SOFRALIK ÜZÜM ÇEġĠTLERĠNĠN YAPRAKLARINDAKĠ KLOROFĠL MĠKTARININ BOĞUMLAR BAZINDAKĠ DÖNEMSEL DEĞĠġĠMĠNĠN BELĠRLENMESĠ

Transkript

1 SOFRALIK ÜZÜM ÇEġĠTLERĠNĠN YAPRAKLARINDAKĠ KLOROFĠL MĠKTARININ BOĞUMLAR BAZINDAKĠ DÖNEMSEL DEĞĠġĠMĠNĠN BELĠRLENMESĠ Alper DARDENĠZ 1 Murat ġeker 1 Dilek KĠLLĠ 2 Mehmet Ali GÜNDOĞDU 1 Mustafa SAKALDAġ 1 Sedef DĠNÇ 1 1 ÇOMÜ Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü , Çanakkale. 2 ÇOMÜ Ziraat Fakültesi, Toprak Bölümü , Çanakkale. *Alper DARDENİZ, adardeniz@comu.edu.tr, tel: Özet Bu araştırma, ÇOMÜ Terzioğlu Yerleşkesi, Ziraat Fakültesi Sofralık Üzüm Çeşitleri Araştırma Bağı nda 2011 yılı içerisinde yürütülmüştür. Eşit kültürel bakım koşulları altındaki 8 farklı sofralık üzüm çeşidinin materyal olarak kullanıldığı araştırmada, yapraklardaki klorofil miktarının değişimi 3 farklı boğum (5. Boğum, 10. Boğum ve 15. Boğum) ve 4 farklı dönemde (15 Haziran, 1 Ağustos, 15 Eylül ve 1 Kasım) Konica Minolta SPAD 502 marka el tipi dijital klorofil ölçüm cihazı yardımıyla belirlenmiştir. Bununla birlikte, Beyaz Kozak ve Müşküle üzüm çeşitlerinde sürgün ucundaki son 3 yaprak (3. yaprak, 2. yaprak ve uç yaprak) ile 3 5 yapraklı koltuklar (Dip yaprak, 2. yaprak ve uç yaprak) da incelemeye alınmıştır. Bütün ölçümler, yaprakların uç dilimi üzerinden gerçekleştirilmiştir. Üzüm çeşitleri arasında farklılıklar bulunsa da, 10. ve 15. boğumların yapraklarında 1. dönemde düşük olan klorofil miktarı, 2. dönemde 5. ve 10., 3. dönemde ise 10. ve 15. boğumların yapraklarında eşitlenmiş, son dönemde özellikle 5. ve 10. boğumların yapraklarında önemli oranda azalma kaydetmiştir. Beyaz Kozak ve Müşküle üzüm çeşitlerinin sürgün ucundaki son 3 yaprağı ile 3 5 yapraklı koltukların 1. dönemde düşük olan klorofil miktarları, sonraki dönemlerde giderek artış göstermiştir. Koltuklardaki klorofil miktarı, bütün dönemlerde sürgün uçlarına kıyasla daha yüksek bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Vitis vinifera L., Klorofil, Yaprak, Boğum, Koltuk sürgünü. PERIODIC CHANGE IN CHLOROPHYLL CONTENT OF TABLE GRAPE LEAVES Abstract This study was carried out in ÇOMÜ Agricultural Faculty, Table Grape Vineyard Research Area in Under equal conditions of horticultural maintenance, 8 different varieties of table grapes were analyzed, with seasonal changes in chlorophyll content on grape leaves recorded. These measurements were taken from 3 different (5th node, 10th node and 15th node) branch nodes, at 4 periods through the year (15th June, 1st August, 15th September and 1st November) using Konica Minolta SPAD 502 digital chlorophyll meter. In addition to these measurements, the terminal 3 leaves (tip leaf, 2nd and 3rd leaf) at the tip of the shoot in Beyaz Kozak and Müşküle grape varieties were also examined as these varieties have 3 5 leaves per lateral shoots. All chlorophyll content measurements were taken from tip of the leaves. Although there are differences between grape varieties, some general patterns emerge across the varieties studied. Chlorophyll content was low on the leaves of 10th and 15th nodes. Chlorophyll content was observed to be equal during the 2nd measurement period in leaves at the 5th and 10th nodes, and also during the 3rd measurement period in leaves at the 10th and 15th nodes. Additionally during the last study period, a reduction of chlorophyll content was observed in leaves at the 5th and 10th nodes. In those varieties of grape with 3 5 leaves per lateral shoot, the terminal 3 leaves at the tip of the shoot contained low chlorophyll content during the 1st study period, however a gradual increment in chlorophyll content was observed in subsequent periods. High total chlorophyll content was observed in lateral shoot leaves throughout all periods of study when compared to leaves at the tip of the shoot. Keywords: Vitis vinifera L., Chlorophyll, Leaf, Node, Lateral shoot. GĠRĠġ Yeşil renge sahip olan klorofil pigmenti, fotosentez olayında görev yapan en aktif pigment olup, asma yapraklarının mezofil hücrelerinde oluşmaktadır. (Ağaoğlu, 1999; Çelik, 2007). Azot, yaprağın yeşil rengini veren klorofilin yapısında bulunmakta ve bitkilerin vejetatif gelişimini sağlamaktadır. Azotun dışarından bitkiye verilmesiyle, klorofilin çekirdeğini oluşturan magnezyumun topraktan alımı artmakta, bu durum yaprak renginin daha 9

2 koyu yeşil olmasına neden olmaktadır (Buchner, 1956). Yaprak klorofil içeriği, bitki fizyolojisi açısından önemli bir indikatördür. Yapraklar, ışık enerjisini klorofil a ve klorofil b gibi kimyasal enerjiye dönüştürerek depolanmasını sağlayan ana pigmentler içermektedir. Bir yapraktaki pigment miktarı ne kadar fazlaysa; yaprak tarafından tutulan ışık miktarı da o kadar fazladır. Bu nedenle, yapraktaki klorofil miktarı direk olarak birincil üretimi, yani karbon asimilasyonunu ve dolayısıyla fotosentez miktarını etkilemektedir (Curran ve ark., 1990). Buna ek olarak yaprak klorofil miktarı, yapraktaki besin durumunun dolaylı olarak tahmin edilebilmesini sağlamaktadır (Penuelas ve ark., 1995). Klorofil a+b ve diğer biyokimyasal yaprak bileşenleri, bitki stresi ve N, P, K, Fe, Ca, Mn, Zn ve Mg gibi bitki besin elementi eksikliğinin de önemli göstergeleridir (Marschner, 1995). Yaprak klorofil miktarı, bitkinin yaşından ve bitkide meydana gelen stres durumlarından direk olarak etkilenmektedir (Hendry ve ark., 1987). Asma yapraklarındaki klorofil miktarı da bağ plantasyonunun çevre koşulları, kültürel faktörler ile beslenme durumundan etkilendiğinden, bu durum üzüm kalitesini de direkt olarak etkilemektedir. Örnek alma zamanları bakımından, yapraklardaki klorofil miktarlarında meydana gelen azalma ve farklılıklar, yaşlanma olayından meydana gelmektedir. Yaşlanma olayında klorofil parçalanmak suretiyle ksantofil ve karatinoidler oluşmaktadır (Vardar, 1972). Asmada, kış gözlerinin uyanmasından hasada kadar geçen gelişim döneminde karbonhidratlarda oluşan değişim 3 aşamada incelenmektedir. Birinci aşamada; bir yıl önce asmanın yaşlı ve genç organlarında nişasta bileşikleri şeklinde depolanmış olan karbonhidratlar, kış gözlerinin uyanmasıyla birlikte hidrolize olarak vejetatif gelişimde kullanılmaya başlamaktadır. İkinci aşamada; sürgün kendine yeterli bir hale gelmekte ve yapraklarda özümleme sonucu oluşan karbonhidratlar sürgün ve tane gelişimine harcanmaktadır. Üçüncü aşamada; sürgün büyümesi giderek yavaşlamakta ve özümleme ile oluşan karbonhidratlar bir taraftan salkımlarda birikirken, diğer taraftan odunlaşmakta olan sürgünler ile omcanın yaşlı kısımları olan kök, gövde, ana kollar ile çok yıllık organlarda, daha çok nişasta bileşikleri şeklinde depo edilmektedir (Çelik, 2007). Asmanın hızla büyüyen yaz sürgünü, başlangıçta günlük 3 4 cm kadar büyüyerek her 2 3 günde bir yeni bir yaprak oluşturmaktadır (Ağaoğlu, 1999). Asma yaprağı, kültür çeşitlerinin (Vitis vinifera L.) çoğunda 5 parçalı olup, üzerinde yaprak dilimleri ve cepleri bulunmaktadır. Asma yaprağının en uç bölümü olan ve Lı ana damarının yayıldığı dilime uç dilim adı verilmektedir. Koltuk sürgünleri; yazlık sürgünün yaprak koltuklarında uyur durumdaki kış gözleriyle bir arada bulunan aktif gözlerin aynı vejetasyon periyodunda sürmesiyle meydana gelen ve birçok yönden ana sürgüne benzeyen organlardır (Çelik, 2007). Bir g yaş üzümü olgunlaştırabilmek için gerekli olan yaprak alanları Yuvarlak Çekirdeksiz üzüm çeşidinde 8.9 cm² (Ilgın, 1997) ve Cardinal üzüm çeşidinde 8.2 cm² olarak hesaplanmıştır (Dardeniz, 2001). Ancak, yapraklar yaşlandıkça klorofillerini ve dolayısıyla fotosentez hızlarını kaybetmeye başlamakta, böyle dip yaprakların alınarak azaltılması, omca üzerindeki diğer yaprakların fotosentez aktivitelerinin artmasına yol açmaktadır. Asma yaprağı 1/2 büyüklüğüne ulaşınca kendine yeterli hale gelerek, ürettiği özümleme ürünlerini diğer organlara göndermeye başlamaktadır (Kliewer ve Weawer, 1981). Karasakız (Kuntra) (Vitis vinifera L.) üzüm çeşidinde son salkımın 1 göz üzerinden şiddetli uç almanın üzüm verim ve kalitesini olumsuz yönde etkilediği belirlenmiştir (Dardeniz ve ark., 2008). Bu nedenle, bağlardaki yaprak ve uç alma uygulamaları dikkatli bir şekilde yapılmalıdır. Klorofil ölçümüne geleneksel yaklaşım ve yöntem, bitki yapraklarının hasat edilerek pigmentlerin çözücü içinde ekstraksiyonu yöntemiyle yapılan kimyasal metottur (Porra ve ark., 1989). Razakı / 5 BB, Victoria / 5 BB ve Alphonse Lavallée / 5 BB aşı kombinasyonlarında, asma fidancılığının önemli bir aşaması olan çimlendirme (aşı kaynaştırması) aşaması uygulanmış (1. uygulama) ve uygulanmamış (2. uygulama) aşılı asma çeliklerinden üretilen aşılı asma fidanlarının yaprakları arasında, bu yöntemle incelenen 10

3 klorofil a, klorofil b ve toplam klorofil (1. uygulama; 46.0 mg, 2. uygulama, mg) bakımından önemli bir farklılığa rastlanılmamıştır (Tunçel, 2010). Konica Minolta SPAD 502, klorofil ölçümü için yaprak hasadına gerek duymadan hızlı ve basit bir şekilde ölçüm alabilen, günümüzde kullanılan taşınabilir yaprak klorofil metrelerinden biridir. SPAD, kırmızı (yaklaşık 660 nm) ve yakın infrared NIR (yaklaşık 940 nm) gibi iki dalga boyunda yaprağa iletilen ışığa, bu dalga boylarındaki absorbe edilen ışığın farkından klorofil miktarını ölçme yöntemine dayanan bir sistemdir. Bu tekniğin teorik prensibi Markwell ve ark. (1995) tarafından belirlenmiştir. SPAD-502 klorofilmetreyi kalibrasyon için yapılan bir araştırmada, 13 farklı ağaç türü kullanılmış ve klorofil ekstraksiyonu yöntemiyle yapılan analiz ile SPAD-502 kalibre edilmiştir (Coste ve ark., 2010). Mielke ve ark. (2010), Surinam kirazında farklı ışık yoğunluklarında yaptıkları araştırmada, ışık yoğunluğunun SPAD klorofil (a+b), klorofil a ve klorofil b ölçümlerini önemli derecede etkilediğini tespit etmişlerdir. Fotovat ve ark. (2007), buğdayda su kullanım etkinliği ve klorofil miktarı (SPAD) arasındaki ilişkiyi araştırmışlar ve su kullanım etkinliği fazla olan bitkilerin klorofil içeriklerinin, normal koşullarda ve stres koşullarındaki diğer bitkilerden daha fazla olduğunu saptamışlardır. Bonneville ve Fyles (2006), SPAD ile aldıkları yaprak klorofil ölçümü ile yapraktaki N miktarı arasındaki ilişkiyi araştırdıkları çalışmalarında, pozitif bir korelasyon olduğunu belirlemişlerdir. Porro ve ark. (2002), asma yapraklarının klorofil miktarlarında meydana gelen değişimleri klorofil ölçüm aleti (SPAD) kullanarak saptamışlardır. Chardonnay üzüm çeşidinin yapraklarındaki klorofil değişimi fenolojik devrelere ve sürgünlerdeki yaprakların pozisyonlarına göre SPAD kullanılarak incelenmiştir. Ölçümlerde günlük yapraklarda 35 SPAD değeri saptanırken, günlük yapraklarda >40 SPAD değerleri belirlenmiş, SPAD değerleri ile K, Mg ve Ca değerleri arasında pozitif korelasyon olduğu tespit edilmiştir. Bu araştırmada, farklı sofralık üzüm çeşitlerinin yapraklarındaki klorofil miktarının (SPAD) boğumlar bazındaki dönmesel değişimi ile Beyaz Kozak ve Müşküle üzüm çeşitlerinin sürgün ucundaki son üç yaprağı ile 3 5 yapraklı koltukların klorofil miktarlarının (SPAD) dönemsel değişiminin belirlenmesi amaçlanmıştır. MATERYAL VE YÖNTEM Bu araştırma, Çanakkale İli koşullarındaki ÇOMÜ Dardanos Yerleşkesi, Ziraat Fakültesi Sofralık Üzüm Çeşitleri Araştırma Bağı nda 2011 yılının vejetatif gelişim döneminde yürütülmüştür. Eşit kültürel bakım koşulları altındaki 8 farklı sofralık üzüm çeşidinin materyal olarak kullanıldığı araştırmada, yapraklardaki klorofil miktarının değişimi 3 farklı boğum (5. Boğum, 10. Boğum ve 15. Boğum) ve 4 farklı dönemde (15 Haziran, 1 Ağustos, 15 Eylül ve 1 Kasım) belirlenmiştir. Yalova İncisi üzüm çeşidi 41 B, Yalova Çekirdeksizi, Cardinal, Amasya, Ata sarısı, Italia, Erenköy Beyazı ve Müşküle üzüm çeşitleri ise 5 BB Amerikan asma anacı üzerine aşılı bulunmaktadır. Omcalar 3 m. х 1.5 m. aralık ve mesafelerde dikilmiş olup, tek kollu sabit kordon sistemine göre terbiye edilmiş ve omcalarda Mart ayı içerisinde 2 3 göz üzerinden kısa budama gerçekleştirilmiştir. Araştırma bağı, araştırmanın yürütüldüğü yıl 7 yaşındadır. Beyaz Kozak ve Müşküle üzüm çeşitlerinde ayrıca, sürgün ucundaki son 3 yaprak (3. yaprak, 2. yaprak ve uç yaprak) ile 3 5 yapraklı koltuklar (dip yaprak, 2. yaprak ve uç yaprak) da incelemeye alınmıştır. Klorofili oransal olarak SPAD biriminde ölçen, Konica Minolta SPAD 502 marka el tipi dijital klorofil ölçüm cihazı yardımıyla yapılan bütün ölçümler, yaprakların uç dilimleri üzerinden gerçekleştirilmiştir. Araştırma, tesadüf parselleri deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak kurulmuş olup, her tekerürde 5 er adet omca ve her omcada 1 er adet yazlık sürgün incelemeye alınmıştır. Elde edilen verilerin istatistikî analizi, Minitab 16 istatistik paket programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. 11

4 ARAġTIRMA BULGULARI Farklı sofralık üzüm çeşitlerinin yapraklarındaki klorofil miktarının boğumlar bazındaki dönmesel değişimi ile Beyaz Kozak ve Müşküle üzüm çeşitlerinin sürgün ucundaki son üç yaprağı ile 3 5 yapraklı koltukların klorofil miktarlarının dönemsel değişiminin belirlenmesinin amaçlandığı bu araştırmadan elde edilen bulgular Çizelge 1. ve Çizelge 2. de sunulmuştur. Özellikle 1. ve 2. dönemlerde, 5. boğum yapraklarının klorofil miktarı Beyaz Kozak (39.12 SPAD, SPAD) ve Italia (37.93 SPAD, SPAD) üzüm çeşitlerinde, diğer üzüm çeşitlerine kıyasla daha yüksek bulunmuştur. Üzüm çeşitlerinde, 1. dönemde 5. (33.63 SPAD) boğumun yapraklarında yüksek ve 10. (31.24 SPAD) ve 15. (17.26 SPAD) boğumların yapraklarında daha düşük olan klorofil miktarları, 2. dönemde 5. (38.18 SPAD) ve 10. (38.23 SPAD), 3. dönemde ise 10. (36.83 SPAD) ve 15. (35.70 SPAD) boğumların yapraklarında eşitlenmiş, son dönemde özellikle 5. (23.55 SPAD) ve 10. (25.78 SPAD) boğumların yapraklarında önemli oranda azalma kaydetmiştir. Bu durum, yaşlanan dip yapraklardaki klorofil miktarlarının zamanla azalmasına karşılık, üst boğumların (15. boğum) yapraklarındaki klorofil miktarlarının arttığını göstermektedir. Üzüm çeşitlerinin bütün dönem ve boğumlar bazındaki klorofil içerikleri 1. (27.38 SPAD) ve 4. (25.42 SPAD) dönemlerde daha düşükken, klorofil miktarının en yüksek olduğu dönemler, en sıcak aylar olan 1 Ağustos ve 15 Eylül ayları arasındaki 2. (37.34 SPAD) ve 3. (35.57 SPAD) dönemler olmuştur. Bu durum, asma yapraklarının özellikle bu dönemler arasında yüksek oranda fotosentez üretim kapasitesine sahip olduğunu göstermektedir. Beyaz Kozak ve Müşküle üzüm çeşitlerinin sürgün ucunun son 3 yaprağı ile 3 5 yapraklı koltuklarda 1. dönemde düşük olan klorofil miktarları, sonraki dönemlerde giderek artış göstermiştir. 3. dönemde en yüksek değerler elde edilirken, 4. dönemde yeniden bir azalma gözlenmektedir. Bütün dönemlerin ortalaması bazında, 3 5 yapraklı koltukların (Beyaz Kozak; SPAD, Müşküle; SPAD) klorofil miktarları, sürgün ucundaki son 3 yapraktan (Beyaz Kozak; SPAD, Müşküle; SPAD) daha yüksek bulunmuştur. Bu sonuçlara göre; koltuk sürgünü yaprakları ilerleyen dönemlerde üzüm çeşitleri için önemli bir fotosentez kaynağı durumuna gelmektedir. TARTIġMA VE SONUÇ Üzüm çeşitlerinde, 10. ve 15. boğumların yapraklarında daha düşük olan klorofil miktarları, 2. dönemde 5. ve 10., 3. dönemde ise 10. ve 15. boğumların yapraklarında eşitlenmiş, son dönemde özellikle 5. ve 10. boğumların yapraklarında önemli oranda azalma kaydetmiştir. Bu durum, yaşlanan dip yapraklardaki klorofil miktarlarının zamanla azalmasına karşılık, üst boğumların (15. boğum) yapraklarındaki klorofil miktarlarının arttığını göstermektedir. Elde edilen bulgular, Vardar (1972) ın bulgularına paraleldir. Üzüm çeşitlerinin bütün dönem ve boğumlar bazındaki klorofil içerikleri 1. ve 4. dönemlerde daha düşükken, klorofil miktarının en yüksek olduğu dönemler, 2. ve 3. dönemler olmuştur. Bu sonuçlar, yaprakların özellikle bu dönemler arasında yüksek oranda fotosentez üretim kapasitesine sahip olduğunu göstermektedir. Araştıma sonucunda, farklı dönemler bazında elde edilmiş olan SPAD değerleri, Porro ve ark. (2002) nın elde ettikleri bulgularla uyum içerisindedir. Beyaz Kozak ve Müşküle üzüm çeşitlerinin sürgün ucundaki son 3 yaprağı ile 3 5 yapraklı koltukların 1. dönemde düşük olan klorofil miktarları, sonraki dönemlerde giderek artış göstermiştir. 3. dönemde en yüksek değerler elde edilirken, 4. dönemde yeniden bir azalma gözlenmiştir. Bütün dönmelerin ortalaması bazında, 3 5 yapraklı koltukların klorofil miktarları, sürgün ucundaki son 3 yapraktan daha yüksek bulunmuştur. 12

5 Çizelge1. Farklı sofralık üzüm çeşitlerinde yapraktaki klorofil miktarlarının (SPAD) boğumlar bazındaki dönemsel değişimi 1. Dönem 2. Dönem 3. Dönem 4. Dönem Üzüm ÇeĢitleri Boğum Boğum Boğum Boğum Boğum Boğum Boğum Boğum Boğum Boğum Boğum Boğum Yalova Ġncisi cde a a cd bc ab b bc b cd de d Cardinal e a ab de d abc b c bc ab cd bc Yalova Çekirdeksizi bc a ab bc bc bc b bc bc a ab ab Amasya de b bc e c ab b b b bc bc bcd Ata sarısı cde ab ab cd bc a b bc b ab bc bcd Italia ab a a ab b a b b b ab cd cd Beyaz Kozak a a c a a abc a a a a a a MüĢküle cd a bc cd c c b c c d e e LSD Ort A B C A A B B A AB B AB A LSD ORT CD A AB D (P<0.05). Çizelge 2. Beyaz Kozak ve Müşküle üzüm çeşitlerinin sürgün ucundaki son üç yaprağı ile 3 5 yapraklı koltukların klorofil miktarlarının (SPAD) dönemsel değişimi Beyaz Kozak üzüm çeģidi MüĢküle üzüm çeģidi Dönemler Sürgün ucundaki son üç yaprak 3 5 yapraklı koltuklar Sürgün ucundaki son üç yaprak 3 5 yapraklı koltuklar Uç Dip 2. Uç Uç Dip 2. Uç Yaprak Yaprak yaprak yaprak Yaprak yaprak Yaprak Yaprak yaprak yaprak Yaprak yaprak 1. Dönem d 9.04 c 7.53 b b b c 7.63 d 6.48 d 6.00 c c c 6.64 c 2. Dönem c c 8.72 b a a b c c 6.87 c b b b 3. Dönem a a a a a a a a a a a a 4. Dönem b b a b a a b b b c b b LSD Ort A A B A AB B LSD ÖD ÖD ORT B A B A ÖD: Önemli değil. (P<0.05). 13

6 Asmadaki yeni sürgün uçları, üretilmiş ve üretilmekte olan bitki besin maddelerini tüketen bölgelerdir. Vejetatif gelişimin başlarında, sürgün uçlarındaki yaprakların klorofil miktarları oldukça düşük bulunmuştur. Buna karşılık, özellikle koltuk sürgünü yaprakları, ilerleyen dönemlerde üzerinden çıktıkları yazlık sürgünlerin dip yapraklarına kıyasla daha yüksek bir klorofil içeriğine sahip olmuş ve üzüm çeşitleri için önemli bir fotosentez kaynağı durumuna gelmiştir. Bu nedenle koltuk sürgünlerinin alımına dikkat edilmeli, gelişmekte olan koltuk sürgünlerinde boğum uzunluğuna göre dipte 1 2 yaprak bırakılarak, koltuk alma uç alma şeklinde uygulanmalıdır. Kuvvetli bir vejetatif gelişim gösterdiği halde unutularak alınmayan bazı koltuk sürgünleri de, vejetasyonun son dönemlerine kadar oldukça iyi düzeyde fotosentez yapacakları ve geç dönemde alınmalarının üzerinde bulundukları omcaları zayıflatacağı göz önünde bulundurularak, omcalar üzerinde alınmadan bırakılmalıdır. KAYNAKLAR Ağaoğlu, Y.S., Bilimsel ve Uygulamalı Bağcılık. Cilt I Asma Biyolojisi. Kavaklıdere Eğ. Yay. No s. Bonneville, M., Fyles, J., Assessing variations in SPAD-502 chlorophyll meter measurement and their reletionships with nutrient content of trembling aspen foliage. Communications in Soil Science and Plant Analysis. 37(3 4): Buchner, A., Grundsaetzlisches zur Düngung der Weinberg. Weinberg und Keller. 3: Coste, S., Baraloto, C., Leroy, C., Marcon, E., Renaud, A., Richardson, A., Roggy, J., Schimann, H., Uddling, J., Herault, B., Assessing foliar chlorophyll contents with the SPAD-502 chlorophyll meter: a calibration test with thirteen tree species of tropical rainforest in French Guiana. Annals of Forest Science. 67(6): 607. Curran, P.J., Dungan, J., Gholz, H.L., Exploring the reletionship between reflectance red edge and chlorophyll content in slash pine. Tree Physiology. 7( ): Çelik, S., Bağcılık (Ampeloloji). Cilt 1. Namık Kemal Üniversitesi, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü. 428 s. Tekirdağ. Dardeniz, A., Asma fidancılığında bazı üzüm çeşidi ve anaçlarda farklı ürün ve sürgün yükünün üzüm ve çubuk verimi ile kalitesine etkileri üzerine araştırmalar (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 167 s. Bornova-İzmir. Dardeniz, A., Yıldırım, İ., Gökbayrak, Z., Akçal, A., Influence of shoot topping on yield and quality of Vitis vinifera L., African Journal of Biotechnology. 7 (20): Fotovat, R., Valizadeh, M., Toorchi, M., Association between water-use efficiency components and total chlorophyll content (SPAD) in wheat (Triticum aestivum L.) under well-watered and drought stress conditions. Journal of Food Agriculture & Environment. 5(3 4): Hendry, G.A.F., Houghton, J.D., Brown, S.B., The degradation of chlorophyll-a biological enigma. New Phytologist. 107 (2): Ilgın, C., Yuvarlak Çekirdeksiz üzüm çeşidinde farklı ürün yükünün üzüm verim ve kalitesi ile vegetatif gelişmeye etkileri üzerine araştırmalar. (Doktora Tezi). Ege Üniv. Fen Bilimleri Ens. 71 s. İzmir. Kliewer, W.M., Weawer, R.J., Effect of crop level and leaf area on growth composition and coloration of Tokay grapes. Vitis 22 (3). Markwell, J., Osterman, J.C., Mitchell, J.L., Calibration of the Minolta SPAD-502 leaf chlorophyll meter. Photosynthesis Research. 46: Marschner, P., Marschner s Mineral Nutrition of Higher Plant (Special Publications of the Society for General Microbiology). Second Edition. Academic Press. Mielke, M., Schaffer, B., Li, C., Use of a SPAD meter to estimate chlorophyll content in Eugenia uniflora L. leaves as affected by contrasting light environment and soil flooding. Photosynthetica. 48(3): Penuelas, J., Filella, I., Gamon, J.A., Assessment of photosynthetic radiation-use efficiency with spectral reflectance. New Phytologist. 131(3): Porra, R.J., Thompson, W.A., Kriedemann, P.E., Determinations of accurate extinction coefficients and simultaneous aquations for assaying chlorophylls a and b extracted with four different solvents: verification of the concentrations of chlorophyll standards by atomic absoption spectroscopy. Biochimica et Biophysica Acta. 975: Porro, D., Bertamini, M., Dorigatti, C., Stefanini, M., Ceschini, A., SPAD for the diagnosis of the nutritional status of vine. Hort. Abst. 72(4): Tunçel, R., Aşılı asma çeliklerinin fidanlıktaki vejetatif gelişimi ve randımanları üzerine katlamanın etkileri. (Yüksek Lisans Tezi). ÇOMÜ Fen Bilimleri Enstitüsü. 52 s. Çanakkale. Vardar, Y., Bitki Fizyolojisi Dersleri I. (Bitkilerin Metabolik Olayları). Ege Ün. Fen Fak. Kitap No: 37, İzmir. 14