Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 49, Temmuz 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 49, Temmuz 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Doç. Dr. Nur ARAL Yıldız Teknik Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi, Fotoğraf ve Video Anasanat Dalı nuraral@gmail.com GERÇEK İLE KURGU ARASINDA : STEEN VE BLACKMON DA DOMESTIK HAYATIN TEMSİLİ Öz Resim sanatı geleneği içinde 17. yüzyıl janr resmi ve ev konulu resimlerin önemli bir yer kapladığı bir yüzyıl olmuştur. Janr (gündelik hayat resmi) denildiğinde de akla gelen en büyük ustalardan biri de Hollanda'lı ressam Jan Steen'dir. Toplumsal kuralları ev ve iç mekan görünümleri üzerinden nükteli bir biçimde eleştiren Steen, 21. yüzyılın önemli sanatçılarından biri olan Julie Blackmon'a da ilham kaynağı olmuştur.blackmon, Steen'den aldığı referanslarla çok çocuklu bir modern zaman annesinin yaşadığı zorluk ve çelişkileri göz alıcı fotoğraflarıyla izleyici ile buluşturur. Bu çalışma her iki sanatçıyı izlek, kompozisyon, kurgu yapısı ve tema bağlamında karşılaştırarak ev kavramı ve domestik hayat konusu üzerinde duracak, bunu yaparken de sanatçıların eleştirel yaklaşımını irdelemeye çalışacaktır. Toplumsal kural ve normların birey üzerinde yarattığı baskı ve kaçış isteği yine bu iki sanatçının öznel penceresinden tanımlanmaya çalışılacaktır. Anahtar kelimeler: Jan Steen, Julie Blackmon, Domestik Hayat, Ev Kavramı, Kurgu, Resim, Fotoğraf

2 BETWEEN REALITY AND FICTION: THE REPRESENTATION OF DOMESTIC LIFEIN STEEN AND BLACKMON Abstract In 17. century; genre painting had reserved a great place throughout the entire painting tradition. when it comes to genre painting, Dutch painter Jan Steen was one of the most memorable of his time. He is the main inspiration with his ironic genre paintings for Julie Blackmon who is one of the most significant artist of 21. century. Blackmon brings the conflicts and complexity of an modern mom of three together with audience in her fancy works by means of referances that she borrows from Steen. This contribution compares and contrasts both artists in the context of manner, composition, the structure of fiction and theme and focuses on domestic and everyday life. By doing so it is going to investigate the critical approaches of the artists. Thus the pressure and the will of escape on individual which was created by social rules and norms will be tried to identified from the subjective perspective of the same artists. Keywords: Jan Steen, Julie Blackmon, Domestic Life, Home as a Concept, Fiction, Painting, Photography Yüzyıl ve Hollanda (Janr) Gündelik Hayat Resmi Jan Steen; 17. yüzyıl janr resminin (gündelik hayat resmi) nükteci ve çoğu zaman da ironik üslubu ile öne çıkan büyük bir ustasıdır. İç mekan, ev ve aile hayatı üzerine yoğunlaştığı resimleriyle gerek çağdaşlarını gerekse günümüz sanatçılarını derinden etkilemiştir. Hayata büyük bir toplumsal kurallar komedisi olarak bakan Steen, resimleriyle sıradan insanın kapalı kapılarının ardına, kendine özel hayatına bir başka deyişle toplumsal baskıların olmadığı, maskelerden arındırılmış anlarına şahitlik eder. Gündelik hayatın batı resminin konusu olmaya başlaması büyük oranda Rönesans ın bir sonucudur. Rönesans ile dinin sanat üzerindeki hegemonyası ortadan kalkmaya başlamış, özellikle de 1517 de Hollanda ve Almanya gibi Protestan ülkelerin Roma kilisesine karşı isyanı ile de Kuzey Avrupa nın büyük bölümünde dini resim çalışmaları eski etkisini kaybetme eğilimi göstermiştir. Eski geçmişi ve dini kurumlarıyla bağlarını koparan Hollanda, giderek maddi gücü yüksek bir ülke haline gelmişti. Bu sayede önemli bir sanatsal atılım da yaşayan ülke yeni bir resim anlayışını ortaya koymuştur. Yeni oluşan dini ve düşünsel ortamına bağlı olarak Katolik ülkelerden farklı bir tutumu benimsemiştir. Bu sebeple de gündelik sahneler, doğa manzaraları gibi sıradan sahneler ve bunların ardına gizlenmiş dini ve ahlakçı temaları işleyen bir tarzı benimsemişlerdir yüzyıl Hollanda'sında resim sanatı altın çağını yaşamaktaydı. Deniz ticareti ile zenginleşen Protestan Hollanda'da sanat koruyuculuğu saray ve kilisenin egemenliğinden çıkmış, burjuva sınıfına geçmişti. Aşırı zenginleşen tüccarlar soylulara özenip konaklarını tablolarla süslüyorlar fakat sanat eğitimleri düşük olduğu için üsluptan çok konularla ilgileni- 1 Engin Beksaç, Avrupa Sanatı, Troya Yayınları, İstanbul, 1994, s.67.

3 yorlardı. Bu konuların başında da meyve ve çiçek resimleri ile birlikte günlük hayatın görünümleri yer alıyordu. Genreler, günlük yaşamda yer alan yemek, içmek ve masa başı sohbetleri olduğu kadar, yemek hazırlıkları ve mutfak sahnelerini de kapsamaktaydı. Buna rağmen masa başında geçen olayları işleyen yapıtlar en yaygın olanlarıydı ki mutfak sahneleri bunlara bağlı olarak gelişme göstermişlerdir. Tüm gerçekçi görünümlerine rağmen bu tarz resimler çok dikkatli kurgu ve plan şemalarına göre düzenlenmiş, sembolik ve didaktik niteliklere sahiptir. Dinsel ya da sıradan konularla işlenmiş olan bu resimlerin tümü kapalı anlamlarla dolulardı. Resimler bu dönemde yeni kilise anlayışının ve düşüncesinin etkisiyle, halkın gündelik yaşamına göre düzenleniyorlardı. Semboller eğitici ve onları yönlendirici nitelikteydi. Dikkatli incelemelerle anlaşılabilen, kurgu şemaları yoluyla da anlamlarına ulaşılarak ders alınan özellikleri vardı. Halka moral vermek, dini inancı güçlendirmek ve birliği sağlamak için kullanılan bu sembollerle dolu resimler, 17. yy Hollanda'sında çok yaygın bir tarzdı ve genellikle alt sınıfa hitap ediyordu. 2 Janr resminin özellikle Flaman sanatı içerisinde yoğunlaşmaya başlaması ile birlikte, iç mekân betimlemeleri zengin bir malzeme olarak sivrilmiş, en sıradan gündelik hayat olguları bile sembolik bir kurgu ile sarmalanarak izleyiciye sunulmuştur. Jan Steen'e Bakış "Domestik Hayatın Alegorisi" Steen in resimlerine baktığımızda da sembollerle örülü bir dünya görürüz. İlk bakışta çokça eğlenceli ve neşe dolu bir mekânın tanığı, mutlu ve vurdumduymaz görünen insanların ortağı olsak da aslında Steen bizi kaotik, ikircikli ve karanlık bir sona doğru sürüklemekte bunu yaparken de ironiyi bir yapı taşı olarak kullanmaktadır. Aynı zamanda ahlaki değerlerin alegorisi ile dünyevi nimetlerin ve hayatın gelip geçiciliğini gözler önüne sermektedir. 19 Jan Steen, Kart Oyuncuları, Tuval Üzerine Yağlı Boya, Engin Beksaç, Velaquez'in Sanatında Sembolik ve Didaktik Anlamlar, Doktora Tezi, 1986, s.44-45

4 Sterotiplerin ağırlıkta olduğu (uyuyan anne, yaramaz çocuklar, ateşli aşıklar v.b) kalabalık figür grupları, yoğun bir biçimde kullanılan hayvan figürleri, nesnelerle örülü detaycı mekân anlayışı ile Steen, izleyicinin gözünün tek bir noktaya odaklanmasına izin vermeden, tuval yüzeyi üzerinde sürekli gezinmesini sağlar. Bu da sanatçının resimlerine müthiş bir dinamizm ve canlılık katar. Gözün resimle ilk teması izleyici üzerinde belirli bir şaşkınlık oluştursa da detayların ve bu detayların içinde gizli anlamların hazzına varışı çok zaman almayacaktır. Steen in resimlerinde nesne ve figürlerin yerleştirilmesi üç boyutlu bir etkiden çok düz bir plan algısı hakimiyeti altındadır. Bunun bir sonucu olarakta Steen; mümkün olan en fazla elemanı aynı çerçeve içine yerleştirebilmektedir. Genellikle bir iç mekan kapı alanını düz bir plan olarak kullanır.yerler, duvarlar hatta tavanlar bile çeşitli nesnelerle doludur: yerde yemekler, tencere ve tavalar, masada bir köpek, tavandan sarkan türlü çeşit eşyalar. Sanatçı ayrıca belirli bir objeyi birçok farklı açıdan göstermektedir. Böylelikle tek bir bisküvi ya da oyun kartı yerine bütünü resmetmiş olur. Bu tip öğeler birlikte ele alındıklarında bir diziliş bir ardışıklık oluşturarak sanki bir film izliyormuşçasına izleyici de süreç izlenimi oluşturarak o nesnenin hangi aşamalardan geçtiğini gösterir. Figürler de yine Steen tarafından onları hareketli kılacak eğilme, dönme, koltuğa yayılma gibi tavırlar içinde betimlenmişlerdir. 3 (Cieraad, 2006:27-28) Steen in mekânları dağınık, karmaşık ve düzeni reddeden mekânlardır. Steen in kendine has mekân kurgusu öylesine dikkat çekmiştir ki hala ünlü bir Hollanda değimi olan Steen Ev Hali nin doğmasına sebep olmuştur. Bu düzensizlik gündelik hayatın karmaşa ve koşturmacasının doğal bir sonucu olduğu kadar, kural tanımaz, pervasız ve moral değerlerden uzaklaşan bir yapının da habercisidir. Sanatçının 1665 tarihli Lükse Dikkat (Beware of Luxury) adlı tablosu da tipik bir karmaşık Steen mekânını göstermektedir. 20 Jan Steen, Lükse Dikkat, Tuval Üzerine Yağlı Boya, Resmin genel yapısı zenginlik kavramı ile ahlaki değerler ve toplumsal yapı arasındaki gerilim hattı üzerinde gidip gelmektedir. Resimde servet sahibi olmak ahlaki değerlerden uzaklaşmaya sebep olabilecek bir tahrikçi olarak nitelendirilmiştir. Para ve sermaye her ne kadar 3 3 Irene Cieraad, At Home: An Anthropology of Domestic Space, Syracuse University Press,2006, s

5 toplumu bir bütün olarak ileriye taşıyacak bir güç olsa da toplumun ahlaki yapısını çöküşe götürecek bir düşman kılığına da girebilmektedir. Onun tuzağına düşmek ailelerin ve buna bağlı olarak da toplumun bir ayrışmaya doğru sürüklenmesine sebep olacaktır. Resmin genel kompozisyonunu incelediğimiz de birbirinden bağımsız hareket eden hatta birbirinin varlığını büyük ölçü de reddeden bir insan topluluğu ile karşılaşırız. Bunlar birbirlerini tanımayan insanlar değillerdir ama birbirlerini umursamaz görünmektedirler. Herkes lüks ve zenginlikten sarhoş olmuştur adeta. Ahlaki değerlerden sıyrılmış bu topluluk dünyevi zevklerin esiri olmuş, bu dünyanın gelip geçiciliğini unutmuştur. Tembelliğe düşmüş bir kadın figürüne onun zafiyetinden yararlanmaya çalışan iki küçük çocuk duvardaki dolaptan bir şeyler aşırarak eşlik etmektedir. Resmin merkezinde göz alıcı renklerdeki kıyafetiyle oturan genç kız bir yandan bakışlarıyla izleyiciyi baştan çıkarırken bir yandan da yanındaki genç adamın iki bacağının arasına doğru bir kadeh şarap uzatmaktadır. Bu kaosun kahramanlarının başı üzerinde sallanan bir sepette ise gelecekte karşılaşacakları cezanın sembolleri olan sopalar ve kılıç bulunmaktadır. Resmin sağ üst köşesinde ise belki de resmin en önemli unsuru olarak duvar saati ile oynayan ve adeta zamana kafa tutan onun akışını engellemeye çalışan bir maymun vardır. Maymun Hıristiyan ikonografisinde çoğunlukla hırs ve haset ile doğru yoldan ayrılan insanlığı temsil etmektedir. Hayatı bir sahne gibi kavrayan ve öyle betimleyen Steen zamanına ve kendi toplumuna bir ayna tutar. Bunu yaparken genellikle aile kavramı ve ev hayatı üzerinden yol alır. Toplumsal hayatın zorlukları, gündelik hayatın karmaşası ve koşturmacası, bireyin isyana dönük yapısı ve zamanın etkisi Steen in resimlerinde yeni baştan tanımlanan bir Ev kavramıyla hayat bulur. Buradaki ev kavramı 17. yüzyıl Avrupa'sında beliren ve yeni bir sivil statüyü simgeleyen karmaşık bir metafordur aslında. 21 Tüm diğer 17. yüzyıl ressamlarında olduğu gibi Steen in çalışmalarında da dönemin bir gereği olarak özel ve kamu alanı arasındaki zıtlıklar ve bu ayrılıklara bağlı olarak oluşan duygu boyutundaki farklılıklar henüz belirgin değildir. Aksine o dönem için önemli olan yasal sınırlarla örtüşen içerisi ile dışarısı arasındaki uzamsal ayrılıktır. Ancak evin içinde genel kodlar ve değerler hâkimdir. Dönemin resimleri de toplumsal hayatın doğasını evin içinden betimlemektedir. 17. yüzyıl kaynakları ev kavramına duyguları çok kısır bir ölçüde katmaktadır. Domestik duygular o dönemde nadasa bırakılmış toprak gibidir adeta ve üzerine konuşulmazlar. 19. yüzyılda başlayan tinsel varlığın açığa çıkış serüveni 20. yüzyılın ortalarına doğru bireyin en mahremi olan dört duvar arasının tartışılır oluşuna tanıklık ederek, ev kavramı üzerinde bir hâkimiyet kurması ile devam edecektir. 4 (Cieraad, 2006:30) 4 Irene Cieraad, At Home: An Anthropology of Domestic Space, Syracuse University Press,2006, s.30

6 Jan Steen, Onikinci Gece, Tuval Üzerine Yağlı Boya, 1665 Blackmon'da Steen Etkisi ve Ev Halleri Günümüzün en dikkat çekici sanatçılarından biri olan Julie Blackmon da Steen in ayak izlerini takip eder. Onun düzensiz ve kaotik ev kavramından hareketle oluşturduğu Domestik Tatiller (Domestic Vacations) serisi günümüz insanının toplumsal hayat ile olan savaşını sanatçının kendi evi ve ailesi üzerinden betimlemektedir. Anı yaşamak ile bir başka gerçekliğe kaçış arasındaki mücadele ve modern hayatın acımasız akış hızına ayak uydurmaya çalışan bireyin gitgide daha fazla yalnızlaşmasını fantezi ile gerçeğin iç içe geçtiği bir Yarı Belgesel (Docudrama) olarak izleyiciye sunmaktadır. Blackmon, kalabalıkların içindeki müphem melankoliyi sembolik öğeler ve Barok kompozisyonlarla ustaca örer. Tıpkı Steen gibi kalabalık bir aileye sahip olan Blackmon da gündelik hayata ait tecrübelerini çoklu figürleri ustaca kompoze ederek çalışmalarına katmaktadır. Çocuklar hemen hemen serinin tüm çalışmalarında merkezi bir ağırlığa sahiptir. Günümüz koşullarında aile olmak ve sorumluluk kavramı çocuk figürleri üzerinden sorgulanır. 22

7 23 Julie Blacmon, Kamuflaj, Fotografik Baskı, Blackmon ın çoklu figür düzenlemeleri, kalabalığın enerjisi ile hareketlenen ve gündelik hayatın kendine ait fantazisini yücelten bir yapı sergiler. Görünümlerin çoğu kendi evine aittir ve kendi aile bireyleri ona modellik eder. Kurgularını gerek farklı çekim teknikleri ile gerekse photoshop uygulamalarından yararlanarak bir tuvali kompoze eder gibi uygular. Hem güncel hem de zamandan bağımsız, zamanı belirsiz bir estetik duygu ile dolu olan bu çalışmalar; büyük bir ustalıkla aydınlatılmış olan figür ve mekanlar ile fantastik olanın kıyısında gezinirken aynı zamanda Steen in ayak izlerini takip ederek Barok bir habitat yaratmaktadır. Bireyin özellikle bir kadın olarak üstlendiği roller gerek sosyolojik açıdan gerekse kişinin kendi ile yüzleşmesi açısından sorgulanır. Ev kavramı, ev kavramının kadın bireye yüklediği sorumluklar, annelik kavramı ve annelik sorumlulukları, çocuk kavramı ve masumiyet temsili bir bütün olarak, kimi zaman örtülü kimi zamanda tüm çıplaklığıyla izleyicinin karşısındadır Blackmon ın çalışmalarında. Kalabalıkların içinde kendi mekânında kendi ile bir hesaplaşma içindedir aslında birey. Günahları, açmazları, hazları ve vurdumduymazlıklarıyla hem yüzleşmekte hem de onları görmezden gelmektedir. Bencillik ve haz; tanrı, aile ve ahlaki değerler bağlamında sorgulanır.

8 24 Julie Blacmon, Evdeki Kuşlar, Fotografik Baskı, Kullandığı metaforlar ve sembolik izlek ile izleyiciyi de kendisini takip etmesi konusunda cesaretlendirirken; birbiri üzerinde hareketlenen farklı anlam katmanları ile de bir süreç duygusu oluşturmakta, fotoğrafın kendi doğasında var olan durağan yapıyı sarsmaktadır. H. Perry Chapman ın Ev ve Mahremiyetin Teşhiri adlı makalesinde belirttiği gibi modern aile kavramı 17. Yüzyıl Hollanda'sında şekillenmiştir. Döneme ait birçok Flaman resminde de betimlendiği gibi kadın evde kalıp çocuklara bakar ve ev düzeni ile ilgilidir. Erkek ise evin reisidir ve finansal yükümlülükleri vardır. Yine dönemin anlayışına göre temiz, düzenli bir ev ve sağlıklı ev sakinleri ailenin onlara biçilen rolü başarı ile yerine getirdiğini gösterir. Bunun tersine kirli/dağınık bir ev ve itaatsiz, ele avuca sığmaz çocuklar ebeveynler adına bir düzen eksikliğini dolayısıyla da bir başarısızlığı ve iyi gitmeyen bir ilişkiyi temsil eder. Bu bağlamda Blackmon ın yine aile ve ev düzeni üzerinden kadın-erkek ilişkisini ve toplumsal cinsiyet olgusunu tartıştığını, her iki cinse de biçilen rollerin postmodern bir dünya düzeninde nasıl bir kaosa sürüklendiğini gözler önüne serdiğini söyleyebiliriz.

9 Julie Blackmon, Şeker, Fotografik Baskı, Edebiyat ve sanat penceresinden bakıldığında ev kavramı; seyir-varış, hareket-dinlenme, dışarısı-sığınak, özel-kamusal, domestik-toplumsal, dişil-eril, duygu-mantık, olmak-dönüşmek gibi polaritelerin düğüm noktasıdır, paradokslar ve belirsizliklerle doludur. En çok bildiğimiz ama aynı zamanda da başkalaştırılmış olandır. Bu bağlamda her iki sanatçı içinde ev kavramı bir sığınak gibi görünmekle beraber kendi benliğine ve zaaflarına yenildiği, içinden kaçamadığı bir kafes, bir kapan gibidir. Bu kapanın varlığı bir yandan huzur verirken, öte yandan içinden çıkma arzusunu tetikler. Günümüz dünyası bağlamında bir metafor olarak ev kavramı; sahiplenme, aidiyet ve yabancılaşma sorunsallarına içeriden ve daha doğrudan bir yaklaşımla ışık tutarken, meta bağlamında sahip olunan ev ile ideal ev hayatı ve aile olgusuna yabancılaşma ikilemini de gündeme getirmektedir."...gündelik hayat nesnelerinin arzulanışına (en azından satın alma sürecinde) büyülenme ve memnuniyet duyguları eşlik ederken, ev idealine zihinsel evsizlik, nostalji, melankoli gibi umutsuz duygusal durum bozuklukları eşlik eder. Nesnelere anlam yükleme sıkıntısı, ya da değişim ve yeniye olan arzuların doyurulamaz boyutu, endüstriyel üretim nesnelerinin, satın alınsalar bile, sahiplenilmelerini zaten engellemektedir. Modern dünyadaki nesnelleşmenin, yerden kopuşun, yabancılaşmanın, zihinsel evsizliğin metaforu oluşu, nesne bağlamında bir evin sahiplenilmesini hepten imkânsız ve anlamsız kılar." 5 Blackmon'ın Domestik Yolculuklar serisi de Steen'den aldığı referanslar üzerine günümüzün koşulları penceresinden ikircikli bir ev hayatı alegorisi inşa eder. 5 Nilüfer Talu, Bir Arzu Nesnesi Olarak Ev, Skop Dergi, Sayı: 2

10 26 Julie Blackmon, Ön Veranda, Fotografik Baskı, Domestik Yolculuklar albümünün önsözünde Blackmon Stres, kaos ve bitmek bilmeyen bir kaçma ve bağlanma isteği bu çalışmada üzerinde durduğum temel meseleleri oluşturdu. Bütünüyle çocuk-merkezli ve kendine-takıntılı bir kültür içinde yaşıyoruz. İçinde bulunulan anı yaşamak ile başka bir gerçekliğe kaçma arasındaki git-geller, bu iki karşıt yapının birey üzerinde oluşturmaya çalıştığı ele geçirme eğilimi nedeniyle son derece güçlü 6 demektedir. Bu bağlamda da Blackmon a göre yaşamın en dokunaklı anları fantezi ile gerçekliği kaynaştırma noktasında gizlidir. Tıpkı Steen gibi o da kaos içinde mistik olanı görme yetisinin peşinden gider. Bunu yaparken de geçmişten aldığı referanslar ile bugünü sorgular. Toplumsal olarak biçilen rollerin ve bu rollere ait kalıpların bir tersten okuma ile sorgulandığı "Domestik Yolculuklar" serisinin belki de en önemli parçası sayılabilecek "Ön Veranda" adlı çalışmasında Blackmon, parlak elbiseleri ve denetim altında olmayan tavırlarıyla adeta aile evini ve düzenini ele geçirmiş çocuklardan oluşan bir ordu ile değişken yapılı bir boyut inşa eder. Günlük yaşam içinde sürekli "otorite olan" ve "başkaldıran" ikilemi ile yoğrulan anneçocuk ilişkisi bağlamında her şeyin hızla evrildiği, kuralsızlığın kural olduğu, birey olma sorgusunun küçük yaşlarda kök saldığı bu yeni dünya ve toplum düzeninde, düzeni temsil eden annelik olgusuna çocukların gözünden bakar. Bu noktada annelik kavramı her ne kadar dış dünyanın korkutucu varlığından koruyan bir liman olsa da aynı zamanda içinden kaçılması mümkün olmayan, kurallarla ve yaptırımlarla dolu bir dünyayı temsil eden, çoğunlukla psikozlu bir dişil varlık olarak temsiliyet kazanmaktadır. Ev ortamı tıpkı anne karnı gibi koruyucu ama aynı zamanda dış dünya ile ilişkileri sınırlayan, içinden çıkılması gereken bir olgudur. Anne özelinde bakıldığında da tıpkı hamilelik dönemi gibi "çocuklu olma" kavramı da bireyin bencil doğasıyla 6 Regina Hackett, Julie Blackmon: Domestik Yolculuklar, Radius Books, 2008

11 çelişen, çevreye sınırlar ören, bireye yepyeni sorumluluklar yükleyen yıkıcı bir dönemdir. Her iki taraf açısından da aşılması gereken duvarlar, günlük yaşamın koşturmacası ve devinimi içinde soluklaşır. Kaçma ve bağlanma isteği, tıpkı varoluşsal bağlamda tanımlanan bireyin özü ve kişinin varoluşu dışında gelişen bireysel yapısında olduğu gibi sürekli bir kavga içindedir. Steen in çalışmalarında olduğu gibi Julie Blackmon ın çalışmaları da ilk bakışta eğlenceli kurgular gibi görünür izleyiciye. Oysaki serinin bütününe hâkim olan tekinsizlik kavramı çok geçmeden kendini belli eder. Steen in çalışmalarında göreli olarak daha örtülü bir biçimde hissedilen tedirginlik, Blackmon ın fotoğraflarında düş ile gerçek olanın iç içe geçtiği sebepleri belirgin olmayan bir kuşkuya dönüşmektedir. Her iki sanatçı da aslında toplumsal değerler, bakış açıları ve dinamikler üzerinden kendi psikolojik dramalarını yansıtmakta, bunu yaparken de sembolik bir alt yapı ile oluşturdukları bir yönüyle bilindik bir diğer yönüyle de şüphe dolu bir dünyayı tarif etmektedirler. Yine her iki sanatçı da dünsüz ve yarınsız gibi duran, yalıtılmış, adeta tecrit edilmiş anları betimlerken, bize şimdiden çok, yakın günlerde yaşanılacak olanın bir öngörüsünü sunmaktadır. Tıpkı Steen in resimlerinde olduğu gibi Blackmon'ın fotoğrafları da nesne ve figürlerin yerleştirilmesi bağlamında üç boyutlu bir etkiden çok düz bir plan algısı hakimiyeti altındadır. Bu algı sayesinde sanatçı, bize gündelik hayatı bir tiyatro oyunu gibi kurgusal bir boyutta sergileme şansı bulur. bu alegorik kurgu sayesinde de aktarılmak istenilen enformasyon daha dolaylı olsa da daha etkili ve kalıcı bir biçimde izleyici ile buluşmaktadır. Sonuç Jung felsefesinin temel taşlarından biri olan "Persona" kavramı kendimizi dış dünyaya takdim ederken taktığımız maskelerimizi tanımlar. Bu maskeler ya da personalar toplumun beklentileri ve bireye yüklediği roller bağlamında çeşitlenir. Bize yakın bir arkadaş ya da daimi bir yoldaş gibi eşlik eden alter-egonun aksine, toplum tarafından şekillendirilir. Persona her ne kadar bir arketip gibi başlasa da, onun farkına vardıktan sonra kollektif bilinçaltından en uzak olan yanımız olduğunu gözlemleriz. Bu en iyi haliyle, toplumun bizden istediği rolleri yerine getirirken hepimizin vermek istediği iyi imaj dan başka birşey değildir. Jung'a göre kimi zaman bu personalar o kadar içselleştirilir ki asıl benliğimizmişçesine hareket eder. Bu bağlamda da bireyi nasıl görünmek istiyorsa öyle olduğuna inandırır. Ev olarak nitelendirdiğimiz sığınak ise, personalarımızın bir kısmını dışarı da bıraktığımızı düşündüğümüz bir alandır. Ancak burada bile toplumsal normların ağırlığı varlığını hissettirmeye devam etmektedir. Bu noktada personalarıyla çelişen öz benlik bir karmaşaya düşer. Bu karmaşa ve çelişki bireyi birey kılan öz benliği koruma çabasıdır çoğunlukla. Sanatın sıradan insana ve onun özüne bakmaya başlamasıyla birlikte varlık bulan ev hayatı görünümleri de ister istemez bu karmaşa ve çelişkileri konu edinmiştir. 27 Yüzyıllar boyunca çeşitli sanatçıların üretim konusu olarak karşımıza çıkan ev ve ev hayatı kavramı özünde bir mahremiyet sorgusudur. Kendimizle yüzleştiğimiz, varlığımızı irdelediğimiz özgür bir alan olduğu kadar bizi korku ve sorumluluklarla hapseden bir kafestir adeta. Toplumsal olarak biçilen rolleri üzerimizden attığımızı sandığımız, öte taraftan da biteviye maskelerimizle savaştığımız gizil bir sahne. Steen'in bir evin duvarlarından haykırdığı toplumsal normlar, Blackmon'da bireysel bir kaosa dönüşür. Toplumun bireye biçtiği roller az çok değişse de içeriden dışarı bakarken duyulan kaygılar çokta yer değiştirmez. Renklerin ve sembollerin birer birer soyduğu katmanlar, insanı insan yapan korunma-özgür olma ikilemini aynı müphem önermede birleştirmektedir. Ne Steen'in resimlerinde ne de Blackmon'ın fotoğraflarında alışıldık

12 aile görünümleri göze çarpmaz. Formal bir doku ile resmedilen ya da fotoğraflanan aile bireyleri toplumsal kalıpların ve normların dışına taşınmıştır. Kendilerinden beklenilenin aksine ailenin birliğinden çok her ailede var olan duygusal çatışmaları sahneye konulan gösterişli bir melodrama gibi sergiler. Burada sorgulanan birliktelik ve uyum kavramlarıdır. Ev ve domestik alanlar üzerinden yapılan okumalar gösterir ki "iktidar" kavramının gözetleme eylemi hafiflemiş gibi görünse de etkisini sürdürmekte ve bireyi sorgulamaya devam etmektedir. Bireye yakıştırılan kalıplar ve roller varlığını sürdürmekte ve bunun etkileri gözle görülür biçimde sürmektedir. Gerek Steen gerekse Blackmon çalışmalarında bireyin birey olma sancıları ile toplumsal rollerin ve normların baskısı arasındaki ikilemi en özgür ve en mahrem alan üzerinden tanımlamaktadır. Bunu yaparken her iki sanatçı da sembollerin şifrelerini biçimsel kodlar ile harmanlamaktadır. Günümüz insanı yüzyıllar öncesinin insanından çokta farklı değildir aslında. Bu sebepledir ki Blackmon Steen'in ayak izlerini büyük bir kararlılıkla takip eder. Boya katmanlarının yerini alan piksel dokuları; mahremiyet, korunma, aile, birliktelik, toplumsal hayat ve persona olgularını yine aynı pencereden bakarak tek tek renklerin biçim ve formların arasından ayıklayarak izleyici ile buluşturur. Kitap: KAYNAKLAR Bachelard, G. (1992) The Poetics of Space, Boston, Beacon Press. Borzello, F. (2006), At Home: The Domestic Interior in Art, New York Thames & Hudson Inc., Cieraad, I. (2006) At Home: An Anthropology of Domestic Space (Space, Place & Society), Syracuse University Press. Salomon, N. (2004) Shifting Priorities: Gender and Genre in Seventeenth-Century Dutch Painting, Redwood City, Stanford University Press. Ukray,M. (2014) Jung Psikolojisi, Yason Yayıncılık, İstanbul. İki ya da Üç Yazarlı Kitap: Muizelaar, K. Phillips,D. (2003), Picturing Men and Women in the Dutch Golden Age: Paintings and People in Historical Perspective, New Haven and London, Yale University Press. Wouter Th. Kloek and Arthur K. Wheelock, Jr. Chapman, H.P. (1996) Jan Steen: Painter and Storyteller, London, Oxford University Press. Elektronik Dergilerde Makale: Talu, N. () Bir Arzu Nesnesi Olarak Ev, Skop Dergi, Sayı:2 Sergi Katalog Yazısı : Chapman, H.P. (2001) Home and the Display of Privacy. Art and Home: Dutch Interiors in the Age of Rembrandt. Ed. Mariët Westermann (Denver, Newark, and Zwolle: Denver Art Museum, The Newark Museum, and Waanders Publishers. Sergi Kataloğu: Hackett, R. (2008) Julie Blackmon: Domestic Vacations, Radius Books. 28

13 Tez : Yücel, M.M.E, (2007) 17. Yüzyıl Hollanda Resminde Sembol Kullanımı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. Yönsel, M. (2010) 19. Yüzyıldan Günümüze Batı Anlayışı ile Türk Resminde Janr Olgusu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Eser Metni, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul. 29