2023 E DOĞRU TÜRKİYE TURİZMİNDE YATIRIM HAMLESİ RAPORU

Transkript

1 2023 E DOĞRU TÜRKİYE TURİZMİNDE YATIRIM HAMLESİ RAPORU

2 Dr.Turgut Gür Yönetim Kurulu Başkanı ÖNSÖZ 25 yıl önce başlayan Turizm Yatırım Hamlesi sonucunda, Türkiye Dünyanın 7.Büyük Turizm Ülkesi olmuştur. Bu başarı öyküsünden hareket ederek önümüzdeki 25 yıl içinde hem Dünya Turizmi hemde Rekabet içinde olduğumuz Akdeniz ülkeleri turizminin ulaşabileceği gelişmeyi öngörüp, Türkiye turizminin dünyanın ilk beşi arasında yer alması hedefine TYD olarak kilitlenmiş bulunuyoruz. Cumhuriyetimizin 100.yılını kutlayacağımız 2023 e doğru Türkiye Turizminde Yatırım Hamlesi başlığını taşıyan bu raporun içeriğinde Türk Turizminin kilometre taşları olarak bilinen ; yılında Turizm Çerçeve Kararnamesi yayınlandı yılında 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu yayınlandı yılı sonunda iktidara gelen Başbakan Turgut Özal ın başlattığı Turizm Yatırım Hamlesi, (Arazi Tahsisleri, Yatırım Teşvikleri, Yatırım Fonları) turizm sektörümüzün itici gücü olmuştur. Son 25 yılda görev yapan hükümetler ve bürokrasi, yatırımcı ile yakın işbirliği ve uyum içinde Türk turizm sektörünü geliştirmiş ve özellikle son yıllarda yatırımlar sahil bölgelerinden Türkiye sathına yayılmaya başlamış ve böylece turizm sektörümüz istihdam ve döviz getirisi bakımından ekonominin lokomotif sektörü konumuna gelmiştir. Bu raporun 1.Bölümü ; yılları arasında Türk Turizm sektörünün gelişmesi ile ilgili sayısal bilgileri içermektedir. Bu raporun 2.Bölümü ; Cumhuriyetimizin 100.yılını idrak edeceğimiz 2023 yılına doğru yani yılları arasında Turizm yatırımlarının çeşitlendirilerek sezonun 12 aya ve yatırımların yurt sathına yayılması ile ilgili strateji ve programı içermektedir. TYD vizyonumuz doğrultusunda turizm sektörümüzün geleceğine bakış açımızın yer aldığı bu raporu ve Türkiye ekonomisine hayırlı olması dileğimizle değerli görüşlerinize arz ederiz / Aralık sektörümüze Saygılarımızla,

3 BÖLÜM I... İÇİNDEKİLER TYD VİZYONUMUZ TYD MİSYONUMUZ TÜRKİYE TURİZMİNDE SAYISAL DEĞERLER VE TURİZM SEKTÖRÜNÜN EKONOMİYE KATKISI TURİST SAYISI VE TURİZM GELİRLERİNİN 5 YILLIK DÖNEMLERE GÖRE DAĞILIMI İŞLETME BELGELİ YATAK SAYISININ 5 YILLIK DÖNEMLERE GÖRE DAĞILIMI TURİZMİMİZDE TURİST SAYISI VE TURİZM GELİRLERİ ( ) SAYFA NO BÖLÜM II YILINA DOĞRU TYD HEDEFLERİ 7 TÜRKİYE TURİZMİNDE YENİ YATIRIM HAMLESİ TABLOSU 8 EK-1 : İSTANBUL / MARMARA 9 EK-2 : AKDENİZ EK-3 : EGE EK-4 : ANADOLU + KARADENİZ TÜRKİYE TURİZMİNDE BÜYÜME HEDEFLERİ EK A : DEĞERLER TABLOSU İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR EK B : DÖNEMLERİ ARASINDA KURUMLAR VERGİSİ VE KDV ORANLARINI GÖSTEREN TABLO 14 15

4 TYD VİZYONUMUZ Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100.yılının kutlanacağı 2023 yılına doğru, doğal ve kültürel varlıklarımızı koruma-kullanma dengesi içinde değerlendirerek ve sürdürülebilir turizm anlayışına sahip çıkarak, sektörde konaklama tesislerindeki nitelikli yatak kapasitesi ile yat, marina ve uçak kapasitelerinin artırılmasında uluslararası pazarın talep artışını dikkate alarak, turizmde ürünün çeşitlendirilerek sezonun 12 aya ve yurt sathına yayılmasını sağlamaktır. Türk turizm yatırımcılarının birikimini dış dünyaya daha da fazla açmanın ve Türk tur operatörlüğünü geliştirmenin yanında, kamu ile yakın işbirliği ve uyum içinde yatırımcıya sağlanacak yeni teşviklerle ülkemizde yeni bir turizm ve yatırım hamlesinin öncüsü olmak ve dünya turizmindeki payımızı % 2.5 dan % 4 e yükselterek, Türk turizminin dünya sıralamasındaki yerini daha da üst sıralara çıkarmaktır. 1

5 TYD MİSYONUMUZ Turizm sektörümüzün uzun vadeli ve sağlıklı gelişmesini sağlamak amacıyla turizm sektörü Master Planı hazırlanmalıdır. Bu planın hazırlanmasında TYD sektörü izleyen ve irdeleyen tutumuyla yönlendirici olacaktır. Turizm kaynaklarının zenginleştirilmesi ilkesinden hareketle turizm bölgeleri, turizm kentleri ve eko turizm bölgeleri oluşturulmasında TYD üyeleri yatırıma katılacak yabancı sermaye ortakları ile birlikte yatırımların gerçekleşmesinde kendi payına düşeni yapacaktır. Ülkemizde bu güne kadar öne çıkan kıyı turizminin yanında alternatif turizm türleri olarak sağlık ve termal turizmi, kış sporları, dağ ve doğa turizmi, yayla turizmi, eko turizm, kongre ve fuar turizmi, kruvaziye ve yat turizmi, golf turizmi, inanç turizmi, spor sahaları ve eğlence turizmi gibi turizm türlerini de bölgeler arası denge özelliğini göz önüne alarak yatırımların artırılmasında kendi payına düşeni yapacaktır. Söz konusu yatırımların gerçekleştirilmesi için yatırımların teşvik edilmesi ve yabancı kaynak temini gerekmektedir. TYD üyeleri, yatırımcı sorumluluğunun bilinci içinde yatırıma tahsis edilecek öz kaynak konusunda kendine düşeni yapacak olup, TYD ayrıca Türk turizm yatırımcılarını dış dünyaya açmanın yanında, Türk tur operatörlüğünün gelişmesinde de her türlü katkıyı sağlayacaktır. TYD nin 2023 e doğru ikinci Türkiye Turizm yatırım hamlesi paralelinde öz kaynak dışındaki iç ve dış finansman kaynaklarını yatırıma yönlendirici çalışmalarda bulunulacaktır. Komşu ülkelerden başlayarak uluslararası turizm pazarlarında Türkiye destinasyonlarının cazibesini arttırıcı çalışmalar yapılacaktır. STK lar arasında azami uyumu sağlayarak sektörün lideri olmanın gereği yapılacaktır. 2

6 TÜRKİYE TURİZMİNDE SAYISAL DEĞERLER VE TURİZM SEKTÖRÜNÜN EKONOMİYE KATKISI ( ) YILLAR DIŞ TURİST SAYISI DEĞİŞİM YÜZDESİ DIŞ TURİZM GELİRİ DEĞİŞİM YÜZDESİ DIŞ TURİZM GİDERİ NET TURİZM GELİRİ DIŞ TİCARET AÇIĞI DIŞ TİCARET AÇIĞINI KAPAMA YÜZDESİ İÇ TURİZM GELİRİ TURİZM GELİRİ TOPLAMI KURUMLAR VERGİSİ KATKISI VERGİSEL DESTEKLER (MİLYON $) (BİN KİŞİ) (%) (MİLYON $) (%) (MİLYON $) (MİLYON $) (MİLYON $) (%) (MİLYON $) (MİLYON $) ,4% ,3% ,2% 81,8 408, ,1% ,5% ,6% 95,3 476, ,9% 370-2,9% ,4% 92,5 462, ,7% ,1% ,1% 102,8 513, ,0% ,4% ,5% 210, , ,1% ,4% ,2% 370, , ,6% ,0% ,7% 303, , ,4% ,6% ,1% 430, , ,1% ,8% ,7% 588, , ,9% ,6% ,8% 639, , ( ) TOPLAM ,7% ,1% ,9% 2.914, , ,9% ,1% ,0% 806, , ,4% ,7% ,7% 663, , ,2% ,1% ,1% 909, , ,1% ,8% ,5% 989, , ,6% ,1% ,9% 1.080, , ,8% ,7% ,7% 1.239, , ,5% ,3% ,0% 1.490, , ,5% ,7% ,6% 2.022, , ,7% ,5% ,0% 1.952, , ,2% ,4% ,5% 1.300, , ( ) TOPLAM ,3% ,7% ,1% , , ,3% ,8% ,2% 1.909, , ,4% ,8% ,8% 2.516, , ,1% ,2% ,7% 2.975, , ,8% ,9% ,2% 3.300, , ,9% ,3% ,9% 3.972, , ,6% ,3% ,3% 4.538, , ,2% ,2% ,1% 4.212, , ,8% ,7% ,3% 4.621, , ,8% ,7% ,4% 5.487, , ,8% ,2% ,2% 5.312, , ( ) TOPLAM ,3% ,0% ,5% , , KDV KATKISI İSTİHDAM VERGİSİ KATKISI VERGİLER TOPLAMI ( ) TOPLAM ,1%

7 120,0 Turist Sayısı ve Turizm Gelirinin 5 Yıllık Dönemlere Göre Dağılımı 108,1 100,0 91,3 80,0 60,0 40,0 28,9 42,5 31,1 56,8 48,0 20,0 14,2 7,6 16,0 0, Turist Sayısı (Milyon) Turizm Geliri (Milyar $) 4

8 YATAK SAYISI İşletme Belgeli Yatak Sayısının 5 Yıllık Dönemlere Göre Dağılımı

9 TÜRK TURİZMİNDE TURİST SAYISI VE TURİZM GELİRLERİ ( ) Turist Sayısı (milyon) Turizm Gelirleri (milyar $) Turist Sayısı (milyon) Turizm Gelirleri (milyar $) 6

10 BÖLÜM II : YILLARI

11 2023 YILINA DOĞRU TYD HEDEFLERİ YILLAR TURİST SAYISI ÖNCEKİ YILA GÖRE DEĞİŞİM % TURİZM GELİRLERİ ÖNCEKİ YILA GÖRE DEĞİŞİM % (MİLYON) (MİLYAR $) TOTAL Kaynak : TYD Araştırma Bölümü 7

12 TÜRKİYE TURİZMİNDE YENİ YATIRIM HAMLESİ TABLOSU ( ) MEVCUT DURUM (2009) ÖNGÖRÜLEN YATIRIM ( ) YATAK VEYA KOLTUK KAPASİTESİ BAKANLIK BELGELİ BELEDİYE BELGELİ MEVCUT KAPASİTE YENİ YATIRIM TOPLAM KAPASİTE YENİ YATIRIM TUTARI (MİLYON $) KONAKLAMA* MARİNA YAT BAĞLAMA KAPASİTESİ GOLF TESİSLERİ UÇAK SAYISI UÇAK KOLTUK KAPASİTESİ KONGRE/FUAR AVM/EĞLENCE SPOR TESİSLERİ KRUVAZİYER LİMANLARI YATIRIM TOPLAMI *Termal / Sağlık dahil (EK-1 + EK-2 + EK-3 + EK-4) 8

13 TYD TURİZMDE 2023'E DOĞRU YATIRIM HAMLESİ İSTANBUL / MARMARA MEVCUT DURUM (2009) ÖNGÖRÜLEN YATIRIM ( ) BAKANLIK BELEDİYE MEVCUT YENİ TOPLAM YENİ YATIRIM BELGELİ BELGELİ KAPASİTE YATIRIM KAPASİTE TUTARI (1+2) 4 5 (3+4) (Milyon $) 01 KONAKLAMA (TERMAL/SAĞLIK DAHİL) MARİNA SAYISI YAT BAĞLAMA KAPASİTESİ GOLF TESİSLERİ UÇAK SAYISI 06 UÇAK KOLTUK KAPASİTESİ 07 KONGRE/FUAR, AVM/EĞLENCE, SPOR TESİSLERİ, KRUVAZİYER LİMAN MEVCUT YATIRIMLAR Marina Golf Kongre / Fuar YATAK VEYA KOLTUK KAPASİTESİ Fenerbahçe - Ataköy-Pendik Kemerburgaz - Silivri-Maslak Lütfi Kırdar-Sütlüce-Feshane-Beylikdüzü-Yeşilköy-AKM Bursa-Kocaeli YATIRIM TOPLAMI EK-1 ÖNGÖRÜLEN YATIRIMLAR Otel (300 yatak kapasite) 400 adet Marina Golf Kongre/Fuar Tarabya-İstinye-Zeytinburnu-B.Çekmece-Silivri-Gemlik-Mudanya-Balıkesir Pendik-Şile-Durusu-Bursa Maslak-Harbiye-Yeşilköy-Pendik-Haydarpaşa-Ataşehir-Yalova-Bursa 9

14 TYD TURİZMDE 2023'E DOĞRU YATIRIM HAMLESİ AKDENİZ MEVCUT DURUM (2009) ÖNGÖRÜLEN YATIRIM ( ) YATAK VEYA KOLTUK BAKANLIK BELEDİYE MEVCUT YENİ TOPLAM YENİ YATIRIM KAPASİTESİ BELGELİ BELGELİ KAPASİTE YATIRIM KAPASİTE TUTARI (1+2) 4 5 (3+4) (Milyon $) 01 KONAKLAMA (TERMAL/SAĞLIK DAHİL) MARİNA SAYISI YAT BAĞLAMA KAPASİTESİ GOLF TESİSLERİ UÇAK SAYISI 06 UÇAK KOLTUK KAPASİTESİ 07 KONGRE/FUAR, AVM/EĞLENCE, SPOR TESİSLERİ, KRUVAZİYER LİMAN 350 MEVCUT YATIRIMLAR Marina Golf Kongre / Fuar Kemer-Antalya(2)-Finike-Kaş-Kalkan Belek(10) Cam Piramit - Anfaş - Adana YATIRIM TOPLAMI EK-2 ÖNGÖRÜLEN YATIRIMLAR Otel (500 yatak kapasite) 300 adet Marina Golf Kongre/Fuar Silifke-Mersin-Karataş/Adana-İskenderun-Samandağ-Antalya-Kaş Çıralı-Belek-Alanya-Mersin-Tarsus-Adana-Oymapınar Antalya-Kemer-Alanya- Silifke - Mersin -Oymapınar-Antakya 10

15 TYD TURİZMDE 2023'E DOĞRU YATIRIM HAMLESİ EGE MEVCUT DURUM (2009) ÖNGÖRÜLEN YATIRIM ( ) YATAK VEYA KOLTUK BAKANLIK BELEDİYE MEVCUT YENİ TOPLAM YENİ YATIRIM KAPASİTESİ BELGELİ BELGELİ KAPASİTE YATIRIM KAPASİTE TUTARI (1+2) 4 5 (3+4) (Milyon $) 01 KONAKLAMA (TERMAL/SAĞLIK DAHİL) MARİNA SAYISI YAT BAĞLAMA KAPASİTESİ GOLF TESİSLERİ UÇAK SAYISI 06 UÇAK KOLTUK KAPASİTESİ 07 KONGRE/FUAR, AVM/EĞLENCE, SPOR TESİSLERİ, KRUVAZİYER LİMAN 800 MEVCUT YATIRIMLAR Marina Golf Kongre / Fuar Marmaris(6), Fethiye(1),Göcek(2),Bodrum(4),Kuşadası(1) Sarıgerme-Bodrum İzmir-Kuşadası YATIRIM TOPLAMI EK-3 ÖNGÖRÜLEN YATIRIMLAR Otel (400 yatak kapasite) 325 adet Marina Çanakkale-Ayvalık- İzmir-Pamucak-Çeşme-Kuşadası-Didim-Datça-Dalaman Golf Çanakkale-Ayvalık-İzmir-Pamucak-Çeşme-Kuşadası-Didim-Bodrum-Fethiye-Dalaman Kongre/Fuar İzmir-Çeşme-Bodrum-Dalaman 11

16 TYD TURİZMDE 2023'E DOĞRU YATIRIM HAMLESİ ANADOLU + KARADENİZ MEVCUT DURUM (2009) ÖNGÖRÜLEN YATIRIM ( ) YATAK VEYA KOLTUK BAKANLIK BELEDİYE MEVCUT YENİ TOPLAM YENİ YATIRIM KAPASİTESİ BELGELİ BELGELİ KAPASİTE YATIRIM KAPASİTE TUTARI (1+2) 4 5 (3+4) (Milyon $) 01 KONAKLAMA (TERMAL/SAĞLIK DAHİL) MARİNA SAYISI YAT BAĞLAMA KAPASİTESİ GOLF TESİSLERİ UÇAK SAYISI 06 UÇAK KOLTUK KAPASİTESİ 07 KONGRE/FUAR, AVM/EĞLENCE, SPOR TESİSLERİ, KRUVAZİYER LİMAN 850 MEVCUT YATIRIMLAR Marina Golf Kongre / Fuar Samsun-Trabzon-Sinop Gaziantep-Malatya-Trabzon-Diyarbakır YATIRIM TOPLAMI EK-4 ÖNGÖRÜLEN YATIRIMLAR Otel (300 yatak kapasite) 330 adet Marina Golf Kongre/Fuar Zonguldak-Amasra-Sinop-Samsun-Ordu-Trabzon Ankara-Kayseri Kayseri-Kapadokya-Gaziantep-Konya-Pamukkale/Denizli-Samsun-Trabzon-Van 12

17 TÜRKİYE TURİZMİNDE BÜYÜME HEDEFLERİ Turizmin çeşitlendirilmesi ve ülke geneline yayılması, yabancı sermaye girişinin artması, yatırımların teşvikine devam edilmesi, tanıtım bütçemizin desteklenmesi sayesinde Çin, Hindistan ve Ortadoğu pazarlarının geliştirilmesiyle birlikte 2023 yılına geldiğimizde ülkemiz 60 milyon yabancı ziyaretçi ağırlayacak ve 60 milyar $ turizm geliri elde edecektir. TYD, bu hedefleri gerçekleştirmek amacıyla 2023 yılına kadar özel sektörün toplam 24 milyar dolarlık yatırım yapmasını öngörmektedir. Aynı dönem için kamunun da altyapı yatırımları (havaalanı, karayolu, demiryolu, katı ve sıvı atık tesisleri, restorasyon, vb.) olarak asgari 15 milyar dolarlık yatırım gerçekleştirmesi beklenilmektedir. İstihdam yaratması, döviz kazandırması, yerli üretime dayanması gibi özellikleriyle turizm yatırımları ve turizm sektörü, şimdiye kadar olduğu gibi bundan sonra da Türk ekonomisinde lokomotif görevi üstlenecektir. Başta valilikler ve yerel yönetimler olmak üzere ülkemizin dört bir yanından TYD ye yatırım çağrılarının gelmesi, toplumumuz tarafından turizmin bölgesel kalkınmadaki öneminin açık şekilde görüldüğü anlamındadır. Ekonomik olarak gelişme ihtiyacı olan ve/veya gelişmekte olan bölgeler, turizmi ekonomik ve toplumsal refahın artırılması için öncü güç olarak algılamaktadır. Toplumun her kesiminde turizme yönelik ilginin artması, sektördeki yüksek büyüme potansiyelini harekete geçirmede en önemli faktördür. 13

18 EK - A : DEĞERLER TABLOSU İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR 1 KULLANILAN VERİ KAYNAKLARI 2 TURİZM GİDERİ Yabancı ve yerli turist sayısı, Dış Turizm Geliri, Turizm Gideri, İç Turizm Gelirini oluşturan veriler Kültür ve Turizm Bakanlığı, T.C.Merkez Bankası ve Türkiye İstatistik Kurumu(TÜİK) kaynaklarından alınmıştır. Kurumlar Vergisi, Gelir Vergisi ve KDV ile ilgili yüzde oranları Maliye Bakanlığı veri kaynaklarından alınmıştır. TC.Merkez Bankası, Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre hazırlanmıştır. (2009 yılı için dış turizm gelirinin % 16'sı oranında turizm gideri gerçekleşeceği kabul edilmiştir.) 3 DIŞ TİCARET AÇIĞI İthalat (CIF) - İhracat (FOB) değerleri arasındaki negatif farktır. 4 İÇ TURİZM GELİRİ Yıllık dış turizm gelirinin % 25'i oranında ayrıca yurt içi turizm geliri elde edildiği kabul edilmiştir. YILLAR ORANLAR 5 İSTİHDAM İÇİN GELİR VERGİSİ STOPAJI Sektörün onar yıllar itibariyle toplam harcamalarının %30'u personel gideri olarak kabul edilmiştir. Personel giderlerinin ort. % 20'si gelir vergisi, brüt maaşın % 40'ı ssk işçi işveren primleri ve diğer toplamı brüt ücretin % 60'ı toplam istihdam vergileri olarak toplanmıştır. 6 KDV KATKISI Sektörün onar yıllar itibariyle toplam cirolarının % 70'i harcama kalemi olarak kabul edilmiştir. Sektörün onar yıllar itibariyle toplam harcama tutarının tahminen yarısı(1/2) KDV ye tabi olmuştur 7 KAR MARJLARI Sektörün onar yıllar itibariyle ortalama kar marjları yüzdesi % % % 14

19 EK - B : DÖNEMLERİ ARASINDA KURUMLAR VERGİSİ VE KDV ORANLARINI GÖSTEREN TABLO KURUMLAR VERGİSİ ORANLARI KDV ORANLARI % YOK % % % % % % % % %25+3= % %30+3= % %30+3= % % % % %8 Not: yılları arasında Kurumlar Vergisine ilave olarak Savunma Sanayi Destekleme Fonu(SSDF) adı altında Kurumlar vergisinin % 10 u oranında vergi uygulanmıştır. 15