Inhaltsverzeichnis. 2 sein" und haben" Wortbildung und Reimdoppelung. Vorwort

Transkript

1 Inhaltsverzeichnis Vorwort Vorbemerkungen Die Vokale und die Suffixvokalharmonien Die Konsonanten Zur Schreibung der Suffixe Rechtschreibregeln Abkürzungen und S ymbole XI XIII XHI XIV XV XV XVI 1 Nomen Das Alphabet Lehn- und Fremdwörter im Türkischen Das Substantiv Grammatisches und natürliches Geschlecht Der Plural Die Fragepartikel ml Die Verneinung degil Nähere Bestimmungen zu einem Substantiv Das Suffix -// für die Herkunft Die Partikel da Bestimmtheit und Unbestimmtheit (1) Die Demonstrativpronomen Die Kasus a-b-c-ç-dusw. otel - kuaför - bisiklet erkek - kadin - çpcuk anne-baba erkekler- kadinlar- çocuklar Bu Erol mu? - Evet, Erol. Bu Erol mu?- Hayir, Erol degil. hasta çpcuk - hasta çocuklar Avusturyali - Frankfurtlu Yemek iyi, raki da iyi. Ögretmen Turk. Su ucuz. bu - u - o / bunlar- unlar- onlar ev - evin - evi - eve - evde - evden 2 sein" und haben" 10 Die Personalpronomen und Personalendungen Zur Wortstellung (1) Die 3. Personen Die Ortsnomen Das Modalanhängsel -Dir (1) var und yok haben/nicht haben (1) dabeihaben oder nicht dabeihaben Die Possessivpronomen und Possessivsuffixe Doppeldeutigkeit der Possessivsuffixe haben/nicht haben (2) Die Genitiv-Possessiv-Verbindung Aussparung der Possessivsuffixe Bestimmtheit und Unbestimmtheit (2) Benyorgunum. Suzannerede? Turistler Türk mü? - Evet, Türk. burada - curada - orada Istanbul büyük bir ehirdir. Burada tuvalet var mi?/yokmu? Sende mendil varmi? Yanimda pasaport var/yok. benim annem arkadajim - bir arkada un Arabam var. efin arabasi bizim ailede Orada bir araba var. Bu araba benim Wortbildung und Reimdoppelung Wortverkettungen Die Begriffe su und ne? kahvemakinesi meyve suyu - Neyin var? Bibliografische Informationen digitalisiert durch

2 VI Inhaltsverzeichnis Nebenei nanderstel lung Nomenzusammenstellungen Das Äquativsuffix -CA (1) Die Suffixe -//und -sh Die Suffixe -C/und -(y)m Das Suffix -UK Die Reimdoppelung erkek arkada 25 kadm doktor/doktoru - kadinin doktoru 26 Türkce-bence 26 sütlü-sütsüz 27 postaci - alia 27 sözlük 28 paramara 28 4 Zahlen und Zeitangaben Kardinalzahlen Uhrzeit Tageszeiten Wochentage Ordinalzahlen: Das Suffix -(I)ncl Monatsnamen, lahreszeiten seit" Das Distributivsuffix -(s)ar Bruch-, Dezimal- und Prozentzahlen 5 Einige Postpositionen Postpositionen mit dem Nominativ/Genitiv Postpositionen mit dem Dativ Postpositionen mit dem Ablativ Postpositionen mit Possessivsuffix 6 Pronomen Fragewörter Echofragen Das adjektivierende Suffix -la Das Zugehörigkeitssuffix -ki Das Reflexivpronomen kendi Ersatz von Nomen durch Pronomen Einsparung von Pronomen Indefinitpronomen 7 Adjektive Zu einigen Adjektiven Intensivierungen Die Steigerung Vergleiche böyle, öyle, öyle Das Äquativsuffix -CA (2) 8 Orts- und Raumnomen Die Ortsnomen Die Ortsbereichnomen >mi Seite" bir iki üc S aat bir. - S aat bir buçuk. sabah - ögle - ak am pazar pazartesi sah birinci - ikinci - ücüncü ocak - fubat - mart / ilkbahar- yaz bir saatten beri - bir saattir birer-iki er-ücer ücte bir - siftr virgül dort - yüzde be Suzan için birçay. B ana göre Türkce kolay. yanndan itibaren - benden ba ka Türkiye hakkinda ne biliyorsunuz? nasi 1 neden niçin - niye - hangi Benkimmiyim? buradaki - bugünkü benimki - Ali'ninki Kendime bir kahve yapayim. Onu kendisine verdim. Mektubumu aldinmi?- Aldim. kimse, biri, birkaç büyük - kücük, genç - ya h masmavi iyi-dahaiyi-eniyi Senin gibisi yok. Böyle bir bilgisayaralmakistiyorum. Büyükce bir bahçemiz var. burada-burasi üst - alt - ön - arka Babanin yamna git

3 Inhaltsverzeichnis VII Die Raumnomen Zur Verwendung der Possessivsuffixe Die Possessivsuffixe der 3. Personen Der Infinitiv Zu den Verben im Türkischen Das Präsens Wortstellung (2) Stellung der Fragepartikel Das direkte Objekt Die Kasus, die die Verben verlangen Wortstellung (3) Infinitivergänzungen Der Imperativ Eine Konkurrenzform des Imperativs gelmek, gitmek sowie getirmek, götürmek DerVoluntativ l.pers.sg.undpl. Der Voluntativ 3. Person Das Präteritum gefallen" Das Funktionswort idi Das Verb olmak Das Imperfekt Das Futur Das Futurpartizip Das Futur in der Vergangenheit brauchen" (1)+(2) Der Kurzinfinitiv müssen" (1)+(2) Der Aorist Der Aorist in den 2. Personen Das Aoristpartizip Der Aorist in der Vergangenheit Spezifisch - nicht spezifisch (1 ) können/nicht können" dürfen" Die Suffixe -mayabü- und -(y)amayab lîçen-disan bizim köy - bizim köyümüz Kizi annesineçiçekhediyeetti Adverbien, Konjunktionen und Partikeln Adjektive als Adverb Zeitangaben Arabische Adverbien im Türkischen Modal angaben Einige Konjunktionen Verschieden einsetzbare Wörtchen" Partikeln 10 Verben Kiz güzel dans ediyor. imdi - artik - daha - henüz zaten - mésela çocukça-hakli olarak ama- cünkü - gerçi ancak-hiç-i te bile-hatta-ki bilmek-anlamak dinlemek - oturmak Türkce ögreniyorum. Siz nerede oturuyorsunuz? Paran yok mu? - Paran mi yok? Erkek arkadajimi seviyorum. Kahve/kahveyi içiyorum. Kahveyi sütsüz içiyorum. Türkce ögrenmeye çali iyorum. Sigaraiçmeyiniz. Otursana! Eve gel/git! - Hediyeyi getir/götür! Defterine birbakayim. - Gidelim. Timurgelsin. Bugün erken kalktim. Türkce (benim) ho$uma gidiyor. Evdedegildim. Ögretmen oldum. Saat ondauyuyordum. Haftaya Türkiye'ye gidece im. gelecek hafta Ali dün gelecekti, amagelmedi. Banaiyi birsözlük lazim/gerek. Oglumuz okuma yazma ögreniyor. Benim çaliçmam lazim. Dogum gününü kutlanm. Bakarmisiniz? calar saat - ölmez fiirler Eskiden et yerdim/yemezdim. Birögrenciyi görüyorum. gelebilmek - gelememek Diskoya gidebilir miyim? Bugün gelemeyebilirim

4 VIII Inhaltsverzeichnis Das Modalanhängsel -Dir (2) Perspektivenverlagerung -DlrlAr oder -lardlri -Dir an Präsens- und Futurformen Das Perfekt -mis + -Dir Das Perfektpartizip Das erfahrungsorientierte Funktionswort imis -mis tilgt idi Das Plusquamperfekt Das Präteritum in der Vergangenheit etmek tun", olmak werden, sein" Partizipien in Kombination mit olmak Der Kontinuativ Der Kontinuativ in der Vergangenheit -maküzere Der Nezessitativ Der Optativ Modalität im Türkischen 11 Die Handlungsrichtung der Verben Das multiplikative Verbalsuffix -(I)s Das Reziprokpronomen Das Passiv Passivformen von etmek" und olmak" Das Reflexiv Die Verb bildenden Suffixe -IA-, -lan- und -las- Die Kausativa 12 Adverbiale Verbformen Das Kon verb auf-(y)arak Das Konverb auf -(y)a und dessen Verdoppelung diye Das Konverb auf -(y)ip -DIktAn sonra Das Konverb auf -madan (önce) Das Konverb auf -(y)inca -(y)incaya kadar -(AII)r-mAz Das gegenüberstellende Funktionswort i ken 13 Die Verbalnomen -mak, -ma und -(y)i Vergleich: Vollinfinitiv und Kurzinfinitiv Finalsätze Infinitivergänzungssätze Resultalive Substantive und Adjektive auf -ma Das Verbalnomen auf -(y)is Ankara Türkiye'dedir. Çocuklar nerede/nerededir? B unlar, hirsizdirlar/hirsizlardir. Sulardaakiyordurinçallah. Karyagmiç. Mektubumu almissindir. pi mi patatesler Erol hastaymi. Bir varmis., bir yokmuç. Dün misafir gelmi ti. Sanabunu söyledimdi. Teyzemi ziyaret etmeye gittim. Alisigaraiçeroldu. Ev aramaktayiz. Saat üctecamlan silmekteydim. Evden çikmak üzereyim. Böyle bir sey söylememelisin. Sagolasin! Ali on dil ögrensin/ögrenmeli. Neredebulu alim? Birbirimizi unutmayalim. Mekupyazildi. Nasil me huredilir/olunur? Giyindim. fakslamak - evlenmek - iyile mek Beni güldürme! Gülerek odaya girdim. Te ekkür ede ede aynldi. Nasilsin? diye sordu. Ne böyle gidip geliyorsun? Bugün kalktiktan sonra dus. yaptim. Kahvalti etmeden evden çiktim. Eve gelince dinlenirim. Ben gelinceye kadar bekleyin. Eve gelir gelmez yattim. Cocukken sigara içmezdim. Vergi kaçirma(k) Ay e'yi ürkütür. Türkce ögrenmen için Geçkalmam istemiyorum. asmaköprü Alisveri e gidiyorum

5 Inhaltsverzeichnis IX 14 Relativsätze Das -(yj/4/î-partizip Das Futurpartizip -(y)acak (1) Das Possessivpartizip -DIgl Das Possessivpartizip -(yjacagl Aussparung von parallel stehenden Endungen Satzgefüge Abgeschlossenheit oder Verlauf anzeigen Appositive undrestriktiverelativsätze Das Perfektpartizip -mis Bestimmtheit/Unbestimmtheit (Bezugselement) Das Futurpartizip -(y)acak (2) Substantive und Adjektive auf -(y)acak ZurSyntax der Relativsätze Gesprächsgegenstand oder Information Das Prädikat ist nominal -(y)an-panmp oder Possessivpartizip? Nominale Attribute 15 Ergänzungssätze DiePossessivpartizipien in Ergänzungssätzen Indirekte Rede (1) Abgeschlossenheit oder Verlauf anzeigen Spezifisch - nicht-spezifisch (2) Auf Hörensagen beruhende Informationen Indirekte Fragesätze oe-sätze Indirekte Rede (2) -mau (2) und die indirekte Rede Zur Wahl von -DIgII-(y)AcAgI und -ma -ma: Abgeschlossenheit, Verlauf, Erwartung Das Verbalnomen auf -(y)is Besonderheiten bei Passiv- und Reflexivverben Mögliche Probleme bei -DIgII-(y)AcAgI 16 Adverbialsätze Temporalsätze Das Konverb auf -(y)ah Kausalsätze Reale Konditionalsätze Das konditionale Funktionswort ise Mit Fragewörtern eingeleitete Konditionalsätze Der potentiale Konditional Mit Fragewörtern eingeleitete Potentialissätze Verdoppelte -s/l-formen Der irreale Konditional Vergleiche und Einschränkungen Gegensätze Konzessivsätze 153 Bizdeçali an adam Türk. 153 Çay getirecek çpcuk neredekaldi? 158 Okudugum gazete Hürriyet. 159 Yardim edecegim adam Türk. 162 Eskiden akalar yapar, cok gülerdik. 163 Türkceyiiyibilenbirarkada im,[...] 164 Dershazirlami /hazirlamaktaolan[...] 164 Izmir'de dogan Elif Almanya'daf...] 1 Birle mi Milletler 166 Türkiye'debasilmif birkitabim geldi. 167 geni letilecek baski 168 yiyecek bir ey 168 Su akmayan tuvalet hangisi? 169 haber birakilan adam 169 Ali'ninsözlügübulunan canta 170 ilaç verilen/verildigï günler 171 lafi bol, isiaz bir ulke Ece, gazete okudugunu söyledi. 172 Ben,bugüngeckalktigimisöyledim. 173 Ali 'nin [... ] okumus. oldugunu [... ] 177 Bugün misafirgeleceginisöyledim. 178 Kaza yaptigi söylenilen Ulf kaçmij. 179 B ana yann ne yapacagini söyle. 180 Ali 'nin gelip gelmedigini bilmiyorum. 181 Ay e, bugün onlara gelmemi söyledi. 183 Türkcekitapokumangerektigini [...] 183 Çocugun bagirmasini/bagirdigini [...] 185 kijilerindekitabiokumusolmasi [...] 188 Çocugun bagnçini duydum. 188 köprü ta indiktan sonra 189 gösteri yapmasi/yaptigi Erzummspor AliKöln'egeldigizamanannesi [...] 190 Gülgelelibirsaatoldu. 193 Ali beni beklemedigi içinevegittim. 194 Kar yagarsa, kayak yapanz. 196 isem,isen,ise 196 Tom ne içmek istiyorsa içsin. 202 Lotodakazansannealirsin? 207 Ne söylesen yapiyonam. 210 Dönsemdönsemaksamdönerim. 210 Lotodakazansaydim,evalirdim. 212 Benim bildigime göre, yann ders yok. 216 Çay içmektense kahve içelim. 222 Gui beni çagirdigihaldegitmedim. 223

6 X Inhaltsverzeichnis 17 Aktionsarten, Hilfsverbverbindungen, Aspekt und Tempus 225 Aktionsarten Hilfsverbverbindungen: -(y)ivermek -(y)ip durmakund -(y)adurmak -(y)ip kalmak und -(yjakalmak -(y)agelmekund -(y)lpgitmek -mayagörmekxmd -(y)ayazmak Aspekt Tempus Çiçekler açiyor/açmiç/solmus. u kahve falimabirbakiverirmisin? Dün hep çali ip durdum. Bu sabah uyuyakalmiçim. Biraz sonra Ali çikageldi. Benim halimedü meyegörün! Kö ede taksi durdu/dumyordu. Çay içtim/içiyorum/içecegim Partizipien und Vergleichbares Das Aoristpartizip -{All)rl-mAz -mamazlik etmemekledememek Das -Dft-Partizip -DI-(y)AcAk -(y)an-(y)ana Das Suffix -(y)lcl -DIgII-(y)AcAgI varíyok -mlslik varlyok -mai-digll -(y)acagi + iyi olmak Die Form -(y)asi 19 Konjunktionen und Postpositionen Anreihende Konjunktionen Etwas zur Wahl stellende Konjunktionen Entgegensetzende/einräumende Konjunktionen Die betonte Partikel ki Postpositionen ohne Possessivsuffix Postpositionen mit Possessivsuffix 20 Einfache und komplexe Syntax Hauptsatz Verneinungen: degillyok Inform ationsgewichtung Wortstellung (4) Zur Rektion der Verben Problemfelder in den Stufen A1-A2 Problemfelder in den Stufen B1-C1 Zur S tellung der Nebensätze Komplexe Syntax akarsu Gitmemezlik edemezdim. Anla ilmadik sorun kaldi mi? Çocuk düstü dü ecek. Teknik direktörlerden giden gidene. uyuçturucu madde Domuz eti yediginiz var mi? Antalya'ya gitmi liginiz var mi? Doktoragitmem iyi oldu. Veresiyemiz yoktur. Oturun dayemek yiyin! ister bugün, ister yann gel. Í im iyi, ne var ki yorucu. Sen ki beni tamyorsun. Türkceye özgü harfler Biryil boyuncabe tekalktim. Ben gülüyorum. içki içmezdegiliz. Ali bugün geliyor/bugün Ali geliyor. Seni seviyorum7seviyorum seni. Size bir ey sordum/biri sizi sordu. Sözlükdemi alacaksin? Arabam(in) olmadigini söyledim. Eczanenin kapali oldugunu görünce Analyse Suffixliste sowie Deklinations- und Konjugationstabellen 257 Schlüssel 263 Sachregister 303 Verwendete Literatur 307