Tarih Felsefesi. M. Hanifi MACİT Alper İPLİKCİ

Transkript

1 Tarih Felsefesi M. Hanifi MACİT Alper İPLİKCİ

2 M. Hanifi MACİT Alper İPLİKCİ TARİH FELSEFESİ ISBN DOI / Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2017, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Ocak 2017, Ankara Yayın-Proje: Özlem Sağlam Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Tasarımı: Pegem Akademi Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.ne

3 Doç. Dr. M. Hanifi MACİT 1976 yılında Erzurum / Oltu da doğdu. Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü nden 2002 yılında mezun oldu. Siyaset felsefesi alanında 2009 yılında doktorasını bitirdi yılında siyaset felsefesi alanında Doçent oldu. Halen Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Yazarın, elinizdeki eserin dışında, siyaset felsefesi, tarih felsefesi ve etik konularını içeren 3 kitabı, edisyon kitaplarda bölüm yazarlıkları ve makaleleri bulunmaktadır. Alper İplikci 1988 yılında Erzurum da doğdu yılında Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü nde lisans eğitimini tamamladı. Aynı yıl Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü nde yüksek lisans eğitimine başladı ve 2015 yılında eğitimini sürdürdüğü enstitüye bağlı olarak Araştırma Görevlisi olarak atandı yılında yüksek lisans eğitimini tamamlayarak bağlı bulunduğu enstitüde doktora eğitimine başladı ve halen doktora eğitimini sürdürmektedir. Bu zamana kadar ulusal hakemli dergilerde yayınlanmış iki makalesi ve sunmuş olduğu, uluslararası düzeyde bir bildirisi bulunmaktadır.

4 ÖN SÖZ Tarih Felsefesi başlığını taşıyan bu çalışma, öncelikle tarih felsefesinin ne liğini ve tarih felsefesi sorunlarını/sorularını konu edinmektedir. Diğer taraftan tarihsel süreçten ne anlaşılması gerektiği ve yine tarihsel süreçlerin neler olduğu da açıklayıcı bir üslupla ele alınmıştır. Tarih üzerine değerlendirmeleri olan önemli düşünürlerin dile getirdikleri görüşler çalışmanın özünü oluşturmaktadır. Bu çalışmada Antik dönem tarih yazıcılığının en önemli simalarından olan Herodotos tan çağımızın yine en önemli düşünürlerinden biri olan M. Foucault a kadar yer verilmiştir. Düşünürlerin tarih konusu üzerine yapmış oldukları değerlendirmeler, dönemin ruhundan bağımsız olmadığı için her döneme dair açıklayıcı bilgiler de mevcuttur. Son olarak bu çalışmaya yayınları arasında yer veren Pegem Yayınlarına teşekkürü bir borç biliriz. M. Hanifi MACİT Alper İPLİKCİ 2017

5 İÇİNDEKİLER GİRİŞ...1 Tarih Felsefesi Nedir, Soruları Nelerdir?...5 a. Tarih üzerine felsefe yapmak olanaklı mıdır?...10 b. Tarihin bilgisine tutarlı bir biçimde, belli bir düzen içerisinde bütünsel olarak ulaşılabilir mi?...11 c. Olguların tarihsel süreçteki gidişlerini belirleyen evrensel ve soyut yasalar mevcut mudur?...12 d. Tarih belli bir amaca sahip midir?...12 e. Tanrı nın tarihte tecellisi söz konusu mudur?...13 f. Tarih politik bir etkinlik midir? TARİHSEL SÜREÇ NASIL ANLAMLANDIRILMALIDIR? Döngüsel Tarih İlerlemeci Tarih Anlamacı Tarih İLKÇAĞDA TARİH: YUNAN VE ROMA Herodotos / Thukidides ve Aristoteles Livius ve Tacitus İSLAM VE BATI ORTAÇAĞINDA TARİH Batı Ortaçağı Saint Augustinus ( ) İslam Ortaçağı İbn Haldun ( ) AYDINLANMA VE TARİH Aydınlanma ve İlerleme Düşüncesi Giambattista Vico ( ) Voltaire ( )...48

6 viii Tarih Felsefesi 4.4. Immanuel Kant ( ) Johann Gottfried von Herder ( ) YÜZYIL: TARİH YÜZYILI Alman İdealizmi Johann Gottlieb Fichte ( ) Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling ( ) Georg Wilhelm Friedrich Hegel ( ) Tarihin Nesnel İnşası Auguste Comte ( ) Karl Marx ( ) Hermeneutik Tarih Anlayışı Wilhelm Dilthey ( ) Zamana Aykırı Düşünceler Friedrich Nietzsche ( ) YÜZYIL (TARİHİ YENİDEN DÜŞÜNMEK) Oswald Spengler ( ) Robin George Collingwood ( ) Arnold Joseph Toynbee ( ) Hans Georg Gadamer ( ) Karl R. Popper ( ) Varoluşçu Tarih Jean Paul Sartre ( ) Post-modern Tarih Michel Foucault ( ) KAYNAKÇA

7 Tarih Felsefesi 155 KAYNAKÇA Akarsu, Bedia, Nietzsche nin Tarih Karşısında Tutumu, İstanbul Üniversitesi Felsefe Arkivi Dergisi, Arslan, Ahmet, İbni Haldun, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul Aster, Ernst von, İlkçağ ve Ortaçağ Felsefe Tarihi, Çev. Vural Okur, İm Yayınları, İstanbul Augustinus, Saint, İtiraflar, Çev. Dominik Pamir, Kaknüs Yayınları, İstanbul Aysevener, Kubilay, Antikçağ dan Günümüze Tarih Tasarımları, CTTAD, VIII/18-19, (2009/Bahar-Güz). Aysevener, Kubilay, Tarih Felsefesi, Say Yayınları, İstanbul Aysevener, Kubilay, Tarih ve Döngüsellik, Felsefe Dünyası, Sayı:3, Mart, 1992, ss Aysevener, Kubilay, Tarih ve İlerleme, Felsefe Dünyası, Sayı: 14, Kış: 1994, ss Beer, Max, Hegel in Felsefesi ve Marx ın Tarih Anlayışı, Çev. F. Sabit, Öncü Kitabevi, İstanbul Berkowitz, Peter, Nietzsche: Bir Ahlak Karşıtının Etiği, Çev. Ertürk Demirel, Ayrıntı Yayınları, İstanbul Berlin, Isaiah, Vico and Herder: Two Studies in the History of Ideas, Chatto and Windus Ltd., London Best, Steven-Kellner, Douglas, Postmodern Teori, Çev. Mehmet Küçük, Ayrıntı Yayınları, İstanbul Bıçak, Ayhan, Tarih Felsefesi, Dergâh Yayınları, İstanbul Bonneuil, Noel, The Mathematics of Time in History, History and Theory, Vol. 49, No. 4, Theme Issue: 49: History and Theory: The Next Fifty Years (December 2010), Published by Wiley for Wesleyan University, pp Carr, Edward, Hallett, Tarih Nedir?, Çev. Misket Gizem Gürtürk, İletişim Yayınları, İstanbul Cevizci, Ahmet, Aydınlanma Felsefesi, Ezgi Kitabevi, Bursa, Collingwood, Robin, George, Bir Özyaşam Öyküsü, Çev. Ayşe Nihal Akbulut, Y.K.Y, İstanbul, Collingwood, Robin, George, Tarih Tasarımı, Çev. Kurtuluş Dinçer, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2007.

8 156 Tarih Felsefesi Collingwood, Robin, George, Tarihin İlkeleri ve Tarih Felsefesi Üzerine Başka Yazılar, Çev. Ahmet Hamdi Aydoğan, Y.K.Y, İstanbul, Comte, Auguste, Pozitif Felsefe Kursları, Çev. Erkan Ataçay, Sosyal Yayınlar, İstanbul Comte, Auguste, Pozitivizm İlmihali, Çev. Peyami Erman, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul Coplestan, Frederick, Felsefe Tarihi- Fransız Aydınlanmasından Kant a, Çev. Aziz Yardımlı, İdea, İstanbul, Cracraft, James (Review by), The Specter of Marxism, Reviewed Work(s): History s Locomotives: Revolutions and the Making of the Modern World by Martin Malia and Terence Emmons, History and Theory, Vol. 48, No. 1 (Feb., 2009), Published by Wiley for Wesleyan University, pp Çevik, Mustafa, Tarih Felsefesi, Anı Yayıncılık, Ankara Çiğdem, Ahmet, Aydınlanma Düşüncesi, İletişim Yayınları, İstanbul Demir, Muzaffer, Herodotos ve Yabancı Kültürler: Mısır Örneği, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: XXVII, Sayı:2, Demir, Remzi, Türk Aydınlanması ve Voltaire, Doruk Yayınları, Ankara, Dilthey, Wilhelm, Hermeneutiğin Doğuşu, Çev. Doğan Özlem, (Wilhelm Dilthey, Hermeneutik ve Tin Bilimleri, Çev. Doğan Özlem, Notos Kitap Yayınevi, İstanbul 2012 içinde). Dilthey, Wilhelm, İnsan ve Tarih Dünyasında Tekilleşme ve Sanat, Çev. Doğan Özlem, (Wilhelm Dilthey, Hermeneutik ve Tin Bilimleri, Çev. Doğan Özlem, Notos Kitap Yayınevi, İstanbul 2012 içinde). Dilthey, Wilhelm, Tekilleşme ve Karşılaştırmacı Tin Bilimleri, Çev. Doğan Özlem, (Wilhelm Dilthey, Hermeneutik ve Tin Bilimleri, Çev. Doğan Özlem, Notos Kitap Yayınevi, İstanbul 2012 içinde). Dilthey, Wilhelm, Tin Bilimlerine Giriş, Çev. Doğan Özlem, (Wilhelm Dilthey, Hermeneutik ve Tin Bilimleri, Çev. Doğan Özlem, Notos Kitap Yayınevi, İstanbul 2012 içinde). Direk, Zeynep-Çankaya, Gaye, Jean Paul Sartre: Tarihin Sorumluluğunu Almak, Metis Yayınları, İstanbul Erdoğan, Coşkun, Robin Georg Collingwood, (1900 den Günümüze Büyük Düşünürler, Ed. Çetin Veysal, Etik Yayınları, 4. cilt, İstanbul 2011 içinde). Falzon, Christopher, Foucault ve Sosyal Diyalog, Çev. Hüsamettin Arslan, Paradigma Yayınları, İstanbul 2001.

9 Tarih Felsefesi 157 Ferro, Marc, vd., Tarihler ve Yorumları, Çev. Bahaeddin Yediyıldız, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara Fichte, Johann, Gottlieb, Çağımızın Temel Karakteristikleri, Çev. Güçlü Ateşoğlu, (Tarih Felsefesi: Seçme Metinler, Haz. Doğan Özlem-Güçlü Ateşoğlu, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2014 içinde). Foucault, Michel, Bilginin Arkeolojisi, Çev. Veli Urhan, Ayrıntı Yayınları, İstanbul Foucault, Michel, Kelimeler ve Şeyler, Çev. M. Ali Kılıçbay, İmge Kitabevi, Ankara Foucault, Michel, Seçme Yazılar 5, Çev. Işık Ergüden, Ayrıntı Yayınları, İstanbul Gadamer, Hans, Georg, Hakikat ve Yöntem I, Çev. Hüsamettin Aslan-İsmail Yavuzcan, Paradigma Yayıncılık, İstanbul Gadamer, Hans, Georg, Hakikat ve Yöntem II, Çev. Hüsamettin Aslan-İsmail Yavuzcan, Paradigma Yayıncılık, İstanbul Gadamer, Hans, Georg, Hermeneutik Refleksiyonun Kapsamı ve Fonksiyonu, Der: Hüsamettin Arslan, Retorik, Hermeneutik ve Sosyal Bilimler, Paradigma Yayınları, İstanbul Habermas, Jürgen, Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine, Çev. Mustafa Tüzel, Kabalcı Yayınevi, İstanbul Hegel, Georg, Wilhelm, Friedrich, Tarih Felsefesi I, Çev. Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul Hegel, Georg, Wilhelm, Friedrich, Tarihte Akıl, Çev. Önay Sözer, Kabalcı Yayınevi, İstanbul Herder, Johann, Gottfried von, İnsanlık Tarihi Felsefesi Üzerine Düşünceler, Çev. Doğan Özlem, (Tarih Felsefesi: Seçme Metinler, Haz. Doğan Özlem- Güçlü Ateşoğlu, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2014 içinde). İbn Haldun, Mukaddime I, Haz: Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul Kant, Immanuel, Dünya Yurttaşlığı Amacına Yönelik Genel Bir Tarih Düşüncesi, Çev. Uluğ Nutku, (Tarih Felsefesi: Seçme Metinler, Haz. Doğan Özlem-Güçlü Ateşoğlu, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2014 içinde). Kant, Immanuel, Pratik Usun Eleştirisi, Çev. İsmet Zeki Eyuboğlu, Say Yayınları, İstanbul 1989.

10 158 Tarih Felsefesi Kobayashi, Chinatsu-Marion, Mathieu, Gadamer and Collingwood on Temporal Distance and Understanding, History and Theory, Vol. 50, No. 4, Theme Issue: 50: Historical Distance: Reflections on a Metaphor (December 2011), Published by Wiley for Wesleyan University, pp Le Bon, Gustave, Tarih Felsefesi, Çev. Hüsrev Akdeniz-Murat Temelli, Ataç Yayınları, İstanbul Lechte, John, Elli Anahtar Çağdaş Düşünür, Çev. Barış Yıldırım, Açılım Kitap, İstanbul Macit, Muhammet, Hanifi, Faşizm ve Nazizm, Savaş Yayınevi, Ankara Magee, Bryan, Karl Popper in Bilim Felsefesi ve Siyaset Kuramı, Çev. Mete Tunçay, Remzi Kitabevi, İstanbul Marx, Karl, 1844 El Yazmaları, Çev. Murat Belge, Birikim Yayınları, İstanbul Marx, Karl-Engels, Friedrich, Alman İdeolojisi, Çev. Emir Aktan, Alter Yayıncılık, Ankara Marx, Karl-Engels, Friedrich, Komünist Manifesto, Çev. Celâl Üster-Nur Deriş, Can Yayınları, İstanbul Meyerhoff, Hans, Zamanımızda Tarih Felsefesi, Çev. Abdullah Şevki, Hece Yayınları, Ankara Munslow, Alun, Tarihin Yapısökümü, Çev. Abdullah Yılmaz, Ayrıntı Yayınları, İstanbul Newal, Paul, The Philosophy of History, (2005). Nietzsche, Friedrich, Tarihin Yaşam İçin Yararı ve Yararsızlığı Üzerine (Çağa Aykırı Düşünceler II), Çev. Nejat Bozkurt, Say Yayınları, İstanbul Nordau, Max, Tarih Felsefesi, Haz. Levent Öztürk, Ayışığı Kitapları Kitabevi, İstanbul Oppermann, Serpil, Post-Modern Tarih Kuramı, Phoenix Yayınları, Ankara Özipek, Bekir, Berat, Muhafazakârlık Akıl Toplum Siyaset, Kadim Yayınları, Ankara, Özlem, Doğan, Günümüzde Felsefe Disiplinleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul Özlem, Doğan, Tarih Felsefesi, İnkılap Kitabevi, İstanbul Özlem, Doğan, Tarih Felsefesi, Say Yayınları, İstanbul Öztürk, Mustafa, Tarih Felsefesi, Akçağ Yayınları, Ankara 2014.

11 Tarih Felsefesi 159 Palti, Elias, Jose, From Ideas to Concepts to Metaphors: The German Tradition of Intellectual History and the Complex Fabric of Language, History and Theory, Vol. 49, No. 2 (May 2010), Published by Wiley for Wesleyan University, pp Paul, Herman, Who Suffered From The Crisis of Historicism? A Dutch Example, History and Theory, Vol. 49, No. 2 (May 2010), Published by Wiley for Wesleyan University, pp Popper, Karl, Raimund, Açık Toplum ve Düşmanları I: Platon, Çev. Mete Tunçay, Liberte Yayınları, Ankara Popper, Karl, Raimund, Açık Toplum ve Düşmanları II Hegel, Marx ve Sonrası, Çev, Harun Rızatepe, Liberte Yayınları, Ankara Popper, Karl, Raimund, Hayat Problem Çözmektir, Çev. Ali Nalbant, Y. K. Y., İstanbul Popper, Karl, Raimund, Tarihselciliğin Sefaleti, Çev.Sabri Orman, İnsan Yayınları, İstanbul Poster, Mark, Foucault, Marksizm ve Tarih, Çev. Feride Güler, Otonom Yayıncılık, İstanbul Sakmann, Paul, The Problems of Historical Method and of Philosophy of History in Voltaire, History and Theory, Vol:11, Beiheft :11, Enlightenment Historiography: Three German Studies, Sartre, Jean, Paul, Varlık ve Hiçlik, Çev. Turhan Ilgaz- Gaye Çankaya Eksen, İthaki Yayınları, İstanbul Sartre, Jean, Paul, Yöntem Araştırmaları-Diyalektik Aklın Eleştirisi, Çev. Rıfat Kırkoğlu, YAZKO, İstanbul Sarup, Madan, Post-Yapısalcılık ve Post-modernizm, Çev. Abdulbaki Güçlü, Kırk Gece Yayınları, İstanbul Schelling, Friedrich, Wilhelm, Joseph von, Tarih Kavramı, Çev. Ali Irgat, (Tarih Felsefesi: Seçme Metinler, Haz. Doğan Özlem-Güçlü Ateşoğlu, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2014 içinde). Schelling, Friedrich, Wilhelm, Joseph von, Tarihin Felsefesi Olur mu?, Çev. Ali Irgat, (Tarih Felsefesi: Seçme Metinler, Haz. Doğan Özlem-Güçlü Ateşoğlu, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2014 içinde). Simmel, Georg, Tarih Felsefesinin Problemleri, Çev. Gürsel Aytaç, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2008.

12 160 Tarih Felsefesi Skirbekk, Gunnar-Gılje, Nils, Felsefe Tarihi, Çev. Emrah Akbaş- Şule Mutlu, Kesit Yayınları, İstanbul Sorokin, Pitirim- Toynbee, Arnold, Joseph, Sorokin ve Toynbee, Çev. Erdoğan Güçbilmez, Sevinç Matbaası, Ankara Sorokin, Pitirim, Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefeleri, Çev. Mete Tunçay, Göçebe Yayınları, İstanbul Spengler, Oswald, Batının Çöküşü, Çev. Giovanni Scognamillo-Nuray Sengelli, Dergah Yayınları, İstanbul Şaylan, Gençay, Postmodernizm, İmge Kitabevi, Ankara Tannebaum, Donald-Schultz, David, Siyasi Düşünce Tarihi, Çev. Fatih Demirci, Adres Yayınları, Ankara Toynbee, Arnold, Joseph, Hatıralar: Tecrübelerim, Çev. Şaban Bıyıklı, Klasik Yayınları, İstanbul Toynbee, Arnold, Joseph, Tarihin Faydası ve Değeri, Çev. Ahmet E. Uysal, Dil ve Tarih-Coğrafya Konferans Metni, Toynbee, Arnold, Joseph, Uygarlık Yargılanıyor, Çev. Kasım Yargıcı-Mehmet Ali Yalman, Örgün Yayınevi, İstanbul Uygur, Mermi, Tarih Felsefesinin Yolu, Felsefe Arkivi, Cilt:3, Sayı:3, Varange, Ulick, The Philosophy of History and Politics, Brittas Bay, Jaurnay 30, Vico, Giambattista, Yeni Bilim, Çev. Sema Önal, Doğu Batı Yayınları, Ankara Walsh, William, Henry, Tarih Felsefesine Giriş, Çev. Yusuf Ziya Çelikkaya, Hece Yayınları, Ankara West, David, Kıta Avrupa Felsefesine Giriş, Çev. Ahmet Cevizci, Paradigma Yayınları, İstanbul Westerkamp, Dirk, The Philonic Distinction: Enlightenment Historiography of Jewish Thought, History and Theory, Vol. 47, No. 4 (Dec., 2008), Published by Wiley for Wesleyan University, pp