EKONOMİSİ TUR 2002 Turizm Ekonomisi. Ders 3. Çekim Unsuru ve Hedef Bölge Çekim Unsuru Ayrımları Ö Z A Y Y I L D I Z T U R 2002

Transkript

1 T U R 2002 T U R İ Z M EKONOMİSİ Ö Z A Y Y I L D I Z TUR 2002 Turizm Ekonomisi 1. Turizm Olayı 2. Turist ve Turistik Talep 3. Çekim Unsuru ve 4. Turistik Üretim ve Turizm Endüstrisi 5. Turizm Piyasası 6. Turizmin Moneter Ekonomik Etkileri 7. Turizmin Reel Ekonomik Etkileri 8. Turizmde Dengeyi Etkileyen Unsurlar 9. Türkiye Turizmi 10. Dünya Turizmi Ders 3. Çekim Unsuru ve 3.1. Çekim unsuru ayrımları 3.2. Hedef bölge 3.3. Hedef bölge gelişimi 12:15 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 3 12:23 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ Çekim Unsuru Ayrımları 4m 12:15 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 6 1

2 Doğan, İtici unsurlar (push factors): Kaçış (anomi / benlik yükseltme) / yöneliş Wanderlust & sunlust Merak / korku Doğan, 2004 Zevk, rekreasyon, psikolojik tatmin arayışı Kozak vd, 2008 Toplumsal konumunu yükseltme Spor, sağlık, iştah, eğitim, ulusal kültür, dost ve akrabaları ziyaret, toplantılara katılma, tarihsel bağlar, doğaya yakın olma, macera Doğan, 2004, Olalı ve Timur, 1988, İçöz, 2005, Kozak vd, 2007 Belirleyici unsurlar: yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim ve gelir düzeyi, meslek, yerleşim birimi (kentleşme), iletişim ve ulaşım olanakları, teknolojik gelişmeler, iş dışı zaman, sosyal güvenlik, politik koşullar, aile, din, değer yapısı Turist, genel olarak sürekli yaşadığı bölgede karşılayamadığı gereksinimlerini karşılamak amacıyla seyahate çıkar. Dünyanın diğer yerlerine duyulan merak, doğaya ve arkaik topluma dönüş, sürekli yaşanan yerdeki sosyal baskılardan, tekdüzelikten kaçmak, bunların yarattığı stresten uzaklaşıp kurtularak yenilenmek, canlanmak, yeni insanlar tanımak önemli turistik güdülerdir ve kişiyi sürekli yaşadığı yerden ayrılmaya teşvik eder. Bu nedenle, turist gönderen bölgenin toplumsal yapısı, kültürü, doğası, yerleşim şekli vb özellikleri ile turistin yapısı (değişiklik isteği) turistik eylemin yönünü belirleyecektir. Olalı ve Timur, 1988; Kozak, vd, :38 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 7 12:43 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 8 Çekim unsurları (pull factors): Hedef bölge ve bütün olarak turistik seyahatin kendisi ile ilgili olan, Tüketiciyi harekete geçiren (potansiyel talebi efektif talebe çeviren) unsurlar Hedef bölge, sahip olduğu ve sunduğu çekicilikler ile olanakların talep yaratabilmesi oranında turist çeker Çekim unsurları, hedef bölgenin turistik arz verileri tarafından oluşturulur. Doğal & insan eliyle yaratılmış çekicilikler yaklaşımı: 1. Doğal çekicilikler: (önemli bir) insan etkisi olmadan, kendiliğinden oluşmuş doğal manzara, yer altı suları, iklim, kumsallar, deniz, flora ve fauna gibi unsurlar 2. İnsan eliyle yaratılmış çekicilikler: a) Kültür ve sanat varlıkları b) Turizm endüstrisi Hedef bölge için zorunlu Turizm arzının üstyapısını oluşturur Turizm arzını somutlaştırır Olalı, 1980; Olalı ve Timur, 1988 Hedef bölgenin turizm arzı 12:41 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 9 12:54 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 10 6,7m 1. Doğal veriler a. Doğal harikalar b. İklim c. Kaplıca ve şifalı sular 2. Sosyal veriler a. Sanat şehirleri b. Tarihi eser ve anıtlar c. Müzeler d. Fuar, sergi ve seminerler e. Diğer sosyal görünüşler 3. Psikolojik veriler a. Ülkeler arasındaki tarihsel, dinsel, ailesel, kültürel ilişkiler b. Toplumun gelenekleri ve davranışları c. Yöneticilerin davranışları 4. Turizm endüstrisinin durumu a. Turistik altyapı b. Turistik donatım (üstyapı / tesisler) i. Miktar ii. Fiyat iii. Kalite Olalı ve Timur, :56 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 11 2

3 Integrated Quality Management of Rural Destinations l_en.pdf m Barındırdığı çekicilik(ler) sayesinde seyahate çıkma kararında belirleyici olan, konaklamanın ve diğer gereksinimlerin karşılandığı coğrafi bölge Genellikle, kişiler hedef bölgenin çekiciliğiyle o bölgeye seyahat ederler ve konaklama, yeme içme, eğlence, gezme görme vb gereksinimlerini bu bölgede karşılayıp, harcamalarının önemli bir kısmını burada gerçekleştirirler. 12:28 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 13 13:04 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 14 Turistik ortam: Turistik simgeler, durumlar ve bölgeler Turistik işletmeye dönüştürülen turistik çekicilik, turizm geliri ile beraber istihdam ve katma değer yaratma konusunda destinasyon ekonomilerine doğrudan katkı sağlar İçöz, ed Müzeler, eski yapılar, doğa, etnoloji vb bölgesel unsurlar ile turistin çektiği fotoğraf ve satın aldığı hediyelik eşyalar Simgelerin anlamı ve özgünlüğü, turist algısı Ön, arka, ara bölgeler Katkının ölçütü: Yerel kaynak kullanımı / sızıntı Doğan, :59 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 15 13:05 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 16 Bir bölgede turizm nasıl gelişir? Nitel Unsurlar Bölgeyi farklılaştırır, rekabet üstünlüğü sağlar Kimliği Bölgesel kaynakların (arz verileri, çekicilikler, turizm endüstrisi) değerlendirilmesi Arz kapasitesi Ziyaretçi sayısı ve turizm gelirini belirler Hijyen, ulaşım, altyapı vs Turistik etkinliğin gerçekleşebilmesi için asgari özellikler Bölgenin imajı, yerel kurumlar, fiziksel kaynaklar, kültürel kaynaklar ve bölge kimliği, insan kaynakları, yetenek, bilgi ve teknik donanım, etkinlik ve işletmeler, pazar ve dış ilişkiler Bölgeler arası rekabet için farklılaştırıcı unsurların geliştirilmesi Tek bir hedef bölgeyi diğerlerinden ayıran belirgin özellikleri Tüm çabaların, birleştirici unsur doğrultusunda toplanması (işbirliği) Oluşturulan kimliğin iletilmesi (tanıtım) 13:17 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 17 13:21 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 18 3

4 Planlaması Uluslararası planlar UNWTO kıtasal planları Ulusal planlar T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı: Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Eylem Planı Bölgesel planlar Uşak, Afyon ve Eskişehir Frigya Kültür ve Termal Turizm Gelişim Projesi Yerel planlar Datça Eko-Turizm Kenti Mahalli planlar Hedef bölge: Varlığının önemli bölümünü turistik etkinliğe bağlı bölge Turistik fonksiyon: Yatak kapasitesi / Yerli nüfus TFt = (N* 100) / P TFt = 0 konaklama potansiyeli yok TFt < 1 turistlerin ekonomik hayata hemen hemen hiç etkisi yok TFt < 10 zayıf hedef bölge. Turistler dikkat çekmez TFt = 35 hedef bölge için min. değer (kampingler hariç) TFt = 100 canlı hedef bölge TFt = yerli halk yok Olalı ve Timur, 1988 : Turistik Fonksiyon 13:25 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 19 13:16 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 20 : Piyasa Fonksiyonu 35m Artan talep yatırımları ve piyasayı harekete geçirir Turist harcaması / yerli nüfusun harcaması E t > E y Hedef bölge E y = P r * E d * 365 E T = Q T * Q L * E Td 12:50 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ Gelişimi Gelişimi turist tipi satışlar ve kâr allosantrik (dışa dönük) keşif gelişme büyüme olgunluk midsantrik (orta merkezli) durgunluk psikosantrik (içe dönük) gerileme yeniden canlanma satışlar kâr Keşif: Bu dönemde bölgede büyük kent merkezlerinden uzaklaşmak isteyen, doğayı arayan ve bir ölçüde maceracı özellikleri olan az sayıda ziyaretçi vardır. Gelişme: Bu dönem, turist sayılarının artmaya başladığı ve bölgesel tanıtımın yoğunlaştığı aşamadır. Büyüme: Bu dönemde turist sayısı oldukça artmıştır. Bölgesel işletmelerin azınlığa düştüğü ve buna bağlı olarak bölge dışından gelen girişimcilerin sayısının önemli oranlara ulaştığı görülür. zaman 13:05 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 23 13:10 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 24 4

5 Gelişimi Olgunluk: Turistik bölge artık olgunluk dönemine ulaşır ve ziyaretçi artış hızı yavaşlamaya başlar, bununla birlikte artış devam etmektedir. Durgunluk: Bu dönemde bölgedeki ziyaretçi sayısı zirveye ulaşmıştır ve bölge artık çekiciliğini yitirmeye başlamıştır. Gerileme: Bu dönem ziyaretçi sayısının azalma eğilimine girdiği dönemdir. Yeni bölgeler ve turistik merkezler ziyaretçiler tarafından tercih edilmeye başlamıştır ve bölge çekim gücü özelliğini kaybetmiştir. Yaşam Sürecinin Uzatılması Ürün pazara sunulmadan önce: Pro-aktif planlama ve sürdürülebilir gelişim Ürün duraklama / gerileme evresine ulaştığında: Hedef pazarın ve tanıtım etkinliklerinin uyarlanması (farklı turist tiplerine yönelme) Ürün farklılaştırma Ürün çeşitlendirme İçöz, :10 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 25 13:11 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 26 14,7m 13m Kaynaklar Timur, A., Turizm Ekonomisi ders notları Goeldner, Charles R., J.R. BrentRitchie & Robert W. McIntosh, Tourism, Principles, Practices, Philosophies, John Wiley & Sons, NY, 2000 Lickorish, Leonard & Carson L. Jenkins, An Introduction to Tourism, Butterworth-Heinemann, Oxford, Yıldız, Ö. Türkiye de Şarap Turizmi: Çeşme Örneğinde Ürün Geliştirme Modeli, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, T.C.Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı Turizm İşletmeciliği Programı, İzmir, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, BM Genel Kurulu, 10 Aralık 1948 tarih ve 217A(III) sayılı karar International Recommendations for Tourism Statistics 2008, UNWTO Toskay, T. Turizm Olayına Genel Yaklaşım, 2. Baskı, Der Yayınları, İstanbul, 1983 Olalı, H. ve Timur, A. Turizm Ekonomisi, Ofis Ticaret Matbaacılık, İzmir, 1988 Kozak, N. vd, Genel Turizm (7. Baskı) İlkeler Kavramlar, Detay Yayıncılık, Ankara, 2008 İçöz, O. (ed), Genel Turizm Turizmde Temel Kavramlar ve İlkeler, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007 Özgüç, N., Turizm Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1984 Richards, G., Raymond, C., Creative Tourism, Atlas News, sayı: 23, 2000, ss Tan, Siow-Kian, Shiann-Far Kung, Ding-Bang Luh, A Model of Creative Experience in Creative Tourism, Annals of Tourism Research, 2013, Cilt: 41 Hacıoğlu, N. Ve Avcıkurt, C. (editörler), Turistik Ürün Çeşitlendirmesi, Nobel Yayınevi, Ankara, Bramwell, B., Coastal Mass Tourism: Diversification and Sustainable Development in Southern Europe, Channel View Publications, UK, 2004 İçöz, O., Turizm İşletmelerinde Pazarlama, Turhan Kitabevi, Ankara, İçöz, O., Turizm Ekonomisi, 3. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2005 Doğan, Hasan Zafer, Turizmin Sosyo-Kültürel Temelleri, Detay Yayıncılık, Ankara, İkinci Baskı, 2004 Olalı, Hasan, Turizm Politikası ve Planlaması, İstanbul, :16 TURİZM EKONOMİSİ - ÖZAY YILDIZ 30 5