ORTAKÖY CAMİSİ RESTORASYON İŞLERİ. SÖKÜM, TESPİT İŞLERİ ve PROJE İŞLERİ;

Transkript

1 ORTAKÖY CAMİSİ RESTORASYON İŞLERİ SÖKÜM, TESPİT İŞLERİ ve PROJE İŞLERİ; Caminin restorasyon çalışmaları mevcut proje ve onaylanan kararların sahadan çıkan araştırma ve verilerle çakıştırılması ile beraber başlamıştır. Tüm duvar yüzeylerinde bulunan son dönem restorasyon işlerinde yapılmış muhdes ekler kaldırılarak ve çimento sıvaların itinalı raspasının yapılmasının ardından kapatılmış ve sonradan açılmış olan kısımların değerlendirilmesi yapılarak projelendirildi. Vakıflar arşivi ve diğer kaynaklardan elde edilen görsel ve yazılı kaynaklar ve sahadan elde edilen veriler doğrultusunda camii içerisinde restorasyon programı yeniden değerlendirildi ve bazı önemli kısımlarda güncellenmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bilim kurulu Üyelerimiz Sayın Prof. Dr. Ahmet Ersen'in malzeme ve yapım tekniklerini yönlendirmesi ve Sayın Prof. Dr.Baha Tanman ın mimarlık ve sanat tarihi ile yapının özgün dönem kalemişi ve mimari programına katkıları ile caminin restorasyon projeleri ve süreci yürütülmüştür. Caminin en önemli restorasyon kararı son cemaat mahallinde muhdes olan daha önceki dönemlerde mekan kazanmak için yapılan çelik konstrüksiyonun kaldırılması projelendirildi, alınan kurul kararı ile asma katın sökümü yapıldı. Böylelikle yapı yüksek tonozlu girişi ile özgün dönemindeki özelliğine kavuşturuldu. Daha önce duvar örülerek kapatılmış veya açılmış kısımların restitüsyon ve restorasyon projeleri hazırlanarak meydana gelen planemtrik değişikliklere ilişkin durumla ilgili projeler sunuldu. Yapı özgün dönemindeki plan şemasına kavuşturulmuştur. Harim iç cephesinde bulunan alçı silmelerin, stucco sıvaların dönem analizleri,hasar tespit ve müdahale projeleri hazırlanarak Koruma Kuruluna sunuldu. Tüm kalemişi programına ilişkin mevcut durumu belgeleyen rölöve, raspa sonrası durumu belgeleyen raspa sonrası proje ve bu verilere dayanarak restitüsyon ve restorasyon projeleri kurula sunuldu yılı onarımında mevcut kagir kubbe sökülüp yeniden inşa edilen betonarme kubbenin depreme karşı dayanım testleri ve modellemeleri hazırlanarak durum analizi yapılmış olup mevcut betonarme kabuğun iyi durumda olduğu tespit edilmiştir. İlgili rapor, anliz ve projesi sunulmuştur.

2 2009 Koruma Kurul Karaınca, mevcut şadırvanın yerine bay ve bayanı içine alan yeni bir şadırvan projesi hazırlandı ve Koruma Kuruluna sunularak onaylandı. GÜÇLENDİRME İŞLERİ Asma katın önceki dönemlerde kullanılabilir olması için kesilen gergi demirleri projelendirildi ve yeniden yapıldı. Önceki dönem onarımında tüm zemin kat ve mahfil döşemesi betonarme yapılmış idi. Betonarme döşemenin bilim kurulu kararı doğrultusunda yapı askılanarak,itinalı şekilde kesimi yapılarak alınmış özgün döneminde olduğu gibi ahşap konstrüksiyon karkas yapılmıştır. Camii içinde kemer ve tonoz bağlantılarında kesilmiş ve zarar görmüş alanlarda gergi sistemleri eklenmiştir. Tonozlarda ve duvarlarda oluşan çatlaklar açılarak gerekli alanlarda enjeksiyon ve paslanmaz elemanlar dikiş ile güçlendirilmiştir. KURŞUN İŞLERİ Ana kubbe,aslangöğüsleri ve hünkar kasrı tonozlarının yıpranmış olan kurşun örtüsü ve çürümüş olan ahşap hatılları uygun detayında yenilendi. Kurşun örtü altında siyah çimento olan sıvalar alınarak çamur sıva yenilendi. TAŞ İŞLERİ Benzer dönem yapıları arasında dış cephesindeki işlemeli ve profilli taş yüzeyleri en yoğun olan Ortaköy camii bulunduğu konum sebebi ile yoğun tuzlanma ve bozulmaya maruz kalmıştır. Caminin tüm cephesinde taş süsleme programının, iç kısımlarındaki kalemişi ve süsleme sanatı ile yarışacak şekilde dış cephelere yansıtıldığı görülmektedir. Uzman restoratör ve taş ekibi ile 3 yıla yakın süre cephe taş işleri uygulamaları yapılmıştır. Hacim iskelelerin kurulmasıyla birlikte mevcut durumun hasar tespit çalışmaları yapılarak bilim kurulu kararları doğrultusunda müdahale yöntemleri belirlenerek analitik rölöveler oluşturuldu. Cephe yüzeyinde yoğun miktarda karbon birikimine bağlı kirlilik oluşmuştu.. Çok hassas yüzeylerde yapılmamak şartı ile cephe genelinde kontrollü basınç

3 altında mikro kumlama ile temizlik yapıldı. Motif bezemeli yüzeylerde el ile itinalı temizlik yapıldı. Hünkar kasrı cephe genelinde parapet kotunda ve pencere kenarlarında önceki dönemlerde yapılmış olan profilli donatısız döküm beton silmeler tespit edilerek itinalı sökümü yapıldı. Sökümü yapılan beton silmelerin yerine hünkar cephesinde bulunan özgün küfeki taş profilli silmeler kenet ve zıvana detayı ile monte edildi. Hazırlanmış olan analitik rölöveler doğrultusunda yoğun erezyona uğramış taşların itinalı çürütülmesi yapıldı. Pınarhisar taş ocağından belirlenen ebatlarda gelen küfeki taşın bezeme veya profilinin el ile oyması yapılarak bulunduğu kota çıkarılıp paslanmaz çelik kenet ve zıvana ile kurşun eriği iler sabitleyerek montajı yapıldı. Cephe genelinde önceki dönem onarımlarında siyah/beyaz çimento ile yapılan dolgular ve derzler itinalı biçimde taş yüzeyden uzaklaştırılarak taş tozu içerikli harç ile plastik onarımı yapıldı. KALEMİŞİ Mevcut kalemişlerinin rölöveleri alınarak itinalı araştırma raspaları yapıldı. Araştırmalar sonrasında bir/birkaç alt katmanından çıkan bezemeler değerlendirilerek restitüsyon ve restorasyon projeleri hazırlanıp Koruma Kurulu na sunuldu. Koruma Kurulundan onaylanan projelere göre bezeme çıkan kısımların ihyası yapıldı. Özgün olmayan bölümler aslına uygun olarak sıvası yapılarak, eldeki verilere uygun olarak kalemişi deseni uygulandı. Ana kubbe kalemişi yüzeyler temizlik ve boya sabitlemesi yapılarak kısmi onarımlar ve ihya yapıldı. Yoğun rutubete maruz kalan aslangöğüslerinde hasarlı olan kalemişleri alınarak tamamlamalar yapıldı. STUCCO SIVA Camii nin ana harim süsleme programının en önemli öğesi olan mermer taklidi yüzeyler Ortaköy camisi dışında Dolmabahçe de bulunmaktadır. Saraya özgü olan bu sön dönem süsleme sanatı bu caminin en çok uzmanlık ve sanat isteyen bölümlerindendir. Özgün döneminin ardından geçirdiği restorasyonlarda bir çok kez yenilenen ve tamirat gören yüzeylerde yoğun bir bozulma ve dökülme görülmekteydi. Yapılan kapsamlı incelemeler sonunda önceki dönem onarımlarından farklı renk

4 ve doku özelliği göstermesi dışında, siyah çimento üzerine yapıldığı tespit edilen stucco sıvalar yoğun tuzlanmaya maruz kalmış olup alttaki yüzeyden ayrıldığı için kopmalar ve ayrışmaların olması sebebi ile yenilenmesine karar verildi. Özgün malzeme ve tekniğine uygun olarak Milli Saraylar uzman stucco sıva ekibinin desteği ile özgün tekniklerde yeniden yapıldı. Mermer görünümü özelliği taşıyan stucco sıvaların en son cilası ve altın varaklı çerçeveleri yapılarak tamamlandı. OYMALI ALÇI SİLMELER Ana harim bölümü tüm yüzeyleri stucco ve kalemişi yüzeylerle ortak tasarlanmış nebati ve işlemeli alçı süsleme programı bulunmaktadır. Dönem yapıları içinde en süslü ve nitelikli alçı süsleme programına sahip olan camii bu anlamda stucco işlerindeki gibi hassas bir çalışma yürütülmüştür. Farklı kot ve noktalardan numune alınrak İTÜ laboratuarında incelenen alçı içerikleri doğrultusunda özgün olup olmayanlar tespit edilmiştir. Özgün olanlar korunarak, diğer kısımların model kalıpları özgün motiflerine uygun oluşturularak imalatı yapıldı. MERMER İŞLERİ Mihrap, minber ve vaaz kürsüsü beyaz ve renkli mermerlerin beraber kullanıldığı, süslemesi ile camii içindeki stucco ve alçı yüzeylerinin desen ve modellerinin temelini oluşturur.caminin ana harim bölümde zemin onarımları ve betonarme döşemelerin yapıldığı dönemde çok hasar görmüştür.eksik veya hasarlı olan parçaların sökümü yapılarak yeniden işlenen mermer monte edildi.tüm derzlerde siyah çimento ve genel cephe yüzeyinde kimyasal temizlik yapıldı. Ana giriş kapısının mermer kiriş ve söveleri ile kitabe sökülerek, onarımı ve temizliği yapıldı. Montaj detayları güçlendirilen elemanlar kurşun,kenet ve zıvana detayı ile monte edildi. AHŞAP İŞLERİ Zemin kat döşemesinin ahşap konstrüksiyon yapılmasının ardından korunabilen ahşap döşeme kaplamaları onarılarak monte edildi. Korunamayan çok hasarlı ahşap kaplamaların ise yenilendi. Caminin özgün döneminde olan giyotin pencereler sadece hünkar kasrıdaki bir kaç pencerede görülmekteydi. Diğer dönemler değişen pencereler tamamen kaldırılarak özgününe uygun olarak tüm yapıda pencereler yenilendi.

5 Tüm kapıların boya raspası ve onarımları yapılarak monte edildi. Hünkar kasrı doğu kolunda özgün olmayan merdivenin restitüsyonu yapılarak yeniden imal edildi. Batı kolunda özgün merdivenin oymalı korkuluk ve basamaklarının onarımı yapılarak karkası güçlendirildi ve restorasyonu yapıldı. BAKIR/DEMİR İŞLERİ Ana kubbe,ağırlık kulesi ve minare alemleri kodlanarak söküldü. Bakır ve döküm demir olan kısımlarının onarımları yapılarak altın varak kaplandı ve montajı yapıldı. Hünkar kasrı ve harim döküm demir korkulukları kodlanarak yerinden söküldü ve onarımları yapıldı. Eksik olan parçaları yeniden dökülerek tamamlamalar yapıldı. Hünkar kasrı merdiven pencere nişlerinde bir dönem döküm korkuluk olduğu ancak zamanla yok olduğu tespit edilerek 9 adet pencerenin yeniden dökümü yapıldı. Bahçe çevre korkuluklarının sökümü ve kodlaması yapılarak onarıldı ve monte edildi. PEYZAJ Mevcut bahçe döşeme kaplaması sökülerek Denizli traverteni uygun eğimlerde kaplaması yapıldı. Ağaçların genel bakımı yapılarak bitkisel toprak zemini yenilenerek çim alan oluşturuldu. MEKANİK Yapı içinde bulunan tuvaletlerin pis/temiz su hatları değiştirildi. Önceden salon ve duvar tipi iklimlendirme cihazları kullanılan yapının tümünde tek bir merkeze bağlı soğutma ve ısıtma yapabilen sistem kuruldu. ELEKTRİK Tüm elektrik tesisatın yenilenmesi, iç ve dış cephe aydınlatma sisteminin değiştirilmesi, ses sisteminin yenilenmesi yapıldı. Mevcut durumda bir çok niteliksiz veya uyumsuz avizeyi barındıran hünkar kasrı odalarının tümü hacim ile uyumlu olacak şekilde pirinç avize olarak düzenlendi. Ana harimde ana avize ve çevre avizeler farklı modellerden oluşmakta idi. Ana avizenin onarımı yapılarak korundu ve çevre avizeler belli oranda küçültülerek ana avize ile aynı model olarak yeniden üretildi.