BORCLAR HUKUKU GENEL HUKUMLER

Transkript

1 Ozel Hukuk = Medeni Hukuk * Borclar hukuku kisiler arasi yada kisi-devlet arasi BORC iliskisini duzenler. * Kendi Kanunu Bulunmaktadir. 1 Temmuz sayili Turk Borclar Kanunu BORCLAR HUKUKUNUN KAYNAKLARI: 1) YAZILI KAYNAKLAR a) Borclar Kanunu b) Medeni Kanun c) Ticaret Kanunu d) is Kanunu e) Tuketicinin Korunmasi Hakkindaki Kanun f) Kanun Hukmunde Kararname g) Tuzukler h) Yonetmelikler 2) YAZILI OLMAYAN KAYNAKLAR a) Orf ve Adetler b) Yardimci Kaynaklar ve maaller...? BORCLAR HUKUKU ILKELERI 1) İRADE OZGURLUGU: Taraflar kanunun öngördüğü sınırlar çerçevesinde diledikleri sözleşmeyi diledikleri şekilde yapma imkanina sahiptirler. 3 ayri kavrama sahiptir. a) Sozlesme Ozgurlugu: Hukuk duzeni icinde diledigince sozlesme kurabilmesi ve sona erdirebilmesidir. b) Esitlik: Taraflar birbirine esit olmali. Kamuda hep bir otorite vardir. Hak ve yukumlulukler bakimindan terazinin iki tarafi icin de dengeli olmalidir. c) Sekil Serbestisi: Dileyen kimse diledigi kimse ile diledigi tip' te sozlesme yapabilir. 2) NISPILIK: Borc iliskileri nitelik itibari ile nispidir. Kural olarak yalnizca taraflari baglar. (Alacakli-Borclu). Borc sadece borcludan talep edilir. Borcluda borcu sadece alacakliya ifa etmekle yukumludur. NISPILIGIN İSTİSTİSNALARI a) Borcun 3. kisi tarafindan ifasi (Para borclari) b) 3. kisi yararina sozlesme c) Tapu Siciline şerh verilen sahsi haklar? 3) DÜRÜSTLÜK: Herkes haklarini kullanirken ve borclarini yerine getirirken bu ilkeye uymalidir. 4) KUSURLU SORUMLULUK: Bir kisinin haksiz fiil ya da sozlesmeye aykiriliktan dogan bir borctan sorumlu olabilmesinin kusura dayanmasi demektir. Kusursuz sorumluluk istisnadir. 1

2 5) ÜÇÜNCÜ KİŞİ ALEYHİNE BORÇ KURULAMAMASI: Hic kimse borc iliskisinde tarafi olmayan bir ucuncu kisiyi borc altina sokamaz. Alacakli-Borclu (3. kisi) 6) İVAZ (KARŞILIKLILIK): Sozlesmeler taraflara karsilikli olarak borc yukler. (Satim s Istisnalari vardir. Bagis sozlesmeleri ve kefalet sozlesmeleri tek tarafa borc yukleyen sozlesmelerdir. 7) BORÇLUNUN İKAMETGAHINDA İFA: Kanunda veya sozlesmede aksi ongorulmedikce borclar borclunun ikametgahinda ifa edilir. (Istisna---) para ve parca borc) *** Borclar kanununa gore a) Sozlesmenin konusu hukuka, ahlaka aykiri olmamali b) Sozlesmenin konusunun ifasi imkansiz olmamali BORC KAVRAMI Tanim: Kisilerin birbirlerine karsi yerine getirmekle yukumlu olduklari davranislara borc denir. Genis Anlam: Alacakli ve Borclu iki tarafin arasinda dogmus veya kurulmus olan hukuki bagdir. Dar: Para borcunu ifade eder. BORC ILISKISI * Alacakli ve Borclu * Birinin digerine karsi belli davranis bicimini yerine getirmekle sorumlu olma * Hukuki iliski Borç ne zaman baslar 1) Borc iliskisi ile: Aksi duzenlenmediyse, borc iliskisi ile ayni anda dogar. Borc iliskisinin devami sirasinda da dogabilir. Kira Odenmesi. 2) Borc iliskisinden bagimsiz: Vadeye bagli sozlesmeler. 3) Borc iliskisinin sona ermesinden sonra dogan borç: Sozlesme sonunda iade borcu. Borc iliskisinin kapsami: Bir borc veya birden fazla borctan olusabilir. Borc iliskisinde, borcu devredilmisse devredenin o borc iliskisinin tarafi olma sifati sona erer, borcun devri durumunda ise sadece borç devredilir. Borc iliskisinin devri vs. Borcun devri BORC ILISKISININ UNSUNLARI 1) ALACAKLI: Borcun yerine getirilmesini talep eden gercek yada tuzel kisidir. 2) BORCLU: Borcu yerine getirmekle yukumlu gercek yada tuzel kisidir. a) Alacakli, borc iliskisine dayanarak borcludan bir edimde bulunmasini isteme yetkisine sahiptir. 2

3 b) Borclu,aralarindaki borc iliskisinden dolayi karsisindaki alacakliya bir edimde bulunmayi taahhut etmis olan taraftir. c) Edim: borc iliskisinin konusudur. Aralarindaki borc iliskisinden dolayi alacaklinin borcludan isteyebilme hakkina sahip oldugu borclunun da yerine getirmekle yukumlu oldugu bir aksiyondur. 3) EDIM: Borc iliskisinin kurulmasina neden olan ve alacaklinin borcludan elde etmeyi arzuladigi menfaat yada yerine getirme islemidir. EDIMIN UNSURLARI: s2 1) Hukuken korunan bir menfaat olmalidir 2) Yapilmasi veya Yerine getirilmesi imkansiz olmamalidir. 3) Edim, hukuka, genel ahlaka ve kisilik haklarina aykiri olmamalidir. 4) Edim daha onceden belirlenmis, yada belirlenebilir olmalidir. 5) Edimin mutlaka bir ekonomik deger tasimasi gerekmez. *** Edim ortaya 3 farkli sekilde ortaya cikar. a) Bir sey vermek (Verme edimi) b) Bir sey yapmak (Yapma edimi) c) Bir sey yapmamak (Yapmama edimi) Ornek: Mal ve hizmet karsiliginda para borcu odeme: verme edimi Or.2: Satim sozlesinde karsilikli verme edimi Or3) Hizmet sozlesmesinde, Isveren verme ediminde bulunur, isci ise yapma ediminde. Or4) Eser sozlesmesinde yuklenicinin edimi yapma edimi, digerinin verme edimi. Or5) Komsuluk hukukundan dolayi gece 3 de ses yapilmamasi gerekliligi yapmama edimidir. Or6) Haksiz rekabet edilmemesi gerekliligi bir yapmama edimidir. Edimin Türleri: A) Olumlu Edim ile Olumsuz Edim Verme-Yapma Olumlu edimdir Yapmama olumsuz edimdir. *** Olumsuz edimler bolunemez *** Verme edimleri bolunebilir *** Bolunmez edimler bolundugunde edimin niteligi degisir. B) Kisisel edim ile Maddi Edim Maddi Edim: Borclunun mal varligina dahil olan seylere ifa edebilecegi edimdir. Bizzat borclu tarafindan yerine getirilmesi mecbur degildir. 3. kisiler tarafindan da yerine getirilebilir. Borclu olse dahi konu mirascilara gecer. ŞAHSİ EDIM: Borclunun kisisel yetenekleri beden ve akil gucu ile ifa edebilecegi edimdir. Bu tur borclarda edim borclunun sahsiyla alakalidir. Or1) Terzinin elbise dikmesi sahsi edim. Terziye para odenmesi kisi acisindan maddi edim. Or2) Bir sanatcinin konser vermesi borcu sahsi edimdir. 3

4 Or3) Bir malin mulkiyetinin devredilmesi borcu maddi edimdir. C) Bölünebilen Edim ve Bölünemez Edim Niteliginde ve degerinde esasli bir degisme olmaksizin birden fazla parcalara ayrilarak ifa edebilmenin mumkun oldugu edimlere BOLUNEBILEN: ifa edilmeyen edimlere ise BOLUNEMEZ edim adi verilir. Or1) Bir malin parcalara ayrilarak teslim edilmesi bolunebilir edimdir. Or2) Bir otomobilin teslimi bolunemez edimdir. Or3) Bir isin gorulmesi bolunemez edimdir. D) Ani Edim ve Surekli Edim Ani Edim: Bir veya bircok fiille bir anda, bir kerede yerine getirilir. Surekli Edim: Kesintisiz fiil veya davranisla belli bir sureye yayilmis ve o sure icinde devamli olarak yerine getirilen edimdir. Donemlik Edim: Zaman icerisine yayilan duzenli yada duzensiz aralikli fiillerle ifa edilen edimdir. Ornek: Hizmet sozlesmesinde iscinin edimi, belli bir isi belli bir sure boyunca kesintisiz olarak yapmaktir (surekli edim). Isverenin edimi ise parayi vermektir. Ancak bunu hizmet sozlesmesinde yapacagi icin donemli edimdir. ~ Birincil (Asli) Hak Alacakli Hakki ~ Ikincil Hak - Bagli (Fer'i) Haklar ~ Yan (Tali) Haklar 1) ALACAK HAKKI BORC ILISKISINDEN DOGAN HAKLAR Borc iliskisinde alacaklinin elde etmek istedigi temel menfaat, ulasmak istedigi ilk amactir. * Alacak hakki, Maddi Manevi Cesitli Yararlari Elde Etme Olanagi Sunan bir YARARLANMA hakkidir. * Alacak hakki, Sahibine degeri degeri para ile olculebilen yararlar saglayan mal VARLIKSAL haklardir. * Alacak hakki sadece borc iliskisinde bulunulan taraftan istenebilecek NiSPi haktir. * Alacak Hakki GECICI bir haktir. 2) BAGLI HAKLAR (FER'i) Borc iliskisinde dogumu ve sona ermesi tamamen alacak hakkina bagli olan hak. * Bagli Hak asil alacagi genisleten yada garanti altina alan haklardir. Ornek: Faiz, Gecikme zammi: Genisleten haktir. Rehin, Kefalet garanti altina alan haktir. 4

5 * Bagli haklar alacak hakki ile birlikte var olur ve son bulur. 3) YAN (Tali) HAKLAR Borc iliskisinde alacak hakkinin hukuksal kaderini belirleyen haktir. Bu hak sahinine diger tarafla arasinda bir iliskinin kurulusunu, degisimini yada sona erdirilmesini saglama yetkisi verir. a) Yenilik Doguran Haklar b) Def'i Hak c) Yonetim Hakki A) Yenilik Doguran Haklar Sahibine, tek tarafli irade aciklamasi ile bir hukuksal iliskiyi kurma, degistirme yada sonlandirma yetkisi veren haklardir. YENILIK DOGURAN HAKLAR * Tek tarafli irade beyaniyla kullanilir * Kullanilmalariyla sonra erer * Hak Dusurucu sureye tabidirler * Sarta baglanamazlar. * Kullanildiktan sonra bundan geri donulemez. 1) Kurucu, Yenilik Doguran Haklar (Alim, Onalim, Geri Alim Haklari) 2) Degistirici yenilik doguran haklar: Ayni borc iliskisi devam eder fakat yapi itibari ile degisir. 3) Bozucu Yenilik Doguran Haklar: Sahibi tarafından mevcut bir hukuki durumu ortadan kaldıran haklardır. Kurucu: 1) Alım, 2) önalım, 3) Geri alım, 4) Kabul Degistirici: 1) Seçimlik borclarda seçim hakkinin kullanilmasi 2) Ayıplı malın ayıpsızla değiştirilmesi Bozucu: 1) Takas 2) Fesh 3) Asil 4) istifa 5) Mirasin reddi. 6) Bosanma hakki B) DEF'i Hakkı (Savunma Olanagi) İsteme karşi kullanılan "karşı hak" niteligindeki savunma olanaklarina denir. Def'i de savunma olarak kullanilan beyan alacaklinin hakkinin varligini kabul eder ancak bu hakkin cesitli sebeplerden kullanilmayacagini iddia eder. İTİRAZ ve İNKAR da Def'i gibi bir savunma olanagi (hakki) tanir. DEF'i : * Bir hak ileri sur. * Hakim tarafindan Re'sen dikkate alinmaz. * Hak kullanildiginda gecici yada surekli olarak ifadan kacinmak mumkundur. ITIRAZ : * Var olan durum ortaya konur * Karsi tarafin hakkinin hic yada artik mevcut olmadigi ileri surulur. * Hakim Re'sen dikkate alir. 5

6 * Mahkeme de kabul gorurse borc sona erer. INKAR : * Boyle bir islem, durum hic olmamis demektir. C) YONETIM HAKKI Hakki kullanan kisi yaptigi hukuksal islemin, hareket ettigi ucuncu kisinin hukuk alaninda dogmasini saglayan yetkisidir. Borc Iliskisinden Dogan Yukumlulukler 1) Edim (Borc) Yukumlulukleri 2) Davranis Yukumlulukleri (Yan Yukumler) EDIM YUK a) Asli Edim Yukum: Satim bedelini alarak mali teslim etmek gibi. b) Yan Edim Yukumleri. Malin tutulmasi, olculmesi gibi yan masraflar. DAVRANIS YUKUMLERI 1) Muhafaza, koruma, tedarik, is birligi yapma gibi. BORC YAPTIRIMI - SORUMLULUK Bir borcun yerine getirilmemesi nedeniyle borclunun katlanmakla yukumlu olacagi yaptirima sorumluluk denir. Bir borc iliskisinde borcunu yerine getirmeyen kisinin sahis varligi ile sorumlulugu yoktur. (Bedeni, organi) Nereden kaynaklanirsa kaynaklansin borclu sadece malvarligi ile sorumludur. Kural, borclunun tum malvarligi ile sorumlu olmasidir. Istisnai hallerde sorumluluk belli bir mal veya miktarla da olabilir. BORCLAR TURLERI TAM BORCLAR EKSIK BORCLAR TAM BORC: Yaptirimi olan, sorumluluk doguran, dava ve icra yoluyla takip edilebilen borc. EKSIK BORC: Yaptirimsiz, sorumluluk dogurmayan, dava ve cebri icra yoluyla takip edilemeyen borclardir. 1) Zaman Asimina Ugramis Borc 2) Kumar ve Bahisten Dogan Borc 3) Ahlaki Odevlerden Dogan Borc 4) Evlenme tellalligindan Dogan Borc EKSIK BORC TURLERI 6

7 BORC ILISKISININ KAYNAKLARI 1) SOZLESMELER - HUKUKI ISLEMLERDEN DOGAN BORCLAR 2) HAKSIZ FIILLER'DEN DOGAN BORCLAR. 3) SEBEPSIZ ZENGINLESMEDEN DOGAN BORCLAR. DERSLE İLGİLİ KELİMELER Re'sen: Taraflarin istegi olmadn hakimin kendiliginden, olayin gidisine gore bagimsiz olarak ver. karar Haksiz Fiil: Baskalarina zarar veren hukuka aykiri davraniş. Yaralama, hirsizlik, trafik kurali ihlali, piknik sonrasi orman yangini. Borc iliskisi dogurur. Sebepsiz Zenginlesme: Gunluk yasantida turlu nedenlerle baskalarindan mal veya para alinabilir. Boylece kisinin ekonomik mal varligi artar. Bir kisinin mal varliginin hakli bir sebep olmaksizin malvarliginin cogalmasi demektir. 7