Küresel Sorunlar Platformu Avrupa Masası

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Küresel Sorunlar Platformu Avrupa Masası"

Canan Kiraz
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Küresel Sorunlar Platformu Avrupa Masası

2 Parlamenter demokrasiye 23 Ekim 1989 tarihinde geçen Macaristan, bu tarihten sonra merkezi ekonomi olarak belirlediği anlayışını değiştirmeye başladı yılının başından itibaren ülkede dış ticareti yasakyalan yasaları kaldırıp ülkeyi yabancı yatırımcılar için cazip haline getirme çabası başladı. Orta Avrupa nın orta ölçekli ekonomilerinden birisi olan Macaristan 1990 yılında sosyalist ekonomiden piyasa ekonomisine geçiş yaptı yılında OECD ye, 1996 yılında ise WTO ya, 2004 yılında ise Avrupa Birliği ne katıldı. Kendini bir anda serbest piyasa ekonomisinin içinde bulan ve buna ayak uydurmaya çalışan Macaristan ın ekonomisi geçmiş dönemlerinde son derece hızlı bir şekilde gelişse de, 2008 yılında tüm dünyada, özellikle Amerika ve Avrupa da, patlak veren ekonomik krizden nasibini aldı. Etkileri 2012 yılına kadar taşınan bu kriz uzun vadede Macaristan ı yalnızca ekonomik açıdan değil, siyasi ve sosyolojik açıdan da etkileyeceğe benziyor. Serbest Piyasaya Geçiş Aşamaları Parlamenter demokrasiye 23 Ekim 1989 tarihinde geçen Macaristan, bu tarihten sonra merkezi ekonomi olarak belirlediği anlayışını değiştirmeye başladı yılının başından itibaren ülkede dış ticareti yasakyalan yasaları kaldırıp ülkeyi yabancı yatırımcılar için cazip haline getirme çabası başladı yılında Avrupa Birliği üyeliğine aday olduktan sonra ekonomisi hızla gelişmeye başlayan Macaristan ın başlıca ekonomik hedefleri liberalleşme, özelleşme ve istikrarın sağlanması oldu yılında Macar para birimi Forint in konvertibl hale gelmesinden sonra döviz işlemlerinin de liberalleşmesi sağlandı. Ülke çapında başlayan bu topyekûn liberalleşme süreci, 2001 yılına tamamlanmış oldu. Avrupa Birliği Üyeliğinin Macaristan a Etkisi 2004 yılında Avrupa Birliği ne tam üye olduktan sonra Macaristan ın ekonomisi gözle görülür biçimde bir gelişme gösterdiyse de, bir süre sonra genel yapının bozukluğundan kaynaklanan arızalar ortaya çıkmaya başladı yılında tamamlandığı düşünülen liberal ekonomiye geçişin aslında sağlıklı bir biçimde gerçekleşmediği, Avrupa Birliği kıstaslarına uymak amacıyla eğitim, sağlık, hizmet gibi giderlerin devlet tarafından karşılanmak durumunda kalınması sonucunda anlaşıldı. santralistanbul Küresel Sorunlar Platformu İstanbul Bilgi Üniversitesi Santral Kampüsü

3 Gelir-gider dengesizliği Macar ekonomisinin daha da gerilemesine neden oldu, bütçe açığı daha da fazlalaştı. Macar Hükümeti tarafından bütçe açığının azaltılmasına yönelik olarak alınan ekonomik önlemler ve fiyat-ücret arasında iç talebin azalması, ekonomiyi daha da yavaşlattı yılında tüm dünyada patlak veren ekonomik kriz, ekonomik dengeleri pamuk ipliğine bağlı olan ve zor bir dönemden geçen Macaristan için yıkıcı bir etki gösterdi. Avrupa nın krizden en çok etkilenen ülkesi olan Macaristan, 29 Ekim 2008 tarihinde IMF ile stand-by antlaşması imzalamak zorunda kaldı seçimleri sonrasında iktidara gelen Sosyalist Parti - Hür Demokratlar koalisyonu ekonomik açıdan istikrar tedbirleri ortaya koydu. Yapılan bu uygulamalar önceleri Macar ekonomisine olumsuz yönde etki etti. Ekonominin 2007 yılında yakalanan %1 lik büyüme oranı, Macar ekonomisinin 11 yıl içinde aldığı en düşük büyüme olarak kaydedildi. Macaristan ın Küresel Ekonomik Krizle İmtihanı 2008 yılında tüm dünyada patlak veren ekonomik kriz ekonomik dengeleri pamuk ipliğine bağlı olan ve zor bir dönemden geçen Macaristan için yıkıcı bir etki gösterdi. Avrupa nın krizden en çok etkilenen ülkesi olan Macaristan, 29 Ekim 2008 tarihinde IMF ile stand-by antlaşması imzalamak zorunda kaldı. Macar hükümetinin 2008 yılı boyunca aldığı toplam borç ise; IMF den 12,5, AB den 6,5 ve Dünya Bankasından 1 milyar Avro dur. IMF ile yapılan stand-by anltaşması kısa sürede etkisini gösterdi ve Macar hükümeti de kamu harcamalarını azaltarak harcamaları şeffaf hale getirmek, piyasaları güçlendirmeye yönelik bankacılık düzenlemelerinin çerçevelerini oturtmak gibi yaptırımlara gitti. Alınan önemler kısa vadede umut verici gözükse de Macar ekonomisi 2009 yılında %6.2 küçüldü. reel ücretlerdeki artışın tüketici fiyatlarındaki artışın gerisinde kalması, emeklilik ve diğer pekçok sosyal yardımlardaki hissedilir düşüşler, kredi piyasasındaki belirsizliklerle birleşince hanehalkı tüketimi 2009 yılında, ekonomideki küçülmenin de ötesinde, %8 oranında düştü. Böylece üç yıldır hanehalkı tüketimi hızla düşen Macaristan, 2009 da en düşük seviyesini görmüş oldu. Yeni Hükümet, Yeni Ekonomik Düzen Nisan 2010 seçimlerinde %53 lük bir üstünlükle iktidara gelen aşırı sağcı parti Fidetz in lideri Viktor Orban, başa gelir gelmez ülkede ekonomik açıdan büyük değişiklikler başlattı. IMF ile yeni anlaşmalar yapmayı kesinlikle reddeden hükümet, 3

4 önceki hükümet tarafından başlatılan bütçe disiplinine yönelik çalışmaları sürdürmekle yetindi. Ekonomide ciddi gelişmeler sağlanamamış olmasına karşın 2010 yılında yakalanan %1.2 lik büyüme ekonominin uzun vadede olumlu yönde gelişebileceği sinyallerini verdi. Avrupa Birliği ni istemediklerini ve Tanrı nın koruduğu Macar halkı nın kendi ayakları üzerinde durabileceğini söyleyen Orban, Avrupa Komisyonu nun bu uyarılarına kulak asmadı yılının başında anayasayı değiştirme heyecanına kapılan Başbakan Viktor Orban ve Cumhurbaşkanı Pal Schmitt, ülkeyi bekleyen bu büyük ekonomik krize karşı yeterli önemleri almayı unuttular ve Macaristan Frontin i, bir hafta içinde döviz karşısında yüzde iki değer kaybetti. Frontin Euro karşısında tarihinin en düşük seviyesini gördü. Borsası bir anda çöken Macar halkına, Macaristan Merkez Bankası da yardım edemeyince halk panik içerisinde elindeki tüm parayı Avusturya bankalarına yatırmaya başladı. Ocak ayından beri devam eden bu süreçte artık Avusturya daki bankalar, paralarını güvence altına almak isteyen Macar halkına iki hafta sonrasına gün verebiliyor. Macar halkının %60 ının mortgage ve araba kredileri halen yurt dışındaki bankalar tarafından karşılanıyor. Böylesi bir durumda Avrupa yı kasıp kavuran bir krizde Macaristan ın yeniden darbe alması kaçınılmazdı. Aşırı sağcı hükümet, ülkede sürekli değişen siyasi ve ekonomik dengeler nedeniyle yabancı yatırımcıların da sırt çevirdiği Macaristan daki ekonomik kriz çok daha derinleşti. Krizin ön görülememesi veya göz ardı edilmesi nedeniyle yaşanan tüm bu sorunlara son noktayı Şubat 2012 de devletin havayolu şirketi olan Macar Hava Yolları nın (Malev) iflas etmesi koydu. Macaristan ın siyasi gidişatı Avrupa Komisyonu nun kollarından biri olan ve insan hakları adına çalışan Venice Komisyonu tarafından Endişe verici ve Avrupa standartlarına tamamen aykırı. olarak tanımlanıyor. Avrupa Birliği ni istemediklerini ve Tanrı nın koruduğu Macar halkı nın kendi ayakları üzerinde durabileceğini söyleyen Orban, Avrupa Komisyonu nun bu uyarılarına kulak asmadı. Ancak ülkedeki ekonomik kriz derinleştikçe Avrupa Birliği nden yardım istemekten başka çözüm bulunamadı. Avrupa Komisyonu Başkanı José Manuel Barosso, Şubat ayının başında Macaristan Merkez Bankası nda köklü değişikliklere gitmeleri ve bazı politik düzenlemeler yapmaları karşılığında bir yardım pakedi gönderilmesinin söz konusu olabileceğini açıkladı. Barosso nun açıklamalarının ardından Orban, Avrupa Birliği nin istediği 4

5 düzenlemeleri aşırı bularak : Eğer bir anlaşmaya varamayacaksak kendi ayaklarımızın üzerinde durmasını biliriz. sözleriyle ekonomik krizi aşma yolunda gerekirse tek başlarına hareket edeceklerini söyledi. Orban ın bu çıkışını delilik olarak nitelendiren muhalifler ve bazı ekonomistler, Macaristan ın ekonomisinin kendi kendine yetmesinin imkansız olduğunu belirttiler. Genel bir ekonomik krizle baş etmeye çalışan AB ise, henüz kesin bir anlaşmaya varılamamış olunsa bile Macaristan a yardım amaçlı ayrılması planlanan 495 milyon Avro luk yardımı, - tarihinde ilk defa aldığı bir kararla- Macaristan daki bütçe açığının fazla olması nedeniyle gelecek seneye kadar yapmamaya karar verdi. Genel bir ekonomik krizle baş etmeye çalışan AB ise, henüz kesin bir anlaşmaya varılamamış olunsa bile Macaristan a yardım amaçlı ayrılması planlanan 495 milyon Avro luk yardımı, -tarihinde ilk defa aldığı bir kararla- Macaristan daki bütçe açığının fazla olması nedeniyle gelecek seneye kadar yapmamaya karar verdi. 13 Mart 2012 de açıklanan bu kararın asıl nedeninin Macaristan yönetiminin aldığı keyfi kararlar, basın özgürlüğünün kısıtlanması, yargının bağımsızlığının kaybetmesi ve ekonomi alanında yeterince reformlar yapılmaması olduğu düşünülüyor. Genelde ekonomik çıkarlar doğrultusunda hareket eden Avrupa Birliği nin göz ardı ettiği, ancak şimdilerde gözüne batmaya başlayan bu tehlike, kesilen para yardımlarıyla demokratik bir düzeni sağlayıp ekonomik açıdan refaha kavuşabilecek mi, önümüzdeki günlerde belli olacak. 5

Benzer belgeler

ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş GRUPLARA YÖNELİK GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR

ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş GRUPLARA YÖNELİK GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR Bu rapor ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş Gruplara Yönelik Gelir Amaçlı Kamu Borçlanma Araçları