D-03 İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri ve Güvenlik Kültürü. Dr. Mansur ÖZCAN

Transkript

1 D-03 İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri ve Güvenlik Kültürü Dr. Mansur ÖZCAN

2 Sıra No / Ders Konunun genel amacı Öğrenme hedefleri Konunun alt başlıkları 3 / İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış ve Güvenlik Kültürü Katılımcıların iş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini ve güvenlik kültürünün önemini kavramalarına yardımcı olmaktır. Bu dersin sonunda katılımcılar; İş sağlığı ve güvenliğinin temel prensiplerini sıralar. Güvenlik kültürünü tanımlar ve faydalarını açıklar. Güvenlik kültürünün oluşturulmasının ve sürdürülmesinin gerekliliği sonucunu çıkarır. İş sağlığı ve güvenliği temel prensipleri Sağlıklı ve güvenli yaşam İş sağlığı ve güvenliği alanında yaşam boyu öğrenme İş sağlığı ve güvenliğine bütünsel yaklaşım İş sağlığı ve güvenliğinin işletme yönetimindeki yeri İşyerinde risk önleme kültürü Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri Güvenlik kültürünün oluşturulması ve devamının sağlanması Güvenlik kültürünün oluşturulmasında ulusal kurum ve kuruluşlara düşen görevler

3 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ; ÇALIŞANLARIN SAĞLIK VE GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK İÇİN YAPILAN SİSTEMLİ VE BİLİMSEL ÇALIŞMALARDIR

4 İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİNDE TEMEL İLKELER ü 1. Bütün çalışanların hakları vardır. ü 2. İş sağlığı ve güvenliği alanında politikalar oluşturulmalıdır. (İşçi sağlığı ile iş güvenliği birbirinden ayrılamaz.) ü 3. Önleme ve koruma, iş sağlığı ve güvenliği program ve politikalarının amacı olmalıdır. ü 4. Öncelik insandır, üretim ikinci plandadır. ü 5. Bütün çalışanları kapsayacak iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri oluşturulmalıdır.

5 İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİNDE TEMEL İLKELER ü 6. Yaşama ve çalışma koşulları birbirinden ayrılmaz. ü 7. İşçiler, işverenler ve yetkililer belirli sorumluluklara, görevlere ve yükümlülüklere sahiptirler. ü 8. Sosyal taraflar (işveren ve işçiler) ve diğer ilgili taraflarla görüş alışverişinde bulunulmalıdır. ü 9. Bu alanda etkili program ve politikalar geliştirilip uygulanması açısından bilgilendirme büyük önem taşımaktadır. ü 10. Yalnızca sağlığın korunması değil, geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

6 İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİNDE TEMEL İLKELER ü 11. İş kazalarına maruz kalan, yaralanan ve mesleki hastalıklara yakalanan çalışanların tazminat alma, rehabilitasyon ve tedavi hizmetlerinden yararlanma imkanları olmalıdır. ü 12. Eğitim, güvenli ve sağlıklı çalışma ortamları açısından yaşamsal önemdedir. ü 13. İşçi sağlığı iş güvenliği, çok-bilimli (multi-disipliner) bir konudur. ü 14. Politikalar fiilen uygulanmalıdır.

7 GÜVENLİK Güvenlik, yapılan işin ve/veya çalışma şartlarının zarar ve/veya tehlike içermeme durumudur. Ancak zarar ve tehlike göreceli tanımlardır. Güvenlik: Risklerin tanımlanmış bir zaman aralığı süresince kabul edilebilir düzey içerisinde kalma yeteneğini ifade eder.

8 İş Sağlığı ve Güvenliğine Bütünsel Yaklaşım ve Güvenlik Kültürü * Güvenliği sağlamanın üç ana kuralı vardır; * 1-Güvenliği ve sağlığı tehdit eden durumların ortadan kaldırılması * 2-Güvenliği ve sağlığı tehdit eden gelişmelerin zamanında saptanması * 3-Önlenemeyen durumların kötü sonuçlarının en aza indirgenmesi (riskin asgariye indirilmesi)

9 Kural-1 Sağlığı ve Güvenliği Tehdit Eden Durumların Ortadan Kaldırılması : (Önlem Alma) * Günümüzdeki yönetim anlayışının temel felsefesi; olayların önünde olmak ve erken davranmaktır. (proaktif) * Olaylara sonradan tepki gösterme yani «reaktif» anlayış, artık kabul edilir bir davranış değildir.

10 Kural-1 Sağlığı ve Güvenliği Tehdit Eden Durumların Ortadan Kaldırılması : (Önlem Alma) * Birinci kuralın karşılığı, genelde önlem alma olarak anılır. * Yani; Kötü veya yanlış bir şeyi ortadan kaldırmak veya engel olmak amacıyla hazırlık yapmak ve bu amacı gerçekleştirmek için birtakım çarelere başvurmak. ortadan kaldırmak birinci önceliklidir, engel olma daha sonra ele alınmalıdır.

11 Kural-2 Sağlığı ve Güvenliği Tehdit Eden Gelişmelerin Zamanında Saptanması : Tehlike olasılığı çok düşük düzeye indirilemiyorsa, Tehlikeleri zamanında sapta Örnek; doğal gaz boru şebekesinde gaz sızıntısı olmaması esastır. (Ortadan kaldırma) Sızıntı olabilir, Gazın içine özel koku katılması, tehlikeli gelişmenin zamanında farkına varılmasını sağlar. İdeal olan işin başında olanların kendi kendilerini denetleyebilmeleridir. (Eğitim)

12 Kural-3 Önlenemeyen Durumların Kötü Sonuçlarının En Aza İndirgenmesi : * Örnek; kişisel koruyucu donanım * Çalışanların ayaklarını yaralayacak cisimlerin düşmemesi veya düşürülmemesi 1. kuraldır. * Cismin taşınması sırasında düşürülmesi söz konusu ise, taşıyanlara müdahale edilmesi, düşme tehlikesi olan cisimlerin kontrol edilmesi vb. 2. kuraldır. * 3. kural kapsamında olan özel takviyeli ayakkabılar ise gerçek anlamda bir önlem olmayıp, kazanın neden olabileceği kötü sonucun en aza indirilmesine yöneliktir.

13 * Örnek; meslek hastalıkları * Temel yaklaşım, hastalığa yol açan nedenlerin ortadan kaldırılmasıdır. * Bunun sağlanamaması durumunda, tehlikeli işlerde çalışanların uygun aralıklarla sağlık kontrolünden geçirilmesi, yani 2. kuralın uygulanmasıdır. * Hastalık belirtisi görüldüğünde gereken tıbbi müdahalenin yapılması ve tedavi ise kötü sonucun en aza indirilmesine yöneliktir.

14 * 1-Tehlikeli Durumların Ortadan Kaldırılması : * İşverenin temel yükümlülükleri arasındadır. * Örneğin, Kuralların Uygulanması : * Dengesini kaybederek düşebilecek kişilerin uygun iskele ve platformlar üzerinde çalıştırılması, * Belirli bir işlemde kullanılan kimyasal maddenin yerine zararsız olanının kullanılması gibi.

15 * 2-İşçilerin Tehlikeye Karşı Korunması : * Hiçbir işte tehlike yüzde yüz ortadan kaldırılamaz. * İş yapılan ortamın veya yapılan işin tehlike arz etmesi kaçınılmaz ise, kişi ile tehlike arasında bir kalkan oluşturulması hedeflenir. * Kalkan görevini yerine getiren unsurlara koruyucu donanım ve korunma araçları denir.

16 * Örneğin, Kaynak sırasında ısının ortaya çıkması, parlak ışığın ve kaynak gazlarının oluşması önlenemez. * Elin yanmasına karşı eldiven verilmesi, * Gözlerin parlak ışığa karşı koyu camlı gözlükle veya maske ile korunması, * Zararlı gazların hemen atılmasını sağlayan havalandırma düzeni gibi önlemler, * Kazılmış bir çukurun çevresine çekilen korkuluk, yüksek gerilime karşı kullanılan yalıtkan madde de aynı korunma yöntemidir.

17 * 3-İşçilerin Eğitimi ve Yetiştirilmesi : * Bilgilendirme ve eğitim; * Kişilerin tehlikelere karşı uyanık olmalarını, * Kişisel korunma araçlarının kullanılmasının alışkanlık haline gelmesini sağlar, * Bilgilendirme ve eğitim, güvenliği tehdit eden durumların ve gelişmelerin zamanında fark edilmesi ve kişisel güvenliğe özen gösterilmesi açısından çok önemlidir.

18 *4-Uyarı : * Uyarılar, bir anlamda görünmez koruyuculardır. Bu durumda, uyarılar, bir önleme biçimi olarak önem kazanır. * Ancak, uyarı uygulaması, bilgilendirme ve eğitimden kopuk olduğunda veya kendi başına yeterli değildir. Uyarıların işlevi, bilgilendirme ve eğitimin etkenliğini artırmasıdır. * Gözden kaçırılmaması gereken nokta şudur: Uyarılar, iş yerindeki kazaları önlemede temel araç değildir.

19 Güvenlik kültürünün tanımı Güvenlik Kültürü; «İşyerinin her kademesinde görev yapan personelin, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili maruziyet, önleme, korunma gibi konularda sahip olduğu veya geliştirdiği ortak davranış, alışkanlık, inanç, görüş ve paylaşımlar bütününün ifadesidir»

20 Güvenlik kültürünün tanımı Tanımdan da anlaşılacağı üzere, güvenlik kültürü - bütün işletmeyi kapsamakta ve - işletmenin her bireyi tarafından farklı seviyelerde olsa bile algılanmaktadır.

21 Güvenlik kültürünün önemi ve günlük yaşamdaki yeri * Güvenlik kültürünün her bireyde oluşmasına yönelik çalışmalar, * öncelikle aile içi eğitimle başlamalı, devamında * eğitim-öğretim hayatı boyunca desteklenmeli ve * bireyin çalışma hayatına dahil olması ile işverenlerce verilecek eğitimlerle en üst seviyeye taşınmalıdır.

22 Güvenlik kültürünün önemi * Güvenlik kültürü, * işçilerin tutumları ve davranışları üzerine odaklanarak güvenli davranışı motive etmekte ve * işçilerin çalıştıkları işletmelerdeki risklerin farkında olmalarını sağlamayı, tehlikelerin sürekli olarak gözetimini mümkün kılan bir norm geliştirmeyi amaçlamaktadır..

23 Güvenlik kültürünün önemi İşletmede Güvenlik Kültürü mevcut olduğunda; İş güvenliği ile ilgili olumsuz ya da zararlı davranışlar en aza indirgenebilecek, İş kazası, yaralanma ve ölüm vakalarında azalma gerçekleşebilecektir. Bütün bunlarla birlikte, örgütün; kalite, güvenilirlik, rekabet edebilirlik, verimlilik ve işletmenin karlılığı üzerinde de olumlu etkileri olacaktır.

24 Güvenlik kültürü oluşturmak Güvenlik kültürünün çalışanlar tarafından işyerlerinde yeterli düzeyde algılanmasının ilk basamağı, üst yönetimin taahhüdüdür.

25 Üst yönetimin taahhüdü basamağının gereklilikleri; * İşveren tarafından işletmede; * güvenlik kültürü oluşturulmasına yönelik yatırımlar yapılması, * gerekli eğitimlerin çalışanlara aldırılması, * kişisel koruyucu donanımların hazır tutulması, * çalışanlarla beraber iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konuların değerlendirilmesi, gerekli prosedür ve talimatların hazırlanması * ve en önemlisi de güvenliğin üretimden ve işten önde tutulması,

26 Güvenlik kültürü oluşturmak İşletmede güvenlik kültürü oluşturmanın ve yerleştirmenin ikinci basamağı, orta yönetim olarak nitelendirilen baş mühendis, mühendis, şef, usta ve eğiticilerin; verdikleri talimatlarda iş sağlığı ve güvenliği gerekliliklerini gözetmesi ve çalışanların yaptıkları işlere nezaret ederken iş sağlığı ve güvenliği gerekliliklerine uygun şekilde davranmalarını gözetmeleridir.

27 Güvenlik kültürü oluşturmak Güvenlik kültürü oluşturmanın üçüncü basamağı, işyerinde yazılı bir iş sağlığı ve güvenliği sistemi kurulmuş olması gerekliliğidir.

28 Güvenlik kültürü oluşturmak İş Sağlığı ve Güvenliği Sisteminin temel unsurları; o Çalışanların İSG ile ilgili konularda bilgilendirilmesi, o İSG Kurullarında alınan kararlardan tüm çalışanların haberdar edilmesi, o İSG Kurullarına çalışanların katılımının sağlanması, o İş kazası ve meslek hastalığı oluşmasına neden olacak şekilde davranan çalışanların belirlenerek onlara yönelik özel çalışmalar yapılması,

29 Güvenlik kültürü oluşturmak o İşyerinde meydana gelen, meydana gelmesi muhtemel olan veya kıl payı atlatılan kazaların veya sağlık ve güvenlikle ilgili diğer olumsuz durumların raporlanması, o Bu raporlar doğrultusunda yapılan çalışmalar ve düzeltici faaliyetler hakkında çalışanlara bilgi verilmesi,

30 Güvenlik kültürü oluşturmak o Usta-çırak ilişkisi olan yerlerde ustaların iş sağlığı ve güvenliği gereklerini çıraklara aktarmasının teşvik edilmesi ve uygun davranış sergileyenlere yetki verilmesi, o Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda ödüllendirmesi

31 İş Güvenliği Kültürünün Geliştirilmesinde Görev Alan Ulusal Kurum ve Kuruluşlar; DEVLET KURULUŞLARI Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Sağlık Bakanlığı Çevre ve Orman Bakanlığı Tarım ve Köy işleri Bakanlığı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı TSE TAEK (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu)

32 İş Güvenliği Kültürünün Geliştirilmesinde Görev Alan Ulusal Kurum ve Kuruluşlar; İŞVEREN, İŞÇİ vd KURULUŞLARI İşveren Sendikası(TİSK) İşçi sendikaları(türk-iş, Hak-İŞ, DİSK), Üniversiteler, Sivil toplum kuruluşları, Meslek örgütleri (TTB, TMMOB, Türk Hemşireler Der.gibi) Ortak Sağlık Güvenlik Birimleri (OSGB) İşyeri Hekimliği ve İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitim Kurumları Danışmanlık Firmaları Çeşitli meslekten kişiler (İH, İGU, Ergonomist, diyetisyen

33 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ STRATEJİLERİNİN BENİMSENMESİNDE q İş Sağlığı ve Güvenliği farkındalığının arttırılması ve güvenlik kültürünün yaygınlaştırılması, q Etkin bir ulusal İSG sisteminin kurulması, q Üst düzey politik katılım ve destek sağlanması, q Uluslararası, ulusal ve işletme düzeyinde İş Sağlığı ve Güvenliğine öncelik verilmesi, q Ortaklaşa sürdürülecek bir İş Sağlığı ve Güvenliği çabasına odaklanmak en önemli faktörlerdir.

34 Kaynakça * ILO, WHO,OSHA internet siteleri, * ILO Sözleşmeleri, * Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve bağlı kurumların internet siteleri, * İşçi ve işveren kuruluşları, meslek örgütleri ile gönüllü kuruluşların internet siteleri.