MÜFESSİRLERİN İMAMI İBNU CERİR ET-TABERİ NİN İTİKADI. Hazırlayan: Ebu Muhammed es-selefi

Transkript

1 MÜFESSİRLERİN İMAMI İBNU CERİR ET-TABERİ NİN İTİKADI Hazırlayan: Ebu Muhammed es-selefi 1

2 İmam Ebu Cafer Muhammed bin Cerir et-taberi nin İ tikadı Ebu Cafer Muhammed İbni Cerir ibni Yezid el-amuli el-taberi sonraları el-bağdadi H ( ) İran da tarihi bir bölge olan Taberistan'ın Amul şehrinde doğmuştur. Amuli, Taberi ve daha sonra Bağdat a yerleştiği içinde Bağdadi nisbetleriyle anılır. Hiç evlenmemesine rağmen geleneklere göre Ebu Cafer künyesini alarak bununla meşhur oldu. Çok çalışkan, zühd ve takva sahibi bir kimse olarak bilinirdi. Müctehid bir imam, büyük bir muhaddis, fıkıh ilminin inceliklerine vakıf bir fakih ve değerli bir tarihçidir. Yedi yaşında hafız olmuş, sekiz yaşında imam olmuş ve dokuz yaşında hadis ezberlemeye başlamıştır. İlim elde etmek için Rey, Basra, Kufe, Vasıt, Medine, Suriye ve Mısır, Bağdat gibi yerlere gitmiştir. Hanefi, Şafii ve Maliki fıkhını öğrenmiş ve bir süre Şafii Mezhebine uymuştur. Daha sonraları hiçbir mezhebi taklid etmemiş aksine delillere bağlı olarak yaşamış, onu takip edenler Ceririye (Taberiyye) Mezhebi olarak anılmış, ancak daha sonraları takipçisi olmadığından bu mezheb ortadan kalkmıştır. Mezhebinin özelliklerini "Latifül Kavi" isimli eserinde beyan etmiş ayrıca "el-basit" ve "İhtilafu l-fukaha" adlı eserlerinde, İmam Malik, Ebu Hanife, Şafii, Süfyan es-sevri, Evzai, Ebu Yusuf, Muhammed bin el-hasen, İbrahim bin Halid el-kelbi gibi alimlerin görüşlerini birbirleriyle mukayese ederek, delilleriyle birlikte zikretmiş ve kendisinin tercih ettiği hükmü de belirtmiştir. (bkz. Taberi Tefsiri giriş kısmı) Taberi hadis sahasında da zamanının önde gelen alimleri arasına girmiştir. Öyle ki Zehebi onu altıncı mertebedeki muhaddislerden sayarken Nevevi "Tehzibu l-esma ve l-lügat" adlı eserinde Taberi yi, Tirmizi ve Nesai'nin mertebelerinde zikretmiştir. (Taberi Tefsiri giriş kısmı) "Tehzib el-asar" isimli eserinde izlediği yolla yaptığı hadis şerhi açısından ondan sonra gelen insanlar Taberi nin şerh ettiği şekliyle tek bir hadisi dahi şerh edemedi. (İbni Asakir, Tarih-i İbn-i Asakir, 18/351; Taberi Tefsiri giriş kısmı) Mücahidin oğlu Ebubekir, teravih namazı kılmak için mescide giderken Taberi nin, er-rahman Suresi ni okuduğunu işitmiş ve onun hakkında: "Allah tealanın bu sureyi bundan daha güzel okuyan birini yarattığını sanmıyorum." demiştir. (Taberi Tefsiri giriş kısmı) Hatib el-bağdadi şöyle demiştir: "İbni Cerir büyük ilim adamlarından birisiydi. Sözü gereğince hüküm verilir, onun görüşüne başvurulurdu. Öyle ilimleri kendi şahsında toplamıştı ki, çağdaşları arasında hiç kimse bu kadar bilgiyi onunla aynı düzeyde bilemiyordu. Kur an ı çok iyi bilen birisiydi. Kur an ın manalarını çok iyi bilirdi, hükümlerinde fakihti. Sünnetleri ve rivayet yollarını çok iyi bilirdi. Sahihiyle, illetlisiyle, nasihiyle mensuhuyla sünneti bildiği gibi, ashabın ve tabiinin ahkama, helal ve harama dair sözlerini de iyi bilirdi Ben lügat alimi Ali bin Ubeydullah ı şunu naklederken dinledim: Muhammed bin Cerir (et-taberi), kırk yıl süreyle kırk yılın her bir gününde kırkar varak (sahife) yazmaya devam etti. Üstad Ebu Hamid el-isferayini de der ki: Bir kimse İbni Cerir in tefsirini elde etmek için Çin e kadar yolculuk etse dahi bu büyük birşey sayılmaz!" (Zehebi, el-uluvv li l-aliyyi l-azim; Ebu'l-Felah İbnu'l-İmad, Şezeratu'z- Zeheb fi Ahbari men Zeheb, 2/260; İbni Kesir, el-bidaye ve'n-nihaye, Hicretin Üçyüzonuncu Senesi; Hatibi, Tarih-i Bağdat, 2/163) 2

3 İmamlar imamı İbni Huzeyme şöyle demiştir: "Yeryüzünde Muhammed bin Cerir den daha alim birisini bilmiyorum." (İbni Kesir, el-bidaye ve'n-nihaye, Hicretin Üçyüzonuncu Senesi; Ebu'l- Felah İbnu'l-İmad, Şezeratu'z-Zeheb fi Ahbari men Zeheb, 2/ 260; Zehebi, el-uluvv li l-aliyyi l- Azim) İbni Kesir şöyle demiştir: "İbadette, zahidlikte, takvada ve hakkı yerine getiremede hiçbir kınayıcının kınamasına aldırış etmezdi. Güzel sesli olup Kur an ı Kerim'i usulünce okurdu. Ayrıca kıraat ilminde mükemmel bilgisi vardı. Büyük ve salih kimselerdendi." (İbni Kesir, el- Bidaye ve'n-nihaye, Hicretin Üçyüzonuncu Senesi) Devlet adamları tarafından gönderilen hediye ve yardımları reddetmiş, devlet görevinde bulunması için yapılan teklifleri de tekrar tekrar reddetmiştir. (İbni Asakir, Tarih-i İbn-i Asakir, 18/356) Fıkıh, hadis, tarih, lügat, gramer, tefsir ve kıraat ilimlerinde otorite olmuş ve bu ilimlerde çok değerli eserler vermiştir. Cahiliye devri şiiri ve Arap dili edebiyatı, meani ve ayrıca matematik ve tıb gibi beşeri ilimlerde de kendini yetiştirmiştir. Ömrünün sonuna kadar tasnif ve telifle meşgul olmuş ve çok sayıda talebe yetiştirmiştir. Tefsir ilminin kurucusu sayılmış tefsiri, ilk ve en büyük tefsir olarak kabul görmüştür. Rivayet tefsirlerinin anası olarak nitelenen bu muazzam tefsir ile şöhret bulmuştur. Tefsirinde, ilk dönem fakihlerinin ayetlerden çıkardığı birçok fıkhi hüküm bulunmaktadır. Yine şöhret bulduğu bir başka eseri de dünya ve medeniyetler tarihine dair eseridir ki bu eser de kendi alanında yazılmış ilk eserdir ve klasik eserler arasına girmiştir. Bu eseriyle doğuda ve batıda haklı bir şöhrete ulaşmış ve "Tarihin Babası" ünvanını almıştır. Yazdığı eserlerin birçoğu kaybolmuş ve zamanımıza kadar ulaşamamıştır. İmam Taberi'nin eserlerinden bazıları şunlardır: Camiu'l-Beyan an-te'vili Ayeti l-kur'an (Tefsiru't-Taberi), Tarih er-rusül ve'l-muluk ve'l-hulafa (Tarihu'l-Umem ve'l-mülük), İhtilafu'l Fukaha (İhtilafu Ulemai'l-Emsar fi Ahkami Şeraii'l-İslam), Usulu'l Fıkıh, Kitabu'l-Kıraat ve Tenzilu'l-Kur'an, Kitabu Şerhu's-Sünen, Beşaratu'l-Mustafa, Tarihu'r-Rical mine's-sahabeti ve't-tabi'in, Tehzibu'l-Asar, Kitabu'l-Hafif, Kitabu'l-Basit. Hayatının son dönemlerinde diğer birçok alimin de tecrübe ettiği- fitne İmam Taberiye de isabet etmiş, Şii olduğu yönünde bilgiler yayılmaya başlamış ve bu sebeple İmam Taberi çetin bir imtihandan geçmiştir. Kaynaklarda, İmam Taberi nin vefat etmesi üzerine gelecek tepkilerden endişe edilerek gece, gizlice defnedildiği bilgisine yer verilmektedir. İmam Lalika i nin naklettiği İmam Taberi nin akidesini anlatan metin okunduğunda, bu fitnelerden canı yanmış bir kimsenin sözleri olduğu gayet açık biçimde görülecektir. Allah, bütün bunları onun günahlarına kefaret kılsın!.. 3

4 ص] İBNU CERİR ET-TABERİ NİN İTİKADI Zehebi nin bildirdiğine göre 310 yılında yaklaşık 90 yaşında (Zehebi, el-uluvv li l-aliyyi l- Azim), Bağdat'ta vefat etmiştir. İbni Kesir de şöyle demiştir: "İbni Cerir et-taberi, H310 senenin Şevval ayının bitimine iki gün kala, pazar akşamı, seksenbeş ya da seksenaltı yaşında iken vefat etti." (İbni Kesir, el-bidaye ve'n-nihaye, Hicretin Üçyüzonuncu Senesi) İmam Ebu Cafer Muhammed bin Cerir et-taberi nin İ tikadı İmam el-lalika i, Müctehid İmam İbni Cerir el-taberi nin itikadına dair -Taberi'nin 'Sarih es- Sünne' isimli eserinde dağınık olarak tespit ettiğimiz- şu görüşlere yer verir: اع ت ق اد أ ب ج ع ف ر م م د ب ن ج ر ير الط ب ي أ خ ب ر ن ا ع ب ي د ا لل ب ن م م د ب ن أ ح د ق ر اء ة ع ل ي ه, ق ال : أ خ ب ر ن ا ال ق اض ي أ بو ب ك ر أ ح د ب ن ك ام ل ق ال : ق ال أ بو ج ع ف ر م م د ب ن ج ر ير : " ف أ و ل م ا ن ب د أ ف يه ال ق و ل م ن ذ ل ك ك ل م ا لل ع ز و ج ل و ت ن ز يل ه إ ذ ك ان م ن م ع ان ت و ح يد ه. ف الص و اب م ن ال ق و ل ف ذ ل ك تل ي, و ف أ ي م و ض ع ق ر ئ, ك ي ف ك ت ب, و ك ي ف ع ن د ن ا أ ن ه ك ل م ا لل ع ز و ج ل غ ي ر م ل وق ف الس م اء و ج د أ و ف ا ل ر ض ح ي ث ح ف ظ, ف الل و ح ال م ح ف وظ ك ان م ك ت وب ا أ و ف أ ل و اح ص ب ي ان ال ك ت ات يب م ر س وم ا, ف ح ج ر نق ش أ و ف و ر ق خ ط, ف ال ق ل ب ح ف ظ أ و ب الل س ان ل ف ظ, ف م ن ق ال غ ي ر ذ ل ك أ و اد ع ى أ ن ق ر آن ا ف ا ل ر ض أ و ف الس م اء س و ى ال ق ر آن : 202 [ ال ذ ي ن ت ل وه ب أ ل س ن ت ن ا و ن ك ت ب ه ف م ص اح ف ن ا, أ و اع ت ق د غ ي ر ذ ل ك ب ق ل ب ه أ و أ ض م ر ه ف ن ف س ه أ و ق ال ب ل س ان ه د اي ن ا ب ه ف ه و ب ا لل ك اف ر ح ل ل الد م و ب ر يء م ن ا لل, و ا لل ب ر يء م ن ه ل ق و ل ا لل ج ل ث ن اؤ ه : }ب ل ه و ق ر آن م يد ف ل و ح م ف وظ { ]ال بوج: 22 [, و ق ال و ق و ل ه ا ل ق : }و إ ن أ ح د م ن ال م ش ر ك ي اس ت ج ار ك ف أ ج ر ه ح ت ي س م ع ك ل م ا لل { ]التوبة: 6 [, ف أ خ ب ر ن ا ج ل ث ن اؤ ه أ ن ه ف الل و ح ال م ح ف وظ م ك ت وب, و أ ن ه م ن ل س ان م م د ص ل ى للا ع ل ي ه و س ل م م س م وع, و ه و ق ر آن و اح د م ن م م د م س م وع, و ف الل و ح ال م ح ف وظ م ك ت وب, و ك ذ ل ك ف الص د ور م ف وظ, و ب أ ل سن الش ي وخ و الش ب ان م ت ل و, ف م ن ر و ى ع ن ا, أ و ح ك ى ع ن ا, أ و ت ق و ل ع ل ي ن ا, أ و اد ع ى ع ل ي ن ا أ ن ا ق ل ن ا غ ي ر ذ ل ك, ف ع ل ي ه ل ع ن ة ا لل 4

5 و غ ض ب ه, و ل ع ن ة ال ل ع ن ي و ال م ل ئ ك ة و الن اس أ ج ع ي, ل ي ق ب ل ا لل م ن ه ص ر ف ا و ل ع د ل, و ه ت ك س ت ر ه و ف ض ح ه ع ل ى ر ء وس ا ل ش ه اد }ي و م ل ي ن ف ع الظ ال م ي م ع ذ ر ت ه م و ل م الل ع ن ة و ل م س وء الد ار { ]غافر: 32 [ و أ م ا الص و اب م ن ال ق و ل ل د ي ن ا ف ر ؤ ي ة ال م ؤ م ن ي ر ب ه م ي و م ال ق ي ام ة و ه و د ين ن ا ال ذ ي ن د ين ا لل ب ه و أ د ر ك ن ا ع ل ي ه أ ه ل الس ن ة و ا ل م اع ة, ف ه و أ ن أ ه ل ا ل ن ة ي ر و ن ه ع ل ى م ا ص ح ت ب ه ا ل خ ب ار ع ن ر س ول ا لل ص ل ى للا ع ل ي ه و س ل م. و الص و اب ل د ي ن ا ف ال ق و ل ف يم ا اخ ت ل ف ف يه م ن أ ف ع ال ال ع ب اد ص] 5 : 202 [ و ح س ن ا ت م و س ي ئ ا ت م أ ن ج يع ذ ل ك م ن ع ن د ا لل, و ا لل م ق د ر ه و م د ب ر ه, ل ي ك ون ش ي ء إ ل ب إ ر اد ت ه, و ل ي د ث ش ي ء إ ل ب ش يئ ت ه, ل ه ا ل ل ق و ا ل م ر. و الص و اب ل د ي ن ا م ن ال ق و ل أ ن ا ل مي ان ق و ل و ع م ل, ي ز يد و ي ن ق ص, و ب ه ا ل ب ر ع ن ج اع ة م ن أ ص ح اب ر س ول ا لل ص ل ى للا ع ل ي ه و س ل م, و ع ل ي ه م ض ى أ ه ل الد ين و ال ف ض ل. و ال ق و ل ف أ ل ف اظ ال ع ب اد ب ال ق ر آن ف ل أ ث ر ف يه أ ع ل م ه ع ن ص ح اب م ض ى, و ل ع ن ت اب ع ي ق ف ى إ ل ع م ن ف ق و ل ه الش ف اء و ال غ ن ا ر ح ة ا لل ع ل ي ه و ر ض و انه و ف ات ب اع ه الر ش د و ا ل د ى, و م ن ي ق وم ل د ي ن ا م ق ام ا ل ئ م ة ا ل ول أ بو ع ب د ا لل أ ح د ب ن م م د ب ن ح ن ب ل. ف إ ن أ ب ا إ س اع يل ال ت م ذ ي ح د ث ن ق ال : س ع ت أ ب ا ع ب د ا لل أ ح د ب ن م م د ب ن ح ن ب ل ي ق ول : الل ف ظ ي ة ج ه م ي ة ل ق و ل ا لل ع ز و ج ل : }ح ت ي س م ع ك ل م ا لل { ]التوبة: 6 [ م ن ي س م ع. و أ م ا ال ق و ل ف ال س م أ ه و ال م س م ى أ و غ ي ر ال م س م ى ف إ ن ه م ن ا ل م اق ات ا ل اد ث ة ال ت ل أ ث ر ف يه ا ف ي ت ب ع و ل ق و ل م ن إ م ام ف ي س ت م ع, و ا ل و ض ف يه ش ي, و الص م ت ع ن ه ز ي ن ي إ ل ق و ل الص اد ق ع ز و ج ل و ه و ق و ل ه :, و ح س ب ام ر ئ م ن ال ع ل م ب ه و ال ق و ل ف يه أ ن ي ن ت ه }ق ل اد ع وا ا لل أ و اد ع وا الر ح ن أ ي ا م ا ت د ع و ف ل ه ا ل س اء ا ل س ن { و ق و ل ه : }و لل ا ل س اء ا ل س ن ف اد ع وه ب ا{ ]ا لعراف: 020 [ ص] : 202 [. و ي ع ل م أ ن ر ب ه ه و ال ذ ي }ع ل ى ال ع ر ش اس ت و ى ل ه م ا ف الس م و ات و م ا ف ا ل ر ض و م ا ب ي ن ه م ا و م ا ت ت الث ر ى{. ف م ن ت او ز ذ ل ك ف ق د خ اب و خ س ر. ف ل ي ب ل غ

6 الش اه د م ن ك م أ ي ه ا الن اس م ن ب ع د م ن ا ف ن أ ى, أ و ق ر ب ف د ن ا أ ن الد ين ال ذ ي ن د ين ب ه ف ا ل ش ي اء ال ت ذ ك ر ن اه ا م ا ب ي ن اه ل ك م ع ل ى م ا و ص ف ن اه, ف م ن ر و ى خ ل ف ذ ل ك أ و أ ض اف إ ل ي ن ا س و اه أ و ن ل ن ا ف ذ ل ك ق و ل غ ي ر ه ف ه و ك اذ ب, ف ه و م ف ت م ع ت د م ت خ ر ص, ي ب وء ب إ ث ا لل و س خ ط ه, و ع ل ي ه غ ض ب ا لل و ل ع ن ت ه ف الد ار ي ن, و ح ق ع ل ى ا لل أ ن يور د ه ال م و ر د ال ذ ي و ع د ر س ول ا لل ص ل ى للا ع ل ي ه و س ل م ض ر ب اء ه, و أ ن ي ل ه ال م ح ل ال ذ ي أ خ ب ر ن ب ا لل ص ل ى للا ع ل ي ه و س ل م أ ن ا لل ي ل ه أ م ث ال ه "Lâlekâî dedi ki: Bize Ubeydullah b. Muhammed b. Ahmed -ona okunmak suretiyle- haber verdi dedi ki: Bize kadı Ebu Bekir Ahmed b. Kâmil haber verdi dedi ki: Ebu Cafer b. Muhammed b. Cerir dedi ki: Bu hususta öncelikle söz konusu edeceğimiz şey aziz ve celil olan Allah'ın kelâmı ve onun indirdiği buyruklarıdır. Çünkü bu da onun tevhidinin ihtiva ettiği anlamlar içerisindedir. Buna dair bize göre doğru olan söz şudur: Kur'ân aziz ve celil olan Allah'ın kelâmı olup yaratılmamıştır. Nasıl yazılırsa ve nasıl okunursa okunsun. Nerede okunursa, semada ya da yerde bulunsun farketmez. İster levh-i mahfuzda hıfz edilsin, ister ilk mekteb çocuklarının ellerindeki tahta tabletlerde yazılı bulunsun. Taşa nakşedilsin yahut bir kâğıtta yazılı olsun. Kalbde hıfzedilsin yahut dilde telaffuz edilsin (mahluk değildir). Kim bundan başkasını söyler yahut yerde ya da semada bizim dillerimizle okuduğumuz, mushaflarımızda yazdığımız Kur'ân'ın dışında bir Kur'ân olduğunu iddia ederse ya da bunun dışında kalbi ile bir inanç besler yahut içinde saklarsa ya da dilinde bunu söyleyip, bunu din olarak kabul ederse o kimse Allah'ı inkar eden bir kâfirdir, kanı helâldir. Allah'tan beridir, Allah da ondan uzaktır. Çünkü Yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Daha doğrusu o çok şerefli bir Kur'ân'dır. Levh-i mahfuzdadır." (Buruc, 85/21-22) Yine Yüce Allah hak buyruğunda şöyle buyurmaktadır: "Eğer mü'minlerden biri senden eman dilerse ona eman ver; ta ki Allah'ın kelâmını dinlesin." (Tevbe, 9/6) Böylelikle Yüce Rabbimiz bizlere onun levh-i mahfuzda yazılı olduğunu ve Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem'in dilinden işitilmiş olduğunu haber vermektedir. Her ikisi de aynı Kur'ândır. Muhammed'den dinlenirken de levh-i mahfuzda yazılı haliyle de. Aynı şekilde o kalblerde hıfzedilmiştir, yaşlıların ve gençlerin dilleriyle de okunmaktadır. Bizim başka bir iddiada bulunduğumuzu bizden rivayet eden yahut nakleden, ya da bizim hakkımızda bunu uyduran yahut iddiada bulunan bir kimseye Allah'ın laneti ve gazabı olsun. Lanet edenlerin, meleklerin ve bütün insanların laneti olsun. Zalimlere ileri sürecekleri 6

7 mazeretlerinin fayda sağlamayacağı, onlara lanet edileceği ve kötü yurda atılacakları o günde Allah onun hiçbir amelini, hiçbir harcamasını kabul etmesin, gizliliklerini açığa çıkartıp herkesin gözü önünde onu rezil ve rüsvay etsin. Kıyamet gününde mü'minlerin Rablerini göreceği hususunda bizce doğru kabul edilen ve dinimizin bir gereği olarak inanıp ehl-i sünnet ve'l-cemaatin kabul ettiğini de gördüğümüz kanaat şudur: Cennet ehli Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'den bu hususta sahih olan haberler gereğince onu göreceklerdir. Kulların fiilleri iyilikleri ve kötülükleri hususunda ihtilafa düşülen konuda bizce doğru olan da şudur: Bütün bunlar Allah'tandır. Onları takdir eden, tedbir eden Allah'tır. Onun iradesi olmadan hiçbir şey olmaz. Onun meşieti (dilemesi) olmadan hiçbir şey meydana gelmez. Yaratmak da, emretmek de onundur. Bizce doğru olan görüş şudur: İman söz ve ameldir. Artar ve eksilir. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'm ashabından belli bir topluluktan gelen haberler bunu ifade ettiği gibi din ve fazilet ehli de bunu böylece kabul etmişlerdir. Kulların Kur'ân'ı telaffuz etmelerine gelince: Bu hususta geçmiş bir sahabiden yahut izinden gidilen bir tabiiden bildiğim bir rivayet yoktur. Bu konuda sadece sözünde şifa ve yeterlilik bulunan kimseden gelmiş bir söz biliyorum. Allah'ın rahmeti ve rızası onun üzerine olsun. Ona tabi olmakta doğru yol ve hidayet bulunmuş olur ve bize göre onun sözü ilk imamların sözü konumundadır. Bu kişi de Ebu Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel'dîr. Ebu İsmail et-tirmizî bana anlattı ve dedi ki: Ben Ebu Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel'i şöyle derken dinledim: Lafziyye diye bilinen, Kur'ân'ın okunan lafızları mahluktur, diyen kimse Cehmiyyedendir. Çünkü Yüce Allah: "Ta ki Allah'ın kelâmını dinlesin." (Tevbe, 9/6) diye buyurmuştur. Peki bunu kimden dinleyecektir? (Kendisine eman verilen müşrik, Kur an ı bir insanın ağzından dinlediği halde dinlediği şey Allahın kelamı olarak vasfedilmiştir.) İsim müsemmanın kendisi midir, yoksa başkası mıdır? hususu ile ilgili görüşe gelince; böyle bir ayırım sonradan ortaya çıkmış ahmaklıklardandır. Bu hususta uyulacak bir rivayet ve kulak kabartılacak bir imamdan gelmiş bir söz yoktur. Buna dalmak çirkin bir iştir. Bu hususta söz söylememek güzeldir. Bu hususta kişiye bilgi olarak ve söylenecek söz olarak da aziz ve celil olan Allah'ın doğrunun ta kendisi olan şu sözüne başvurmak yeter: "De ki: (İster) Allah, diye çağırın, (ister) Rahman' diye çağırın, ne ile çağırırsanız; sonunda Esmau l-hüsna (en güzel isimler) O'nundur." (el-isra 17/110) ve şu kavli: "Esmau l-hüsna (en güzel isimler) Allah ındır. O halde bu isimlerle O'na dua edin!.." (el- A raf 7/180) ve (kişi) bilmelidir ki: "Rahman (olan Allah) arşa istiva etmiştir. Göklerde, yerde, bu ikisinin arasında ve nemli toprağın altında olanların tümü O'nundur." (Ta-Ha 20/5-6) 7

8 Kim bundan ilerisini söylerse o kimse zarar etmiş, hüsrana uğramış olur. Sizden ey insanlar, hazır olanlar, bizden sonrakilere uzak ya da yakın olsun şunu tebliğ etsin: Sözünü ettiğimiz hususlarda bizim din olarak benimsediğimiz husus size belirttiğimiz şekilde yaptığımız açıklamalardır. Kim bundan farklı bir şey rivayet eder ya da bunun dışında bize bir şey izafe eder yahutta bu hususta bize başka bir söz isnad ederse o kişi yalancı, iftiracı, haddi aşan, olmadık şeyleri söyleyen birisidir. Allah'tan günah ve gazaba uğrar. Allah'ın gazabı, laneti, dünyada da, ahirette de ona olsun. Allah böyle bir kimseyi Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in benzerlerini tehdit ettiği yerlere götürsün, Allah'ın peygamberinin benzerini uğratacağını haber verdiği yere yıksın. (el-lalika i, Şerh'u Usul i-i'tikadi Ehli's-Sünneti ve'l- Cemaat, 1/ ), Lalika i aynı eserinin başka bir yerinde aynı raviden (Ahmed bin Kamil) şunu nakletmiştir: Ebu Ca fer Muhammed İbnu Cerir et-taberi yi sayamayacağım kadar çok defalar şöyle derken işittim: Kur an mahluktur diyen ve bu şekilde itikad eden kimse kafirdir, canı da malı da helaldir, Müslüman varisleri ona mirasçı olamaz. Tevbe etmediği takdirde boynu vurulur. Ben ona dedim ki: Müslüman varislerinin bu kişiye mirasçı olmayacağı hususu kimlerden naklediliyor? O da bunun Yahya el-kattan ve Abdurrahman bin Mehdi den nakledildiğini söyledi. Kadı İbn Kamil e bu kimsenin malı ne olacak diye sorulduğunda bu malın Müslümanlara fey olarak verileceğini söyledi. (el-lalika i, Şerh'u Usul i-i'tikadi Ehli's-Sünneti ve'l-cemaat, 2/354 no: 514) Zehebi der ki: "İbni Cerir, et-tebsir fi Mealimi d-din adlı eserinde şöyle der: İlmiyle Allah ın sıfatlarına dair bir haberi idrak eden kimse hakkında söylenecekler: Bu da Aziz ve Celil olan Allah ın Semi ve Basir olduğunu haber vermesine benzer. O nun: "Aksine O nun iki eli açıktır!.." (el-ma ide 5/64) buyruğunda belirttiği üzere iki elinin bulunduğunu, "Rabbinin vechi (yüzü) baki kalır!.." (er-rahman 55/27) buyruğunda belirttiği gibi bir vechi (yüzü) olduğunu, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) in: "Nihayet Rab ona ayağını koyar!.." (Müslim; Ahmed, Müsned) buyruğunda belirttiği gibi ayağının bulunduğunu, "Allah ın huzuruna, Allah ona güldüğü halde çıkar!.." (Müslim) buyruğunda belirtildiği gibi güldüğünü, Rasulullah (sallalahu aleyhi ve sellem) in bu konudaki haberi dolayısıyla O nun dünya semasına indiğini (Buhari; Müslim), Rasulullah (sallalahu aleyhi ve sellem) in buyruğunda geçen: "Rahman ın parmaklarından iki parmak arasında bulunmayan hiçbir kalp yoktur!.." (Müslim; Tirmizi) buyruğunda haber verdiği üzere parmağının olduğunu haber vermesine benzer. Belirttiğim bütün bu hususlar ve Allah ın kendi zatını ve Rasulu (sallallahu aleyhi ve sellem) in O nu vasfettiği benzeri hususları ki bunların gerçek bilgileri, düşünce ve görüşlerle tespit edilemez- bilmediği için hiçbir kimseyi tekfir etmeyiz. Ancak bunlara dair bilgi ona ulaştıktan sonra (onları inkar etmesi) hali müstesna!.. İbni Cerir in bu sözlerini, Kadı Ebu Ya la el-hanbeli ona ait İbtalu t-te vil adlı eserinde rivayet etmiştir." (Zehebi, el-uluv li l-aliyyi l-azim) 8