İDRAR ÖRNEĞİ ANALİZ İÇİN NE KADAR UYGUN? (Avrupa ve CLSI kılavuzlarına göre) Dr. Koza Murat

Transkript

1 İDRAR ÖRNEĞİ ANALİZ İÇİN NE KADAR UYGUN? (Avrupa ve CLSI kılavuzlarına göre) Dr. Koza Murat

2 İdrar örneği analiz için ne kadar uygun İdrar analizi Böbrek ve üriner sistem bozukluklarının veya hastalıklarının teşhisi Diğer sistemik rahatsızlıklarının böbrek üzerine etkisinin araştırılması Tarama testi (konjenital,herediter hastalıklar) Takip (diabet,monoklonal gamopatiler, preeklampsi) Metabolik bozukluklar(organikasidüri) Preanalitik evre takibi zor

3 NCCLS GP16 A3 Urınalysıs and Transportatıon and Preservatıon of urıne Specımens Approved Guıdelıne Thırd Edıtıon ECLM- European Urinalysis Guidelines Örnek toplama ve transport Analiz prosedürleri Kalite kontrol Rapor hazırlanması Ulusal Kılavuz Yasadışı ve Kötüye Kullanılan İlaç ve Madde AnaIizi Yapan Tıbbi Laboratuvarlar ile Madde Bağımlılığı Teşhis ve Tedavi Merkezlerindeki Tıbbi Laboratuvarların Çalışma Usul ve Esasları

4 İdrar analiz akış şeması Test istemi Örnek toplama Transport Örnek kabul Örneğin teste hazırlanması

5 Doğru örnek seçimi ve alınması Alınan Numune Türü Açıklama Tercih Durumu Rastgele idrar Hastanın muayenesi sırasında alınan idrar İdrar tahlili ve mikroskopi İlk sabah idrari Orta akış temiz idrar Saatli toplanan idrar Kateterden toplanan idrar Subrapubik aspirasyon idrari Pediatrik numune 8 saatlik numune. Yatmadan önce mesanenin tümüyle boşaltılmasını takiben sabah ilk idrar üretral bölgesini temizlemesi gerekir. Yapılan idrarın ilk bölümü tuvalete akıtılmalıdır. Daha sonra orta akış idrarı temiz bir kap içine toplanır Genellikle 8 ila 24 saatlik bir süre boyunca toplanır Toplamak için üretradan mesaneye Foley kateteri sokulur Karın duvarından mesane içine sokulan iğne aspirasyonu ile toplanır Özel idrar toplama torbası üretral çevresindeki deriye yapıştırılır. Toplama işlemi tamamlandığında, idrar bir toplama kabına dökülür ya da doğrudan boş bir tüp içine aktarılır İdrar tahlili ve mikroskopi (tercihen) Kültür ve duyarlılık Kreatinin, glukoz, sodyum, potasyum veya katekolamin ve 17-hidroksisteroid gibi analitler Hasta tek başına idrar yapamıyorsa hastaya katater takılamıyorsa veya steril numune gerekiyorsa İnfantlar ve küçük çocuklar

6 24 saatlik idrar Preanalitik hata nedenleri Kontaminasyon Yanlış toplama İdrar hacminin yanlış hesaplanması Örnek kabı Temiz Tek kullanımlık Geniş ağızlı ort. 3lt plastik kap

7 Hastanın hazırlanması Neden istendi Nasıl toplanmalı Neler etkiler

8 Arsenik, Kalsiyum, Bakır, yada Ağır Metal Taraması: Eğer kontrast madde (boya) veya bir MRI gerektiren bir CT taraması yapmanız gerekiyorsa, CT taraması veya MRI dan önce idrar toplama tamamlanmalı idrar toplamaya CT taraması veya MRI dan 96 saat sonra başlanmalı İdrar toplamaya başlanmasından 48 saat daha öncesinden itibaren ve idrar toplanırken 24 saat boyunca kabuklu deniz urunu tuketılmemelı Kalsiyum: İdrar toplanırken 24 saat boyunca laksatif alinmamali 5-HIAA L-dopa, asetaminofen veya salisilat veya guaifenesin içeren öksürük şurubu içeren bir şey tüketilmemeli İdrar toplamaya başlanmasından 48 saat öncesinden itibaren ve idrar toplanırken 24 saat boyunca Avokado, muz, yerfıstığı, kavun,kıvı,erik,domates vb gıdaları tuketılmemelı

9 Numune toplanması İdrar toplama kabı Temiz ve emici olmayan materyalden yapılmalı Sızdırmamalı Tek kullanımlık Hacim Spot idrar 50 ml 24 saatlik idrar 3lt

10 Nasıl taşınmalı Örnek alım zamanılaboratuvara ulaşma zamanı Hızlı bir şekilde taşınmalı 2 saat içinde ulaşmalı 2 saat ıcınde ulasmazsa 2-8 C de saklanmalı (24 saat) Koruyucu kullanılmalı

11 Koruyucu kullanımı Analitlerin stabilitesinin korunması Bakteri çoğalmasının önlenmesi Liyofilize koruyucular Dökülme ve dilüsyon riski az Borik asit/ formik asit Kimyasal koruyucu Her analit için farklılık gösterebilir Tartarik asit/borik asit/klorheksidin/etil paraben/timol/sodyum propionat saat koruma süresi

12 Mikrobiyolojik test için koruyucu Borik asit Bakteri profili aynı Oda sıcaklığında 48 saat 24 saatlik idrar icin koruyucu madde listesi

13 Numune kabul Etiket var mı Miktar Numune alım tarih saat Doğru numune mi Koruyucu var mı /hangi koruyucu kullanılmış Işıktan korunmuş mu

14 Örneğin hazırlanması Rutin idrar Santrifüj 400 xg 5 dakika Toksikoloji analizi Kreatinin konsantrasyonu Spesifik gravite Nitrit ph 2-8 C de 5 gün <-5 C de 5 günden fazla bekleme suresı

15

16 Idrar Metabolizma testleri RCF 4 derecede santrifuj Filtrasyon Uzun süre bekleyecekse likit nitrojen -80 Açlık Toplama analiz arasında 4 derecede saklanmalı

17 Preanalıtık evre takıbı zor Standartızasyon gereklı Ulusal kılavuz?

18