Arı Ürünleri, Bitkiler ve Sağlığımız. Yard.Doç. Dr. Mine Koçyiğit

Transkript

1 Arı Ürünleri, Bitkiler ve Sağlığımız Yard.Doç. Dr. Mine Koçyiğit

2 Herbaryum Herbaryum, bitkiler ile yapılan tüm bilimsel çalışmalara kaynak oluşturan kurutulmuş bitki koleksiyonudur. Bu koleksiyonlar, bilimsel olarak toplanan, preslenerek kurutulan, karton üzerine yapıştırılan, detaylı bilgiler (toplandığı yer, ortam, yükseklik, koordinatlar, tarih, toplayıcılar, v.b. gibi) içeren etiketler taşıyan ve toz geçirmeyen, tercihen çelik dolaplarda, sistematik bir düzen içinde saklanan bitki örneklerinden oluşur. Bu merkezler bütün bitki gruplarını ve bütün coğrafi bölgeleri kapsayan, çok amaçlı ve büyük olabilecekleri gibi sadece belirli bir amaç için de oluşturulabilirler. Herbaryumlar; üniversitelere, özel enstitülere, araştırma merkezlerine ya da özel kişilere ait olabilirler.

3 Herbaryumlar bitkilerle ilgili çeşitli konularda bilimsel araştırmalar yapan araştırıcılara, bitki ticareti yapanlara, doğadaki bitkileri tanımak isteyenlere, bitkileri tanıtma, yayılış alanları ile ilgili bilgiler vermek amacıyla hizmet vermektedir. Dünyanın en büyük herbaryumları içinde Kew (K), Paris (P), Leningrad (LE), Cenevre (G) başta gelmektedir ve bu herbaryumlarda çok çeşitli coğrafik bölge ve ülkelerden toplanan milyonlarca kurutulmuş bitki örneği saklanmaktadır. Kew (K) Cenevre (G)

4 Herbaryumların başlıca işlevleri: Bitki tayini için güvenilir karşılaştırma örneklerini barındırmak Zaman kavramı olmaksızın bitkilere ulaşımı sağlamak Eğitim Bilimsel çalışmaların dayandığı referans bitki örneklerini saklamak

5 ISTE İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbaryumu bir üniversite herbaryumudur ve 1945 yılında kurulmuştur. Tıp Fakültesine bağlı Eczacı Okulu nda Farmakognozi Kürsüsü içinde Türkiye nin tıbbi bitkilerinden örnekler toplanarak oluşturulan bu herbaryum, 1964 yılında Farmasötik Botanik Kürsüsünün (Direktör: Prof. Dr. Asuman Baytop) kurulmasından sonra 7760 bitki örneği ile Farmasötik Botanik Anabilim dalına devredilmiştir yılından itibaren kısaca ISTE adı ile tanınır yılına kadar yaklaşık kadar bitki örneğini bünyesinde barındırmaktadır.

6 17 Ağustos 1999 Marmara depreminde ISTE nin bulunduğu binanın hasar görmesi nedeniyle, herbaryum örnekleri 350 kutu içinde 4 yıl boyunca saklanmış, 30 eylül 2003 tarihinden itibaren eski yerine taşınan ISTE de çalışmalar normale dönmüştür.

7 Ballı Bitkiler Herbaryumu İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbaryumu bünyesinde kurulan Türkiye nin ilk Ballı Bitkiler Herbaryumu bal üretimiyle ilgili kurum veya kişilere bilimsel destek sağlamak amacıyla oluşturulmuş özel amaçlı herbaryumlardan biridir. Bir yıllık arazi çalışmaları sonucunda kayıtlı örnek sayısı 712 olan Ballı Bitkiler Herbaryumu bilimsel olarak tayinli 250 bal bitkisini içermektedir ve bu sayı çalışmalara bağlı olarak her geçen gün artacaktır.

8 Klasik herbaryumların tüm özelliklerini barındıran ve çalışma prensiplerini benimseyen Ballı Bitkiler Herbaryumu odaklandığı konu itibariyle arıların ziyaret ettiği bitkilere ve arıcılık yapılan (arı kolonilerinin yerleştirildiği) alanlardan toplanan bitkilere ev sahipliği yapmaktadır. Bunun yanı sıra etiket bilgilerinde klasik herbaryumlarda bulunan tüm bilgileri vermekle kalmayıp aynı zamanda bitkinin bal arıları için polen veya nektar kaynağı olması ile ilgili gözlemlerde eklenmektedir.

9 Benzer yöntemlerle benzer arı kolonileri kullanılarak yapılan arıcılık sonunda biyoyararlılığı biribirinden farklı ürünler elde edilmesi bu farkı yaratan etkinin arının ziyaret ettiği bitkilerden kaynaklandığı fikrini ortaya çıkarmaktadır. Ballı Bitkiler Herbaryumu aynı zamanda bu alanda bitkiler ve bitki toplulukları üzerinde yapılacak her türlü kimyasal çalışma ve analizler için temel bir başvuru kayanağı olacaktır.

10 Bir Bitkinin Doğadan Herbaryuma Girişi 10 aşamada gerçekleşir: 1. Adım: Toplanması amaçlanan bitkinin yapılan ön araştırma sonucunda belirlenen doğal yetişme ortamına gidilerek örnek toplanır. 2. Adım: Toplanan örnekle ilgili tüm gerekli bilgiler arazi defterine not edilir.

11 3. Adım: Örnek kurutulmak amacıyla kuralına uygun bir şekilde preslenir. 5. Adım: Derin dondurucudan alınan örnek herbaryum kartonlarına kuralına uygun bir şekilde yapıştırılır. 4. Adım: Kuru örnekler böcekler ve yumurtalarından arındırılmak amacıyla en az 5 gün -25 C de bekletilir.

12 6. Adım: Yapıştırılan örneğin bilimsel adı uzman kişiler tarafından belirlenir. Bu işleme bitki teşhisi denir. 7. Adım: Teşhis edilen örnek herbaryum kayıt defteri veya veritabanına kayıt edilerek bir herbaryum demirbaş numarası verilir.

13 8. Adım: Herbaryum kayıt defteri veya veritabanına girilen bilgileri içeren etiket ve kartlar hazırlanır ve etiketler örneğin kartonuna yapıştırılır. 9. Adım: Yazılan kart, kartoteks dolabında uygun yerine yerleştirilir.

14 10. Adım: Hazırlanan örnek, herbaryum dolaplarındaki yerine yerleştirilir.

15 Herbaryum Örneği Hazırlama Kağıt bantları ıslatma süngeri Pens Kağıt bantlar

16 Bitkinin tüm özellikleri gözükmeli Olumsuz örnek: Çiçek ve tomurcuklar yaprağın altında kalmış. Çiçeğin alt yüzeyi Çiçeğin iç yüzeyi

17 Hassas yapılar özel kağıtlarla korunacak şekilde yapıştırılmalı Bitki örnekleri herbaryum kağıdı üzerinde sıkıştırılmamalı

18 Bitkiler kartona kökleri alt kısıma çiçek veya meyveler üst kısıma gelecek şekilde yerleştirilmeli Olumsuz örnek Bitkinin büyük parçaları kartonun merkezinde küçük parçalar kenarlarında olacak şekilde yerleştirilmeli Olumsuz örnek

19 Kartonun boyutundan büyük olan bitki parçaları özelliğini kaybetmeyecek şekilde kesilebilir ama bu çok tercih edilen bir durum değildir. Arazide bitki toplarken kartonun boyutuna en uygun ancak bitkinin özelliklerinin en iyi şekilde gösteren örnekler tercih edilmelidir.

20 Kartona sığmayan örnekleri özelliğini bozmadan ve estik bir şekilde kıvırmak ve katlamak mümkündür.

21 Yapıştırma bantının konumu ve yoğunluğu çok önemlidir. Bantlama az yapıldığında örnek inceleme sırasında düşüp zarar görebilir. Bitkinin zayıf noktalarından yapılan bantlama da bitkiye zarar verebilir. Yetersiz bantlama Yaprağın uç kısımları kırılgandır

22 Çiçek parçaları kırılgandır Tek parça bantlama inceleme sırasında sorun oluşturur. Çiçek saplarından, tek tek bantlama yapılmalıdır.