halk Elinde Islahı Projesi 87.300 Bırusk KESKİN, Veteriner Hekim i. Mehmet Emin VURAL ii. Ahmet KARATAŞ iii. Şahin TEZ iv. Polat İPEK v. Nalan AKÇA Renkli Ankara
DetaylıANKARA KECİSİNİN TANIMLAYICI ÖZELLİKLERİ. Prof. Dr. Okan ERTUĞRUL Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Genetik Anabilim Dalı
ANKARA KECİSİNİN TANIMLAYICI ÖZELLİKLERİ Prof. Dr. Okan ERTUĞRUL Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Genetik Anabilim Dalı ANKARA KEÇİSİ Ankara keçisi bazı araştırıcılara göre Capra prisca isimli yaban
DetaylıKöylü Koşullarında Yetiştirilen Norduz Kuzularının Büyüme-Gelişme Özellikleri (1) Mehmet BİNGÖL (2), Özdal GÖKDAL (3), Yücel AŞKIN (2) (2) Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, VAN
DetaylıANKARA KEÇİSİ. Yayılma Alanı : Ankara ili başta olmak üzere, İç Anadolu bölgesi ile Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgesinin bazı illeri
ANKARA KEÇİSİ Yayılma Alanı : Ankara ili başta olmak üzere, İç Anadolu bölgesi ile Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgesinin bazı illeri Verim Yönü : Tiftik ve et Genel Tanımı : Vücut küçük yapılı, ince ve
DetaylıTEMEL ZOOTEKNİ KISA ÖZET KOLAY AÖF
DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. TEMEL ZOOTEKNİ KISA ÖZET KOLAY AÖF Kolayaöf.com
DetaylıAraştırma Makalesi. Selçuk Üniversitesi Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 24 (4): (2010) ISSN:
Araştırma Makalesi www.ziraat.selcuk.edu.tr/ojs Selçuk Üniversitesi Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 24 (4): (2010) 25-29 ISSN:1309-0550 Anadolu Merinosu Erkek Kuzularında Besi Başı Canlı Ağırlığının
DetaylıKUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ'NDE ÇEŞİTLİ VERİM ÖZELLİKLERİ YÖNÜNDEN KARŞILAŞTIRILMASI* MEHMET İSFENDİYAROĞLU** HIDIR DEMİR*** ŞEBNEM G.
KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ'NDE İVESİ X KIBRIS YERLİ Fı VE SAKIZ X KIBRIS YERLİ Fı KOYUNLARIN ÇEŞİTLİ VERİM ÖZELLİKLERİ YÖNÜNDEN KARŞILAŞTIRILMASI* MEHMET İSFENDİYAROĞLU** HIDIR DEMİR*** ŞEBNEM G.ÇÖREKÇİ****
DetaylıHemşin Kuzularında büyüme ve bazı vücut ölçülerinin belirlenmesi
Lalahan Hay. Araşt. Enst. Derg. 2014, 54 (1) 15-20 Araştırma Makalesi / Research Article Hemşin Kuzularında büyüme ve bazı vücut ölçülerinin belirlenmesi Mehmet SARI 1, Kadir ÖNK 2, Ali Rıza AKSOY 1, Muammer
DetaylıPIRLAKLARDA BAZI FAKTÖRLERİN BİR DOĞUMDAKİ KUZU SAYISI, SÜTTEN KESİME KADAR BÜYÜME ÖZELLİKLERİ VE YAŞAMA GÜCÜNE ETKİSİ
TÜRKİYE CUMHURİYETİ AFYON KOCATEPE ÜNİVERİSTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ PIRLAKLARDA BAZI FAKTÖRLERİN BİR DOĞUMDAKİ KUZU SAYISI, SÜTTEN KESİME KADAR BÜYÜME ÖZELLİKLERİ VE YAŞAMA GÜCÜNE ETKİSİ Zir. Müh.
DetaylıMenemen Koyunlarında Kimi Verim Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma
Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2006, 3(1):63-7 ISSN 1018-8851 Menemen Koyunlarında Kimi Verim Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma Mustafa KAYMAKÇI 1 Nedim KOŞUM 2 Turgay TAŞKIN 1 Yavuz AKBAŞ
DetaylıHayvan Gen Kaynaklarını Koruma Nedenleri
Türkiye'de hayvan genetik kaynakları yeterince değerlendirilememiş, hatta bazıları daha tam olarak tanımlanmadan yok olmuş veya yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır. Yerli ırklar yüzyıllardır
Detaylı1. Keçi eti 2. Et Verimi ve Kalitesi için ıslah
1. Keçi eti 2. Et Verimi ve Kalitesi için ıslah akin@comu.edu.tr http://akin.houseofpala.com Etin kimyasal içeriği Yaşa, cinsiyete, beslemeye bakılmadan kimyasal yapı da ortalama: %70 su, %18 protein,
DetaylıTÜRKİYE DE KÜÇÜKBAŞ HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİ
TÜRKİYE DE KÜÇÜKBAŞ HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİ Türkiye`de küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin özel bir yeri vardır. Çünkü koyun ve keçiler verimsiz meralarla nadas, anız ve bitkisel üretime uygun olmayan, başka
DetaylıMenemen Koyunu. Menemen Sheep
Menemen Koyunu Mustafa Kaymakçı, Nedim Koşum, Turgay Taşkın, Funda E. Ataç Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü 35100 İzmir-Türkiye Özet: Menemen koyunu, Batı Anadolu ve Trakya Bölgesi nde
DetaylıKĐLĐS, ORDUZ VE HO AMLI KEÇĐLERĐ DE BAZI MORFOLOJĐK ÖZELLĐKLER
TÜRKĐYE CUMHURĐYETĐ A KARA Ü ĐVERSĐTESĐ SAĞLIK BĐLĐMLERĐ E STĐTÜSÜ KĐLĐS, ORDUZ VE HO AMLI KEÇĐLERĐ DE BAZI MORFOLOJĐK ÖZELLĐKLER Maziar ALIZADEHASL ZOOTEK Đ A ABĐLĐM DALI YÜKSEK LĐSA S TEZĐ DA IŞMA Prof.
Detaylı(Some morphological traits of Kilis, Norduz and Honamlı indigenous goats breeds) Geliş Tarihi: Kabul Tarihi:
KİLİS, NORDUZ VE HONAMLI KEÇİLERİNDE BAZI MORFOLOJİK ÖZELLİKLER Lalahan Hay. Araşt. Enst. Derg. 2011, 51 (2) 81-92 KİLİS, NORDUZ VE HONAMLI KEÇİLERİNDE BAZI MORFOLOJİK ÖZELLİKLER* (Some morphological traits
DetaylıVİRANŞEHİR İLÇESİNDE GELENEKSEL ÜRETİM YAPAN KOYUNCULUK İŞLETMELERİNDEN ELDE EDİLEN VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
VİRANŞEHİR İLÇESİNDE GELENEKSEL ÜRETİM YAPAN KOYUNCULUK İŞLETMELERİNDEN ELDE EDİLEN VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Evaluation of Data Obtained from Sheep Flocks Kept in Farmer Conditions İn Viranşehir Province
DetaylıTUJ ERKEK KUZULARIN ENTANSİF ŞARTLARDAKİ BESİ PERFORMANSLARI İLE KESİM VE KARKAS ÖZELLİKLERİ
Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg. 28 (1), 64-73, 1997 TUJ ERKEK KUZULARIN ENTANSİF ŞARTLARDAKİ BESİ PERFORMANSLARI İLE KESİM VE KARKAS ÖZELLİKLERİ Muhlis MACİT, Mevlüt KARAOĞLU, Mustafa YAPRAK, Sinan KOPUZLU
DetaylıBatı Anadolu ve Trakya da Melezleme ile Elde Edilen Yeni Koyun Tipleri
Hayvansal Üretim 42 (2): 45-52 (2001) Batı Anadolu ve Trakya da Melezleme ile Elde Edilen Yeni Koyun Tipleri Mustafa Kaymakçı Turgay Taşkın Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Bornova, İzmir
DetaylıNo: 314 Menşe Adı BALIKESİR KUZU ETİ BALIKESİR TİCARET BORSASI
No: 314 Menşe Adı BALIKESİR KUZU ETİ Tescil Ettiren BALIKESİR TİCARET BORSASI Bu coğrafi işaret, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 28.12.2016 tarihinden itibaren korunmak üzere 02.01.2018 tarihinde
DetaylıKarakaş ve Norduz Koyunlarının Temel Üreme Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması
Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 2004, 14(1): 59-63 Geliş Tarihi: 07.10.2003 Karakaş ve Norduz Koyunlarının Temel Üreme Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması
DetaylıKöylü Koşullarında Yetiştirilen Karakaş Koyunlarının Çeşitli Verim Özellikleri ve Vücut Ölçüleri
Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 2000, 10(1):103-111 Geliş Tarihi : 28.08.2000 Köylü Koşullarında Yetiştirilen Karakaş Koyunlarının Çeşitli Verim Özellikleri
DetaylıSönmez Koyunlarında Tip Sabitleştirilmesi 1 (1. Döl Verimi ve Gelişme Özellikleri)
Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2002, 39 (2):87-94 ISSN 1018-8851 Sönmez Koyunlarında Tip Sabitleştirilmesi 1 (1. Döl Verimi ve Gelişme Özellikleri) Mustafa KAYMAKÇI 2, Turgay TAŞKIN 3, Nedim KOŞUM 3 Summary
DetaylıVAN BÖLGESİNDE HALK ELİNDE YETİŞTİRİLEN AKKARAMAN KOYUNLARDA ÇEŞİTLİ VERİM ÖZELLİKLERİ I. DÖL VE SÜT VERİMİ ÖZELLİKLERİ *
F.Ü. Sağlık Bil. Dergisi 2006, 20(1), 21-27 VAN BÖLGESİNDE HALK ELİNDE YETİŞTİRİLEN AKKARAMAN KOYUNLARDA ÇEŞİTLİ VERİM ÖZELLİKLERİ I. DÖL VE SÜT VERİMİ ÖZELLİKLERİ * Nihat YILDIZ 1 Hüseyin DENK 2 1 Fırat
DetaylıKoyun et, süt, yapağı, deri ve gübreleri ile insanlara ekonomik güç veren önemli bir hayvandır.
Koyun et, süt, yapağı, deri ve gübreleri ile insanlara ekonomik güç veren önemli bir hayvandır. Hem çiftçi hem de ülke ekonomisini kalkındırmak için koyunculuğun yaygınlaştırılması gereklidir. Ama bakım
DetaylıTürkgeldi Tipi İkiz Kuzuların Besi Gücü, Kesim ve Karkas Özellikleri
Hayvansal Üretim 45(2): 33-38, 2004 Araştırma Makalesi Türkgeldi Tipi İkiz Kuzuların Besi Gücü, Kesim ve Karkas Özellikleri Ertan Köycü*, Muhittin Özder Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Zootekni
DetaylıAnkara keçilerinde süt verimi ve oğlaklarda büyümeye etkisi
Ankara Üniv Vet Fak Derg, 59, 129-134, 2012 Ankara keçilerinde süt verimi ve oğlaklarda büyümeye etkisi Halil EROL 1, H. İbrahim AKÇADAĞ 1, Necmettin ÜNAL 2, Halil AKÇAPINAR 2 1 Lalahan Hayvancılık Merkez
DetaylıTürkiye Koyunculuğunda Melezleme Çalışmaları
Hayvansal Üretim 49(2): 43-51, 2008 Derleme Türkiye Koyunculuğunda Melezleme Çalışmaları Mustafa Kaymakçı*, Turgay Taşkın Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, 35100 Bornova-İzmir *e-posta:mustafa.kaymakci@ege.edu.tr,
DetaylıTEBLİĞ. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından: YERLĠ HAYVAN IRK VE HATLARININ TESCĠLĠ HAKKINDA TEBLĠĞ
12 Kasım 2014 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 29173 Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından: TEBLİĞ YERLĠ HAYVAN IRK VE HATLARININ TESCĠLĠ HAKKINDA TEBLĠĞ (TEBLĠĞ NO: 2004/39) DE DEĞĠġĠKLĠK YAPILMASINA DAĠR
DetaylıIrkların Sınıflandırılması
Irkların Sınıflandırılması Gelişmişlik düzeyine göre İlkel yerli ırk Islah edilmiş yerli (geçit) ırk Kültür ırkları Verim yönlerine göre Tek verim yönlü ırklar Kombine verimli ırklar İlkel yerli ırk; Genellikle
DetaylıT.C...İLÇESİ SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI BAŞKANLIĞI KOYUNCULUK PROJESİ
T.C. İLİ..İLÇESİ SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI BAŞKANLIĞI KOYUNCULUK PROJESİ..-2003 İÇİNDEKİLER I- PROJENİN ÖZETİ II- III- IV- PROJENİN GEREKÇESİ PROJENİN AMACI PROJE KAPSAMINA GİRECEK KÖYLER VE
DetaylıKoyunlarda Besi Özelliklerini Geliştirmek Amacıyla Türkiye de Yapılan Melezleme Çalışmalarının Kantitatif Olarak Değerlendirilmesi
Koyunlarda Besi Özelliklerini Geliştirmek Amacıyla Türkiye de Yapılan Melezleme Çalışmalarının Kantitatif Olarak Değerlendirilmesi Arzu Üçtepe Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni
DetaylıSelçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21 (42): (2007) 89-95
www.ziraat.selcuk.edu.tr/dergi Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21 (42): (2007) 89-95 YAĞLI KUYRUKLU VE YAĞSIZ İNCE KUYRUKLU KOYUN IRKLARININ ESİ PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI 1 Ali KARAACAK
DetaylıBAZI KOYUN IRK ve TİPLERİNİN KUZU ÜRETİM ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ
BAZI KOYUN IRK ve TİPLERİNİN KUZU ÜRETİM ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ Mustafa YILMAZ Yüksek Lisans Tezi Zootekni Anabilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ertan KÖYCÜ 2017 T.C. NAMIK KEMAL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ
DetaylıÖZET. Yüksek Lisans Tezi. Selim GÜRGEN. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilim Dalı
ÖZET Yüksek Lisans Tezi TOKAT YÖRESİNDE YETİŞTİRİLEN KARAYAKA KOYUNLARINDA YAPAĞI VERİMİ VE BAZI FİZİKSEL YAPAĞI ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ Selim GÜRGEN Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
DetaylıÇİFTLİK HAYVANLARINDA LİF ÜRETİMİ. 5. Hafta. Prof. Dr. Gürsel DELLAL
ÇİFTLİK HAYVANLARINDA LİF ÜRETİMİ 5. Hafta Prof. Dr. Gürsel DELLAL TÜRKİYE DE HAYVANSAL LİF ÜRETİMİ Türkiye-Tiftik Tiftik Üretimi Türkiye de Yıllara Göre Kırkılan Ankara Keçisi Sayısı ve Tiftik Üretimi
DetaylıTürkiye de Simental Genotipinin Yaygınlaştırılması. Araş. Gör. Ayşe Övgü ŞEN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Türkiye de Simental Genotipinin Yaygınlaştırılması Araş. Gör. Ayşe Övgü ŞEN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dünyada yaklaşık Simental varlığı 42 milyon baştır. Dünyada yetiştiriciliği yapılan en yaygın
DetaylıAMASYA KÜÇÜKBAŞ HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİ VE SORUNLARI
AMASYA KÜÇÜKBAŞ HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİ VE SORUNLARI Mustafa UYAR Birlik Başkanı 26.09.2012 1 26.09.2012 2 Amasya ili küçükbaş hayvan varlığı TÜİK 2011 verilerine göre; 97.800 baş koyun, 29.370 baş keçi
DetaylıZootekni Anabilim Dalı, Ankara.
Ankara Üniv Vet Fak Derg, 55, 117-124, 2008 Bafra koyunlarında bazı meme özellikleri ve kuzularda büyüme ile bu özelliklerin farklı süt kontrol yöntemleriyle tespit edilen süt verimi ve sağım özellikleriyle
DetaylıARAŞTIRMA. Anahtar Kelimeler: Akkaraman, süt verimi, beden ölçüleri, yaşama gücü.
ARAŞTIRMA F.Ü.Sağ.Bil.Vet.Derg. 2015; 29 (2): 81-85 http://www.fusabil.org Elazığ İlinde Halk Elinde Yetiştirilen Akkaraman Irkı Koyun ve Kuzulara Ait Bazı Verim Özellikleri * Özge ÖZMEN 1 Selim KUL 2
DetaylıTARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü
TARIMSAL YAPILAR Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, İklimsel Çevre ve Yönetimi Temel Kavramlar 2 İklimsel Çevre Denetimi Isı
DetaylıBesi Hayvanları Pazarlama Politikası ve Canlı Hayvan Borsaları Komitesi. Sonuç Raporu
Besi Hayvanları Pazarlama Politikası ve Canlı Hayvan Borsaları Komitesi Sonuç Raporu Ana Başlıklar Kayıt Sistemi Hayvan Pazarları ve Canlı Hayvan Ticaret Borsaları Desteklemeler Sektörel Paydaşlar Mevzuat
DetaylıKırmızı Et Üretiminde Anahtar Yaklaşımlar
Kırmızı Et Üretiminde Anahtar Yaklaşımlar Prof. Dr. ALPER ÖNENÇ Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü. Tekirdağ İthal edilen canlı hayvan sayısı (Haziran 2010 Eylül 2012 ) Kasaplık(K)
DetaylıKIRMIZI ET SEKTÖRÜNÜN SORUNLARI ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ. Dr. Ahmet YÜCESAN Ulusal Kırmızı Et Konseyi Bşk. İSTANBUL 2014
KIRMIZI ET SEKTÖRÜNÜN SORUNLARI ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Dr. Ahmet YÜCESAN Ulusal Kırmızı Et Konseyi Bşk. İSTANBUL 2014 Ulusal Kırmızı Et Konseyi Ulusal Kırmızı Et Konseyi; 5488 sayılı Tarım Kanununun 11.maddesinde
DetaylıTÜRKİYE DE TARIM ve HAYVANCILIK: SORUNLAR VE ÖNERİLER DOÇ.DR.BERRİN FİLİZÖZ
TÜRKİYE DE TARIM ve HAYVANCILIK: SORUNLAR VE ÖNERİLER DOÇ.DR.BERRİN FİLİZÖZ Tarım İnsanların toprağı işleyerek ekme ve dikme yoluyla ondan ürün elde etmesi faaliyetidir. Türkiye nüfusunun yaklaşık %48.4
DetaylıKoyun ve keçi sütü ve ürünlerinin üretiminde karşılaşılan temel sorunlar ile muhtemel çözüm önerileri
Koyun ve keçi sütü ve ürünlerinin üretiminde karşılaşılan temel sorunlar ile muhtemel çözüm önerileri Prof. Dr. Veysel AYHAN Türkiye Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Merkez Birliği (TÜDKİYEB) Genel
DetaylıKOYUN BESLEME: MALİYETLERİ YÖNÜYLE FARKLI YAKLAŞIMLAR
KOYUN BESLEME: MALİYETLERİ YÖNÜYLE FARKLI YAKLAŞIMLAR Prof. Dr. Behiç COŞKUN Selçuk Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Zootekni ve Hayvan Besleme Bölümü, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları AD-KONYA
DetaylıKOYUN VE KEÇİLERİN BESLENMESİ
ALİBEY YEM HAYVAN BESLEME YAYINLARI KOYUN VE KEÇİLERİN BESLENMESİ Yrd. Doç. Dr. Çağdaş KARA Zir. Müh. Selahattin YİĞİT İ İLE ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNERLİK FAKÜLTESİ İŞBİRLİĞ EKTAŞ TARIM ÜRÜNLERİ ENDÜSTRİ
DetaylıKuzu üretim teknikleri:
Kuzu üretim teknikleri: akin@comu.edu.tr http://akin.houseofpala.com Koç katımında yoğun-ek yemleme:flushing Erken yaşta damızlıkta kullanma Kuzulama aralığının kısaltılması Hormon uygulama, embriyo transferi
DetaylıIslah Stratejileri ve Türkiye Ulusal Sığır Islah Programı
Islah Stratejileri ve Türkiye Ulusal Sığır Islah Programı Prof.Dr. Selahattin Kumlu Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Antalya Islah Stratejileri Saf yetiştirme Melezleme a) Birleştirme
DetaylıÇukurova Bölgesi Sığır Yetiştiriciliğinin Yapısı. Prof. Dr. Serap GÖNCÜ
Çukurova Bölgesi Sığır Yetiştiriciliğinin Yapısı Prof. Dr. Serap GÖNCÜ Memeli hayvanlardan elde edilen süt, bileşimi türden türe farklılık gösteren ve yavrunun ihtiyaç duyduğu bütün besin unsurlarını içeren
DetaylıSütten Kesim Yaşının Koyunlarda Süt Verimi ve Kuzularda Büyüme Üzerine Etkisi (1)
Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 2003, 13(2): 103-111 Geliş Tarihi: 19.02.2003 Sütten Kesim Yaşının Koyunlarda Süt Verimi ve Kuzularda Büyüme Üzerine
DetaylıAbalım bir markasıdır
KÜÇÜKBAŞ YEMLERİ Abalım bir markasıdır İyi kalite, yüksek verim Ülkemizin önde gelen sanayi topluluğu Abalıoğlu bünyesinde faaliyet gösteren Abalıoğlu Tarımsal Üretim A.Ş., 1969 yılında ülkemizin ilk özel
DetaylıOrta Anadolu Merinosu Koyunların Yetiştirici Şartlarındaki Ergin Canlı Ağırlıkları ve Bazı Döl Verimi Özellikleri
Orta Anadolu Merinosu Koyunların Yetiştirici Şartlarındaki Ergin Canlı Ağırlıkları ve Bazı Döl Verimi Özellikleri Ahmet Hamdi AKTAŞ 1 * Şükrü DURSUN 2 İbrahim HALICI 1 Uğur DEMİRCİ 1 Kenan AKİL 3 Levent
DetaylıFarklı Besi Sistemlerinde Besiye Alınan Karya Kuzularda Besi Performansı, Kesim ve Karkas Özellikleri
Hayvansal Üretim 52(2): 1-9 Araştırma Makalesi Farklı Besi Sistemlerinde Besiye Alınan Karya Kuzularda Besi Performansı, Kesim ve Karkas Özellikleri Engin Yaralı 1, Orhan Karaca 2 1 Adnan Menderes Üniversitesi,
DetaylıAll Characterictics of Morkaraman Sheep
Derleme Makalesi / Review Article Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech. 5(2): 89-97, 2015 Tüm Yönleriyle Morkaraman Koyunları Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
DetaylıKey Words: German Black-Headed Mutton. Chios. Kıvırcık, Turkish Merino. Crossbreeding, Environmental factors.
İstanbul Üniv. Vel. Fak. Dcrg. 29 (2). 259-266. 2003 J. Fac. Vet. Med. Istanbul Univ. 29 (2). 259-266, 2003 ALMAN SİYAH BAŞLI ETÇİ x F\ (SAKIZ x KIVIRCIK) MELEZLERİ İLE KIVIRCIK VE TÜRK MERİNOSLARINDA
DetaylıTÜRKİYE DE HAYVANCILIK
TÜRKİYE DE HAYVANCILIK Geniş anlamda hayvancılık tarımsal etkinlerin bir koludur. Tarımla uğraşan nüfus bir yandan toprağı işleyip çeşitli ürünler elde ederken, diğer yandan da hayvan besler. Tarımın
DetaylıBULDAN HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİ
BULDAN HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİ Behiye AKSOY(DENGİZ), Nazif EKİCİ Buldan Tarım İlçe Müdürlüğü ÖZET Bu çalışma da Buldan merkez, belde köylerinde hayvan yetiştiriciliği ve yakın gelecekteki durumu incelenmiştir.
DetaylıKOYUNLARIN BESLENMESİ
KOYUNLARIN BESLENMESİ Dr. Ahmet Hamdi AKTAŞ Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü, KONYA Buğday ile koyun gerisi oyun Mera ile koyun gerisi oyun Biz de koyunlarımızı böyle kaliteli meralarda
DetaylıTÜRKİYE DE SIĞIR YETİŞTİRİCİLİĞİ
TÜRKİYE DE SIĞIR YETİŞTİRİCİLİĞİ Prof. Dr. Salahattin KUMLU DGRV-Türkiye Temsilciliği Eğitim Ekibi Merzifon, 2012 Türkiye de sığır varlığı ve süt verimi Eylül 2012 2 Sığır varlığı ve süt verimi İnek sayısı
DetaylıProf. Dr. Zafer ULUTAŞ. Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Prof. Dr. Zafer ULUTAŞ Gaziosmanpaşa Üniversitesi Beslenme için gerekli Protein İhtiyacı Sağlıklı beslenme için günlük tüketilmesi gereken protein miktarının kişi başı 110g arasında olması arzu edilir.
DetaylıKıl Keçisi Erkek Oğlaklarında Besi Gücü ve Karkas Özellikleri Okan Atay, Özdal Gökdal, Vadullah Eren Adnan Menderes Üniversitesi, Çine Meslek Yüksekokulu Özet: Bu araştırma, yaklaşık 3 aylık yaşta 60 gün
DetaylıYYU Veteriner Fakultesi Dergisi, 2011, 22 (2), ISSN: ; e-issn:
YYU Veteriner Fakultesi Dergisi, 2011, 22 (2), 81-87 ISSN: 1017-8422; e-issn: 1308-3651 ORİJİNAL MAKALE Van ve Yöresinde Hamdani Koyunlarının Verimleri ve Morfolojik Özelliklerinin Araştırılması; II. Kuzularda
DetaylıTürkiye'de Toprakların Kullanımı
On5yirmi5.com Türkiye'de Toprakların Kullanımı Türkiye de arazi kullanımı dağılışı nasıldır? Yayın Tarihi : 14 Kasım 2012 Çarşamba (oluşturma : 12/13/2018) Ülkemiz topraklarının kullanım amacına göre dağılımı
DetaylıTÜRKİYE ET ÜRETİMİNDE BÖLGELER ARASI YAPISAL DEĞİŞİM ÜZERİNE BİR ANALİZ
TÜRKİYE ET ÜRETİMİNDE BÖLGELER ARASI YAPISAL DEĞİŞİM ÜZERİNE BİR ANALİZ Arş. Gör. Atilla KESKİN 1 Arş.Gör. Adem AKSOY 1 Doç.Dr. Fahri YAVUZ 1 1. GİRİŞ Türkiye ekonomisini oluşturan sektörlerin geliştirilmesi
DetaylıKöylü Koşullarında Yetiştirilen Norduz Koyunlarının Süt Verimi, Canlı Ağırlıkları Ve Vücut Ölçüleri (1) Mehmet BİNGÖL (2), Özdal GÖKDAL (3), Yücel AŞKIN (2) (2) Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi,
DetaylıTÜRKİYE TOHUMCULUK SANAYİSİNİN GELİŞİMİ VE HEDEFLERİ İLHAMİ ÖZCAN AYGUN TSÜAB YÖNETİM KURULU BAŞKANI
TÜRKİYE TOHUMCULUK SANAYİSİNİN GELİŞİMİ VE HEDEFLERİ İLHAMİ ÖZCAN AYGUN TSÜAB YÖNETİM KURULU BAŞKANI MART 2011 Tohumculuk Sanayisi Nedir? Tohumculuk Hangi İş ve Aşamalardan Oluşur? Tohumculuk İçin AR-GE
DetaylıAKKARAMAN KOYUNLARINDA GEBELİĞİN SON DÖNEMİNDE YAPILAN EK YEMLEMENİN KUZULARDA DOĞUM VE ÇEŞİTLİ DÖNEMLERDEKİ CANLI AĞIRLIKLAR ÜZERİNE ETKİSİ
T.C. AHİ EVRAN ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ AKKARAMAN KOYUNLARINDA GEBELİĞİN SON DÖNEMİNDE YAPILAN EK YEMLEMENİN KUZULARDA DOĞUM VE ÇEŞİTLİ DÖNEMLERDEKİ CANLI AĞIRLIKLAR ÜZERİNE ETKİSİ Ümit UÇAN
DetaylıÇaldıran daha önceleri Muradiye İlçesinin bir kazası konumundayken 1987 yılında çıkarılan kanunla ilçe statüsüne yükselmiştir.
Çaldıran Tarihçesi: İlçe birçok tarihi medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Medler, Bizanslılar, Urartular, İranlılar ve son olarak Osmanlı devleti bu ilçede hâkimiyet sürmüşlerdir. İlçenin tarih içerisindeki
DetaylıTARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü
TARIMSAL YAPILAR Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, İklimsel Çevre ve Yönetimi Temel Kavramlar 2 İklimsel Çevre Denetimi Isı
DetaylıKarayaka Erkek Toklularının Yapağı Verim Özellikleri
Hayvansal Üretim 39-40: 24-29 (1999) Karayaka Erkek Toklularının Yapağı Verim Özellikleri Mehmet Koyuncu Serdar Duru Erdoğan Tuncel Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Bursa Özet: Bu
DetaylıRenkli Tiftik Keçisi ve Ankara Keçisi x Renkli Tiftik Keçisi F 1 Oğlaklarında Yaşama Gücü ve Büyüme Performanslarının Araştırılması
YYÜ VET FAK DERG (2007), 18(1):29-36 ORİJİNAL MAKALE Renkli Tiftik Keçisi ve Ankara Keçisi x Renkli Tiftik Keçisi F 1 Oğlaklarında Yaşama Gücü ve Büyüme Performanslarının Araştırılması Fuat ODABAŞIOĞLU
DetaylıTrakya Kalkınma Ajansı. www.trakyaka.org.tr. Edirne İlinde Yem Bitkileri Ekilişi Kaba Yem Üretiminin İhtiyacı Karşılama Oranı
Trakya Kalkınma Ajansı www.trakyaka.org.tr Edirne İlinde Yem Bitkileri Ekilişi Kaba Yem Üretiminin İhtiyacı Karşılama Oranı EDİRNE YATIRIM DESTEK OFİSİ EDİRNE İLİNDE YEM BİTKİLERİ EKİLİŞİ, MERALARIN DURUMU
DetaylıSaanen ve Saanen Melezi Erkek Oğlakların Besi Performansları*
Saanen ve Saanen Melezi Erkek Oğlakların Besi Performansları* O. Karadağ 1 E. Köycü 2 1 Marmara Hayvancılık Araştırma Enstitüsü, Bandıma, Balıkesir 2 Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni
Detaylı