Engin DEMİR Şirket Müdür Yardımcısı SİGMA BETON / VİCAT GROUP

Transkript

1 Engin DEMİR Şirket Müdür Yardımcısı SİGMA BETON / VİCAT GROUP

2 SAHA BETONU NEDİR? Endüstriyel tesisler, depolar, yollar, otoparklar ve diğer tesisler özelliklerine göre farklı kullanım amaçlarına sahiptirler. Beton kalınlığı, betonun cinsi, içerisindeki demir donatı miktarı ve eğimleri dikkate alınarak tasarımı yapılır. Yüzey hazırlığı zemin betonunun cinsine göre değişmektedir.

3 SAHA BETONU AŞAMALARI 1. Minimum kalınlığın belirlenmesi 2. Şantiye hazırlıkları 3. Malzeme ve işçilik planı 4. Betonun yerleştirilmesi 5. Kürleme işlemleri 6. Kontrol derzleri

4 1. Minimum kalınlığın belirlenmesi Temel tabanı ve alt temelin yoğunluğu şartnamelerin belirttiği minimum değerde olmalıdır. Saha üzerinde araç park edecekse veya ağıt taşıtlar geçecekse kalınlık şartları ona göre belirlenir Araç geçecekse 100mm altına inilmemelidir.

5 2. Şantiye hazırlıkları Zemin betonu uygulamalarında yüzey hazırlığı, zemin betonu cinsine göre muhtelif farklılıklar göstermektedir. a) Saha betonlarında, saha alt dolgusu yapıya göre uygun kalınlıkta olmalıdır. b) Taban zeminin homojen, iyi sıkıştırılmış olmasına ve donmuş malzeme içermemesine dikkat edilmeli, c) zemin üstünde su birikintisi, çamur veya yumuşak noktalar olmamalıdır. d) dolgu malzemesi en az %95 modifiye proktor ölçüsünde sıkıştırılmış. olmalıdır e) Drenaj için gereken eğim sağlanmalıdır.

6 2. Şantiye hazırlıkları f) Toprak zemine oturan betonlarda beton altına, beton içindeki su ve ince malzemenin emilmesini önlemek amacıyla polietilen örtü serilmelidir. g) Polietilen örtülerde döküm sırasında kaymayı önlemek amacıyla gerekli yerlerde plastik yapışkanlı bant kullanılmalıdır. h) Betonarme döşeme üzerindeki zemin betonlarında yüzeyin basınçlı hava ile tamamen temizlenmiş olması, toz ve partiküllerden arındırılmış olması gerekmektedir i) Uygun rutubet şartları kontrol edilmeli...

7 2. Şantiye hazırlıkları k) Ano yerleri belirlenir ve ano vazifesi görecek çelik kalıplar ölçüm yapılarak proje kotuna göre yerleştirilir. l) Çelik hasır, donatı, proje ve bindirme payı dikkate alınarak yerleştirilir. m) Çift kat serilmesi halinde sehpa ve pas payı kontrol edilerek yerleştirilir. n) Sağlam kalıplar kullanılmalıdır. Sabitleme tahtalarının üst seviyesi bitirme seviyesiyle aynı veya biraz altında olmalıdır. Kalıp üst seviyesi bitirme seviyesinde olmalıdır. o) Derzlerin yerlerini tam olarak belirlenmelidir.

8 2. Şantiye hazırlıkları Başarılı bir endüstriyel zemin döşemesi için uygun beton bileşimi oldukça önemlidir. (standartlar çerçevesinde talebe uygun beton olmalıdır.) Betonun yerleştirilmesi ve yüzey düzeltilmesi sırasındaki çevresel koşulları ve korunma yöntemleri Betonun yerleştirme, sıkıştırma ve yüzey düzeltme tekniği ve mevcut imkanlar, (Özellikle yeni Deprem Yönetmeliğine göre kullanılması zorunlu olan vibratörler). Şantiyede eklenecek katkıların olup olmaması, Yüzey düzgünlük talepleri.

9

10 3. Malzeme ve İşçilik Planını Yapın * TS standardına göre Çökme sınıfı,beton sınıfı ve çevresel etki sınıfı kullanılacak olan saha betonuna göre şantiye tarafından önceden belirlenmelidir * Betonu renklendirmek için pigment, ve / veya betonun çekme dayanımını artırmak için elyaf, dramix gibi malzemelerin hazır olduğunun kontrolü yapılmalı * Beton teslim edileceğinde yeterli işgücü olduğu kontrol edilmelidir. Döküm esnasında ve hava şartlarına bağlı olarak yeterli işçiler bulunmalıdır.

11 3. Malzeme ve İşçilik Planını Yapın * İşe başlamadan önce aşağıdaki malzemelerin bulunduğunu kontrol edin - Yağmurdan koruma için geniş bir naylon - El arabası, kürek, tırmık - Taban zeminini ıslatmak ve kür yapmak için su kaynağı - Perdahlama ve mastarlama ekipmanları - Buharlaşmayı önleyici katkı veya membran - Beton süpürgesi (bitirme için) - Kür malzemesi (telis ve su veya katkı maddeleri)

12 Beton dökümünden önce dikkat edilmesi gereken hususlar; * Döküm yerinin çevresinde, hazır beton ekipmanlarının çalışmasını engelleyecek araç, demir ve kum yığınları, elektrik ve telefon telleri vb. gibi unsurlar için önlem alınmalı ve rahat bir çalışma ortamı sağlanmalıdır. Pompa ve transmikserlerin çalışacağı zemin çökme ve kayma tehlikesine karşı yeterli sağlamlıkta olmalıdır. * Bütün kalıp işleri tamamlanmalıdır. Kalıplar sağlam, ışık sızdırmayacak şekilde aralıksız; yüzeyleri düzgün, temiz ve kalıp yağı ile yağlanmış olmalıdır. Kalıp iskelesi sağlam yapılmalıdır.

13 Beton Dökümü Beton işbaşına geldiğinde beton cinsi ve slamp ve segregasyon durumlarının kontrolleri yapılarak beton döküm işlemine geçilir. Beton planlanan bölgeden başlanmak suretiyle optik ve lazer okuyucular yardımı ile seviye kontrolü doğrultusunda ano içlerine dökülür. Anolar arasında, anolara dik olarak uygun aralıkta dikiş demirleri bulunmalı ve beton dökümü ano dahilinde sürekli olarak yapılmalıdır. Ano bitene kadar hiç bir kesitte soğuk derz yapılmamalıdır.

14 Beton Dökümü İşlenebilirliği artırmak amacı ile taze betona kesinlikle su verilmemelidir, Slump katı olduğu durumlarda standartlarda belirtilen şekilde uygun katkı ile redozlama işlemi ile istenilen kıvama getirilmelidir. Aksi halde yapılacak su eklemeleri betonda boşlukların artmasına neden olacak ve beraberinde dayanım ve durabilite düşüşlerinden korozyona kadar birçok sorunları beraberinde getirecektir. Bu nedenle düşük kıvamlı betonlar (S2-S3) tercih edilmelidir. SU, SERTLEŞMİŞ BETON İÇİN CAN İSE, TAZE BETON İÇİN ÖLÜMDÜR.

15 Döküm yerinde betona su ilavesi Su ilavesi Slamp Azalma Çatlak Ayrışm a Boşlu k Priz Dayanım ve dayanıklılık azalması

16 4. Betonun Yerleştirilmesi Betonun döküldüğü nokta yerleştirileceği yer olmalıdır. Betonu bir bölgeye dökerek çekmek veya aktarmak yöntemiyle yerleştirileceği bölgeye taşımadan mümkün olduğu kadar kaçınılmalıdır. Beton döküldüğü bölgeden en fazla 3 m ye kadar yayılabilir. Beton mümkün olduğunca yatay tabakalar halinde dökülmelidir. Her bir tabakanın kalınlığı cm arasında olmalıdır. Tabaka kalınlıkları her bölgede eşit ve homojen olmalıdır. Beton serbest olarak en fazla 1,5 m. yükseklikten dökülmelidir. Daha yüksekten dökmek gerektiğinde önlem alınmalıdır. Betonun dökülmesinde temel hedef ayrıştırmama ve homojenliğin korunması olmalıdır. Beton daima kalıba düşey yönde dik olarak dökülmelidir.

17 4. Betonun Yerleştirilmesi

18 4. Betonun Yerleştirilmesi Beton dökümü kesintisiz ve sürekli olmalıdır. Döküme ara vermek zorunluluğunda iş derzleri bırakılmışsa dökümün devamında derz düzeyi temizlenmeli ve suya doygun kuru duruma getirilmelidir. Döküm esnasında kalıp ve donatılara fiziksel darbelerden kaçınılmalıdır. Yerleştirme sırasında sıkıştırma (vibrasyon) ve yüzey bitirme işlemleri belli bir uyum içinde ardışık olmalıdır

19 Betonun Sıkıştırılması Sıkıştırma, beton dökümünün sonuca etki eden en önemli aşamasıdır. Sıkıştırmanın amacı; Betondaki hava boşluklarını dışarı atarak boşluksuz ve geçirimsiz bir yapı oluşturmak, Beton-Donatı arasındaki aderansı tam anlamıyla sağlamak Betonu kalıbın her noktasına yaymaktır. İdeal bir sıkıştırmanın teşkili ancak vibratörlerle olur. Yeni Deprem Yönetmeliğine göre de kullanılması zorunlu hale getirilen vibratörler, beton dökümünde betonun kendisi kadar, olmazsa olmaz olan önemli bir gereçtir.

20 Vibrasyonda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 5. Vibratör, betonu yatay yönde taşımak için kullanılmamalıdır. 6. Vibratör ucu taze beton içerisinde çok kısa veya çok uzun süre ile tutulmamalıdır. 7. Az, aşırı ya da yanlış vibrasyon uygulaması sonucu betonun içersindeki ince ve kaba malzemeler birbirinden ayrışır. Betonun homojenliğinin bozulduğu bu duruma ayrısma (segregasyon) denir. Bu durumun oluşmasından kaçınılmalıdır. Beton yatay yönde vibratör ucu ile tasınmaz.

21 Vibrasyonda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1. Vibratör ucunu beton içerisine hızlıca daldırmak ve betondan yavaşça çıkarmak gerekir. (kıvama göre) 2. Kalıplara kesinlikle vibratör ucu temas etmemelidir. 3. Vibratör betona düşey olarak daldırılmalı ve daldırma aralığı vibratörlerin etki yarıçaplarına bağlı olarak cm i geçmemelidir. 4. Titreştirilen bölgeler birbirlerine örtüşecek şekilde vibrasyon yapılmalıdır. Vibrasyon esnasında vibratörün her defasında bir önceki tabakaya 10 cm kadar girmesi tabakaların kaynaşmasını sağlar. Titresen bölgeler örtüsmelidir.

22 Vibrasyonda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Soğuk derz oluşmasını engellemek için alt tabaka da 10 cm girilerek vibrasyon işlemi yapılmalıdır Vibrasyon uygulamasında kullanılan vibratör tipi beton tabaka kalınlığına göre seçilmelidir.

23 Vibrasyonda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar * Eğik yüzeylerde sıkıştırma işlemine beton kalınlığının az olduğu yerden başlanır. * Sıkışmanın başarıyla sağlandığının göstergesi yüzeyde çok ince bir şerbet tabakasının oluşmasıdır. * vibratörün kullanımının uygun olmadığı durumlarda yapılır (dar kesit, sık donatı) ve akıcı beton kullanılır.

24 Beton Yüzeyinin Bitirilmesi Yüzey bitirme işlemi beton taze beton halindeyken uygulanacak son işlemdir. Özellikle döşeme, yol, saha ve diğer zemin betonlarında yüzey bitirme işlemi gerek teknik ve gerekse estetik bakımından önemlidir. yüzey bitirme işlemi genellikle çelik veya ahşap mastar ve malalarla yapılır. Kenar, pah ve derz işlemleri gereken yerlerde, önce kenar bitirmesi yapılmalı, sonra pah ve derzler bitirilmelidir.

25 Yüzey Sertleştirici Uygulaması Yüzey sertleştirici uygulanacak beton dizaynı, ortam yüklerine ve zemin şartlarına göre seçilmelidir. Yüzey sertleştirici uygulaması, seçilen betonun aşınma, tozuma, darbe dayanımlarını betonun üst kısmında artırmak amaçlıdır ve betonun basınç, çekme ve eğilme dayanımları üzerinde herhangi bir etkisi yoktur. Hatalı projelendirme ve uygulama ile servis yükleri altında, betonda oluşabilecek çatlaklar, yüzey sertleştirici üzerine olduğu gibi yansıyacaktır. Geleneksel yüzey sertleştiriciler haricinde, lityum silikat esaslı sıvı yüzey sertleştiriciler kullanılmaktadır, hem uygulama kolaylığı hem de ihtiyaca uygun hizmet etmesinden ve kalitesinden dolayı tercih edilmektedir.

26 5. BAKIM VE KÜR AŞAMASI

27 Bakım ve Kür Aşaması Beton kür uygulaması betonun dayanıklılığı açısından son derece önemli bir konudur. Betonda oluşabilecek çatlaklarına ve betonun tozumasına engel olur. Beton ürünlerinin imalatından sonra oluşabilecek su kaybını engellemek ve hidratasyon reaksiyonlarının uygun şekilde ve zamanda gerçekleşmesini sağlamaktır. Çimento hidratasyonu günlerce, haftalarca hatta aylarca sürer. Hidratasyon reaksiyonunun devamı için yeterli miktarda su ve sıcaklık gerekmektedir. Bu koşullar sağlanamadığı takdirde betondan beklenen dayanım ve dayanıklılık (durabilite) elde edilemez z

28 Bakım ve Kür aşaması Beton yüzeyine kür malzemesi (Beton yüzeyinde parlaklık sona erdikten sonra ) Su püskürtme, çuha serilerek sulama, suya doygun talaş serme, ıslak kum serme, su geçirmez naylon polietilen örtüler ile yüzeyi kaplama Özellikle yaz aylarında yeterli gün boyunca sulayarak beton yüzeyinin sürekli ıslak kalmasını sağlamak.

29 Bakım ve Kür aşaması Uygulamada karşılaşılan çatlak sorunlarının en yaygın sebebi döküm süresi uzun olan işlerde kürlemenin döküm sonuna bırakılmasıdır. Özellikle sıcak havalarda dökümü takip eden ilk dk. içinde (yüzey bitirme işleminden hemen sonra) kürleme işlemi başlatılmalıdır.

30 Su ile Kür Yapılması Sürekli olarak beton yüzeyinin ıslak kalması sağlanmalıdır. Uygun kür süresi yaklaşık 7 gündür. Kıs aylarında bu süre uzatılmalıdır. Su püskürtülerek beton yüzeyinin ıslatılması çok iyi bir kür metodudur. Eğer bu işlem aralıklarla yapılıyorsa beton yüzeyinin kuru kalmamasına dikkat gösterilmelidir. Bu sistemin tek dezavantajı maliyetidir. Sistemin uygun islemesi için yeterli miktarda su ve tecrübeli uygulamacı gerekmektedir. Beton yüzeyinin hortumla sulanması

31 Su ile Kür Yapılması Telis bezi veya diğer su tutucu örtüler kullanılarak da beton yüzeyinin ıslak kalması ve buharlaşmanın daha az olması sağlanabilir. Yüzeyde bozulma olmasını engellemek için beton sertleşir sertleşmez su tutucu örtüler serilmelidir. Örtülerin sürekli ıslak kalmaları sağlanmalıdır. Beton yüzeyine telis bezi serilmesi

32 Kimyasal Maddeler ile Kür Yapılması Resim de görüldüğü gibi uygulanan kimyasal kür malzemeleri işin cinsine göre farklılık gösterir. Beyaz veya alüminyum renginde olan kimyasal maddeler beton yüzeyinde ince bir polimer tabakası oluşturur. Sıvı maddenin içindeki su zamanla buharlaşır ve bileşikteki kimyasal madde beton yüzeyinde zarsı bir tabaka oluşturur. Bu tabaka buharlaşmayı çok düşük seviyelere indirdiği gibi, özellikle sıcak mevsimlerde, beton yol gibi uygulamalarda güneş ısınlarının beton yüzeyinde kırılmasını ve yansımasını da sağlar. kimyasal malzemenin deri ve gözle temas etmemesine dikkat edilmelidir.

33 6. Kontrol Derzleri Erken yaşta beton, buharlaşma veya soğuma yüzünden büzülür. Eğer önceden belirlenerek kontrol altına alınmazsa rastgele çatlaklar oluşur. Derzlerin endüstriyel zemin betonlarında önemi büyüktür. Uzun süre yükler altında kalan betonun çatlak oluşumunu azaltmak amacıyla düzenlenir. Sıcaklık değişimlerinde betonun genleşme ve büzülmesi durumunda çatlak oluşmaması için ayrıca soğuk derzler bırakılır.

34 Derz dolgu malzemeleri Derz dolgu malzemesi yeterince esnek ve elastik olmalıdır. Isı değişimlerinden etkilenmemelidir., su yalıtımı fonksiyonu da sağlamaları ve yüzeyde sürtünme, darbe, ağırlık v.b. fiziksel etkilere karşı dayanıklı olmalıdır. Bu şekilde derz kenarlarındaki kırılmalar, derzlerden zemine su girmesi ve derz içinde toz birikmeleri ortada kalkmış olacaktır. Derz Dolgusuna başlanmadan önce betonun en az 28 günlük olmasına dikkat edilecektir.

35 6. Kontrol Derzleri Derzler teknik şartname ve detaylara uygun olarak kesilecektir. Agregayı betondan ayırmayacak kadar priz aldıktan hemen sonra kesilmelidir. Bu süre genellikle beton dökümünden sonraki 4 12 saat arasıdır. (Soğuk havada daha geç.) En az döşeme kalınlığının ¼ ü kadar derz kesilmelidir. Derz kalınlığı 2-3 mm olmalıdır Derzlerin toz, yağ, boya, kür, bitüm gibi maddelerden tam olarak arındırılması gerekmektedir. (vakum gibi) A

36 1. Düzgün ve sıkıştırılmış alt zemin. ÖZET 2. Beton, i. Yerleştirilebilecek en düşüş kıvamlı beton (düşük su/çimento) ii. Çevresel etki sınıfına uygun iii. Yeterli ölçüde Hava Sürüklenmiş beton 3. Yerleştirme, Mastarlama. 4. Yüzey suyu buharlaştıktan sonra telis veya süpürge ile bitirme. 5. Kürleme ve Koruma. 6. Derz Kesme. Not: trafiğin bulunduğu yerlere göre dökülecek beton yollar için uygulama şartnamelerine bakılmalıdır.

37 BETONDA ÇATLAKLAR Zemin betonunun kalitesi sert, düzgün ve çatlaksız bir yüzey elde edilmesine bağlıdır. Hedeflenen beton yüzeyin özellikleri ise beton karışımına, betonun yerleştirme ve bitirme işlemlerinin kalitesine ve sonrasında derz kesme işlemine bağlı olarak belirlenir. Özellikle yüzey bitirme, derz kesme ve kürleme adımlarını içeren beton planlaması, yüzeyin aşınma özellikleri açısından kritik öneme sahiptir. Hatalı uygulamalar; çatlama, düşük aşınma direnci, tozuma, zayıf drenaj, farklı yükseklikte noktalara ve köşelerde kıvrılmaya neden olabilir Beton yüzeyinde olusan çatlaklar

38 BETONDA ÇATLAKLAR Uygulama Kökenli Çatlaklar Bu tip çatlaklar taze veya yaşlanmış betonlarda görülür.

39 BETONDA ÇATLAKLAR Yapısal çatlaklar Bu tip çatlaklar, yapının işlevi gereği taşıması zorunlu gerilmelerden kaynaklanır. Bunlar, projesi olmayan, zemin problemi çözülmemiş yapılarda meydana gelirler ve çok tehlikelidirler; beton dökümü ve döküm koşulları ile ilgileri yoktur. Bu durumlarda mutlaka yetkili mercilere (mühendislik bürosu, üniversite vb) başvurulmalıdır. Yapı doğru projelendirildiği ve aşırı yükleme olmadığı durumlarda böyle bir sorun yaşanmaz. Bu tip çatlaklar, betonarme eleman içinde çekme gerilmelerine dik yönde oluşur.

40 BETONDA ÇATLAKLAR 1) Normal Beton Yüksek basınç dayanımı Düşük eğilme dayanımı 2) Demir donatılı beton Kullanılan donatı sayesinde eğilme dayanımı artar Betonun yüksek basınç dayanımı ve çeliğin yüksek eğilme dayanımı birleşir Durabilite: korozyon ihtimali vardır ve çatlak aralıkları geniştir. 3) Fiber donatılı beton Yapısal fiberler yapı boyunca 3 boyutlu olarak rastgele dağılır Taze betondan sertleşmiş betona kadar tüm çatlakları sınırlandırır ve kontrol eder

41 BETON ÇATLAKLARI Taze beton çatlakları, betonun kalıba yerleştirilmesini izleyen ilk 30 dakika ile 5 saat arasında, genelde döşeme, saha gibi geniş yüzeye uygulanan betonlarda görülür. Bu çatlaklar, 10 cm 'ye erişen derinlikte ve birkaç cm 'den başlayarak, 2 m'ye varan uzunluklar olabilir. Derin ve uzun çatlaklar betonun mukavemeti ve dayanıklılığı açısından son derece zararlı olabilir. Taze beton çatlaklarının en önemli iki nedeni olarak oturma farklılıkları ve plastik rötre (büzülme) sayılabilir. Çatlaklar sonucunda betonun durabilitesi ( dayanıklılığı ) bozulmakta, korozyona açık, geçirgen bir durum almaktadır

42 Çatlak Sonuçları

43 BETON ÇATLAKLARI a.oturma Çatlakları (plastik oturma) Makroskopik Nedenler: Terleme oluşumu Taze beton yüzeyinde oluşan görünür ve içsel terleme suyu Plastik oturma, taze betonun hacmindeki azalma sonucu döşeme yüzeyinin aşağıya doğru hareket etmesidir.beton içerisindeki su ve hapsolmuş havanın kaybına bağlı olarak hacmini kaybeder. Kalıplardan bazı kaçaklar veya zemine oturan döşemelerde alt temele sızıntılar da olabilir. Plastik oturma kuruma rötresinden farklıdır. Plastik oturma, döşeme kalınlığıyla doğru orantılıdır. Plastik oturma en az iki şekilde soruna yol açar: i) çatlaklara neden olması ve ii) döşeme yüzeyinin düzgünlüğünün bozulması Plastik oturma çatlakları taze betonda donatıların hemen üzerinde oluşur

44 BETON ÇATLAKLARI a.oturma Çatlakları Bu çatlaklar, yeni dökülmüş, pas payı bırakılmamış, kürü uygulanmamış, gereğinden fazla su ilave edilmiş betonlarda, donatının fazla olduğu bölgelerde ve betonun uygun yerleştirilmediği durumlarda, üst yüzeye yakın donatıların hemen üzerinde oluşurlar. Taze betonda iri agrega taneleri dibe doğru çökerken, çimento partiküllerini içeren su yüzeye çıkar. Yüzeye yakın kiriş ve döşeme donatıları bu yer değişimine karşı koyar ve taze beton bu bölgelerde tam olarak oturamaz. Oturmasını yapamayan beton demir boyunca çatlar. Betonun suyu arttıkça oturma artar. Beton iyi yerleştirilmez, sıkılanmaz, vibrasyon uygulanmazsa oturma yine artar., yüksek kıvamlı aşırı sulu betonlardan kaçınmak ve betona iyi vibrasyon uygulamaktır.

45 BETON ÇATLAKLARI a.oturma Çatlakları. Plastik oturmanın sorun olduğu durumlarda aşağıdaki adımlardan bazıları uygulanabilir: mümkün olan en büyük agregalı beton kullanılmalı beton karışımında beton katkıları kullanarak daha az su kullanmak: ince malzeme (çimento+ince agrega) miktarını artırarak su tutuculuğu sağlamak hava sürükleyici katkı kullanmak yüzeye yakın yerlerde yeterli sayıda ve kalınlıkta pas payları kullanılmalıdır.

46 BETON ÇATLAKLARI b.plastik Rötre (Büzülme) Çatlakları Makroskopik Nedenler: Su buharlaşması Çevresel etkiler (rüzgâr,sıcaklık C,bağıl nem) priz süresinde gecikme Kür eksikliği Beton sıcaklığı

47 BETON ÇATLAKLARI b.plastik Rötre (Büzülme) Çatlakları Bu tip çatlaklar, özellikle sıcak, kuru, rüzgarlı günlerde dökümü yapılan betonlarda (döşeme, yer, yol, pist,... betonları) görülen; rastgele dağılmış, çeşitli boylarda ve genişliklerdeki çatlaklardır. Genelde çatlak genişliği 1 mm' den azdır ve yüzeyseldir, derine gitmez, yapı güvenliği açısından tehlikesi yoktur. Zemin veya döşeme betonu dökülünce üst yüzeyindeki su buharlaşmaya başlar, betonu terk ederek havaya karışır, bu suyun yerine betonun bünyesindeki su yukarı, üst yüze doğru gelir (kusulan su). Buharlaşma hızı, su kusma hızından yüksekse betonun yüzeyi kurumaya, dolayısıyla büzülmeye ve çatlamaya başlar. Aynı çatlaklar, yeni dökülen betonun altındaki eski, ıslatılmamış betonun veya asmolen tabliyelerindeki briket gibi diğer malzemelerin beton suyunu emmesi sonucu da oluşabilir.

48 BETON ÇATLAKLARI Buharlaşma hızını artıran faktörler : Hava Sıcaklığı: Hava sıcaklığı arttıkça buharlaşma artar. Sıcaklığın 10 C artması buharlaşmayı yaklaşık 2 kat artırır. Beton havadan daha sıcaksa buharlaşma daha da hızlanır. Havanın Rutubeti: Havadaki rutubet azaldıkça (hava kurudukça) buharlaşma kolaylaşır ve hızlanır. Nispi rutubet %90 dan %5' e indiğinde buharlaşma 5 kat artar. Rüzgarın Hızı: Rüzgar arttıkça buharlaşma hızı artar. Rüzgarın hızı 0 dan saatte 20 km 'ye çıktığında buharlaşma 4 kat artar.

49 BETON ÇATLAKLARI Plastik rötreyi ve buna bağlı çatlakları azaltmak için alınacak önlemler şunlardır: Beton döküleceği kalıbı ve donatı demirlerini nemlendirerek, kalıp elemanlarının, betonun suyunu emerek kurumasını hızlandırmalarına engel olun. Taze betonu güneşten, sıcaktan ve rüzgardan korunmalı, mümkünse gece beton dökümü yapılmalıdır. Beton yerleştirildikten sonra mastar çekilip bırakılır. Daha sonraki tahta mala ile düzeltme işlemi mümkün olduğu kadar ertelenir. Bu işlem beton yüzeyinde ayak izinin 1-2 cm. derinlikte iz bırakmama durumuna gelinceye kadar geciktirilir. Ondan sonra demir mala düzeltmesi uygulanır. Taze betondaki plastik rötre çatlaması, yüzeydeki buharlaşmanın hızlı olmasından kaynaklandığına göre, yüzeydeki nem oranını yüksek tutmak gerekir (etkin kürleme)

50 BETON ÇATLAKLARI Normal Beton, C70 Fiber donatılı beton C70 Rüzgar tüneli testi karşılaştırması Daha az ama geniş çatlaklar Çatlak alanı= 2150 mm2 Daha fazla ama küçük çatlaklar Çatlak alanı= 930 mm2 Source: J. Mora, Ph.D. Thesis, Technical University of Catalonia, 2002 Fiber kullanımı taze beton halindeyken çatlama sürecini kontrol eder. Fiber sayısının performans üzerinde etkisi büyüktür Beton içerisinde çok daha fazla fiberin yer almasi, çatlağın başladığı noktada fiber olma olasılığını artırır Bu yüzden de sentetik makrofiberlerin plastik rötre çatlağını sınırlandırma ve kontrol etme performansı vardır

51 BETON ÇATLAKLARI Kuruma rötresi Makroskopik Nedenler: Su buharlaşması Çevresel etkiler (rüzgâr, sıcaklık C, bağıl nem) su/çimento oranı Agrega/çimento oranı

52 BETON ÇATLAKLARI Kuruma rötresi Beton dökümünden sonra çevre koşullarına göre ısı dengeleninceye kadar betonun çevresiyle ısı alışverişi devam eder. Eğer yüzeydeki ısı, iç ısıdan az ise beton içerisinde su, ısı dengeye ulaşıncaya kadar buharlaşır. Yine beton ve çevresi arasında nem farkı da su buharı transferine yol açar. Ortamın rutubeti, betonun kendi rutubetinden az ise, buharlaşma rutubetin fazla olduğu taraftan kuru tarafa devam edecektir. Bunun sonucunda betonda mikroskobik ölçekte büzülme meydana gelir, buna kuruma rötresi denir.

53 BETON ÇATLAKLARI Kuruma rötresi Kaplama betonda üst kısım ile alt kısım arasında farklı kuruma sonucunda betonda kıvrılma meydana gelmiştir.

54 BETON ÇATLAKLARI Sıcaklık Değişimine Bağlı Rötre Çatlakları Beton soğudukça büzülme yapar. Kuruma rötresi çatlaklarına benzerdir. Beton dayanımının düşük olduğu ilk günlerde oluşurlar. Kuruma rötresine benzer şekilde donatı ve derzlerle kontrol edilebilirler. Bu rötreyi sınırlandırmak için ilk yaşlarında bazı önlemler alınabilir; beton gece dökülebilir, yapı iskeleti tamamlandıktan sonra, zemin betonları iç mekanda dökülebilir. agrega boyut ve içeriğinin olabildiğince arttırılması ve su içeriğinin en aza indirilmesi, Yeterli karışım suyu, yerleştirme güçlüğünden de kaçınmamalı Yüzeyden hızlı buharlaşma ile su kaybının önlenmesi, buharlaştırma azaltıcı kür malzemeleri ile betonun korunması

55 Hidratasyon ısısından dolayı çatlamalar

56 BETON ÇATLAKLARI 2. Sertleşmiş Yaşlanmış Beton Çatlakları Bu tip çatlaklar, değişik yaş gruplarındaki (birkaç haftadan 30 yıla kadar) betonlarda görülebilir. Çatlaklar, fiziksel veya kimyasal kökenlidir. Bunlar, önce kılcal görünümde, ardından büyüyen ve birleşen çatlaklardır. Çatlakları takiben beton yüzeyinde soyulma, dökülme ve patlamalar görülür. Önlem alınmadığı takdirde, betonarme elemanlar zamanla tamamen tahrip olabilir. Bu çatlamaların nedenleri arasında donma - çözülme, alkali - aktif silis reaksiyonu, karbonatlaşma, donatının korozyonu/paslanması, sülfat - asit -tuz gibi beton için zararlı maddelerin yol açtığı reaksiyonlar sayılabilir.

57 BETON ÇATLAKLARI Donma çözülme etkisi ( normal hava içeriği)

58 BETON ÇATLAKLARI Donma çözülme etkisi ( hava içeriği > %4 ) Hava Sürükleyen Katkı Maddesi, mümkün olduğunca küçük ve yakın hava baloncukları oluşturacak hava hacmini temin etmelidir

59 BETON ÇATLAKLARI Alkali silika reaksiyonu ( ASR)

60 BETON ÇATLAKLARI Alkali silika reaksiyonu ( ASR) ALKALİLER(Na+, K+) çimentodan gelir SİLİKA(SiO2) agregalardan gelir

61 BETON ÇATLAKLARI Alkali-Silika Reaksiyonu (ASR)Önlemler Reaktif agregalar kullanmayın (doğal malzemeler gibi ) Betonun alkali içeriğini kısıtlayın (mineral katkılar, u.kül,cüruf, m.silika v.b. ) ve lityum bazlı bileşikler ASR yi hafifletir. Agregaların muhakkak ASR analizleri standartta belirtilen periyotlara göre yapılmalıdır.

62 BETON ÇATLAKLARI > Plastik Oturma(A-B-C) > Plastik Rötre(D-E-F) > TermalBüzülme(G-H) > Kuruma Rötresi (I) > Don Hasarı (P) > Alkali Reaksiyonu(M) > Korozyon(L) > Kesme Çatlağı > Gerilme Bükme Çatlağı

63 BETON ÇATLAKLARI

64 BETON ÇATLAKLARI Çatlakların Onarımı Çatlaklar durmuş ise onarılabilir. Çatlak onarımı, kendi başına bir olay değildir. Çatlak etkiyen bir kuvvetin ya da bir dayanım yetersizliğinin ifadesidir. Çatlağa yol açan etki ortadan kaldırıldıktan sonra çatlak onarımı yapılmalıdır. Çatlak onarımı bir bakıma bir "makyaj" görünüş düzeltilmesi olarak düşünülmelidir.

65 BETON ÇATLAKLARI Çatlakların Onarımı Çatlakların doldurulmasında çimento şerbeti, epoksi reçineleri, çok ince kumlu yüksek çimento oranlı harçlar ve başka özel katkı maddeli harçlar kullanılabilir. Çimento şerbeti ve epoksi reçinelerinin çok derinlere giden ince çatlaklara tam olarak içirilmeleri için basınç altında uygulanmaları gerekir. Genellikle uygulanması zor, zaman alıcı ve masraflı işlemlerdir. Gereken özen gösterilmezse istenilen amaç sağlanmayabilir. Kılcal çatlakların içine bağlayıcı maddelerin içirilmesi oldukça güçtür.

66 BETON ÇATLAKLARI Epoksi Reçineleri Epoksi reçineleri yapıştırma özellikleri çok iyi olan sentetik reçinelerdir. Suya, aside ve alkaliye dirençleri çok iyidir. Zamanla özellikleri yitirmezler. Çatlağın her iki yüzünü çatlak boyunca sürekli olarak birbirlerine bağlar ve gerilme birikimlerini önler. Sentetik reçineler kimyasal moleküler yapışma sağlarlar. Kimyasal moleküler yapışma yüzeylerin pürüzlülüğü ile artar,

67 BETON ÇATLAKLARI Epoksi İle Onarım Yöntemleri Epoksi onarım iki biçimde kullanılmaktadır. 1- Epoksi enjeksiyon yöntemi mm genişliğindeki çatlakların onarımı için uygundur. Düşük viskositeli epoksi reçinesi sürekli bir düşük basınç altında içirilmektedir. Bu yöntemle betondaki ince ve kılcal eğilme çatlakları kapatılmakta ve çatlak yüzeyinden çekme kuvveti aktarımı gerçekleştirmektedir. Aynı zamanda epoksi reçinesi donatı ile beton arasında açılmaları doldurarak donatı ile beton arasındaki yapışmayı (aderans) artırmaktadır. 2-Epoksi harcı ile doldurma ezilmiş ve parçalanmış ve de dökülmüş betonları doldurmak için kullanılır. Epoksinin içine çok ince agrega katılarak bir tür "beton" elde edilir ve tahrip edilmiş betonun yerine konulmaktadır.

68 TAMİRAT ÖRNEĞİ

69 Kalite geliştirme asla sona ermeyecek bir seyahattir Thomas J. Peters

70 TEŞEKKÜRLER Engin DEMİR Tel: Cep tel: E-posta: engin.demir@vicat.com.tr İnternet sitesi: