TULIP bülten TULIP ÇALIŞMALARINDA SON DURUM. Ekim Romatoloji Dergilerine Uzman Bakış Açısı ve Güncellemeler

Transkript

1 TULIP bülten Ekim 2015 TULIP ÇALIŞMALARINDA SON DURUM Romatoloji Dergilerine Uzman Bakış Açısı ve Güncellemeler

2

3 TULIP Ekim Bülteni Herkese Merhaba, Tamamlanan çalışmalardan birinin daha kabul haberini duyurmanın keyfini yaşıyoruz yılı TULIP adına bir parlak bir dönem oldu. Halen dergilerde dolaşan 5 yazımız daha bulunmakta. Bu yazıların en kısa sürede kabul alacağına eminiz. FAVOR üzerinden yapılan çalışmalara 1 ay içerisinde iki tanesini daha ekleyeceğiz. Bunlardan ilki anti-fosfolipid sendrom veritabanı, diğeri ise erişkin Henoch-Schonlein purpuralı hastaların verilerini toplayacağımız çalışma. Bu sayımızda Doç. Dr. Umut Kalyoncu nun aklına gelen ve yurt dışına çıkmak isteyen romatologlara çok iyi bir rehber olacak yazı dizisine başlıyoruz. Yurt dışına giden arkadaşlarımızın hocalarımızın tecrübelerin ilk kısmını bu sayıda bulabilirsiniz. TULIP in yeni formatında yer alan dergilerde son 3 ay kısmındaki yeni makalelerin özeti ile sizleri baş başa bırakarak iyi çalışmalar diliyoruz. TULIP Sekreteryası Sigma Publishing Dan. ve Org. Dış Tic. Ltd. Şti. adına; İmtiyaz Sahibi İlkay Marangoz Editör Dr. Bünyamin Kısacık Yazı İşleri Müdürü (Sorumlu) İlkay Marangoz Yayın Danışmanı Gönül Simpson İdare Yeri ve Yazışma Adresi Sigma Publishing Danışmanlık ve Organizasyon Dış Tic. Ltd. Şti. Vişne 2 Bölgesi, Çayırgüzeli Sok. No:14 Zekeriyaköy Sarıyer / İstanbul Tel : Faks : info@sigmapublishing.com Sertifika No: Yek Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti Yıl Mahallesi, MAS-SIT Matbaacılar Sitesi, 4. Cadde, No:122 Bağcılar İstanbul Tel: Sertifika No: Bu kitapçıkta yayınlanan yazı ve şekillerin sorumluluğu yazarlarına aittir. Sigma Publishing herhangi bir sorumluluk kabul etmemektedir. 1

4 TULIP Çalışmalarının Kuş Bakışı Değerlendirilmesi Devam Eden Çalışmalar Yazım Aşamasında Olan Çalışmalar Kabul Edilen/ Yayınlanan Çalışmalar Toplam TULIP Sekreteryası Prof. Dr. Haner Direskeneli, Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji BD, İstanbul Prof. Dr. Servet Akar, Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji BD, İzmir Prof. Dr. Ömer Nuri Pamuk, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji BD, Edirne Prof. Dr. Mehmet Sayarlıoğlu, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji BD, Samsun Prof. Dr. Ahmet Mesut Onat, Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji BD, Gaziantep Doç. Dr. Umut Kalyoncu, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji BD, Ankara Doç. Dr. Bünyamin Kısacık, Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji BD, Gaziantep Prof. Dr. İsmail Sarı, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji BD, İzmir Doç. Dr. Ömer Karadağ, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji BD, Ankara Prof. Dr. Timuçin Kaşifoğlu, Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji BD, Eskişehir Doç. Dr. Sibel Zehra Aydın, Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji BD, İstanbul Doç. Dr. Erkan Demirkaya, Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Çocuk Romatoloji BD, Ankara 2

5 TULIP Devam Eden Çalışmalar 1. Erişkin Still Hastalarında Yeni Tanı Seti Oluşturma Yürütücü: Dr. Umut KALYONCU Son Durum: Çalışmaya 80 hasta alındı. Still hastalığı dışındaki kontrol grubunda eksiklikler mevcut. 2. Takayasu Takip Kohortu Yürütücü: Dr. Haner DİRESKENELİ Son Durum: 118 hasta çalışmaya girdi. Hasta alan merkezler aşağıdaki tablodadır. Çalışmaya hasta alımı halen devam etmektedir. Merkez Hasta Sayısı Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Romatoloji Kliniği 6 Ankara Tıp Fakültesi Romatoloji Bilim Dalı 6 Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi 1 Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji-İmmünoloji Bilim Dalı 5 Dokuz Eylül Üniversitesi Romatoloji Bilim Dalı 5 Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Romatoloji Bilim Dalı 3 Gazi Üniversitesi 2 Gaziantep Üniversitesi Romatoloji Bilim Dalı 34 İstanbul Bilim Üniversitesi 12 Katip Çelebi Üniversitesi 7 Koç Üniversitesi 1 Kyoto University 1 Marmara Üniversitesi 30 Ondokuz Mayıs Tıp Fakültesi 1 Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi 6 TOPLAM 119 3

6 3. Psöriatik Artrit Veritabanı Yürütücü: Dr. Umut KALYONCU Son Durum: PsA çalışması çok yönlü ve üzerinde farklı çalışmalarla devam ediyor hasta sayısına ulaşıldı. Çalışmaya hasta gönderen merkezler aşağıda listelenmiştir. Çalışma halen hasta alımına devam etmektedir. Merkez Hasta sayısı Gazi Üniversitesi 15 Malatya Devlet Hastanesi 4 Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 29 Cumhuriyet Üniversitesi 4 Süleyman Demirel Üniversitesi 51 Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi 7 Bakırköy Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi 7 Gaziantep Üniversitesi 22 Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi 33 Tekirdağ Üniversitesi 28 Uludağ Üniversitesi 73 Eskişehir Devlet Hastanesi 22 Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 29 Katip Çelebi Üniversitesi 38 Van Eğitim ve Araştırma Hastanesi 21 Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi 12 Gaziantep Üniversitesi 89 Sütçü İmam Üniversitesi 28 Turgut Özal Üniversitesi 3 Hitit Üniversitesi Çorum Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2 4

7 Merkez Hasta sayısı Yenimahalle Devlet Hastanesi 24 Ondokuz Mayıs Üniversitesi 25 Fatih Sultan Mehmet Eğitim ve Araştırma Hastanesi 42 Gülhane Askeri Tıp Akademisi 21 Başkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araştırma Hastanesi 24 Yıldırım Beyazıt Üniversitesi 34 Hacettepe Üniversitesi 1 Ege Üniversitesi 103 Antakya Devlet Hastanesi 12 Trakya Üniversitesi 4 Selçuk Üniversitesi 4 Şifa Üniversitesi 8 Katip Çelebi Üniversitesi 41 Fatih Üniversitesi 23 Koç Üniversitesi 85 Erciyes Üniversitesi 7 İstanbul Bilim Üniversitesi 51 Yıldırım Beyazıt Üniversitesi 14 Osmangazi Üniversitesi 10 Marmara Üniversitesi 11 Hacettepe Üniversitesi 95 Turgut Özal Üniversitesi 3 Thrace Ünivsersitesi 1 Akdeniz Üniversitesi 3 TOPLAM

8 4. Relapsing Polikondrit Hastalarının Demografik Verileri Yürütücü: Hakan EMMUNGİL Son Durum: 28 hastaya ulaşılmıştır. Merkez Hasta Sayısı Gaziantep Üniversitesi 5 Yıldırım Beyazıt Üniversitesi 5 Hacettepe Üniversitesi 5 Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi 1 Acıbadem Üniversitesi 1 GATA 1 Trakya Üniversitesi 1 Bilim Üniversitesi 1 Kocaeli Üniversitesi 1 Süleyman Demirel Üniversitesi 2 Sütçü İmam Üniversitesi 1 Ondokuz Mayıs Üniversitesi 1 Koç Üniversitesi 3 TOPLAM Behçet-Budd Chiari Birlikteliği Yürütücü: Dr. Mehmet SAYARLIOĞLU (sayarli@yahoo.com) Son Durum: Çalışma Favor veri tabanı üzerinden yürütülüyor. Güncel hasta sayılarını aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz. Merkez Hasta sayısı Cumhuriyet Üniversitesi 19 Marmara Üniversitesi 8 Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 7 Kocaeli Üniversitesi 4 Kocaeli Üniversitesi 9 Gaziantep Üniversitesi 33 6

9 Merkez Hasta sayısı Osmangazi Üniversitesi 7 Eskişehir Devlet Hastanesi 25 Sütçü İmam Üniversitesi 4 Ondokuz Mayıs Üniversitesi 19 Pamukkale Üniversitesi 2 Uludağ Üniversitesi 4 Yıldırım Beyazıt Üniversitesi 7 Gaziantep Üniversitesi 28 Ege Üniversitesi 32 Fırat Üniversitesi 1 Şifa Üniversitesi 4 Antalya Eğitim Araştırma Hastanesi 3 Hacettepe Üniversitesi 9 TOPLAM Temporal Arteri Veri Tabanı Yürütücü: Dr. Ömer Nuri PAMUK (onpamuk@gmail.com) Son Durum: Çalışma Favor veri tabanı üzerinden yürümektedir. Güncel hasta sayılarını aşağıda bulabilirsiniz. Merkez Hasta sayısı Bilim Üniversitesi 1 GATA 1 Ankara Numune Hastanesi 3 Yıldırım Beyazıt Üniversitesi 1 Cumhuriyet Üniversitesi 2 Gaziantep Üniversitesi 10 Eskişehir Devlet Hastanesi 1 Süleyman Demirel Üniversitesi 9 Trakya Üniversitesi 4 TOPLAM 32 7

10 Tamamlanan Çalışmalarda Son Durum 1. Kronik Böbrek Hastalığı Olan RA/AS Hastalarında Tedavi Değerlendirmesi Yürütücü: Dr. Rıdvan MERCAN Son Durum: Yazı dergide. 2. Erişkin Still Hastalarının Demografik Verileri Yürütücü: Dr. Umut KALYONCU Son Durum: Yazı dergide. 3. Skleroderma Malignite İlişkisi Yürütücü: Dr. Timuçin KAŞİFOĞLU Son Durum: Yazı dergide. 4. AS/RA/PsA Amiloidoz Hastalarında Biyolojik Tedavi Alanların Demografik Özellikleri Yürütücü: Dr. Ömer Nuri PAMUK Son Durum: Yazı dergide. 5. Dirençli FMF Hastalarında Anakinra Canakimumab Tecrübesi Yürütücü: Dr. Servet AKAR Son Durum: Yazım aşamasında. 6. Biyolojik Tedavi Alan Hastaların İlaca ve Yan Etkilerine İlişkin Düşünceleri Yürütücü: Dr. Yavuz PEHLİVAN Son Durum: Yazım aşamasında. 7. Yeni Polimyaljia Romatika (PMR) Tanı Kriterlerinin Validasyonu Yürütücü: Dr. Gülsen ÖZEN Son Durum: Yazı dergide. 8

11 Kabul Edilen/Yayınlanan Yazılar 1. Amyloidosis and its related factors in Turkish patients with familial Mediterranean fever: a multicentre study. Yürütücü: Dr. Timuçin Kaşifoğlu Dergi: Rheumatology (Oxford) Apr;53(4): Kasifoglu T, Bilge SY, Sari I, Solmaz D, Senel S, Emmungil H, Kilic L, Oner SY, Yildiz F, Yilmaz S, Bakirli DE, Tufan MA, Yilmaz S, Yazisiz V, Pehlivan Y, Bes C, Cetin GY, Erten S, Gonullu E, Temel T, Sahin F, Akar S, Aksu K, Kalyoncu U, Direskeneli H, Erken E, Kisacik B, Sayarlioglu M, Korkmaz C. 2. Diagnostic dilemma of paraneoplastic arthritis: case series. Yürütücü: Dr. Bünyamin Kısacık Dergi: Int J Rheum Dis Jul;17(6): Kisacik B, Onat AM, Kasifoglu T, Pehlivan Y, Pamuk ON, Dalkilic E, Donmez S, Bilge SY, Yilmaz S, Erdem H, Mercan R, Ozturk MA, Bes C, Soy M, Erten S, Cobankara V, Senel S, Oner FA, Direskeneli H, Yilmaz S, Yazici A, Emmungil H, Aksu K, Kul S, Cetin GY, Sayarlioglu M. 3. Behçet disease with vascular involvement: effects of different therapeutic regimens on the incidence of new relapses. Yürütücü: Dr. Fatma Alibaz Öner Dergi: Medicine (Baltimore) 2015 Feb;94(6) Alibaz-Oner F, Karadeniz A, Yilmaz S, Balkarli A, Kimyon G, Yazici A, Çinar M, Yilmaz S, Yildiz F, Bilge ŞY, Bilgin E, Coskun BN, Omma A, Çetin GY, Çağatay Y, Karaaslan Y, Sayarloğlu M, Pehlivan Y, Kalyoncu U, Karadağ Ö, Kaşifoğlu T, Erken E, Pay S, Çefle A, Kisacik B, Onat AM, Çobankara V, Direskeneli H. 4. Incidence of Cyclophosphamide Induced Urotoxicity and Protective Effect of Mesna in Rheumatic Diseases Yürütücü: Dr. Neslihan Yılmaz Dergi: Journal of Rheumatology Neslihan Yilmaz, Hakan Emmungil, Sercan Gucenmez, Gulsen Ozen, Fatih Yildiz, Ayse Balkarlı, Gezmis Kimyon, Belkıs Nihan Coskun, Ismail Dogan, Omer Nuri Pamuk, Sule Yasar, Gozde Yıldırım Cetin, Ayten Yazici, Serpil Ergulu Esmen, Yonca Cagatay, Sema Yılmaz, Ayse Cefle, Mehmet Sayarlıoglu, Timucin Kasifoglu, Omer Karadag, Yavuz Pehlivan, Ediz Dalkılıc, Bunyamin Kisacik, Veli Cobankara, Eren Erken, Haner Direskeneli, Kenan Aksu, Sule Yavuz 9

12 5. The rate and significance of Type 1/Type 2 Serum Amyloid A Protein Genes polymorphisms in patients with ankylosing spondylitis and amyloidosis Yürütücü: Dergi: Amyloid Dr. Gözde Çetin Yıldırım Gozde Yildirim Cetin, Eda Ganiyusufoglu, Dilek Solmaz, Yonca Cagatay, Sibel Yılmaz Oner, Burak Erer, Hasan Sabit Sagliker, Ali Berkant Avci, Servet Akar, Omer Nuri Pamuk, Metin Kılınc, Timucin Kasifoglu, Haner Direskeneli, Ahmet Gul, Mehmet Sayarlioglu. 6. Current antiviral practice and course of Hepatitis B virus infection in inflammatory arthritis: A multicentric observational study (A+HBV study) Yürütücü: Dr. Umut Kalyoncu Dergi: European Journal of Rheumatology Umut Kalyoncu, Hakan Emmungil, Ahmet Mesut Onat, Sedat Yılmaz, Timuçin Kaşifoglu, Servet Akar, Nevsun İnanç, Fatih Yıldız, Orhan Küçükşahin, Ömer Karadağ, Rıdvan Mercan, Cemal Bes, Veli Yazısız, Barış Yılmazer, Mustafa Özmen, Şükran Erten, Soner Şenel, Ayten Yazıcı, Koray Taşçılar, Melike Kalfa, Sedat Kiraz, Bünyamin Kısacık, Yavuz Pehlivan, Levent Kılıç, İsmail Şimşek, Ayşe Çefle, Nurullah Akkoç, Haner Direskeneli, Eren Erken, Murat Turgay, Mehmet Akif Öztürk, Mehmet Soy, Kenan Aksu, Ayhan Dinç, İhsan Ertenli 7. Factors Predicting Tuberculosis Risk Under Tumor Necrosis Factor Alpha Inhibitors: Report from a Large Multi-center Cohort with High Background Prevalence Yürütücü: Dr. Bünyamin Kısacık Dergi: Journal of Rheumatology Bunyamin Kisacik, Omer Nuri Pamuk, Ahmet Mesut Onat, Sait Burak Erer, Gulen Hatemi, Yesim Ozguler, Yavuz Pehlivan, Levent Kilic, Ihsan Ertenli6 Meryem Can, Haner Direskeneli, Gökhan Keser, Fahrettin Oksel, Ediz Dalkilic, Sedat Yilmaz, Salih Pay, Ayse Balkarli, Veli Cobankara, GözdeYildirim Cetin, Mehmet Sayarlioglu, Ayse Cefle, Ayten Yazici, Ali Berkant Avci, Ender Terzioglu, Suleyman Ozbek, Servet Akar, Ahmet Gul 10

13 Yurt Dışına Gitmeyi Düşünen Romatoloji Uzmanlarına Öneriler 1. Bölüm Doç. Dr. Umut Kalyoncu Hacettepe Üniversitesi, İç Hastalıkları ABD, Romatoloji BD, Öğretim Üyesi Giriş: Sevgili arkadaşlar, TULIP bülteninin bu bölümünde gazeteciliğin temel kuralı olan 5N 1K şemasını izleyerek neyi nasıl yapmak istediğimizi açıklamak istiyorum. Ne yapmak istiyoruz: Yurt dışına gitmeye niyeti olan uzmanlarımıza veya öğretim üyelerimize yönelik olarak bir çerçeve hazırlamak istiyoruz. Neden böyle bir çerçeve çizmek istiyoruz: Türkçemizin güzel bir atasözü vardır. Damdan düşenin halinden damdan düşen anlar. Bizler de damdan düşmüş kişiler olarak bizden sonra gideceklere hangi noktalara dikkat edilmesi gerektiği konusunda ufak bir ışık yakmak istiyoruz. Nasıl yapacağız: Romatoloji camiasında Avrupa ve Amerika-Kanada deneyimlerini yaşamış arkadaşlarımız bulunmaktadır. Bu kişilerin sayısı azımsanmayacak kadar çoktur. Deneyimleri ise devasa boyutlara ulaşmıştır. İşte bu yazı dizisinde bu deneyimlerin paylaşılmasını sağlamaya çalışacağız. Deneyimlerini paylaşacak uzmanlarımızdan şu bilgilere mümkün olduğunca cevap vermesini istedik. Hangi merkeze gittiniz? Ne kadar süre kaldınız? Neden o merkezi seçtiniz? O merkezde yazışacağınız kişiyi nasıl belirlediniz? Yazışma süreci ne kadar sürdü? Sizlerden ne gibi belgeler istediler? Üniversite veya hastanenizde kimlerle konuştunuz, nasıl izin aldınız? Bireysel olarak mı gittiniz, ailece mi kaldınız? Evinizi nereden tuttunuz, ne tür zorluklar yaşadınız? Ulaşımı nasıl yaptınız, araba aldınız mı, nelere dikkat etmek gerekiyor? Çocuklarınız, eşiniz varsa onların durumlarını nasıl ayarladınız? Çocuklar okula, kreşe nasıl gittiler? Yaşadığınız ülkeye ait başka önemli dikkat edilecek noktalar (sosyal güvenlik numarası, sağlık sigortası gibi) var mı? Kabaca bir masraf listesi ve maliyet hesabı yapar mısınız? Sigorta, barınma, yeme-içme ne kadar masrafı oluyor? Nerelerden burs aldınız, burs alma sürecinde dikkat edilecek noktalar var mı? Alınan burs yeterli oluyor mu, kendi birikimimizin harcanması gerekiyor mu? Yurt dışı deneyimi size neler kattı? Katılımcılardan bu sorular veya kendi özel bahsetmek istedikleri sorunlar hakkında bilgi istedik. Doğal olarak her katılımcının özel şartları bulunmaktadır. Tıpkı bundan sonra yurt dışına gidecek arkadaşlarımız gibi. Bu sunumda sadece mesele üzerine projektör tutulmaktadır. 11

14 Ne zaman: Elinizde tutmakta olduğunuz bülten dâhil olmak üzere 3-4 bültende tüm deneyimlerin özetlenmesi planlanmıştır. Nerede: TULIP bülteninde yayınlanacaktır. Kimler katılacak: Yurt dışı deneyimleri olan romatoloji uzmanlarının katkıda bulunmasını istedik. Çapa dan Doç. Dr. Burak Eker, Doç. Dr. Bahar Artım Esen, Marmara Üniversitesinden Uzm. Dr. Fatma Alibaz Öner, Dokuz Eylül Üniversitesinden Prof. Dr. İsmail Sarı, Akdeniz Üniversitesinden Doç. Dr. Berkant Avcı, Gazi Üniversitesinden Doç. Dr. Abdurrahman Tufan, Gaziantep Üniversitesinden Prof. Dr. Ahmet Mesut Onat, Trakya Üniversitesinden Prof. Dr. Ömer Nuri Pamuk, Hacettepe Üniversitesinden Doç. Dr. Umut Kalyoncu, Güven Hastanesinden Prof. Dr. İsmail Şimşek, Ottawa Üniversitesinden ise Doç. Dr. Sibel Zehra Aydın şimdilik bu derlemeye katkıda bulunmayı kabul ettiler. Süreç içerisinde belki birden fazla arkadaşımız da katkıda bulunmak isteyebilir. Bu arkadaşlara da şimdiden hoş geldiniz diyoruz. Son olarak Marmara Üniversitesinden Prof. Dr. Haner Direskeneli hocamız bizlere genel bir çerçeve çizecektir. Umarım bu yazı dizisi, en azından bir arkadaşımıza o ilk adımı atma konusunda yol gösterici olur. Bu ilk bölümde kendi deneyimlerim, Fatma Alibaz Öner in Mayo Klinik ve Abdurrahman Tufan ın Leiden deneyimlerini anlatacağız. Avrupa-Amerika dengesi gözetilerek bundan sonraki bültenlerde görüşmek üzere. Dr. Fatma Alibaz Öner Mayo Klinik Deneyimi Merhaba Romatoloji yan dal uzmanlık eğitim sırasında bulunduğum merkez açısından çok şanslı olduğumu düşünüyorum. En başta bölüm başkanı olan ve aynı zamanda benim tez danışmanım olan Prof. Dr. Haner Direskeneli olmak üzere tüm bölüm hocalarımız bu konuda fellowları her zaman destekliyordu. Benden önceki dönemde de, bulunduğum merkezden bu amaçla yurt dışına gitmiş ve çok başarılı olmuş olan arkadaşım Doç. Dr. Sibel Aydın da beni bu yönde çok motive etti. Yan dal ihtisasımın son yılında, Haner hoca iyi bir akademisyen olmak istiyorsam yurt dışı tecrübesi edinmemin önemli olduğunu söyledi. Dünya çapında merkezlerde akademik işler içinde yer alarak bilgi ve deneyimlerimi arttırmak, akademik projelerde her bir basamağın yurt dışında nasıl olduğunu tecrübe etmek, ileriye yönelik akademik işbirlikleri sağlamak, akademik kariyerime çok büyük katkılar sağlayacaktı. Hocam, temel akademik ilgi alanlarım Behçet Hastalığı ve Takayasu arteriti olduğundan gideceğim merkezin Amerika daki VCRC (Vasculitis Clinical Research Consortium) merkezlerinden biri olmasını istedi ve yazışmaları yaptı. Yazışma süreci çok uzun sürmedi. Bu süreçte sadece CV mi gönderdik. Başka bir talep olmadı. Ve ben 9 aylığına Amerika ya, Mayo Clinic e geldim. Aslında bunun için gerekli sürenin minimum 9-12 ay olduğuna inanıyorum. Daha uzun bir süre çok daha faydalı olur inancındayım. Ama ben devlet hastanesinde mecburi hizmette olduğumdan bu süreyi uzun tutamadım. Mecburi hizmeti yaparken yurt dışına gitmek çok kolay bir şey değil. Ben bunun için ücretsiz izin talep ettiğimde bunu onaylayan Prof. Dr. Necati Çakır a da teşekkürlerimi belirtmek isterim. Onun onayından sonra 12

15 hastane EPK sı (Eğitim Planlama Kurulu), hastaneler birliği ve bakanlık süreçleri çok uzun süren bir kâbustu. Devlet hastanesinde iken bunu planlayan arkadaşların bu sürece en az 4-5 ay ayırması gerektiğini belirtmek isterim. Ben, yurt dışı tecrübesi için en güzel zamanın yan dal ihtisası içinde olduğuna inanıyorum. Çünkü sonrasında mecburi hizmet dolayısıyla 2 yıl gibi bir zaman geçiyor. Zaman geçtikçe de bunun için cesaretin azaldığına inanıyorum. Romatoloji uzmanı olan arkadaşlarımla konuştuğumda edindiğim izlenim bu yönde. Yaklaşık 8 aydır Amerika dayım. Dönmeme 1 ay kala şunu söyleyebilirim ki hayatımda verdiğim en doğru kararlardan biriydi. Mayo Clinic ABD nin ilk sistemli Romatoloji eğitimi veren kurumu. Çok güçlü bir akademik geleneği var. Döndükten sonraki dönemde burada edindiğim bilgi ve tecrübelerimle ve genişlettiğime inandığım akademik vizyonumla daha güzel işler yapacağıma inanıyorum. Ben Amerika ya eşim ve çocuğumla geldim. Çocukla bunu yapmak başta biraz zorluyor. Ama çocuklar maksimum 1-2 ayda adaptasyon sürecini tamamladığından sorun olmuyor. Bu süreç çocuklar için inanılmaz bir tecrübe oluyor. Amerika ya 7 yaşındaki oğlumla gelmek benim açımdan çok doğru bir karardı. Evi kiraladıktan sonra, burada yaşayan Türklerin büyük yardımlarıyla 3-4 gün içinde eşyaları tamamlayıp, 2. el bir araba almıştık. Çocuk okul çağındaysa doğrudan okula kaydettirebiliyorsunuz. Sadece başta dil testi yapıp ona göre bir sınıf seçiyorlar. İlkokul ve sonrası ücretsiz ama okul öncesi çocuklar için kreşler oldukça pahalı. Arkadaşlardan duyduğum kadarıyla kreş ücretleri aylık dolar civarındaymış. Burada tanıştığım onlarca Türk arasında ücretsiz izinle gelen yalnızca bendim. Hepsi üniversitelerinden maaşlı izinle gelmişti. Benim gibi branş derneklerinden (Türkiye Romatoloji Derneği) burs alanların dışında, üniversite araştırma kurumları ve Tübitak bursları en çok destek alınan yerlerdi. Bana ailem gerektiğinde nakit göndererek yardımcı oldu. Bulunduğum şehir itibarıyla kabaca minimum masrafları şöyle sıralayabilirim. Ancak ben Boston, Washington gibi büyük şehirlere giden arkadaşlara göre şanslıydım. Çünkü Rochester da ev kiraları bu şehirlerin yarısı kadar. Kira: aylık 800$-1500$ Okul öncesi çocuk için kreş: aylık 800$-1000$ Sağlık sigortası: aylık en az $ İnternet, elektrik vb faturalar: aylık 300$ Yiyecek, mutfak masrafları: aylık en az $ 2. el bir araba almak isteseniz ortalama $ Dr. Abdurrahman Tufan ın Leiden Deneyimleri 2007 de Hollanda da Leiden Üniversitesi Tıp Merkezi (LUMC) romatoloji bölümüne gittim. Buradan 9 aylık research bursu aldım. Bana verilen 9 aylık projeyi 3 ayda bitirdim. Aralıklı olmak üzere 6 ay kadar kaldım. İki farklı projede görev aldım. Bunlardan biri ARD de yayın oldu, diğeri abstract olarak kaldı. Daha önceki yurt dışı ziyaretlerimde ve öğrencilikteki deneyimlerimde (staj, internship, postgraduate course vs) İngiltere çok pahalı, orta Avrupa ülkeleri ve İtalya ise çok sıkıcı gelmişti. Hollanda, Almanya ve Fransa gibi ülkelerde vatandaşımız çok. Hollanda da 500 bin ci- 13

16 varında Türk vatandaşı var. Ayrıca bu ülkelerde hayat daha ucuz. Uzmanlık sonrası research için Avrupa daki tanınmış romatoloji bölümlerindeki direktörlerle yazıştım. Direktörleri kendi web sayfalarından buldum, sonra pubmed deki ilgi alanlarına baktım. Belki yere yazı yazdım. Bu süreç bir yıl kadar sürdü. İsviçre, Birmingham ve Leiden (Prof. Breedveld, Dr. Kloppenburg) kabul etti. LUMC romatoloji alanında Avrupa da en tanınmış ve en köklü merkezlerden biri. Desiree van der Heijde, Ferdinand Breedvelt, Tom Huizinga, FC Alaart, Margaret Klooppenburg gibi önemli otörleri barındırıyor. BEST, GARP, PREMIER gibi bugün romatoid artrit, ankilozan spondilit, osteoartrit yaklaşımlarını belirleyen çalışmaların yapıldığı merkez. Ayrıca uluslararası research fellow alan ve yabancılara kötü gözle bakmayan yerlerden biri. Bu nedenlerden dolayı Leiden i seçtim. Leiden e giderken oğlum yeni doğmuştu, eşim de benle beraber research aldı. Bu nedenle ailece gittik. Kayınvalidem çocuğa baktı. Oturum almadan Hollanda da ev kiraya vermiyorlar. Bu nedenle gitmeden ev kiralayamadım. Biraz çılgınca oldu ama Leiden e gittiğimde kalacak yerim yoktu. Leiden e gidince ilk gün burada karşılaştığım tanımadığım bir Türk ailesine ne yapabileceğimi sordum, onlarda burada bir Türk camisi olduğunu söyledi. Camide Denizlili bir amca sağ olsun yardımcı oldu. Ucuz olması için Leiden in Faslı, Afrikalı vb gibi kişilerin kaldığı banliyösünden ev kiraladım. İlk birkaç gün rezillik oldu ama sonra her şey yoluna girdi. Toplu taşıma araçları ve yürüyerek ulaşım ihtiyaçlarını karşıladım, bu konuda hiç zorluk çekmedim. Gitmeden önce acil durumlar için sağlık sigortası yaptırdık ama gerçekten bu çok pahalıydı, sadece acil ihtiyaç içindi ama çok para verdiğimi hatırlıyorum. Bu sigorta olmadan ülkeye zaten kabul etmiyorlar. Tüm sağlık ihtiyaçlarınızı kendiniz ücretli karşılamanız gerekiyor. Leiden de yaşam standardınıza göre aylık ortalama asgari euro kadar gerekiyor. Tabii ki en önemli kalem kira. Yiyecek maddelerinin (et, tavuk, süt ürünü) ülke dışından Hollanda ya girmesi yasak. Bu nedenle çok yiyecek götüremedik. Roterdam da birçok Türk marketi var. Trenle saat kadar sürüyor. Topluca buradan alıp evde kendimiz, daha doğrusu muhterem kayınvalidem yemek yapıyordu. Burs olarak Pfizer articulumdan fellowship programından burs aldım. Ancak verilen para yeterli olmadığı gibi ödemeyi de sonradan Türkiye ye dönünce yapıyorlar. Bu nedenle açıkçası mecburi hizmette biriktirdiğim paraları kullandım. Articulum bursunu kendim buldum, HÜTF deki hocalarım da referans oldu. Tüm romatoloji fellowları bu bursa başvurabilir. Artık daha organize bir burs şeklinde veriliyor. Leiden de çok şey öğrendim. Sanırım en önemli kısmı bu olduğundan maddeler halinde vermek istiyorum. 1. Çok verimli bir sistemleri var. Minimum personel, minimum iş yükü, çok az hasta bakarak ne kadar çok çalışma yapılabileceğini öğrendim. 2. Vasat derecede çalışıyorlar, asla yük almıyorlar. Birkaç kez sorumlum Margret çok azimli olduğum ve bunun ileride kalp ve ruh sağlığımı olumsuz etkileyeceği konusunda uyardı. Çok şükür halen iyiyim. 3. Çalışma hastası dışında hasta bakılmıyor, sadece gerçekten kötü 3. basamak hastasına bakıyorlar, bu konuda çok katılar. Bakılan poliklinik sayısı günde 7 yi geçmiyor, zaten bunlar da çalışma hastası. 4. Çok iyi yardımcı personel kullanıyorlar. Doktor başına 1 sekreter, 2 araştırma hemşiresi, muhtelif destek asistanı falan düşüyor. Amerika dan farklı olarak doktorlar tıbbi gereklilik olmadıkça hasta ile karşılaşmıyorlar. 5. Tam olarak planlamadan bir çalışmaya 14

17 başlamıyorlar. Tek soruya cevap verecek çalışma planlamıyorlar. Yaptıkları çalışmadan en az 10 yayın çıkacaksa yayını onaylıyorlar. 6. Herkes SPSS, Access, excel, stata ve daha birçok programı kullanmayı ve ileri istatistiği bilmek zorunda. Bana bir sürü istatistik kitabı verdiler. Ben de temel istatistiğimi burada geliştirdim. Sonra çalışmaya dâhil olmama izin verdiler. 7. Daha önce gösterilmiş bir bilgiyi tekrar test etmekten çekinmiyorlar. Yani kopya çekmekten çekinmiyorlar. Amerikalı araştırmacıların çalışmalarından çok alıntı yapılıyor ve bunun üzerine inovasyon çok yapılıyor. Hollanda dan Amerika ya beyin göçü çok fazla, bundan tüm hocalar rahatsızdı. 8. Birlikte çalışmaya önem veriyorlar, tüm bölümler beraber çalışıyor, tüm çalışmalar kollobotatif. Benim görev aldığım projede ortopedist, genetikçi, matematikçi (geometrisyen), fizikçi ve bilgisayar mühendisi beraber çalıştık. 9. Konsultasyonlara ve servis vizitlerine de düzenli katıldım. Klinikte hasta bakmak için önceden PPD, staf, polio, varisella gibi testleri yaptırarak gitmeniz gerekiyor, yoksa hastaneye almıyorlar. Klinik pratikleri bizimkine göre çok geride. Klinik deneyimi almak için iyi bir yer değil. 10. Sosyal hayat anlamında çeşitlilik çok ancak bunlar ekstra harcama getiriyor. Dr. Umut Kalyoncu nun Cochin ve Hopkins deneyimleri Ben hem Avrupa hem Amerika deneyimlerimi aktarmak istiyorum. İlk önce hangi dürtü ile yurt dışına gittiğimi söyleyeyim yılında fellowluğun son dönemindeydim. Hacettepe Üniversitesinin öğretim üyesi olacak kişiler için belirlediği kuralları vardı. Buna göre öğretim üyeleri en az 4 ay yurt dışında bulunması gerekiyordu. Ben de Hacettepe Üniversitesinde akademik hayatımı devam ettirmek istiyordum. Bu nedenle ilk önce bu ön şartı karşılamam gerektiğini düşünüyordum. Bu dönemde Paris te Cochin hastanesinde çalışan Prof. Dr. Maxime Dougados önderliğinde 3e insiyatifi adı altında bir organizasyon düzenlenmişti. Konu metotreksatın kullanımıyla ilgili Avrupa ülkelerinin görüşlerinin oluşturulmasıydı. Ülkemiz de bu uygulamanın içerisinde yer alıyordu. Ben de ulusal fellow olarak literatür taramasına katkıda bulunmuştum. Bu sayede Dr. Dougados a bir e-posta gönderdim, kendimi tanıttım, 3e ulusal fellow u olduğumu ve 4 ay Cochin hastanesinde çalışmak istediğimi söyledim. Hasta görmeyecek sadece araştırmalara katılacaktım. Kabul etti, yaklaşık 6 ay sonra başlayabileceğimi söyledi. Fransa dan kabul yazısını aldığımda büyük elçilikten onay almak çok kolay oldu. Cochin hastanesine başlamadan önce hiçbir belge, aşı vs istemediler. Paris te amcamın oğlu yaşadığı için ilk dönemde barınma ile ilgili sorun yaşamadım, gün kadar sonra da kendim ufak bir daire kiraladım. Bu daireyi kiralamamda kendisi de Fransız olan amcamın eşi çok yardımcı oldu. Normalde bizlere doğrudan kiraya vermeyi çok fazla istemediklerini biliyorum. Tabii bu kalacağınız bölgeye göre değişebilir. Benim kaldığım ev 25 metrekare kadar bir yerdi ve 750 euro aylık kirası vardı. Cochin hastanesine birkaç metro durağı uzaklıktaydı. Zaten Paris metrosu çok yaygın olduğu için araba ihtiyacım hiç olmadı. O dönemde Romatoloji derneğinden aylık 1500 euro burs almıştım, tek başıma geldiğim için bu burs ve maaşım bana rahatça yetmişti. 15

18 Cochin den yöntem ile ilgili çok önemli bilgiler öğrendim. Bir çalışmayı nasıl planladıklarını, nelere dikkat ettiklerini görme imkânım oldu. Fransızca bilmediğim için hasta görmelerine tam katılmadım ama haftalık toplantılarına, haftalık büyük vizitlerine katılmaya çalıştım. Burada pubmed literatür taraması nasıl yapılır bunu da öğrendim. Bu sayede yazdığımız bir yazı ARD de kabul oldu. O merkezin takip ettiği kohort üzerindeki bir çalışmam da Joint Bone Spine da yayınlandı. Dougados çok meşgul bir doktor olduğu için onun uzmanı olan Laure Gossec ile daha fazla ilişkim oldu. Ondan çok önemli bilgiler öğrendim. Çok meşgul olan büyük isimler yerine çalışmaya ve başarıya aç kişilerle birlikte çalışmanın daha verimli olacağını düşünüyorum. Ancak mutlaka üzerinizde sizin yaptıklarınıza göz kulak olan bir mentorun olmasının ayrı bir kazancı da oluyor. Laure ile daha sonra EULAR inisiyatifinde oluşturulan bir psöriatik artrit skoru üzerinde çalıştım. Bu skorun Türkiye temsilcisi oldum, bu skor da 2014 yılında ARD de yayınlandı. Özetle Fransa da çalıştığım kişilerle yaptıklarım bana yazma ve yöntem konusunda önemli deneyimler sağladı yılında Hacettepe Üniversitesinde öğretim üyesi olarak çalışmaya başladım. Hem kendimin hem de çocuklarımın dil pratiğini geliştirmek için tekrar yurt dışına gitmeye karar verdim. Ayrıca psöriatik artrit konusunda uluslararası bir cemiyet olan GRAPPA nın üyesi olarak bu cemiyetin içinde daha fazla yer almak istiyordum. Bunun için 2 yıl boyunca para biriktirdim. Psöriatik artrit konusunda önemli bir otorite olan Prof. Dr. Philip Mease ile mailleştim. Daha sonra bir GRAPPA toplantısında yüz yüze konuşma imkanım da oldu. Ne yazık ki kendisi akademide çok fazla çalışmadığı için beni Amerika da çalışan başka iki doktora yönlendirdi. Bu arada Fransa da birlikte çalıştığım Laure Gossec ten fikir aldım. Johns Hopkins artrit merkezinin yöneticisi Clifton Bingham ile temasa geçmemi önerdi. Kendisi de Dr. Bingham a bir referans mektubu yazdı. Dr. Bingham ın kontenjanı doluydu. Bu merkezde yeni bir psöriatik artrit kohortu oluşturan Dr. Ana-Maria Orbai ile temasa geçmemi sağladı. Bu sayede Hopkins e post-doc olarak kabul edildim. Burada yaptıklarımla GRAPPA konusunda söz sahibi olan önemli otörlerle tanışma ve birlikte iş yapma imkanım oldu. Hopkins deki kabul süreci Cochin den tamamen farklıydı. Merkezin yöneticisi beni kabul ettikten sonra tüm yazışmalarımı international student office yürüttü. Onlar ilk önce Hacettepe Üniversitesine bir yazı gönderdiler ve benden bağımsız olarak dekanlığın benim gerçekten tıp doktoru olup olmadığıma dair bir belgeyi göndermelerini istediler. Bu belge geldikten sonra DS-2019 formu denilen bir formu bana gönderdiler. Amerikan konsolosluğundan vize ve diğer işlemleri yapabilmek için DS formu en temel belge. Hopkins den DS-2019 formu geldikten sonra işler daha hızlı yürümeye başlıyor ve size ne zaman başlayabileceğinize dair bir tarih gönderiyorlar. Tüm yazışma ve başlama arasındaki süre 3-4 ay kadar sürüyor. Hopkins de profesör olarak çalışan, ikisi de Hacettepe den Amerika ya gitmiş olan iki hocamızın çok yardımını gördüm. Onlar 20 sene önce Amerika ya ilk geldiklerinde yaşadıkları zorluklardan dolayı bizim gibi yardıma ihtiyacı olanlara ellerini severek ve isteyerek uzatıyorlardı. Burada bir referansın olması çok önemli. Ev, araba, banka hesabı gibi tüm resmi işlemlerde bir kefil istiyorlar. Bu hocalarımız sayesinde biz gelmeden evimizi tutabildik. Ancak onlar olmasaydı işimiz zordu. Bankada hesap açmamız için de mutlaka ev adresinin olması gerekiyor. Çocuklar kreşe ve okula gittiler. Bura- 16

19 da kritik bir durum var. Önceden belirlenmesi gerekiyor. Baltimore da evinizi dolar arasında kiralayabilirsiniz. Ev ücreti ne kadar artarsa kaldığınız yerin özellikleri de o kadar iyi oluyor. Bu sayede daha güvenli bir yerde kalıyorsunuz. Ancak daha önemlisi ev adresinize göre çocuğunuzun gideceği devlet okulu otomatik olarak belirleniyor. Böylece 2000 dolar verip iyi bir mahallede kalırsanız çocuğunuzun da daha iyi bir devlet okuluna gitmesi sağlanmış oluyor. Bu nedenle tutulacak evin buna göre belirlenmesi çok önemli. Ev eşyalarını kiralayabiliyorsunuz. Biz aylık 300 dolar ödeyerek kiraladık. Baltimore da toplu ulaşım çok kötü. Mutlaka araba almanız gerekiyor. Enterprise ve Carmax isminde iki tane güvenilir araba satışı yapan firma var. Biz Türkiye den gelmeden önce uluslararası sürücü belgesi çıkarttık. Bu sayede burada araba kiralarken ve alırken daha az sorunumuz oldu. Costco isminde bir kuruluş var. Buraya yıllık 100 dolar vererek üye oluyorsunuz ve toplu yeme-içme alışverişlerinizi yapabiliyorsunuz. Eğer 1 yıl kalacak olursanız yıllık 100 dolar masrafı kolayca çıkartacak kadar işe yarıyor. Biz 3. ayımızda bunu anlayabildik. Burada devlet kurumlarında bir işlem yapmak isterseniz size sosyal güvenlik numaranızı soruyorlar (SSN numarası). Çalışmaya başladıktan 2 hafta kadar sonra bu numarayı alabiliyorsunuz. Bu elektrik, su, telefon, banka hesabı gibi birçok işlem için önünüze engel olarak çıkıyor. Yeni geldiğinizi SSN numarası almadığınızı defalarca anlatmanız gerekiyor. Genel bir masraf listesi vermek istiyorum. Ancak bu liste kişilerin tercihine göre oldukça değişebileceği akılda tutulmalıdır. 1. Barınma dolar arası 2. İnternet, elektrik, su vs: 300 dolar 3. Araba: dolar arası. 4. Araba sigortası yıllık yaklaşık dolar arası 5. Aile sağlık sigortası yıllık 7000 dolar civarında 6. Kreş ve özel okul ayda çocuk başı dolar 7. Yeme-içme ayda dolar arası Ben Türkiye Romatoloji Derneğinden 1500 dolar burs ve maaşımla geldim. Yukarıdaki listeden de anlayacağınız üzere eğer ailenizle beraber geliyorsanız mutlaka taşın altına elinizi koymanız gerekiyor. Eğer tek başınıza geliyorsanız işler değişiyor ve masraf bu dereceye çıkmıyor. Hopkins de henüz 6 ayımı doldurdum. Bir altı ayım daha var. Nasıl çalıştıklarını görme şansım oldu. Bana önemli gelenleri gruplamak istiyorum. 1. Haftada 1-2 gün klinik yapıyorlar, diğer günler araştırmaya ve eğitime ayrılmış durumda. 2. Merkezlere ayrılmış durumdalar. Artrit, skleroderma, lupus, vaskülit, Sjögren ve Lyme merkezi var. Her merkezin ayrı bir yöneticisi ve çalışma elemanları var. Ne kadar çok destek bulabilirlerse yanlarında çalışacak kişi sayısı o kadar artıyor. 3. Ben odamı bir araştırmacı ile paylaşıyorum. Bir çalışma ile ilgili aklınıza gelebilecek her girişimi bu kişi yapıyor. Sadece artrit merkezinde 7 tane araştırmacı var. Gerçekten de çok profesyonel olarak çalışıyorlar. Bir örnek vermek gerekirse 2014 yılı itibariyle yaklaşık 4500 hasta görülmüş. Bunların %10 u araştırma hastası. Her hafta yaptıkları toplantılarda araştırmaların üzerinden geçiyorlar ve kaç hasta alındığı gözden geçiriliyor. 4. Standart olarak yeni gelen hastaya 1, takipteki hastaya yarım saat ayırıyorlar. Doktor hastayı görmeden önce hastalar uzun bir form dolduruyor. Bir PsA hastasının bekleme sırasında doldurduğu form sayfası neredeyse 50 ye yaklaşıyor. 17

20 5. Araştırmaların nasıl planlanacağına, hangi aşamalarda kimlerin katılacağına baştan karar veriyorlar. Bir çalışmaya başlamadan önce birinci, ikinci isim kim olur, son isim kim olur, konuşuyorlar. 6. İnternet üzerinden en az 50 farklı kursu tamamlamanız gerekiyor. Hastaların bilgilerine ulaşımı sağlayan bir yazılım var. Bu yazılıma ulaşma şifresi almanız için bu 50 kursu tamamlamanız gerekiyor. Sonrasında 2 gün topluca bir bilgilendirme kursu almanız gerekiyor. Kursun sonunda da bir sınava giriyorsunuz. 7. Haftalık ground round toplantıları oluyor. Burada konusunda uzman birisi gelip güncelleme yapıyor. Bazen fellow eğitim yöneticisi gözetiminde ilginç vakalar tartışılıyor. Her katılımcının fikrine saygı gösteriyorlar. ACR toplantısından 1 ay önce yapılacak sözlü sunumlar bu toplantılarda herkesin önünde tartışıldı. Böylece hangi konularda dikkat edilmesi gerektiği üzerinde duruluyor. Haftalık merkez toplantılarında da benzer şekilde örneğin ACR posterlerinin her aşaması tartışılıyor. Şimdilik bu kadar. TULIP bülteninin sonraki bölümlerinde diğer arkadaşların önerileri ile farklı bakış açıları ve deneyimleri öğrenme şansı yakalayacağımızı umuyorum. 18

21 Romatolojide Yeni Yayınlar Romatoid Artrit Prof. Dr. Ahmet Mesut Onat Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji Bilim Dalı Değerli okurlar, Romatoid Artit (RA) hakkında 3 ayda, romatolojinin ana dergilerinde (Annals of the Rheumatic Diseases (ARD), Arthritis & Rheumatology (AR), Arthritis Research & Therapy (ART), Rheumatology (RO), ve the Journal of Rheumatology (JR)) basılmış olan yayınlara değinerek bu makalelerden bir tanesini de kendi yorumlarımı katarak değerlendirmeye çalışacağım. Epidemiyoloji ve Klinik: 1. ARD Ağustos sayısında Saevarsdottir ve arkadaşları; SWEFOT çalışma verilerine dayanarak, erken RA da radyolojik ilerlemenin bağımsız ve kuvvetli bir belirtecinin sigara içiciliği olduğunu belirtmişler. 2. ARD Eylül sayısında Rakieh C ve arkadaşları; özgün olmayan kas-iskelet sistemi yakınması olan hastalarda anti-ccp antikor pozitifliğinin hastalık gelişimi için önemli bir risk faktörü olabileceğini, hazırladıkları güzel bir risk skalası ile daha değerli kılmışlar. 3. ARD Eylül sayısında Ward MW ve arkadaşları; klinik çalışmalarda bireysel ve genel RA aktivite değerlendirmesinin, daha iyi hesaplamalarla klinik olarak beklenen önemli değişiklikleri daha iyi yansıtabileceğini göstermişler. 4. ARD Eylül sayısında Dougados M ve arkadaşları; RA hasta değerlendirmesinde, hemşire kontrolünde yürütülen hasta takibinin hastalık aktivitesi ve ko-morbidite üzerine oldukça olumlu etkilerini gösteren çok merkezli bir çalışma yayınlamışlar. 5. AR Temmuz sayısında Genovese MC ve arkadaşlar; Behçet hastalığında Cerrahpaşa grubunun başarılı buldukları apremilastı, RA da etkisiz bulmuşlar. 6. AR Temmuz sayısında Brouwer J ve arkadaşları; RA hastalarında düşükleri analiz ettiklerinde (28 düşük/162 gebelik) bu hastaların anti-ccp titresinin ve ortalama gebelik yaşlarının daha fazla olduğunu görmüşler. 7. AR Ağustos sayısında Solomon DH ve arkadaşları; RA da kardiyovasküler riski daha doğru bir şekilde sınıflandırmak istediklerinde hastalık aktivitesi ve süresi, fonksiyon kaybı ve kortizon kullanımının etkin olduğunu güzel bir çalışma ile bildirmişler. 8. AR Ağustos sayısında Katherine PL ve arkadaşları; LDL ve HDL nin majör kardiyovasküler komplikasyonlarda RA hastalarında lineer ilişkilerinin olmadığını ve RA dışı hastalıklarla arasında fark olmadığını söylemişler. 9. AR Eylül sayısında Mackey RH ve arkadaşları; RA hastalarında anti-ccp ve kardiyovasküler hastalık ilişkisini incelediklerinde, postmenopozal dönemde riskin arasında arttığını, bunun da ancak klasik risk faktörleri ve inflamasyon şiddeti ile ilişkili olduğunu görmüşler. 10. R Temmuz sayısında de Groot L ve arkadaşları; Erken RA da hastalık aktivitesindeki azalmaya rağmen, kardiyovasküler hastalık erken belirteçlerinin 19

22 azalsa da tam düzelmediğini vurgulamışlar. 11. R Ağustos sayısında Bartels CM ve arkadaşları; RA ve diyabet olan hastalarda retinopati sıklığının diyabetlilere göre daha az olduğunu görmüşler ve RA ve diyabet patofizyolojisindeki bu paradoksa dikkat çekmişler. 12. R Eylül sayısında Solow EB ve arkadaşları; RA hastalarının el grafilerindeki vasküler kalsifikasyonun antikorlar, kardiyovasküler risk faktörleri ve mortalite ile ilişkisini incelediklerinde mortalite için prediktif bir değer olabileceğini bildirmişler. 13. R Eylül sayısında Henes M ve arkadaşları; RA hastalarının ve birlikte SpA ve Behçet hastalarının da, ovaryan rezervinin belirgin olarak düştüğünü ilk kez bir çalışma ile ortaya koymuşlar. 14. ART Temmuz sayısında Contreras-Yanez I ve arkadaşları; Erken RA da tedavi sürekliliği, genç yaş, erkek cinsiyet ve düşük hastalık aktivitesinin tedavi etkinliğini arttırdığını söylemişler. 15. ART Ağustos sayısında Aletaha D ve arkadaşları; RA klinik çalışmalarında, anti-ccp antikorunun aksine RF nin bazal hastalık aktivitesi ile ilişkili olduğunu belirtmişler. 16. ART Ağustos sayısında Mangnus L ve arkadaşları; Geniş bir Avrupa kohortunda, ileri yaşta başlayan RA nın daha şiddetli eklem hasarı olduğunu ve bu durumun bağımsız olarak yaş ile ilişkili olduğunu göstermişler. Patogenez: 1. ARD Temmuz sayısında Laurent L ve arkadaşları; IgM-RF nin, RA ya spesifik immün kompleks içeren antisitrüline protein antikorlarının başlattığı ve makrofajların indüklediği inflamatuar yanıtı büyüttüğünü göstererek bu iki antikor sisteminin patogenezdeki birlikteliğinin etkisini saptamışlar. 2. ARD Ağustos sayısında Bayley R ve arkadaşları otoimmünite ilişkili genetik PTPN22 R620W varyantının RA ve sağlıklı bireylerde nötrofil aktivasyonu ve fonksiyonunu arttırdığını göstermişler. 3. ARD Ağustos sayısında Hartkamp LM ve arkadaşları; artrit modelinde lenfoid ve myeloid hücre katkısı için gerekli olan Bruton tirozin kinaz enzimini inhibe etmenin patogenezde etkin rol oynayacağını görmüşler. 4. ARD Eylül sayısında Ytterberg AJ ve arkadaşları; RA da akciğer ve kalpteki ortak immünolojik hedeflere baktıklarında sitrülinize peptidler karşımıza çıkmış. 5. AR Temmuz sayısında Seror R ve arkadaşları; Sigara içmeyen RA hastalarında anti-porphyromonas gingivalis antikorlarının erken RA ve progresif hastalık ile ilgisini göstermişler. 6. AR Temmuz sayısında Talbot J ve arkadaşları; CCR2 ekspresyonunun, RA hastalarında nötrofillerin ekleme göçünde önemli rol aldığını belirtmişler. 7. AR Temmuz sayısında Undine M ve arkadaşları; RA da bozulmuş olan monosit apoptozisinde TRAIL ve TRAIL ilişkili apoptozisin rolünü araştırdıklarında bu yolağın rolünü saptamışlar. 8. AR Ağustos sayısında Tsuda R ve arkadaşları; Sitrülinli proteinlere karşı RA hastalarından elde edilen antikorların, pek çok mikrobiyal ve gıdasal sitrülinli proteinle de reaksiyon verdiğini bildirmişler. 9. AR Ağustos sayısında Svard A ve arkadaşları; Sigara ve ortak epitop ilişkisinin erken RA da siklik sitrüline peptidlere karşı gelişen IgG ve IgA tipi antikorların farklılık gösterdiğini bulmuşlar. 10. AR Eylül sayısında Druce KL ve arkadaşları; RA hastalarındaki halsizliğin sebebinin inflamatuar hastalıktan bağımsız olduğunu görmüşler. 11. AR Eylül sayısında ve Chang H arka- 20

23 daşları; PTPN22 de gerekleşen W620 polimorfizminin sitrülinizasyonu ve NETozisi arttırdığını saptamışlar. 12. AR Eylül sayısında Rivellese F ve arkadaşları; RA hastalarında IL33 aktivasyonunun mast hücre aracılı inflamasyon inhibitör yolağını uyandırarak IL10 ve histamin düzeyini arttırarak, tedavide bir hedef olabileceğini vurgulamışlar. 13. R Temmuz sayısında Sandoo A ve arkadaşları; 201 RA hastasının 6 yıllık izleminde, asimetrik dimetil arjininin inflamasyon ile ilişkisini bildirmişler. 14. R Ağustos sayısında Nakano S ve arkadaşları; IL35 in RA hastalarında T hücrelerinin periferal immün yanıtını baskıladıklarını göstermişler. 15. ART Ağustos sayısında Habets KLL ve arkadaşları; Anti-CCP antikorunun RA trombositlerinin aktivasyonuna neden olduğunu ve bu durumun hastalıktan yıllarca önce pozitifleşen bu antikorun aynı zamanda vasküler patolojideki yerini de açıklayabileceğini ortaya koymuşlar. Tanı ve Görüntüleme: 1. AR Ağustos sayısında Fujimoto M ve arkadaşları; RA hastalarının anti-il6 tedavileri sırasında, lösinden zengin α2-glikoproteinin eklem inflamasyonunu gösterebileceğini saptamışlar. 2. R Ağustos sayısında Naredo E ve arkadaşları; Biyolojik ilaç dozunun azaltılması planlanan RA hastalarında doppler ultrason ile saptanan sinovitin yol gösterici değeri olduğunu göstermişler. 3. R Eylül sayısında Regensburger A ve arkadaşları; RA da erozyon tamirinin izleminde MR ve yüksek çözünürlüklü periferal kantitatif BT yi karşılaştırmışlar. Sonuçta iki yönteminde bir katkısı ve farkını görmemişler. Prognoz: 1. AR Temmuz sayısında Baker JF ve arkadaşları; RA hastalarında özellikle yılda 3kg/m 2 < kilo kaybının, mortalitenin bağımsız ve güçlü bir göstergesi olduğunu fark etmişler. Tedavi: 1. ARD Temmuz sayısında Guma M ve arkadaşları; kanser invazyonunda etkin olan bir enzim olan kolin kinazın inhibisyonunun RA tedavisinde de etkin olabileceğini saptamışlar. 2. ARD Ağustos sayısında Smolen JS ve arkadaşları; yeni bir anti-b hücre antikoru olan tabalumabın RA tedavisinde etkin ve güvenli olmadığını saptayarak faz III çalışmasını erken sonlandırmışlar. 3. AR Temmuz sayısında Rossato E ve arkadaşları; fare deneyinde, insan IgA monomerlerinin fosfataz 1 inhibitör yolağı üzerinden artriti düzeltebileceğini göstermişler. 4. AR Ağustos sayısında Meghna J ve arkadaşları; Anti-TNF antikor ilaç düzeylerinin EULAR tedavi yanıtsızlığı ile ilişkisi olduğunu ve bu testlere bakılmasını önermişler. Ancak ilaç antikoru olan hastaların daha düşük dozda metotreksat almaları ve obez olmalarına da dikkatleri çekmişler. 5. AR Ağustos sayısında Reddy V ve arkadaşları; Tip I anti-cd20 antikoru olan Rituksimab yerine tip II antikorların kullanılması halinde, RA ve SLE tedavilerinde daha etkin sonuç alınabileceğini bildirmişler. 6. R Temmuz sayısında Forsblad-d Elia H ve arkadaşları; İsveç biyolojik kayıt kütüğünün verilerine göre, 1 yıl süreli Tosilizumab tedavisinde, ilaçta kalımın %64 olduğunu ve %80 hastanın EULAR tedavi yanıtlarının olduğunu göstermişler. Önceki biyolojik kullanımının, düşük CRP ve yüksek HAQ değerlerinin ilaç bırakma ile ilişkili olduğunu bulmuşlar. 7. R Ağustos sayısında Wevers-de-Boer KVC ve arkadaşları; Erken RA veya sı- 21

24 nıflandırılamayan artrit olup da 1 yıllık remisyon sonrasında hastaların %32 sinin ilaçsız remisyonda kaldığını ve ACPA pozitif hastaların remisyon süresinin daha kısa olduğunu belirtmiş. 8. R Eylül sayısında Gabay C ve arkadaşları; İsviçre kayıt kütüğüne dayanarak, biyolojik monoterapisinin kombine DMARD kullanımına göre daha az etkin olduğunu tespit etmişler. 9. ART Ağustos sayısında Wang L ve arkadaşları; RA da semaphorin-4a nın patogenez ve aktivite ilişkisini göstererek, inhibisyonu ile tedavi etkinliğini de saptamışlar. 10. ART Ağustos sayısında Markusse IM ve arkadaşları; BeST çalışmasının 10 yıllık verilerine dayanarak, RA alevlenmelerinin eklem hasarında ilerleme ve sakatlığa neden olduğunu görerek, alevlenme döneminde tedavi yoğunlaştırılmasını önermişler. Bu sayıda Arthritis & Rheumatology dergisinin Eylül sayısında basılmış olan ve RA ile ilgili Marc Feldmann ve Ravinder N. Maini tarafından kaleme alınan RA da şifa hedefine daha mı yakınız başlığı ile sunulan derlemeden bahsetmeye daha doğrusu kendi yorumumu da katarak özetlemeye çalışacağım. Makalenin değeri, anti-tnf tedavinin RA da etkin olduğunu ortaya koyan bu iki değerli akademisyen tarafından kaleme alınmasıyla daha da belirgin hale gelmiş. Son 10 yılı geçen zamanın bize öğrettiği, biyolojik DMARD tedavilerinin ACR %20 iyileşmelerinde benzer bir şekilde %60 lık, ACR %50 ve %70 iyileşmelerinde de %40 ve %20 lik bir tedavi yanıtı sağladığıydı. Bu da bize kaba bir ifade ile hastalarımızın yarısında remisyona yaklaştığımızı göstermekte. Hastalık süresi uzun, fiziksel kısıtlılığı olan, yapısal hasar gelişmiş, yüksek hastalık aktiviteli, yaşlı, vücut kitle indeksi yüksek ve sigara içen kişilerde iyileşmenin daha az sağlanabildiğini de artık biliyoruz. Gelişen zamanla beraber anti-tnf pazarının ciddi bir maliyete ulaşması ve yeni gelen ilaçların pazarı büyütmesi, biyobenzer ilaçların beklenen ucuz ilaca kavuşma hayalinden çok uzak olması, gelecekte ülkelerin ve sigorta şirketlerinin bu ilaçlara bakışını da negatif yönde etkilemekte. Yeni tedavi hedefleri olarak karşımıza çıkan; IL6, CD20, CTLA4Ig inhibitörlerinin de anti-tnf tedaviler ile benzer sonuçlarda gezmesi, hatta gelmekte olan IL17, granülosit makrofaj koloni uyarıcı faktörünün de mucizeler gerçekleştirmesinin beklenmemesi bizleri farklı çözümlere zorlamakta. Bu noktada da erken tedavi, biyolojik ve metotreksat kombinasyonları kılavuzlarda daha sağlam yer bulmaktalar. Biyolojik kombinasyonlarının (Etanercept+ anakinra ve etanercept+abatacept) daha fazla etki değil, aksine yan etki üretmesi bu yöndeki ufkumuzu sınırlandırmakta. Özellikle de başta anti-tnf ajanlar olmak üzere, biyolojik direnci gösterenlerde kür hedefi uzak dağlar ardına taşınmakta. Yeni tedavi hedefleri olarak; Anjiyogenezis; mesela VEGF Fibroblast benzeri sinovisitler (FBS) özellikle metalloproteinaz ilişkileri nedeniyle Doku yıkım mekanizmaları Antijen özgün tedaviler gündeme gelebilir mi? Soruları yazarlar tarafından ele alınmış. Anti-TNF ve anti-il17 kombinasyonu göz kırpsa da, özellikle RA için dikkat edilmesi gereken detaylar mevcut. Agonistik antikor tedavileri de olası artmış enfeksiyon riskleri barındırmaktalar. Sonuç olarak makalenin tümünün okunmasının faydalı olacağı görüşüm olsa da, henüz kür hedefinden hayli uzak olduğumuz yazarların da farkında olmadan kabullendikleri, ancak son 10 yılın tecrübesinin de bilimin ihtirasını kamçıladığı anlaşılmaktadır. 22

25 Spondiloartrit Prof. Dr. Servet AKAR İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları AD, Romatoloji BD Merhaba arkadaşlar, bu yazıda sizlerle daha önce iki defa yaptığımız için artık alışmış olduğunuzu ümit ettiğim şekilde spondiloartrit (SpA) konusunda Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında belli başlı dergilerimizde yayınlanmış ve benim dikkatimi çeken makaleleri sizlerle paylaşmayı hedefliyorum. Yine hatırladığınızı umduğum şekilde bu yazıda bir makaleye daha ayrıntılı bakıp, bir miktar kendi fikirleri mi de sunmaya çalışacağım. Öncelikle gözden geçirdiğim dergilerin Annals of the Rheumatic Diseases (ARD), Arthritis & Rheumatology (AR), Rheumatology (RO) ve the Journal of Rheumatology (JR) olduğunu vurgulamak istiyorum. İlk olarak bu dergilerde yayınlanan ve benim tam metin ulaşım listemdeki makaleleri ve kategorilerini vereceğim: Epidemiyoloji: 1. JR Ağustos sayısında Japonya da psöriatik artrit prevalansı ve klinik özelliklerine dair bir epidemiyolojik bildirim var. 2. JR Eylül sayısında Dokuz Eylül Üniversitesi nden yeni vaka tanımlaması ile yapılmış ilk çalışmalardan birisi olması nedeniyle önemli olabilecek bir yazıyı, aksiyal SpA sıklığına dair bir üniversite hastanesi çalışanları arasında yapılan bir prevalans çalışmasını, hatırlatmak istedim. Patogenez: 1. ARD Temmuz sayısında SPARCC ve TASC konsorsiyumlarının ortak çalışması olan SpA da kemik yapımı ve rezorpsiyonunda rol alabilecek genlerle radyolojik değişikliklerin yaygınlığına dair bir ilişki çalışması yer almış. Tanı/Sınıflama: Bu konuda üç ay boyunca çıkan bir yazı bulmak mümkün olmadı. Görüntüleme: 1. RO Eylül sayısında; ankilozan spondilitte bir sonuç ölçeği olarak entezis ultrason kullanımına ait bir pilot çalışma sonuçları yayınlanmış. Bu çalışmada Aşil düzeyinde ultrason kullanılmış ancak aynı sayıda yayınlanmış ve Sibel Zehra Aydın ve Dennis McGonagle tarafından yazılmış bir editöryalde Aşil için ultrason protokolünün kısıtlılığından bahsedilmiş. 2. JR Temmuz sayısında sakroiliak eklem için Kanadalılarca geliştirilen SPARCC skorunun SPACE kohortunda metrik özellikleri irdeleyen bir çalışma görülebilir. 3. JR Eylül sayısında PET-CT/MRI birleşiminden oluşan bir hibrit görüntüleme tekniğinin sakroiliak eklem ve spinal görüntülemedeki yerine dair bir pilot çalışma benim ilgimi çekmek için yeterli oldu. 4. AR Temmuz sayısında bu konuda bulunabilecek tek yazı SpA hastalarında spinal inflamasyonun değerlendirilmesinde MRI görüntülerinin bilgisayar destekli skorlamasına dair düşük impact lı bir araştırma idi. Prognoz: 1. RO Ağustos sayısında çok sayıda ANCA ilişkili vaskülit yazısı arasında dikkat çekici ve cazip başlıkları ile bir 23