HAVACILIK. Uçuşun Temelleri. 1. Havacılık Nedir? 2. Havacılık Çeşitleri Nelerdir? Askeri. Sivil Havacılık. Havacılık. Genel. Havacılık.

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "HAVACILIK. Uçuşun Temelleri. 1. Havacılık Nedir? 2. Havacılık Çeşitleri Nelerdir? Askeri. Sivil Havacılık. Havacılık. Genel. Havacılık."

Eser Dağdelen
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Uçuşun Temelleri 1. Nedir? : Uçmak eylemi ile ilgili olan her şey demektir. Pilotluk, hava trafik kontrolörlüğü, uçak mühendisliği, havacılık meteorolojistliği, hava ulaştırma işletmeciliği gibi pek çok meslek grubu buna dahildir., insanlar tarafından üretilmiş hava taşıtlarıyla uçmak ya da uçmak için gerekli olan makinelerin tasarımıyla veya bakımlarıyla uğraşmak demektir. 2. Çeşitleri Nelerdir? HAVACILIK Sivil Askeri Genel Ticari Sportif 1

işletmeciliği gibi pek çok meslek grubu buna dahildir.

2 3. Uçuş Türleri UÇUŞLAR IFR: Instrument Flight Rules VFR: Visual Flight Rules Visual Flight Rules: Görerek Uçuş Kuralları anlamına gelir. Uçuşun tamamen görsel dayanaklara bağlı kalarak icra edilmesi ile ortaya çıkar. Bu uçuş türünde aletler ikinci plandadır ve daha çok pilotun yer ile arasındaki görsel dayanaklar ön plana çıkmalıdır. Instrument Flight Rules: Aletli Uçuş Kuralları anlamına gelir. Hava şartlarının çok kötü olması, yerle görüşün bulunmaması veya kullanılan uçağın görerek uçmaya el vermemesi gibi durumlarda aletli uçuşlar yapılır. Aletli uçuşlar, kokpit içerisindeki göstergelere bakılarak yapılır. 4. Uçağa Etki Eden Kuvvetler Bir uçuş sırasında uçağa etki eden dört kuvvet vardır. Bunlar; Kaldırma, İtme, Yerçekimi ve Sürtünme olarak sıralanabilir. Uçağa etki eden hangi kuvvet diğerinden daha önemlidir? Diye bir soru olamaz. Çünkü bu kuvvetler uçağa etki eden temel kuvvetler olduğu için bir tanesinin kaybolması uçuşu olanaksız kılmaktadır. Kaldırma ve İtme kuvvetlerini pozitif kuvvetler, yerçekimini ve sürtünmeyi ise negatif kuvvetler olarak ele alabiliriz. 4.1 Kaldırma Kaldırma (Lift) kuvveti uçağın pisten kalkmasını ve gökyüzünde yükselmesini sağlayan kuvvettir. Kanatlardaki hava akımı (Airflow) kanat üzerinde kaldırma kuvveti oluşturur. Kanat üzerinde ki hava akımı ne kadar büyükse kaldırma kuvveti o kadar kolay kazanılır. Kanat üzerinde kaldırma kuvveti oluşmuş olması uçağın havalanacağı anlamına gelmez. Bir uçağın yerden havalanması için kaldırma kuvvetinin yerçekimi kuvvetini yenmesi gerekir. Hiçbir zaman unutulmamalıdır ki bir uçakta hiçbir zaman kaldırma bir anda ortadan kalkmaz. Bu durumda: F KALDIRMA >F YERÇEKİMİ oluştuğunda uçak yerden havalanır. 2

Instrument Flight Rules: Aletli Uçuş Kuralları anlamına gelir.

3 4.2 İtme İtme (Thrust) kuvveti uçağa hızını veren kuvvettir ve genellikle motorlar tarafından oluşturulur. İtme kuvvetinin ortadan kalkması durumunda sürtünme kuvveti itme kuvvetinin üzerine çıkacak ve uçakta hız kaybı meydana gelecektir. Uçakta hız kaybının oluşması, kanatlardaki hava akımının hızını düşürecek ve orantılı olarak kaldırma kuvveti düşecektir. Bir uçağın itme gücünü kaybetmesi durumunda uçakta; F SÜRTÜN ME >F İTME ve buna bağlı olarak F YERÇEKİ Mİ >F KALDIRMA oluşacaktır. Fakat unutulmamalıdır ki bir uçakta hiçbir zaman bir kuvvet bir anda ortadan kalkmaz. Örneğin bir uçakta itme gücü azaldığında sürtünme mevcut itme gücünün üstüne çıkacaktır. Bu durumda uçakta hız kaybı oluşur. Yani uçak yere bir taş gibi düşmeye başlamaz. Kaldırma kuvvetinin düşmesi bir uçakta irtifa kaybına neden olur. İrtifa kaybına uğrayan bir uçakta; F YERÇEKİMİ > F KALDIRMA oluşmuştur. 4.3 Yerçekimi Yerçekimi (Gravity) dünya üzerindeki tüm nesnelere ve maddelere etki eden kuvvettir. Bu yüzden yerçekiminin etkisinden kurtulmak dünyada uçuş yapan bir uçak için mümkün değildir. Fakat bir uçak, uçmak için öncelikle bu kuvveti azaltmalıdır. Bunun için uçaklar kanatları ile kaldırma kuvveti oluştururlar. Bir uçağın yerden havalanması yetersizdir. Bir uçak, aynı zamanda gökyüzünde kalabilmelidir. Bu yüzden devamlı bir kaldırma kuvveti ve orantılı olarak bir hava akımına aynı zamanda tabii ki bir hıza ihtiyaç duymaktadır. Ancak, kaldırma ve itme kuvvetleri bir araya gelerek yerçekimi kuvvetini yenebilirler. 4.4 Sürtünme Sürtünme (Drag) bir uçağa çarpan havanın yarattığı uçağın hareketinin tersi yönünde oluşan kuvvettir. Sürtünme, sadece havada değil, yerde, suda, mermerde, tahtada kısaca aklınıza gelebilecek her türlü maddede vardır. Sürtünmeyi maddede bulunan mikroskobik pürüzler olarak ele alabiliriz. Mikroskobik çünkü biz bu pürüzleri gözle göremeyiz. Bu maddenin pürüzü ile diğer maddenin pürüzü bir biri ile karşılaştığında aynı bir çark dişleri gibi bir birine kenetlenmeye ve hareketi durdurmaya çalışırlar. Bu iş sırasında ısı açığa çıkar. Eğer sürtünme olmasaydı, uçağın motorlarını çalıştırdığımızda uçağı durdurmamıza imkân olmazdı. Kısaca, hareket eden bir maddeyi durdurmamıza olanak olmazdı. Yani fren. Bir uçağı veya nesneyi yavaşlatmak için, sürtünme kuvvetini arttırırız. Bunu yapmak için itme kuvvetini düşürebilir, kanatlardaki sürtünmeyi artırabilir veya gövde üzerindeki sürtünmeyi artırabiliriz. 3

Uçakta hız kaybının oluşması, kanatlardaki hava akımının hızını düşürecek ve orantılı olarak kaldırma kuvveti düşecektir.

4 5. Kalkış Bir uçağın havalanabilmesi ve tabii ki havada kalabilmesi için kaldırma kuvvetinin yerçekimini yenmesi ve kaldırma kuvveti oluşması için (Hız veya Airflow) itme gücünün sürtünme gücünü yenmesi gerekir. A. İlk başta, uçağın pist başında ve hareketsiz olduğunu varsayalım. Bu durumda uçağa sadece yer çekimi etki edecektir. Bu kuvvetin şiddeti 1 G yani uçağın ağırlığı kadar yer çekimi (1 Gravity yani 1 G) olacaktır. B. Uçağın motorlarına güç verildikçe itme kuvveti açığa çıkacaktır ve bir süre sonra iniş takımları ile pist arasındaki sürtünmeyi yenecek ve uçak hareket edecektir. Uçak hareket ettiği anda kanat ve uçağın tamamı üzerinde sürtünme kuvveti meydana gelecektir ama uçağımız harekete başladığı için zaten bu kuvveti en başında yenmiş olacaktır. C. Uçak havanın içinde hareket ettikçe kanatlar üzerinde hava akımı meydana gelecektir. (Airflow) Hava akımının kuvveti ve tabii hızı uçağın sürati ile orantılıdır. D. Kanatlardaki aerodinamik yapı gereği oluşan hava akımı kanat üzerinde bir kaldırma kuvveti meydana getirecek ve uçak yerçekimini yenerek havalanacaktır. 6. Kanatlarda Kaldırma Kuvvetinin Oluşması Kanadın alt kısmı düz, üst kısmı ise bombelidir. Bu da hava akımının kanadın önünden arka tarafına geçerken kanadın alt kısmından daha kısa sürede, üst kısmında ise daha uzun sürede geçmesini sağlar. Kanadın üst yüzeyi ile alt yüzeyi tamamen bir bütün ise (Ayrı iki parça değilse) o zaman kanattan geçen hava akımı, kanadın önünden arkasına aynı sürede gitmek zorundadır. Bu durumda, kanadın altından geçen hava daha yavaş, üstünden geçen hava daha hızlıdır lü yıllarda İsviçreli fizikçi Daniel Bernoulli, bir yüzey üstünde hareket eden havanın, yavaş hareket eden havaya göre o yüzeye yaptığı basıncın daha küçük olduğunu buldu. Buna Bernoulli Prensibi denir. Bu prensibe göre, hızlı hareket eden havanın oluşturduğu basınç, yavaş hareket eden havanın oluşturduğu basınçtan daha küçük olduğundan kanadın altı ve üstü arasında basınç farkı oluşur. Kanadın altındaki hava daha yavaş ve tabii ki yaptığı basınç daha çok olduğundan yukarıya doğru bir kaldırma kuvveti oluşturur. 4

Bu kuvvetin şiddeti 1 G yani uçağın ağırlığı kadar yer çekimi (1 Gravity yani 1 G) olacaktır. B.

7. Hücum açısı ( ) aerodinamikte akış çizgileri ile kanat profilinin chord çizgisi arasında kalan açıdır. Yani hareket doğrultusu ile chord çizgisi arasında kalan açıdır.

Ancak hücum açıları aerodinamiğin ve fiziğin temel kuralları gereği sınırlı açılardır ve genellikle ( α< 15 20 ) arasındadırlar.

5 7. Hücum açısı ( ) aerodinamikte akış çizgileri ile kanat profilinin chord çizgisi arasında kalan açıdır. Yani hareket doğrultusu ile chord çizgisi arasında kalan açıdır. Siyah çizgileri hava akımı (airflow) olarak ele alırsak kanat ile hava akımı arasında kalan açısıdır. açısı hücum Kaldırma kuvveti, hücum açısının büyüklüğü ile yakından ilişkilidir. Ancak hücum açıları aerodinamiğin ve fiziğin temel kuralları gereği sınırlı açılardır ve genellikle ( α< ) arasındadırlar. Hücum açısı büyüdükçe kaldırma kuvveti de artar ancak bu aynı zamanda sürtünmeyi de arttırır. Bu doğru orantılı ilişki kaldırma kaybının (Stall yani perdövites) başladığı yer olan yani hava akımının kanat profilinden ayrılmaya başladığı yere kadar devam eder. Ancak bu noktadan sonra ayrılma başladığı için kaldırma kuvveti küçülmeye başlar. GRAFİK: nın Değişmesi Sonucu Kaldırma Kuvveti Kaldırma Kuvveti 0 Artar Maximum Seviyede Normalin Üstünde Kaldırma Değerli Gerçekçi Değilidr. Grafikten de anlaşılacağı üzere hücum açısı maksimum 20 o lik açısının üzerine çıktığında kaldırma kuvveti düşmeye başlamaktadır. Bu konudan anlayacağımız üzere, hücum açısı sınırları dâhilîde kaldırma kuvvetini yükselten bir etkendir. Fakat hücum açısı sınırlarının üzerine çıktığında kanat üzerindeki hava akışı bozulacağından kaldırma kuvvetinin kaybına yol açacaktır. 5

6 8. Relatif Rüzgar Relatif rüzgâr, hareket yönümüzün tersi yönünde hareket eden rüzgârdır. Örneğin arabadan dışarı elimizi çıkardığımızda elimize çarpan rüzgar. 6

7 Bu doküman Zirve Airlines için Alp Yeni tarafından hazırlanmıştır. İzinsiz kopyalanması kesinlikle yasaktır. Copyright Zirve Airlines Training Department. 7

Benzer belgeler

YER HİZMETLERİ VE RAMP - I. Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN

YER HİZMETLERİ VE RAMP - I. Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN YER HİZMETLERİ VE RAMP - I Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN Kokpit daha çok uçan araçların olmakla birlikte genelde bir aracın sürücüsünün bulunduğu bölüme verilen isimdir. Bu bölüm çoğunlukla aracın ön kısmında