ÇOK TARAFLI YENİ DENGE İSLAM JEOPOLİTİĞİ VE TÜRKİYE AĞUSTOS 2009

Transkript

1 GÜVENLİK SİYASETİ ÇOK TARAFLI YENİ DENGE İSLAM JEOPOLİTİĞİ VE TÜRKİYE AĞUSTOS 2009 GÜVENLĠK SĠYASETĠ ĠÇĠN DEĞĠġEN STRATEJĠK ÇERÇEVE SARIKONAKLAR İŞ MERKEZİ C. BLOK D.16 AKATLAR İSTANBUL-TÜRKİYE

2 SOĞUK SAVAġ SONRASI YENĠ DENGE ARAYIġLARI VE ĠSLAM Soğuk savaş döneminin Doğu-Batı ideolojik dengesi ile Kuzey-Güney gelişmişlik dengesi 1989 yılından sonra bozulmuştur. Doğu bloğunun çöküşü Doğu-Batı arasındaki ideolojik dengeyi ortadan kaldırmıştır. Yine 1980 lerin ortasından itibaren hızlanan küreselleşme de Kuzey-Güney arasındaki gelişmişlik farklarının azalmasına-kaybolmasına yol açmaktadır. Bu çerçevede soğuk savaşın sona ermesinin ardından küresel anlamda bir denge arayışı sürmektedir ve istikrarlı, sağlıklı yeni bir dengeye henüz ulaşılamamıştır. Soğuk savaşın galibi olarak görülen Batı, kapitalizm veya onun lideri konumundaki ABD yeni koşulları tek taraflı bir bakış içinde görmeye ve denge arayışlarına öncülük etmeye başlamıştır. Bu dönemde ABD ve Batı kendi içinde tek taraflılığı ve yeni karşıtlıkları tartışmaya başlamıştır. Bu tartışmanın uzaması yeni dengenin de kurulmasını geciktirmiştir ların ortasında ortaya atılan medeniyetler çatışması tezi, ABD de bu tezi kabullenerek siyaset yapan Cumhuriyetçilerin iktidara gelmesi ve 11 Eylül olayları ile birlikte Batı kendine yeni bir karşıt bulmuştur. Bu karşıt Batı değerlerine ve sitemlerine sahip olmayan/karşıt olan medeniyetlerdir. Bu tarif içinde karşıt bir anda geniş İslam coğrafyası olarak ortaya çıkmıştır. Büyük Ortadoğu Projesi ile Afganistan ve Irak a yönelik askeri harekat bu yeni karşıtlığın sonucu olarak gerçekleşmiştir. Ancak ABD ve müttefikleri bu karşıtlık tezi üzerine tek taraflı yeni bir denge inşa etmeyi başaramamışlardır. Başarısız tek taraflı yeni denge kurma tecrübesinin ardından ABD de iktidara gelen Demokrat Parti yönetimi bu kez çok taraflı denge içinde sorunları bölgesel ortaklar ile çözmeyi ve yeni bir denge kurmayı hedeflemektedir. Ancak ABD nin çok taraflı denge anlayışı içinde de İslam dünyası ile ilişkiler yine ile önceliği almaktadır. Bir bakıma ABD nin soğuk savaş sonrası yeni karşıtı değişmemiş, ancak denge arayışının yöntemi tek taraflılık yerine çok taraflılık haline gelmiştir. Nitekim ABD Başkanı Obama göreve geldikten sonra ilk iki önemli konuşmasını Türkiye ve Mısır da yaparak İslam dünyası ile yeni bir başlangıç isteğini ortaya koymuştur. Bu çerçevede İslam dünyası ile Batı nın ilişkileri çok taraflı dengenin kurulması için de hayati bir öncelik taşımaktadır. Çok taraflı dengenin kurulmasına sahne alacak coğrafya ve İslam dünyası önceliği İslam jeopolitiğinin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. İslam jeopolitiğinin analizi çok taraflı yeni dengenin başarısı için önemli hale gelmektedir. 2

3 ÇOK TARAFLI DENGE COĞRAFYASI VE ĠSLAM JEOPOLĠTĠĞĠ Çok taraflı yeni dengenin kurulma alanı Avrasya coğrafyasıdır. Çok taraflı yeni denge açısından Avrasya merkez adasını baz alan ve Atlantik-Pasifik arasında kalan bölgeyi iki yapıya ayıran bir orta hat bulunmaktadır. Bu orta hat Kuzey ve Güney olmak üzere iki alanı ve ilişkiler yumağını temsil etmektedir; Kuzey Orta Hat: Avrupa Birliği, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Kazakistan, Kırgızistan ve Çin, Güney Orta Hat: Kuzey Afrika, Doğu Akdeniz, Ortadoğu, Kafkaslar, Hindistan ve Güney Doğu Asya. Çok taraflı yeni dengenin kurulacağı merkez ada, ana akslar (hatlar) ve eksenler arasında belirleyici coğrafi yaklaşımlar İslam jeopolitiğinin de tanımlanmasını gerekli kılmaktadır. Nitekim İslam jeopolitik sahası da Kuzey Afrika, Orta Afrika, Doğu Akdeniz, Balkanlar, Orta Doğu, Kafkaslar, İç-Asya, Güney Batı Asya ve Güney Doğu Asya bölgelerinde yer alan coğrafyaları kapsamaktadır. Mekke de ortaya çıkan çağrının bugün geldiği nokta, coğrafi gelişim ve politik derinlik ile beraber İslam ın global jeopolitik açıdan kendisi için yarattığı bir jeopolitik hayat sahası zaten bulunmaktadır. Ancak soğuk savaş sonrası yeni denge arayışları ve Avrasya Merkez Adasında çok taraflı denge arayışı aşamasına gelinmiş olması İslam jeopolitiğini daha önemli hale getirmiştir. Avrasya Merkez adasına ulaşan coğrafi kanalların çok büyük bir kısmı İslam topraklarıdır. İslam ın jeopolitik konumunu yönetememesinden kaynaklanan diplomatik ve ekonomik yükler ile bunların eksikliklerinden kaynaklanan güvenlik problemleri bilinmektedir. Soyut bir Batı-İslam ayırımının dışında somut bir alt sınıflar mücadelesi bulunmaktadır. Bunda ilahiyat, uzlaşmazlıklar ve tarihsel nedenler belirgin olmakla birlikte farklılıkların birlikteliğini sağlayamama beceriksizliği de rol oynamaktadır. İslam jeopolitiği dört farklı belirleyici ülkenin coğrafi ve politik etkisini hissetmektedir. Bunlar Suudi Arabistan, İran, Türkiye ve Endonezya dır. Güneydoğu Asya da yükselen Malezya ve Endonezya yaklaşımı, 11 Eylül saldırıları ile sekteye uğrayan Suudi Arabistan yaklaşımı, 1979 dan beri etkinliğini koruyan İran yaklaşımı ve yeni dönemde yükselen ve tartışılan Türkiye yaklaşımı İslam jeopolitiğinin geleceği açısından çok önemli olacaktır. ĠSLAM JEOPOLĠTĠĞĠ VE MEDENĠYETLER ARASI SINIRLAR-KARġITLIKLAR Çok taraflı yeni denge içinde İslam jeopolitiğinin önemini ortaya koymak için öncelikle İslam ile Batı medeniyeti arasında yer alan sınırları, karşıtlıkları ve çatışmaları tarif etmek gereklidir. Çok taraflı yeni denge arayışının bir hedefi de Batı ile İslam arasındaki bu sınırların, karşıtlıkların ve çatışmaların en aza indirilmesidir. 3

4 Batı ile İslam arasındaki sınırlar, karşıtlıklar ve çatışmalar üç temel nedene dayanmaktadır. Bunlar ilahiyat kaynaklı nedenler, uzlaşmazlık kaynaklı nedenler ve tarihsel-coğrafi kaynaklı nedenlerdir. İslam kendisi dışında kalan Yahudilik ve Hıristiyanlık gibi diğer semavi dinlere karşı ilahiyat anlayışından kaynaklı bir ayrışmayı ortaya koymaktadır. Çünkü bu ayrışma aynı zamanda Yahudilik ve Hıristiyanlık arasında da bulunmaktadır. Ancak tarihsel olarak önce Yahudiliğin ardından Hıristiyanlığın ve sonradan İslam ın gelişimi yek diğerini revize etme veya kapsama üzerine başlayan kabul-direniş ikilemi ile tanımışlardır. İlahiyat görüşlerinden kaynaklanan farklılıkların bulunması ve bu konudaki fikri çatışmalar savaş veya nefret sebebi olarak kökleşmemiştir. Avrupa ile İslam toplumu arasında en önemli ve köklü coğrafi sınır Akdeniz dir. Bunun devamı olarak Balkanlar da bir sınır olarak tarihsel süreç içinde gelişmiştir. İspanya nın İslam topraklarına katılımı ve daha sonraki süreçte Viyana kuşatması Avrupa da iktidarı kaybetme korkusundaki egemen sınıf ile dini egemen sınıfı yakınlaştırırken aynı zamanda bir savunma ve saldırıyı teşvik unsuru olarak geliştirilen İslam karşıtlığını bugüne kadar canlı olarak taşımıştır. Etnik yapı ile birleşerek ortaya çıkan uzlaşmazlıkların yarattığı sorunlar da tarihsel köklere dayanmaktadır. Özellikle ulusal bağımsızlık ve devlet olma mücadelelerinin yaşandığı 20 nci yüzyılın ilk yarısı egemen batı devletlerine karşı savaşmayı medeniyetlerine karşı bir savaş seviyesine çıkartmıştır. Bunlardan kaynaklanarak oluşan bağımsızlık hareketlerinden bazıları dinsel fanatizmle birlikte aşırılıkçı davranışlar sergileyen örgütlere dönüşmüşlerdir. Bunların dışında ekonomik kaynakların kullanımı, iktisadi yapılarla ilgili ayrılıklar, siyasi anlamda iç yapıya müdahalelere karşı direnme, kültürel istilaya karşı direnme ve bölgesel çıkarlardan kaynaklanan bir dizi uzlaşmazlık İslam ile batı arasında bir fay hattının oluşmasına neden olmuştur. Batı ile İslam dünyasında yukarıda belirtilen nedenlerle ortaya çıkan sınırlar, karşıtlıklar ve çatışmalar çok taraflı yeni dengenin kurulmasında önemli bir engel-aynı zamanda çözülmesi gereken öncelikli sorun alanlarıdır. Çok taraflı yaklaşım içinde ABD nin İslam dünyası ile yeni başlangıcın amacı bu sorunların çözülmesidir. Yeni başlangıcın içeriği Obama nın Mısır konuşmasında ipuçlarını vermiştir. Batı, İslam dünyası ile bir savaş içinde değildir ve asla olmayacaktır. Ancak aşırılar ve radikaller ile mücadele edilecektir. Batı, İslam dünyasına değerler baskısı ve ihracında bulunmayacaktır. Demokrasinin gelişimi önceliklidir, ancak İslam dünyası bunu kendi kültürel birikimi ve değerleri ile içselleştirmelidir. Çok taraflı yaklaşım aynı zamanda hükümranlığı değil sorumluluğu öne çıkarmaktadır. Buna göre İslam coğrafyasında yer alan ülkelerde an az çok taraflı dengedeki ana ve eksen ülkeler kadar sorunların çözümünde sorumluluk üstlenmelidir. İslam coğrafyasındaki sorunların çözümü ve İslam dünyası ile Batı arasındaki sınırların, karşıtlıkların azaltılması her iki tarafında eşit sorumluluklar üstlenmesi ile çözülebilecektir. Bu yeni yaklaşımın başarısı İslam coğrafyasında yer alan ülkelerin daha aktif ve daha çok sorumluluk olması ile mümkün olabilecektir. 4

5 ĠSLAM JEOPOLĠTĠĞĠNDE ĠÇ SORUNLAR Çok taraflı yeni dengenin kurulması, İslam coğrafyasındaki sorunların çözümü ve Batı ile İslam dünyası arasındaki karşıtlıkların azaltılması için İslam ülkelerinin daha aktif ve sorumluluk üstlenen politikalar izlemesi gereklidir. Ancak İslam jeopolitiğinin kendi içindeki sorunlar ve karşıtlıklar bu gerekliliğin hayata geçmesini sınırlamakta ve engellemektedir. İslam ın doğuş, gelişme ve bugüne geliş süreçlerinde yaşanılan olaylar ve bunların yarattığı iç sorunlar ile birlikte küresel gelişmelerin yansıması ile oluşan iç sorunlar bulunmaktadır. 1. Ġktidar Mücadeleleri Medine Devleti dışında ve dördüncü Halife nin vefatı sonrasında İslam toprakları içerisinde başlayan iktidar değişiklikleri ve yürütülen mücadeleler tarihsel etkilerini uzun süre devam ettirmiştir. İslam ın kendi özünde bulunan seçme veya tercih etme hürriyeti özellikle kabileler arası mücadelenin gölgesi altında kalmış iktidar ile yönetilen arasında ilişki kopmuştur. Bu kopuşla beraber toplum içinde iktidarı ele geçiren lehine ve aleyhine kamplaşmalar kanlı çatışmaları ve tarihsel nitelik taşıyacak ayrılıkları başlatmıştır. Osmanlı İmparatorluğunun sona ermesi ile birlikte toplam anlamda İslam toplumu üzerindeki iktidar mücadeleleri yerini ulusal devletler içi mücadelelere bırakmıştır. 2. Mezhep Kavgaları Temel olarak iki büyük akaid ekolünün yarattığı gerilimin kaynağı aslında iktidar mücadelesinin de sebebi konumunda olmuştur. Gelişen olaylar ve felsefi tartışmaların yaratmış olduğu dini temel hususlara ilişkin algı farklılığı bugün için derin ayrılıkları yaratmış olsa da ilk dönem için var olan iktidara taşınmanın aracı olma konumu mezhepler açısından önemini yitirmiştir. Davranışlar konusundaki görüş farklılıklarından kaynaklanan mezhepler ise bu açıdan güncel bir siyasi ayrılık konumunda değildir. Şii ve Sünni akaid ekollerinin siyasi temsil arzuları hala etkin olarak varlıklarını sürdürmektedirler. 3. Etnik AyrıĢmalar Önceleri kabile seviyesinde başlayan ve İslam ın genişlemesi ile birlikte farklı milliyetlerin iktidar ve üstün olma arzularının yarattığı çatışmalar İslam toplumu içerisinde önemli ayrışmalara neden olmuştur. Arap-Fars, Arap-Türk, Fars-Türk gibi ulus devlete geçen süreçle birlikte kendi sınırları içerisinde devam eden tarihsel ayrılıkların yarattığı gerilimler önemli bir sorun olarak günümüzde de etkili olabilmektedir. 4. Kültürel DireniĢ Özellikle Şam fethi ile birlikte yoğunlaşan yeni toplulukların İslam topraklarına katılımı kültürel bir etkileşimi de beraberinde getirmiştir. Önceleri farklı Arap kabilelerin 5

6 katılımdan kaynaklanarak yeni gelenek ve inanışlar kırıntılar olarak İslam toplumuna taşınmakta iken, gelişen fetihlerle Roma ve Fars kültürlerinin de yarattığı kültürel etkileşim çeşitli problemleri ortaya çıkartmıştır. Bir yandan bu toplulukların ve farklı coğrafi olanakların dini açıdan ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik mevzuat sayılabilecek çalışmalar, diğer yandan yeni Kültürel iklime karşı hazım problemleri dikkat çekmiştir. Bu sürecin yarattığı yabancı kültüre karşı direniş zaman içerisinde katılıklara ve dini fanatizme zemin hazırlamıştır. 5. Küresel GeliĢmeler Ġle EtkileĢen Ġç Sorunlar Küresel gelişmeler ile etkileşim içinde olan, güncel ancak yapısal hale gelen iç sorunlar ise Yoksulluk, Beşeri Geri Kalmışlık, Demografik Değişim Nüfus ve Göçler, Totaliter Yönetimler, İç Terörizm ve Sınır Aşan Terörizm ile Sınır İhtilaflarıdır. Tüm bu sorunlar İslam jeopolitiğinde kalıcı uzlaşma, istikrar ve barış ile birlikte ekonomik ve sosyal gelişmişliği de sınırlandırmaktadır. İslam jeopolitiğinin bu kemikleşmiş sorunlarının hem İslam ülkeleri arasında hem de dış dünyaya yansımaları olmaktadır. Bu nedenle çok taraflı yeni dengenin kurulmasında kendi içinde sorunsuz ve birlikte harekete eden bir İslam dünyası bulunmamaktadır ve bu yapı muhtemelen çok taraflı yeni dengenin kurulmasında en önemli engel olacaktır. ĠSLAM JEOPOLĠTĠĞĠNDE EVRĠM MÜMKÜN MÜ? İslam jeopolitiğinde ortaya konulan mevcut yapı bir yandan sosyo-ekonomik gelişimi sınırlamakta ve iç sorunları çözümünü engellemekte, diğer yandan çok taraflı dengenin kurulması olasılığını da azaltmaktadır. Bu nedenle bir seçenek İslam dünyasındaki mevcut yapının bir evrim geçirmesi ve değişimidir. Böyle bir evrimi gerçekleştirmek için üç konuda farklılaşmak gerekmektedir. 1. Yönetim Evrimi İslam ülkelerinin büyük bir kısmı uzun süreler sömürge ülkeler konumunda kalmışlardır. Bu durumun yarattığı aşırı milliyetçilik ve içe kapalı siyasi yapı zamanla dışa saldırgan veya işbirliklerinden kaçan bir yönetim profili sergilemiştir. Yeni tariflenmekte olan çok taraflı dengede ifade edilen bir yönetim evrimi kaçınılmazdır. Bu evrim iç politikada gerçekçiliği, dış politikada işbirliği ve barış istemini, ekonomik karşılıklı bağımlılığın yarattığı paylaşımcılığı ve halkın refah seviyesini arttırmayı öncelik edinen bir yönetim anlayışının geliştirilmesi ile mümkün olacaktır. 2. Global Demokratik Değerler İslam jeopolitiği üzerinde İslam dini temelinde zaten var olan ve bugün global demokratik değerler olarak ifade edilen insan hak ve hürriyetleri, birey özgürlüğü ve anayasal güvence içerisinde ifade hürriyeti, fikri ve mali mülkiyet hakları, sorumluluk, saydamlık ve hesap verilebilirlik, seçme ve seçilme hakları, örgütlenme ve siyasi temsil gibi konularda önemli değişimlerin yaşanması zorunludur. 6

7 3. BeĢeri Kalkınma Yoksullukla mücadele ve refahı tüm kesimlere yaygınlaştırma konusunda yönetimlerin ve ana aks ülkelerinin büyük ödevleri bulunmaktadır. İslam jeopolitiği üzerinde bulunan ülkelerin büyük kısmında beşeri geri kalmışlıktan kaynaklanan fanatizm eğilimi görülmektedir. Devletler bu sorunu çözmede geciktikçe toplumda aşırılıkçı gruplara eğilim artmaktadır. Özellikle petrol üreten ülkelerin petrol gelirlerini sosyal kesimlere aktarmak yönünde ciddi ve yeni projeler gerçekleştirmeleri İslam jeopolitiğinin unsurları açısından büyük önem taşımaktadır. Bu evrimin gerçekleşme olasılığı sınırlı olmakla birlikte bulunmaktadır. Ancak gerçekçi bakış açısı ile çok taraflı dengenin kurulma acilliği ile yukarıdaki evrimin gerçekleşme süreci arasında derin bir zaman aralığı bulunmaktadır. Bu zaman aralığının yarattığı boşluğu belki de önerilen evrimi daha önce Cumhuriyet ve devrimleri ile gerçekleştirmiş olan Türkiye doldurabilecektir. Muhtemelen çok taraflı denge önce kurulacak, İslam jeopolitiğinde evrim ise daha arkadan gelecek, belki de hiç gelmeyecektir. ĠSLAM JEOPOLĠTĠĞĠNDE KÜRESEL ETKĠLĠ TRAVMATĠK SORUNLAR İslam jeopolitiğinde bulunan dört önemli sorun küresel ve bıraktığı travma etkileri ile birlikte İslam dünyası ile Batı arasında hem güven bunalımını körüklemekte hem de sorunların çözümünü zorlaştırmaktadır. 1. Taliban ın Yarattığı Tahribat ve Afganistan Harekatının Tahribatı Taliban ın İslam Toplumu adına çizdiği imaj ile Batı dünyasına yerleşen İslam anlayışı ve İslam korkusu (karşıtlığı) ile Afganistan a yapılan harekatın yeniden istilaya uğrama refleksini ve aşırılıkçı davranışları tetiklemesi. 2. Arap- Ġsrail ÇatıĢması ve Ertelenen BarıĢ Arap toplumunun kendi içerisinde devam ettirdiği Arap milliyetçiliği ve İsrail in kurulmasıyla beraber buna dayanak teşkil etmesi, Filistin sorunu ile doğrudan ilişkili bir Arap-İsrail gerilimi ile birlikte İran ın da etkisi ile Filistin sorununun giderek bir Yahudi- Müslüman karşıtlığı haline dönüşmesi. 3. Batı ve Ġsrail KarĢıtı Nükleer Ġran İran ın, İslam jeopolitiği içinde Batı ve İsrail karşıtlığını açıkça sürdürmesi, İslam jeopolitiği içinde Şii nüfus alanını genişletmesi ve nükleer silaha ulaşma potansiyeli. 4. Ġstikrarsızlık Alanları ve AĢırılıkçı Hareketler İslam jeopolitiğini oluşturan coğrafya içinde çok sayıda etnik ve siyasi çatışmanın yaşandığı bölgenin varlığı ve bu bölgelerde aşırılıkçı örgütlerin rahatça faaliyet göstermesi, güçlenmesi ile İslam coğrafyası dışında kapsamlı eylem yapabilme kapasitesine ulaşmış olmaları. 7

8 İslam jeopolitiği içinde yer alan bu sorunlar İslam dünyası dışında çok taraflı yeni denge arayışlarını doğrudan ve çok yakından etkileyen sorunlardır. Bu nedenle çok taraflı yeni dengenin kurulmasında İslam dünyası ile öngörülen yeni başlangıç travma etkili sorunların varlığı sonucu güvenlik ve askeri önlemleri de gerekli kılmaktadır. ĠSLAM JEOPOLĠTĠĞĠ VE ÇOK TARAFLI DENGENĠN BAġARI ġansi Çok taraflı yeni denge arayışı İslam jeopolitiğini gündeme taşımıştır. Tek taraflı denge arayışından çok taraflı yeni denge arayışına geçiş ile birlikte İslam jeopolitiğini tanıma ihtiyacı da ortaya çıkmıştır. İslam jeopolitiği hem çok taraflı dengenin kurulduğu Merkez Avrasya adası ve Kuzey Hat ile Güney Hat içinde yer almakta hem de iç dinamikleri ve Batı medeniyeti ile karşıtlığı onu yeni dengenin önemli bir unsuru haline getirmektedir. Stratejik bir değerlendirme yapmak gerekirse İslam jeopolitiğinde iç sorunların çözümü zaman alacaktır. Batı ile ilişkilerde travma etkisi yaratan sorunların çözümü de kapsamlı güvenlik ve diplomasi girişimlerini gerekli kılacaktır. Bu nedenle muhtemelen çok taraflı yeni denge kurulurken Batı ile İslam dünyası arasındaki denge ve İslam dünyası arasındaki iç dengeler daha sonra sağlanacaktır. Ve yine muhtemelen çok da sağlıklı olmayacak bu yeni dengeler çok taraflı dengenin kalıcı olması önünde en önemli engel teşkil edecektir. ÇOK TARAFLI YENĠ DENGE ĠSLAM JEOPOLĠTĠĞĠ VE TÜRKĠYE Çok taraflı yeni denge içinde İslam jeopolitiğinin önem kazanması ve öne çıkması Türkiye için hem fırsatlar hem de riskler taşımaktadır. İslam jeopolitiğinin öne çıkması ile birlikte Türkiye nin İslami kimliği de öne çıkmaktadır. Türkiye de bu jeopolitik alanın belirleyici bir ülkesidir. Ancak Türkiye Cumhuriyetin kuruluşu ve devrimleri ile birlikte ve daha sonraki süreçte Batı nın bir parçası olmayı hedeflemiştir. Batı, çok taraflı yeni dengeyi kurarken Batı ile İslam dünyası arasındaki ilişkilerde Türkiye yi Batı değerlerine sahip ve batı nın bir müttefiki olarak görmektedir ve Türkiye nin İslam jeopolitiği içinde sorunların çözümünde önemli rol oynamasını istemektedir. Bu Türkiye için önemli fırsatlar sunmaktadır. Ancak,Türkiye çok taraflı yeni denge arayışı içinde İslam jeopolitiğinde sorunları Batılı müttefikleri ile aynı çizgide çözmektense, İslami referansları kuvvetlendiren, İslam jeopolitiğindeki sorunları kendi çizgisinde çözmek isteyen, arabuluculuklar yerine açık karşıtlıklar üreten (İsrail ve Filistin içinde El Fetih karşıtlığı), yine İran a açık destek veren politikaları benimsemektedir. Türkiye bu tercihi ile Batı nın bir çözüm ortağı olmaktansa giderek İslam jeopolitiğinde yeni bir sorun haline gelme veya İslam jeopolitiğinin kangren sorunları arasında sıkışma riski yaratmaktadır. Ayrıca, bir diğer risk de Türkiye nin İslam jeopolitiğinin tamamen içine girerek hem toplumu İslamileştirmesi ve Ortadoğululaştırması, hem de içeride Batı karşıtlığı yaratması riskidir. 8

9 Türkiye nin tercihi İslam jeopolitiğindeki gelişmeleri ve çok taraflı yeni dengenin bölgesel dinamiklerini etkileyecektir. 9